Úrlausnir Hæstaréttar Íslands
Úrlausnir sem hafa þennan merkimiða. Athugið að taka ekki þessum lista sem tæmandi.
Hrd. 2000:4480 nr. 125/2000 (Öryrkjadómur I)[HTML] [PDF]Niðurstöðu málsins fyrir Hæstarétti er oft skipt í tímabil: Fyrri tímabilið er krafa er átti við 1. janúar 1994 til 31. desember 1998 og hið seinna frá 1. janúar 1999. Ástæða skiptingarinnar er sú að forsendur úrlausnarinnar fyrir sitt hvort tímabilið voru mismunandi í mikilvægum aðalatriðum.
Þann 1. janúar 1994 tóku gildi ný heildarlög til almannatrygginga en við setningu þeirra var í gildi reglugerð, um tekjutryggingu, heimilisuppbót og heimildarhækkanir, með stoð í eldri lögunum. Ný reglugerð, um tekjutryggingu, var síðan sett 5. september 1995 með stoð í nýju lögunum en þar var kveðið á um heimild til lækkunar á greiðslum byggðum á tekjum maka örorkulífeyrisþegans. Þann 1. janúar 1999 var reglugerðarákvæðinu færð lagastoð með gildistöku breytingarlaga nr. 149/1998.
Ágreiningurinn í máli er varðaði fyrra tímabilið sneri í meginatriðum um hvort íslenska ríkið hafi haft lagaheimild til að skerða tekjur örorkulífeyrisþegans með umræddum hætti á meðan því stóð. Er kom að seinna tímabilinu kom það ekki sérstaklega til álita enda hafði lögunum verið breytt til að koma slíkri á en þá reyndi sérstaklega á samræmi hennar við stjórnarskrá.
Niðurstaða Hæstaréttar var sú að skerðingarheimildin hafi verið óheimil vegna beggja tímabilanna. Allir dómararnir sem dæmdu í málinu voru sammála um fyrra tímabilið. Tveir dómaranna skiluðu sératkvæði þar sem þeir lýstu sig ósammála meirihlutanum um niðurstöðuna um seinna tímabilið en voru sammála að öðru leyti.
Forsendur niðurstöðu meirihlutans um seinna tímabilið voru í megindráttum þær að þar sem tekjur maka skiptu ekki máli við annars konar greiðslur frá ríkinu, eins og slysatrygginga og sjúkratrygginga, væri talið í gildi sé sú aðalregla að greiðslur úr opinberum sjóðum skuli vera án tillits til tekna maka, og vísað þar til jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar. Þó megi taka tillit til hjúskaparstöðu fólks varðandi framfærslu ef málefnaleg rök styðja slíkt.
76. gr. stjórnarskrárinnar, nr. 33/1944, spilar hér stórt hlutverk. Meirihlutinn taldi að þrátt fyrir að löggjafinn hafi talsvert svigrúm til mats við að ákveða inntak þeirrar aðstoðar sem ákvæðið kveður á um, þá komist dómstólar ekki hjá því að taka afstöðu til þess hvort það fyrirkomulag sé í samræmi við önnur ákvæði stjórnarskrárinnar eins og þau séu skýrð með hliðsjón af þeim þjóðréttarlegu skuldbindingum sem íslenska ríkið hefur undirgengist.
Þá leit meirihlutinn svo á að við breytingarnar sem urðu að núverandi 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar, nr. 33/1944, en við þær breytingar var fellt út orðalag um undanþágu ríkisins frá því að veita slíka aðstoð í þeim tilvikum þegar viðkomandi nyti ekki þegar framfærslu annarra en í greinargerð var lýst því yfir að ekki væri um efnislega breytingu að ræða. Meirihluti Hæstaréttar taldi að þrátt fyrir staðhæfinguna í lögskýringargögnum hefði breytingin á ákvæðinu samt sem áður slík áhrif.
Eftirmálar dómsúrlausnarinnar fyrir Hæstarétti voru miklir og hefur Hæstiréttur í síðari dómaframkvæmd minnkað áhrif dómsins að einhverju leyti.
10. gr. laga um félagslega aðstoð, nr. 118/1993 14. gr. stjórnarskipunarlaga, nr. 97/1995 17. gr. laga um almannatryggingar, nr. 117/1993 18. gr. laga um almannatryggingar, nr. 117/1993 19. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991 1. gr. laga um málefni fatlaðs fólks, nr. 59/1992 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944 25. gr. laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991 3. gr. stjórnarskipunarlaga, nr. 97/1995 3. mgr. 25. gr. laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991 46. gr. hjúskaparlaga, nr. 31/1993 47. gr. hjúskaparlaga, nr. 31/1993 48. gr. laga um almannatryggingar, nr. 117/1993 5. gr. laga um félagslega aðstoð, nr. 118/1993 66. gr. laga um almannatryggingar, nr. 117/1993 76. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944 7. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, nr. 75/1981 9. gr. laga um félagslega aðstoð, nr. 118/1993 Aðbúnaður Aðildarfélög Afleiðingar Almannatryggingar Almenni löggjafinn Alþingi Alþjóðlegar skuldbindingar Annmarkar Atvinnuleysistryggingar Atvinnutekjur Ábyrgð Ákvarðanir Barnalífeyrir Barnalög, nr. 20/1992 Bótagreiðslur Bótaréttur Bótaþegar Breytingar á stjórnarskrá Bætur Börn Dómendur Dómkröfur Dómsmál Dómstólar Dómtökur Eignir Einhleypir Einkamál Einstaklingar Ellilífeyrir Ellilífeyrisþegar Evrópa Evrópubandalagið Félagsleg aðstoð Félagsmenn Félagsþjónustur Fjárhagsleg samstaða Fjárhæðir Fjölskyldur Forsætisráðherra Framfærsluskylda ⓘ Frumvarp til stjórnskipunarlaga Fyrningar Fötlun Gildistökur Greiðslur Grundvallarreglur Gögn Hagsmunir Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið Heimili Heimilishald Heimilisuppbætur Héraðsdómarar Héraðsdómur Reykjavíkur Hið opinbera Hjón Hjúskaparlög, nr. 31/1993 Hjúskapur ⓘ Hæstaréttardómar Iðgjöld III. kafli barnalaga, nr. 20/1992 Íslenska ríkið Íslenskur landsréttur Jafnrétti Jafnræði Jafnræðisreglan Klofnir dómar Konungsríkið Ísland Kröfugerðir Kröfur Kynferði Kynþættir Lagaákvæði Lagaheimildir Lagareglur Lagarök Lagasetning Lagastoð Lágmarksréttindi Litarhættir Lífeyrir Lífeyrissjóðir Lífeyristryggingar Lífsafkoma Lýðveldi Lögfestingar Löggjafarvald Löggjafarþing Löggjafinn Löggjöf Lögheimili Lögmæti Lögmætisreglan Lögskýringargögn Lög um almannatryggingar, nr. 117/1993 Lög um félagslega aðstoð, nr. 118/1993 Lög um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991 Lög um húsaleigubætur, nr. 100/1994 Lög um mannréttindasáttmála Evrópu, nr. 62/1994 Lög um málefni fatlaðs fólks, nr. 59/1992 Lög um meðferð einkamála (eml.), nr. 91/1991 Lög um tekjuskatt og eignarskatt, nr. 75/1981 Lögvarðir hagsmunir Maki Mannréttindasamningar Mannréttindasáttmáli Evrópu Mannréttindi Málavextir Málsaðilar Málsástæður Málskostnaður Málsóknir Menntun Mismunun Nefndarálit Norrænn réttur Opinberir aðilar Ráðherrar Reglugerðir Réttarheimildir Réttindi Réttindi og skyldur Rökstuðningur Sambúð ⓘ Samfélagið Samningar Samningsaðilar Samræmi Sett lög Sératkvæði Sjónarmið Sjúkdómar Sjúkradagpeningar Sjúkratryggingar Skattar Skattframtöl Skoðanir Skuldbindingar Skyldur Slysatryggingar Stefnandi (dómsmál) Stjórnarskipunarlög um breyting á stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, með síðari breytingum, nr. 97/1995 Stjórnarskrá Stjórnarskrá konungsríkisins Íslands, nr. 9/1920 Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944 Stjórnarskrárákvæði Stjórnarskrárvernd Stjórnmálaleg réttindi Stjórnskipulegt gildi Stjórnskipunarlög Stjórnvöld Stjúpbarn Styrkir Sveitarfélög Sýkna Takmarkanir á mannréttindum Tekjur Tekjutryggingar Tryggingar Tryggingastofnun ríkisins Túlkunarkostir Túlkun lagaákvæða Umboðsmaður Alþingis Umboðsmenn Umsóknir Umsækjendur Upplýsingar Valdheimildir Varakröfur VI. kafli laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991 Yfirlýsingar Þjóðfélagsþegnar Þjóðréttarlegar skuldbindingar Þjóðréttarsamningar Örorka Örorkulífeyrir Örorkulífeyrisþegar Öryrkjabandalag Íslands
Hrd. 2003:3411 nr. 549/2002 (Öryrkjadómur II)[HTML] [PDF]Eftir uppkvaðningu fyrri öryrkjadómsins,
hrd. Öryrkjadómur I (2000:4480), samþykkti Alþingi lög er kváðu á um skerðingar kröfuréttinda er Hæstiréttur staðfesti í þeim dómi á þann veg að kröfur vegna tiltekins tímabils teldust fyrndar og kröfur vegna annars tiltekins tímabils voru lækkaðar.
Öryrki er varð fyrir skerðingu vegna laganna höfðaði dómsmál á þeim grundvelli þess að viðkomandi ætti að fá fullar bætur. Hæstiréttur tók undir og áréttaði að kröfuréttur hefði stofnast með fyrrnefndum dómi Hæstaréttar sem mætti ekki skerða með afturvirkum og íþyngjandi hætti.
10. gr. laga um fyrning skulda og annarra kröfuréttinda, nr. 14/1905 17. gr. laga um almannatryggingar, nr. 117/1993 18. gr. laga um almannatryggingar, nr. 117/1993 1. gr. laga um fyrning skulda og annarra kröfuréttinda, nr. 14/1905 1. gr. laga um málefni fatlaðs fólks, nr. 59/1992 1. mgr. 6. gr. laga um vexti og verðtryggingu, nr. 38/2001 25. gr. laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991 3. gr. laga um fyrning skulda og annarra kröfuréttinda, nr. 14/1905 3. mgr. 25. gr. laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991 4. gr. laga um endurgreiðslu oftekinna skatta og gjalda, nr. 29/1995 6. gr. laga um vexti og verðtryggingu, nr. 38/2001 7. gr. laga um fyrning skulda og annarra kröfuréttinda, nr. 14/1905 Aðfararhæfi Afleiðingar Afturvirkni Afturvirkni laga Almannahagsmunir Almannatryggingar Almenni löggjafinn Almenn lög Alþingi Andmæli Annmarkar Ábyrgð Áfrýjendur Ákvarðanir Bótagreiðslur Bótaþegar Breytingar á lögum Breytingarlög nr. 3/2001 á lögum um almannatryggingar, nr. 117/1993 Bætur Dómarar Dómendur Dómkröfur Dómsmál Dómstig Dómstólar Dómtökur Dómvenjur Dráttarvextir EES-samningurinn ⓘ Eignarréttindi Eignir Eindagar Einhleypir Einkamál Einkamálaréttarfar Einstaklingar Ellilífeyrir Embætti Embættismenn Endurgreiðslur Endurkröfur Evrópa Evrópska efnahagssvæðið Evrópudómstóllinn ⓘ Evrópuréttur (fræðasvið) Félagsleg aðstoð Félagsmenn Félög Fjárhæðir Fjárkröfur Fjárlög ⓘ Fjármálaráðherra Fjármunir Fjárstjórnarvald Fjölskyldur Formenn Forseti Alþingis Forsvarsmenn Forsætisráðherra Framfærsluskylda ⓘ Frumkvæðisréttur ⓘ Fyrirvarar Fyrningar Fyrningarfrestir Fyrningarreglur Fyrning kröfu Fötlun Gagnaðilar Gagnsakir Gjalddagar Greiðsludagur Greiðslukröfur Greiðslur Greiðsluskylda Grundvallarreglur Hafnir Hagsmunir Háttsemi Heimilisuppbætur Héraðsdómarar Héraðsdómur Reykjavíkur Hjón Hjúskapur ⓘ Hrd. 2000:3995 nr. 160/2000 Hæstaréttardómar Hæstaréttardómarar Hæstaréttarlögmenn Hæstiréttur Íslands III. kafli vaxtalaga, nr. 25/1987 Innheimta Íslenska ríkið Íslenskur landsréttur Ívilnandi Íþyngjandi Íþyngjandi lög Jafnrétti Jafnræði Klofnir dómar Kosningar Kröfugerðir Kröfuhafar Kröfur Kröfuréttindi Kynferði Kynjajafnrétti Kærumál Lagaákvæði Lagafrumvörp Lagagildi Lagaheimildir Lagareglur Lagarök Lagasetning Lagastoð Laun Launamunur Lágmarksfjárhæðir Lágmarksréttindi Lífeyrir Lífeyrisgreiðslur Lyfjaeftirlitsgjald Lýðveldi Lögaðilar Lögbrot Lögfestingar Löggjafarvald Löggjafinn Löggjöf Lögmenn Lögskýringar Lög um almannatryggingar, nr. 117/1993 Lög um endurgreiðslu oftekinna skatta og gjalda, nr. 29/1995 Lög um fyrning skulda og annarra kröfuréttinda, nr. 14/1905 Lög um mannréttindasáttmála Evrópu, nr. 62/1994 Lög um málefni fatlaðs fólks, nr. 59/1992 Lög um meðferð einkamála (eml.), nr. 91/1991 Lög um vexti og verðtryggingu (vxl.), nr. 38/2001 Lögvarðir hagsmunir Maki Mannréttindasamningar Mannréttindasáttmáli Evrópu Mannréttindi Málarekstur Málatilbúnaður Málavextir Málsaðilar Málsástæður Málsforræðisreglan Málshöfðanir Málskostnaður Málsmeðferðir Málsóknir Meginreglur Mismunun Norrænn réttur Opinberir aðilar Ólögfestar reglur Ólögmæti Ráðherrar Ráðuneyti Reglugerðir Réttarágreiningur Réttarbrot Réttarheimildir Réttarreglur ⓘ Réttarstaða Rétthafar Réttindi Réttlæti Ríkissjóður Ríkisstjórn Ríkisstofnanir Ríkisvald Rökstuðningur Sakarefni Sakarreglan Sambúð ⓘ Samfélagið Samningar Samræmi Samþykki Sett lög Sératkvæði Sérreglur Sjónarmið Skaðabótakröfur Skaðabótaskylda Skaðabætur Skattar Skoðanir Skrifstofustjórar Skuldarar Skuldbindingar Skuldir Skyldur Stefnandi (dómsmál) Stjórnarskrá Stjórnarskrárákvæði Stjórnarskrárvernd Stjórnskipulegt gildi Stjórnskipun Stjórnskipunarlög Stjórnskipunarreglur Stjórnskipunarréttur Stjórnsýsluréttur Stjórnvöld Sýkna Tekjur Tekjutengingar Tekjutryggingar Tekjuöflun Tímamörk Tjón Tryggingastofnun ríkisins Umboð Umboðsmaður Alþingis Umboðsmenn Umsóknir Upphafstímar Upplýsingar Upplýsingaskyldur Utanríkisráðherra Úrskurðaraðilar Valdheimildir Vanræksla Vaxtalög, nr. 25/1987 Verðtryggingar Vextir Viðbótargreiðslur Yfirlýsingar Þjóðfélagsþegnar Þjóðréttarsamningar Þrengjandi lögskýringar Örorka Örorkulífeyrir Örorkulífeyrisþegar Öryrkjabandalag Íslands