HÆSTARÉTTARDÓMAR ÚTGEFANDI HÆSTARÉTTARRITARI Il. BINDI 1925 — 1929 REYKJAVÍK RÍKISPRENTSMIÐJAN GUTENBERG MCMXKXKXI Registur við dómana árin 1925— 1929 Nafnaskrá A. Einkamál Bls. Ágúst FINARSSÖN. 2. 656 Akureyrarkaupstaður .......2000..0.00 0. 1102 Albina Helgadóttir ........02..000. 00. 170 Áldafi h/f ar 1087, 1235 Alliance h/f .....000000 00 804 Alþingishúsið, eigendur og umráðendur .......... 519 Andersen, Franz .......0.00.00 000... sn 178 Ari Einarsson ............ 0. 102 Ari Þórðarson ....0c..0. 0... 281, 586, 1282 Ármann Tómasson ......cc.0..n 0 170 Arnesen, Jon G. F....20000000rr rr 600 Arngrímur Fr. Bjarnason ..........000.0 0... 1153 Árni Sigfússon .......00.. 00. 41 Ársæll Árnason ......0...000. nn. 412 Ársæll Sigurðsson sims .. 356 Ásberg, Eyjólfur .......0000.0.0 00. 477 Ásgeir Ásgeirsson ...........000 00... 263 Ásgeir Í. Ásgeirsson .......... er 237, 425 Ásgeir Guðmundsson ............0.0 00. 800 Ásgeir Ólafssofi. „0 a 554 Atvinnumálaráðherra ......00..000 2000... 477 Austmann, Jóhann L. S. dánarbú ................ 41 Austur-Húnavatnssýsla ........0.02020.0 00. 378 Axel Ketilsson .......00.0000 000 233 Bachmann, E. M. .......0.0 0000 102 Bakki h/f ci smsamsmamas #3 #5 ss sagnar 799, 1212 IV Nafnaskrá. BIs. Benedikt Björnsson ......02000 0... n nn 170 Benedikt Sveinsson 2.....00 562, 961, 1212 Beneficiarius Arnarbælis .....0.020. 000. 4 Bergur Jónsson .....00000 000. 1288 Bessi BINAESSON. „3 2228 5 8 5 a 0 a 170 Bjarni hf smuga 0 500 a #0 #0 2 845 Bjarnarson, Pétur M. .....0.0.000 0000... 829, 859 Bjarni Eyjólfsson ........00200000 0000. 1281 Bjarni Pétursson ........0000000 0... 592 Bjarni Þórðarson ......0020.0 000. nn enn 102 Bjarni Þorsteinsson ......00.00.00 0. nn 87 Bjering, Henrik .........20.00 0000. 944 Björk, timburverzlun .......002.000 00... 967 Björn Haraldsson ........020000 00. 1242 Björn J. Jósafatsson ......0..000 0000. 598 Björn Kristjánsson .....0.00.00. 00 108 Björn Ólafsson ........00 364, 874 Blöndahl, Magnús Th. S. .....00200 0 688 Blöndahl, Sigfús. a ax á 6 á 18 28 5 5 5 00 a 0 2 á 0 1124 Blöndal, Sophus ......0000%. 000 87 Böwe, Hermann Gr. is ssmsmsnasssnsss sara 175 Brattahlíð, verzlun .........0.%.. 000. 933 Briem, Sigurður .........0.... 0... 358 British North Western Syndicate .....0.....0.... 800 Brynjólfur Sigfússon .......0.0.... 0 41 Bræðurnir Proppé ......202.0 0000 349 Bræðurnir Proppé, þrotabú .......0..0.... 938 Búnaðarfélag Íslands ........0.0.00000 0000. 477 Carl. kárussoni si sm 205 a 2 2 5 2 5 3 a 8 BR BN á 328 Carlsberg Bryggerierne ......00.%.00 0 685 „Ceresio“, botnvörpuskip, eig. og vátrvggjendur 398, 426 Chn; Bu. Eyjólfsson sasssa æsar 219 Christensen, Carl ........0.0020000 0. 425 Conrad Boe A/S ......00. 471 Copland,; Beg: mmm 285 Dalstedt, Axel .........0%0000 00 237 Dalstedt, Kristin .........222000 000. 237 Daniel Á. Þórleifsson ............. Þe 842 Dansk Radio .........02200 0000 1149 Nafnaskrá. V Bls Deutsche Dampffischereigesellschaft „Nordsee“ .... 1124 Draupnir, h/f 2... c0c0 ene 704, 711 Dvergur, h/f 20.00.0000 rennt 477 E. von Mehren £ Co. -.occnecnnnrrrr nr 6 Eggert Kristjánsson é Öð 982 Eimskipafélag Íslands, afgreiðsla á Eskifirði ...... 600 Einar Benediktsson ....ccccnennrt tr 688 Einar Einarsson bátasmiður 22.00.0000... 449 Einar Einarsson bóndi „2... 1155 Einar M. Jónasson, ...- 349, 1027, 1053, 1135, 1158, 1288 Einar JÓNSSON .... cc 1299 Einar Þorgilsson ........cce.r tennt 382 Eiríkur Stefánsson 2....0..00 rennt 343 Elías Níelsson ......ceeeeeere enn 582 Elias Steinsson .....c00 snert 1155 Eljan, h/f, þrotabú „..c0000c0. ern. nn. ., 1240 Ellingsen, O. ......0 0... rt nn 788 Erlendur Erlendsson 20.00.0000... 925, 1018 Erlendur Kristjánsson ...cc0000... 0... 399 Ermenrekur JÓNSSON ..ccccer err 285 Eskifjarðarhreppur 00.00.0000 .. 1082 Esphólín, Hjalti ...c.c0cce0ee ner 665 F. A. Þórðarson .....cc0eeeennn nr 102 Filippia Pálsdóttir „00.00.0000... 0... tn... 170 Fljótshlíðarhreppur Draupnir< í máli þessu. Stefnandi greiði steinda 200 krónur í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 15 sólarhringa frá löglegri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. 705 Dómur hæstarjettar. Á árinu 1920 var stofnað í Vestmannaeyjum fiski- veiðahlutafjelagið Draupnir með 330 þúsund kr. .hluta- fje, en þegar á árinu 1923 vaknaði áhugi hjá ýmsum hluthöfum fjelagsins á því að selja skip það, er fje- lagið átti og hjelt úti á fiskiveiðar, svo og aðrar eign- ir fjelagsins, og á aukafundi í fjelaginu 14. sept. 1924 var meðal annars samþykt að halda sölutilraununum áfram. Varð þetta til þess, að hluthafar í fjelaginu búsettir hjer í bænum, hjeldu fund með sjer 7. okt. s. á. Á fundinum mættu 5 hluthafar, eigendur að sam- tals 9 hlutum, og samþyktu þeir að taka sölutilboði hluthafanna í Vestmannaeyjum með eftirfarandi skil- yrðum. 1. að yfirtaka fjelagið Draupnir með öllum skuld- um og eignum fyrir utan hið upphaflega hlutafje, þó þannig að upphæð sú, er hluthafarnir í Vestmanna- eyjum höfðu lagt fram eða lánað fjelaginu árið áður, 55000 kr., skyldi ekki greiðast strax heldur ca. 25000 kr. í ágúst 1925 og eitirstöðvarnar síðar eftir sam- komulagi, auk vaxta. 2. að Vestmannaeyja-hluthafar og aðrir, sem ekki verða með í hinu nyja hlutafjelagi gjöri engar frek- ari kröfur til að eiga Í fjelaginu. 3. að hið nýja fjelag losi alla eldri hluthafa, sem úr fjelaginu ganga, úr persónulegri ábyrgð á láni, er fjelagið hafði fengið hjá skotskum banka, að upphæð upphaflega £ 9000-0-0. Þetta tilboð var svo borið upp á fundi hluthaf- anna í Vestmannaeyjum 12. s. m. Á fundi þessum, þar sem mættir voru hluthafar fyrir 47 hluti, kom fram breytingar- eða viðaukatillaga við tilboð Reykja- víkur-hluthafanna á þá leið, að helmingurinn af um- ræddum 55000 kr., 27500 kr., greiðist 1. ág. 1925, og 706 siðari helmingurinn 1. ág. 1926, og að hið nýja fjelag taki á sig sjálfskuldarábyrgð eða setji fullnægjandi veð fyrir umræddum 55000 kr. ásamt útlánsbankavöxtum og að kaupin miðist við 7. október. Var því næst leitað eftir hverjir hluthafar vildu selja hluti sína með framangreindum skilyrðum. Stefndi neitaði að vísu á fundinum að selja hluti sína nr. 52 og 53 í fjelaginu, en sama kvöldið símaði hann til allra þriggja stjórnenda fjelagsins í Vestmannaeyjum og bað þá að breyta neii sínu í já í fundargerðinni og var það gert, er fundargerðin var hreinskrifuð. Nú leið svo og beið þar til í ágústbyrjun 1925; þá vildi stjórn hlutafjelagsins greiða steinda þann hluta af neindum 55000 kr., er á hluti hans kom, 1100 kr. á hvort hlutabrjef, auk 139 kr. 34 a. vaxta á hvort þeirra, gegn því að hann afhenti hlutabrjefin, en þessu neitaði stefndi. Höfðaði pá stjórn h.f. Draupnir mál þetta á hendur steinda, til þess að fá hann dæmdan til að afhenda neind hlutabrjef gegn greiðslu á framan- nefndum upphæðum. Steindi hefir krafist sýknu fyrst og fremst ai því, að hlutafjelagið Draupnir sje ekki rjettur aðili þessa máls, heldur hinir 5 hluthafar, er tilboðið gerðu á Reykjavíkurfundinum "7. okt. Á þetta verður eigi fall- ist, af því að ráða má af fundargerðinni 12. okt, að hluthafarnir í Vestmannaeyjum, og þá einnig stefndi, hafi í raun og veru ekki talið tilboðsgefendurna eina, heldur hið tilvonandi nýja fjelag sem hinn eiginlega viðsemjanda, og auk þess hafa þessir 5 hluthafar í brjefi dags. 21. apríl 1926, lýst því yfir að h.i. Draupnir væri rjettur eigandi að rjettindum þeirra til kaupa á hlutabrjefunum. Þá hefir stefndi krafist sýknu af þeirri ástæðu, að á fundinum 12. okt. hafi verið sett ný skilyrði fyrir 707 sölu hlutabrjefanna, og hafi það verið forsenda fyrir samþykki sínu að Reykjavíkurhluthafarnir eða hið nýja hlutafjelag samþykti þessi nýju skilyrði innan hæfi- legs tíma, en þar sem hann hafi enga tilkynningu fengið um þetta Íyr en í ágúst 1925, hafi hann álitið tilboðið fyrir löngu fallið burtu og sig leystan frá til- boði sínu. Eftir almennum viðskiftareglum hafði steindi rjett til þess að fá innan hæfilegs tíma vitneskju um það hvort hluthafarnir í Reykjavík eða hið nýja fjelag vildi samþykkja sölutilboðið eins og frá því var gengið á fundinum í Vestmannaeyjum 12. okt. 1924, og með því að áfrýjandi hefir eigi gegn eindregnum mótmæl- um stefnda, fært sönnur á, að hann hafi fengið slíka vitneskju fyr en í ágúst árið eftir og það auk þess er ekki upplýst í málinu á hvers ábyrgð, hinna upp- haflegu hluthafa eða hinna nýju, útgerð fjelagsins hefir verið rekin frá því um haustið 1924 þar til í ágúst 1925, verður að sýkna steinda af kröfum áfrýjanda. Eftir atvikum þykir málskostnaður í hjeraði eiga að falla niður en málskostnaður í hæstarjetti verður áfrýjandi að greiða steinda og ákveðst hann 250 kr. Því dæmist rjett vera: Stefndi Kristmann Þorkelsson á að vera sýkn af kröfum áfrýjanda hi. Draupnir í máli þessu. Málskostnaður í hjeraði fellur niður en máls- kostnað í hæstarjetti greiði áfrýjandi stefnda með 250 kr. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 708 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er risið út af ágreiningi milli aðila um það hvort stefndi útvegsbóndi Kristmann Þorkelsson í Steinholti hjer sje skyldur að afhenda stefnanda Fiskiveiðafjelaginu Draupnir í Reykjavik hlutabrjef hans nr. 52 og 53 í neindu hlutafjelagi. Heldur stefnandi því fram að hafa rjett til þess að fá brjefin og hefir stefnt steinda til þess að fá hann skyld- aðan með dómi til þess að afhenda sjer þessi hlutabrjef gegn því að fá 1100 krónur greiddar fyrir hvort hlutabrjef auk vaxta kr. 139,34 á hvort brief, svo og til að greiða sjer (stefnanda) málskostnað að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Þessum kröfum hefir stefndi mótmælt, krafist algerðar sýknunar og að fá tildæmdan málskostnað. Heldur hann í fyrsta lagi fram að stefnandi sje ekki rjetti aðili málsins held- ur nokkrir hluthafar í Fiskiveiðafjelaginu Draupnir og í öðru lagi að hann hafi aldrei samþykt annað en að afhenda á- kveðnum hluthöfum í fjelaginu hlutabrjef sín með ákveðnum skilyrðum. En þeim skilyrðum hafi ekki verið fullnnægt og skylda sin til afhendingarinnar því fallin burt. Eins og rskj. nr. 4 ber með sjer er stofnfje Fiskiveiða- hlutafjelagsins Draupnir 310,000 kr., sem skiftist í 5000 króna hluti og má auka í 330,000 kr. En samkvæmt B-deid stjórnar- tíðindanna er ekki annað fjelag með því nafni skrásett en það sem skrásett var árið 1920. Er þar auglýst og þess vegna vitanlegt að hlutafje fjelagsins sje 330,000 kr. op alt innborg- að. Ennfremur má telja upplýst í málínu með því sem rskj. nr. 6., 7., 8, og 22 bera með sjer að sjálft hlutafjelagið sje a. m. k. orðið eigandi að hlutbrjefum sjálfs sín fyrir kr. 55000 að frádregnum kr. 20000 eða 35000 kr. að nafnverði. En í máli þessu gerir fjelagið kröfu til þess að fá eignarrjett yfir tveim (5000 kr.) hlutabrjefum til viðbótar. Þar sem svo er ákveðið í 28. grein laga nr. 77, 27. júní 1921 að hlutafjelög megi ekki sjálf eiga meira en 10% af greiddu hluthafafje sínu nema atvinnumálaráðherra leyfi og ekki sjest að það leyfi, að það hafi verið fengið op þar sem fjelagið eftir framansögðu þegar. hefir fengið eignarrjett yfir meiru en þessum 10 af hundraði þá virðast kröfur hlutafjelaps- ins um afhending hinna tveggja hlutabrjefa stefnda vera lög- um gagnstæðar og ekki vera hægt að dæma með heimild til þess að eignast sjálft enn fleiri hlutabrjef sjálfs sín enda þótt mótmæli bygð á þessu hafi ekki komið fram. Verður þvi 709 þegar af þessari ástæðu að sýkna stefnda af kröfum stefn- anda í þessu máli. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að stefn- andi greiði stefnda kostnað málsíns er þykir hæfilega metinn 200 krónur. Mánudaginn 16. jan. 1928. Nr. 60/1927. Rjettvísin og valdstjórnin (St. Jóh. Stefánsson) gegn Ólafi Halldórssyni (Guðm. Ólafsson). Ákæra fyrir brot á 17. kap. hgl. og bifreiðalögunum. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 22. júní 1927: Ákærður Ólafur Halldórsson, skal vera sýkn af ákæru rjettvis- innar og kæru valdstjórnarinnar í þessu máli. Kostnaður sakarinnar greiðist af almannafje. Dómur hæstarjettar. Með því að fallast má á ástæður aukarjettar- dómsins ber að staðfesta dóminn, þó með þeirri at- hugasemd, að lögreglurjettarprótin hefðu mátt vera ýtarlegri. Kostnaður af áfrýjun málsins, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda, 80 kr. til hvors, greiðist af almannafje. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað. Áfrýjunar- kostnaður, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda, hæstarjettarmálfutningsmann- anna Stefáns Jóh. Stelánssonar ög Guðmundar Ólafssonar, $0 kr. til hvors, greiðist af almannafje. 710 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvisinnar og valdstjórnarinnar hálfu gegn Ólafi Halldórssyni, bifreiðarstjóra, til heimilis á Hverfisgötu 90, Íyrir brot gegn ákvæðum 17. kapítula alm. hegningarlaga frá 25. júní 1869, lögreglusamþyktarinnar Íyrir Reykjavík frá 19. apríl 1919 og laga nr. 56 frá 15. júní um notkun bifreiða. Málavextir eru þeir, er nú skal greina og sannaðir með eigin játningu kærðs, er kemur heim við það sem á annan hátt er upplýst í málinu. Hinn 23. f. m. kl. 7!2 ók ákærður fólksflutningsbifreið- inni G.K. 21 frá bifreiðarstöð Steindórs hjer í bænum. Það var ætlun ákærðs að fara heim á Hverfisgötu 90 til kvöld- verðar og ók hann Bankastræti og upp Laugaveg, en hann átti einnig erindi í húsið nr. 34 við Laugaveg og ætlaði að koma þar við í leiðinni. Þegar ákæður kom austur undir Vatns- stiginn tók hann eftir því, að tvær bifreiðar stóðu á norður- kanti götunnar innan við Vatnsstíg. Önnur bifreiðin stóð utan við verslunarbúð Jóns Bjarnasonar, Laugaveg 33, en hin lítið austar, og var það ætlun ákærðs að aka austur fyrir þessar bifreiðar og nema þar staðar. Eystri bifreiðin sneri til vesturs og um leið og bifreið ákærða 'rendi fram hjá henni hljóp telpukrakki, sem ákærður hafði ekki sjeð áður, út á götuna frá norðurgangstjettinni fyrir aftan bifreiðina, er stóð á göt- unni og lenti samstundis á vinstra framhjóli bifreiðar ákærðs. Hann bremsaði tafarlaust og þegar bifreiðin stansaði og ákærður steig út úr henni, lá litla telpan meðvitundarlaus og blóðug á höfðinu á að giska bifreiðarlengd fyrir aftan bif- reiðina. Ákærður ók Þegar með telpuna til hjeraðslæknisins, sem skoðaði hana og feldi strax þann úrskurð, að hún væri örend. Í vottorði, sem hjeraðslæknirinn hefir gefið og lagt hetir verið fram í rjettinum, segir: >Barnið dó strax við slysið og dauðaorsök margfalt hauskúpubrot og heilinn allur mar- iun<. Hvort áverkarnir stöfuðu af árekstrinum á bifreiðina eða af þvi, að vinstri hjól bifreiðarinnar hafi farið yfir höfuð barns- íns, er ekki upplýst. Það er upplýst að ákærður gaf hljóð- merki er hann ók fyrir Vatnsstíginn rjeit áður en slysið varð. Með hve miklum hraða hann hefir ekið, er ekki upplýst; vitnin hafa ekki treyst sjer til að segja það með vissu. Þeim ber þó saman um, að hann hafi ekki ekið hart, og sjálfur telur 711 hann í rjettarprófinu að hraðinn muni hafa verið 14—18 kilo- metrar á klukkustund eða þar um. Eins og mál þetta liggur fyrir verður ekki sjeð að ákærð- ur hafi brotið gegn ákvæðum bifreiðarlaganna nje lögreglu- samþyktarinnar, eða að hann hafi yfirleitt sýnt nokkra þá óvarkárni, að honum verði gefin sök á slysinu. Það ber því að áliti rjettarins, að sýkna ákærðan af ákæru rjettvísinnar og kæru valdstjórnarinnar í þessu máli, en málskostnaður greiðist að almannafje. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 16. jan. 1928. Nr. 20/1927. H.f. Draupnir (Svb. Jónsson) gegn Ólafi Auðunssyni (Guðm. Ólafsson). Dómur hæstarjettar. Aðiljar, sem báðir hafa mætt fyrir rjettinum, hafa komið sjer saman um að hefja málið, en umboðs- maður stefnda hefir jafnframt kraiist málskostnaðar eða Ómaksbóta fyrir óþarft mót. Samkvæmt þessu verður að hefja málið og verð- ur þá um leið eftir kröfu stefnda að dæma honum ómaksbætur, er ákveðast 50 kr. Því dæmist rjett vera: Málið er hafið. Áfrýjandi h.f. Draupnir greiði steinda Ólafi Auðunssyni 50 kr. ómaksbætur að viðlagðri aðför að lögum. 112 Föstudaginn 20. jan. 1928. Nr. 56/1927. H.f. Kveldúlfur (Jón Ásbjörnsson) gegn Stefáni Th. Jónssyni (M. Guðmundsson). Um rifting saltfiskskaupa. Dómur aukarjettar Seyðisfjarðar 4. mai 1927: Stefindur Stefán Th. Jónsson á að vera sýkn af kröfum stefn- anda, Sigurðar Baldvinssonar í. h. HA. >Kveldúlfur<. Málskostnaður fellur niður. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi hefir fyrir hæstarjetti gert hinar sömu kröfur sem í undirrjetti með þeirri einu breytingu, að hann hefir fært aðalkröfu sína niður um 20 kr. Eins og segir í hinum áfrýjaða dómi var það áskilið at hálfu áfrýjanda í kaupsamningnum um þau 139 skpd. af saltfiski, er ræðir um Í máli þessu, að fiskurinn mátti ekki vera þurkaður lengur í húsi en 8 klukkustundir og við vægan hita, en skyldi að öðru leyti vera sólþurkaður. Það er ennfremur upplýst og viðurkent, að fiskur sá er stefndi afhenti var þurkað- ur lengur í húsi en áskilið var í samningnum. Þetta voru samningsrof af hálfu stefnda og þar sem það eftir því sem upplýst er í málinu verður að teljast verulegur galli á fiskinum að hann var þurkaður í húsi lengur en samningurinn ákvað, var áfrýjanda samkvæmt 43, gr. laga nr. 39, 19. júní 1922 heimilt að rifta samningnum fyrir þessa sök og misti áfrýj- andi ekki þenna rjett þótt hann ljeti taka við fisk- inum í skipið í trausti fullyrðingar steinda um að hann mundi útvega vottorð matsmanna um það, að fiskur- inn væri samningshæfur. — Stefndi byggir ennfrem- ur sýknukröfu sína á því, að það hafi orðið að sam- 713 komulagi milli sín og umboðsmanns áfrýjanda, eitir að fiskurinn var afhentur og kominn um borð í skipið á Seyðisfirði, að kaupin skyldu þá ganga til baka gegn því að stefndi endurgreiddi áfrýjanda kaupverðið. En stefndi hefir ekki gegn mótmælum áfrýjanda sannað, að þetta hafi orðið að samningum. Þvert á móti þykir það nægilega upplýst með símskeytum þessu viðvíkj- andi, er lögð hafa verið fram í málinu, að nokkru leyti af nýju í hæstarjetti, að stefndi hafi neitað að ganga að því skilyrði, er áfrýjandi setti fyrir endur- afhendingu fiskjarins, sem sje að stefndi skyldi greiða aukafarmgjald, er áfrýjanda samkvæmt farmsamningn- um var skylt að greiða fyrir það að fiskurinn var flutt- ur í skipið og hafna á milli. Áfrýjanda var því heimilt að flytja fiskinn til Reykjavíkur svo sem hann gerði og rifta kaupunum þar eftir að það var upplýst með skoðunargjörð dómkvaddra manna, að fiskurinn var að mun lakari vara en áskilið var. Samkvæmt framansögðu verður eftir kröfu áfrýj- anda að dæma steinda til að endurgreiða kaupverð fiskjarins, sem viðurkent er að hati verið 24927 kr. Ennfremur hefir áfrýjandi krafist skaðabóta fyrir samn- ingsrofin að upphæð upphaflega 4713 kr. 46a., er hann hjer fyrir rjetti hefir fært niður í kr. 4693,46. Hefir stefndi mótmælt hjer fyrir rjettinum skaðabóta- upphæðinni sem of hárri. En þar sem áfrýjandi hefir gert skaðabótakröfuna fyrir undirrjetti og gert þar sundurliðaða grein fyrir henni án þess nokkur mót- mæli gegn henni kæmu þar Íram, verður samkvæmt kröfu áfrýjanda, að líta svo á að mótmæli steinda hjer fyrir rjettinum sjeu of seint framkomin og verða þau því þegar af þeirri ástæðu ekki tekin til greina. Það ber því einnig að fallast á skaðabótakröfu áfrýj- anda og dæma stefnda til að greiða áfrýjanda sam- 714 tals 29620 kr. 46 a. með vöxtum svo sem krafist hefir verið þ. e. 6/o af kr. 24927 frá greiðsludegi kaup- verðsins 7. des. 1925 og 6/o af kr. 4693,40 frá sátta- kærudegi 12. júní 1926. Eftir þessum úrslitum þykir rjett, að stefndi greiði áfrýjanda málskostnað bæði fyrir undirrjetti og hæsta- rjetti og ákveðst hann samtals fyrir báðum rjettum 600 kr. Því dæmist rjett vera: Stefndi Stefán Th. Jónsson greiði á frýjanda h/f. Kveldúlfi kr. 29620,46 með 60/0 vöxtum af kr. 24927,C0 frá 7. des. 1925 og 60%/ vöxtum af kr. 4693,46 frá 12. júní 1926. Svo greiði og stefndi áfrýjanda málskostnað fyrir undirrjetti og hæsta- rjetti með 300 kr. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttatilraun höfðað fyrir aukarjetti Seyðisfjarðarkaupstaðar með stefnu útgefinni 26. júní 1926 af Sig. Baldvinssyni Í. h. h/f. >Kveldúlfur< gegn Stefáni Th. Jónssyni. Málavextir eru þessi: Í október 1925 keypti stefnandi af steindum alt að 500 skpd. af sólþurkuðum stórfiski og áskildi stefndi sjer rjett til að bregða nokkrum skippundum í þurkhús, ef með þyrtti, nokkurn tíma til síðustu skerpu, án þess að það yrði sjáanlegt á fiskinum. Þessu svarar stefnandi með símskeyti 110 þannig: >... samþykkjum alt að fjórða parti fiskjarins sje brugðið upp alt að átta tímum við vægan hita ... .< Staðfesti stefndi svo sölu á fiskinum samdægurs með símskeyti, án þess að minnast frekar á þetta atriði. Af hinum selda fiski afgreiddi stefndi fyrst 300 skpd. og er enginn ágreiningur um þau í 715 þessu málí, en með símskeyti '% tilkynnir hann stefnanda, að hann hefði tilbúin 61 skpd. af sólþurkuðum fiski og 139 skpd. af sól- og húsþurkuðum fiski, og sendi um sama leyti matsvottorð. ?"1 simar stefnandi, að 15 skpd. meira sje þurk- að í húsi en heimilt hafði verið eftir samningi, og að mats- vottorðið beri ekki með sjer, hve lengi fiskurinn hafi verið þurkaður í húsi. Þessn svaraði stefndi */1 á þá leið, að hús- þurkaði fiskurinn sje beinlínis fallegri en sá, er þurkaður var við vind úti. Með símskeyti !84: tilkyndir svo stefnandi stefndum að fiskurinn fari með skipinu >Ringfond< og Konráð Stefánsson komi fram fyrir sína hönd og með símskeyti daginn eftir bið- ur hann stefnda að geia Konráði aðgang að skeytum þeirra viðvíkjandi fiskinum. Með símskeyti *!/12 tilkynnir stefnandi stefnda, að fiskur- inn, sem honum var leyft að þurka í húsi alt að átta tíma sje alt að því hálfþurkaður í húsi, telji hann þetta samnings- rof og áskilji sjer rjett til að krefjast bóta fyrir alt tjón, er af þessu leiði. Með símskeyti *%42 lætur stefnandi stefnda vita, að hann muni greiða andvirði áður umgetinna 300 skpd., og leggja um leið löghald á það til tryggingar skaðabótunum, nema stefndi geri sjer skaðabótatilboð, sem hann sjái sjer fært að ganga að. Þessu svarar stefndi með símskeyti *9s, kveðst ekki hafa rofið samninginn og hafa skilið 8 tíma á- kvæðið sem bendingu um, hve lengi fiskurinn mætti hanga i einu í þurkhúsi, enda hafi stefnandi fengið matsvottorð, greitt fiskverðið og veitt honum móttöku í >Ringfond< athuga- semdalaust, og biður hann loks að sima, hve háa skaðabóta- kröfn hann geri, vegna galla þeirra, er hann telji vera á fisk- inum. Þessu skeyti svarar stefnandi %%2 á þá leið, að hann óttist minst 30 króna afslátt á skpd. og muni liklega sættast á þeim grundvelli, ef stefndi geri boð strax. Með simskeyti 31/9 tilkynnir stefndur, að hann viðurkenni ekki samningsrof en skuli til samkomulags slá 10 kr. af skpd. en að öðrum kosti krefjist hann að fá fiskinn aftur, og megi stefandi draga andvirðið frá þeirri upphæð, er hann skuldi sjer. Þessu svaraði stefnandi með simskeyti samdægurs svo- hljóðandi: >þvi miður liklega ómögulegt losa húsþurra fisk yðar þareð víst mikið af öðrum fiski komið ofan á mundi verða yður of kostnaðarsamt borga tafir skipsins og allan kostnað þar að lútandi annars væri oss ljúfast að þjer tækjuð 716 fitkinn stop 10 króna tilboð yðar með öllu óaðgengilegt<. Stefndi svarar samdægurs með skeyti að eftir upplýsingum frá fiskimatsmanninum sje húsþurkaði fiskurinn sjerstakur í lestinni og ekkert ofan á honum, enda hafi Konráð sýnt sjer skeyti frá honum (stefnanda), þar sem hann hafi lagt svo fyrir, ef þyrfti að afferma fiskinn í Reykjavík og krefst, að hann afhendi fiskinn. Svar stefnanda er Í símskeyti til Kon- ráðs Stefánssonar dags. “1 1926 og hljóðar svo: >Látið Stefán losa fiskinn og greiða skipstjóra >frakt< annars koma með fiskinn hingað. „Ringfond< flutti svo fiskinn til Reykjavíkur og er þangað kom, ljet stefnandi stefnda vita með símskeyti 7 að fiskur- inn væri svo ljótur og svo mikið þurkaður í húsi, að ekki væri hægt að senda hann til Barcelona, segir að eina úrræðið til að forðast málaferli sje að stefndi taki við fiskinum og kaupin gangi aftur, lofar að annast uppskipun hans og lána hús fyrir hann þangað tif steindi ráðstafi honum. Að öðrum kosti verði hann (stefnandi) að láta endurmeta hann, og ef hann reynist annar og verri en samningar standi til, áskilji hann sjer óskertan rjett til að rifta kaupin og krefjast skaða- bóta. Þessu skeyti svarar stefndi 4 kveður fiskinn vera sjer óviðkomandi, því samkomulag hafi verið komið á milli sín, stefnanda og Konráðs, að hann tæki fiskinn í land sunnudags- morguninn % en á laugasdagskvöldið hafi hann símað Kon- ráði, að sleppa ekki fiskinum, en koma með hann til Reykja- vikur, nema hann (stefndi) greiddi skipstjóra farmgjald. Hafi hann með þessu fyrirgert sínum imynduðu kröfum á sig. Í simskeyti dags. s. d. endurtekur stefnandi tilboð sitt, að kaup- in gangi aftur, og kveður sökina hjá steinda, þar sem hann hafi ekki viljað greiða farmgjald til >Ringfond<. Stefnandi ljet síðan flytja fiskinn á land í Reykjavik og dómkvadda menn meta hann og segir hann í símskeyti til stefnaa %2 að hann haldi fast við kröfu sina um riftun á kaupunum, þar eð matsmennirnir staðfesti að allur fiskurinn sje þurkaður } húsi lengur en 8 tíma og megnið algerlega húsþurkað og flokkun hafi reynst röng. Biður hann steinda að samþykkja riftun og og endurgreiða kaupverðið, auk kostnaðar og skaðabóta. Þessu skeyti svarar stefndi %> að fresturinn sje sjer óvið- komandi. Í málinu gerir stefnandi þær kröfur: Aðallega að stefnd- ur verði dæmdur til að endurgreiða sjer andvirði fiskjarins 717 kr. 24927,00 með 6 % ársvöxtum frá 742 1925 til greiðsludegs og kr. 4713,46 í skaðabætur fyrir samningsrof ásamt 6 % árs- vöxtum frá sáttakærudegi til greiðsludags; en til vara að stefndur verði dæmdur til að greiða sjer afslátt á kaupverði fiskjarins og skaðabætur, samtals kr. 12383,25 ásamt 6% árs- vöxtum frá sáttakærudegi til greiðsludags. Svo krefst hann málskostnaðar að skaðlausu eða eftir mati rjettarins. Stefndur krefst sýknunar og málskostnaðar eftir mati rjettarins. Stefnandi heldur því fram að stefndi hafi -rofið fisksölu- samninginn með því að þurka fiskinn meira í húsi en hon- um hafi verið heimilt og mótmælir þeim skilningi stefnda, að samningurinn hafi heimilað honum að láta fiskinn hanga í þurkhúsi lengur en 8 tíma, ef þess aðeins væri gætt, að hann hengi ekki lengur þari einu en 8 tíma. Verður rjetturinn að vera stefnanda sammála um. að stefndum hafi verið óheimilt að þurka fiskinn lengur i húsi en 8 tíma og þar sem hús- þurkunin olli því, að fiskurinn reyndist ekki eins góður og áskilið var og um kaupmanna viðskifti var að ræða, verður að fallast á, að stefnandi hafi haft rjett til að rifta samninginn. Stefndur heldur því fram, að þó stefnandi hafi haft rjett til að rifta samninginn, þá hafi hann fyrirgert honum með því að greiða andvirði fiskjarins og taka við honum athuga- semdalaust. Stefnandi mótmælir þessu og heldur því fram, að um- boðsmaður sinn Konráð Stefánsson, hafi ætlað að stöðva, fermingu fiskjarins af því að honum hafi þótt hann ljótur, en þá hafi stefndur sagst geta fengið vottorð yfirfiskimatsmanns um, að fiskurinn væri samningshæfur, og hafi þá verið haldið áfram fermingunni í þeirri trú, að vottorðið fengist. En er það brást hafi stefnandi strax áskilið sjer rjett til að rifta og krefj- ast skaðabóta. Er þessu ekki mótmælt af steinda, sbr. og sím- skeyti stefnanda ?!/12 og verða því ekki þessi mótmæli stefnds tekin til greina. Þá heldur stefndi því fram, að laugardaginn *% hafi verið orðið að samkomulagi með sjer, stefnanda og umboðs- manni hans, að hann tæki fiskinn í land sunndagsmorgun- inn % en á laugardagskvöldið hafi komið símskeyti frá stefn- anda til Konráðs Stefánssonar, sem hafi gert það að skilyrði fyrir afhendingu fiskjarins, að hann greiddi skipstjóra farm- 46 718 gjald. Hafi ekki verið heimilt að rjúfa þetta samkomulag þan: tig, og sje hann því laus allra mála og fiskurinn sjer Gviðkomandi upp frá því, enda hafi skipstjóri lýst yfir því, að hann ætti ekki heimtingu á farmgjaldi og krafðist þess ekki. Stefnandi hefir mótmælt því, að samkomulag hafi orðið um þetta og sömuleiðis því, að skipstjóri hafi lýst yfir því, að hann krefðist ekki farmgjalds. Hefir stefndur ekki fært sönn- ur á þessa yfirlýsingu skipstjórans. Eins og áður er fram tekið, fór stendur fram á að fá tskinn aftur ef ekki yrði gengið að afslætti þeim er hann hauð og bað stefnanda að síma skipstjóra að afhenda sjer fiskinn, og svaraði stefnandi því þannig, að sjer væri ljúfast að hann tæki fiskinn en því miður væri það líklega ómögu- legt þar sem vist væri komið mikið ofan á hann í lestinni og af kostnaðarsamt yrði fyrir steinanda að borga tafir skipsins og allan kostnað þar að lútandi. Er þetta svar stefnanda bannig orðað, að stefndur hafði rjettmæta ástæðu til að álíta, að hann væri því fyllilega samþykkur, að kaupin gengi aftur án þess að hann ætlaði sjer að gera nokkrar kröfur út af van- eindum þeim, er hann taldi vera á samningnum, enda símaði hann stefnanda strax, að fiskurinn væri sjerstakur í lestinni ins og hann hefði lagt fyrir. En á hitt atriðið, kostnaðinn, tra hann ekkert í skeytinu, enda hafði hann ekki ástæðu fíl að ætla, að um annan kostnað væri að ræða en alferm- irgarkostnað og Kostnað við tafir skipsins vegna affermingar- irnar, en þvi er ómótmælt haldið fram af steindum, að skipið hefði ekki tafist af þeirri ástæðu. — Og þar sem stefnandi hefir lýst yfir því, að hann hafi leigt umrætt skip til fiskflutn- inga til Spánar fyrir ákveðna upphæð fyrir ferðina og ekki tært neinar sönnur á rjett sklpstjóra til að krefjast farmgjalds af viðtakanda, verður ekki álitið, að rjett hafi verið að binda afhendingu fiskjarins til stefnda því skilyrði, að farmgjald væri greitt. Rjetturinn verður því að lita svo á, að stefnandi hafi allist á með áðurnefndu skeyti *í að kaupin gengju aftur og seð því afsalað sjer rjetti til að rifta samninginn og krefjast kaðabóta eða afsláttar á kaupverði fyrir vanefndir þær, er inn taldi vera á sölusamningnum, og hann hafi ekki sannað „eimild sína nje skipstjóra til að gera farmgjaldsgreiðslu að skilyrði fyrir afhendingu fiskjarins til stefnda. 719 Það verður að sýkna stefnda af kröfum stefnanda í málinu og þykir eftir atvikum rjett, að málskostnaður falli niður. Mánudaginn 23. jan. 1928. Nr. 95/1927. Rjettvísin (st. Jón. Stefánsson) gegn Karli Haraldi Jónssyni (Jón Ásbjörnsson). Brot gegn 200. gr. hgl. og 261. siglll. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 22. okt. 1927: Ákærður, Karl Haraldur Jónsson, sæti 30 daga einföldu fangelsi og greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostn- að, þar á meðal 40 krónur í málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns sins hjer fyrir rjettinum, Jóns Ásbjörnssonar hrm. Fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður nema ákærður innan 5 ára frá uppsögn dóms þessa sæti ákæru í opinberu máli fyrir glæp, drýgðan af ásettu ráði, og sje í því máli dæmdur til þyngri refsingar en sektar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar af rjettvísinnar hálfu. Brot ákærða er af sjódóminum rjettilega heim- fært undir 261. gr. siglingalaganna og 200. gr. hinna almennu hegningarlaga og þykir refsingin fyrir það hætilega ákveðin 3 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Ákvæði sjódómsins um málskostnað í hjeraði staðfestist. Svo verður ákærði að greiða allan áfrýj- unarkostnað málsins, þar með talið málflutningskaup sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 80 kr. til hvors. 46t 120 Því dæmist rjett vera: Ákærði, Karl Haraldur Jónsson, sæti 3 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með talið málflutn- ingskaup verjanda í hjeraði, málflutningsmanns Jóns Ásbjörnssonar 40 kr., og málflutningslaun sækj- anda og verjanda í hæstarjetti, málilutningsmann- anna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Jóns Ásbjörns- sonar, 80 kr. til hvors. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn Karli Haraldi Jónssyni, skipstjóra, Njálsgötu 49B hjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum 12. kapitula siglingalaga nr. 56/1914 og 17. kapitula hinna almennu hegningarlaga frá 25. júni 1869 og eru málavextir þeir, er nú skal greina og sannaðir með eigin játningu ákærðs, er kemur heim við það, sem á annan veg er upplýst í málinu. Sumarið 1926 var ákærður formaður á vj./b. >Fram: frá Sandgerði, G.K. 502. Bátur þessi er 14,42 smálestir brutto með 36 hestafla Alphavjel og var haldið út frá Siglufirði á rek- netaveiðar. Frá gama stað var haldið úti einnig á reknetaveiðar vi./b. >Trausta< frá Siglufirði, SI. 20, um 6 smálestir brutto með 8 hestafla Danvjel og voru á honum þrír menn, formað- urinn Björn Friðfinnsson, vjelarmaður Ásgeir Bjarnarson og háseti Jón Albert Guðmundsson. Laugardaginn 28. ágúst í. á. á fimta tímanum siðdegis lagði vi./b. >Trausti< út frá bryggju þeirri á Siglufirði, er hann lagði afla sinn upp á, í góðu veðri, fjallabjörtu og sljettum sjó. Hjelt hann út fjörðinn venjulega siglingaleið og var for- 121 maðurinn við stýrið, vjelarmaðurinn fram í hásetaklefanum en hásetinn fram á að kljúfa spýtur í eldinn. Þegar kom nokkuð út í fjörðinn, tók hásetinn á >Trausta< eftir því, að vjelarbátur kom á eftir >Traustac með mikilli ferð og var svo sem faðmlengd milli bátanna, en bátur sá, sem kom á eitir „Trausta<, stefndi beint aftur undir hann, heldur þó á bak- borða. Hásetinn kallaði til formannsins, en það skifti engum togum fyrri en hinn báturinn rendi aftan á >Trausta< bak- borðsmegin rjett við stýrið og var áreksturinn svo snarpur, að „Trausti fór á hliðina, hvolfdi og sökk rjett á eftir, en hinn báturinn rendi fram hjá honum. Fóru allir þrír mennirnir á „Trausta< í sjóinn, og druknuðu formaðurinn og vjelarmaður- inn en hásetanum, er fyrst náði í bátinn og er hann sökk, í belg, er hjelt honum uppi, var bjargað upp í bát þann, vi./b. „Fram, sem ákærður var formaður á og rennt hafði á >Traustac, er hann hafði snúið við og kom litlu síðar á vettvang. Ákærður hefir skýrt svo frá, að hann hafi haldið út frá Siglufirði umræddan dag kl. um 4! síðdegis og verið sjálfur við stýrið. Hafi fjöldi báta verið í kringum sig er hann kom út í fjörðinn, flestir á út leið. Kveðst hann þá ekki hafa vitað fyrri til, en hann hafi sjeð bát á hliðinni á bakborðsbóg á >Fram<, er eftir því er síðar hafi komið í ljós hafi verið „Trausti. Kveðst hann þá hafa beygt hart á stjórnborða og rennt fram hjá bátnum, án þess að koma við hann, að minsta kosti hafi hvorki hann nje 4 af mönnum hans, er á þilfari voru og tveir er niðri voru í bátnum, orðið varir við neinn árekstur og hafa menn þessir borið það fyrir rjetti, að svo hafi ekki verið. Þegar ákærður sá, að báturinn reisti sig ekki, kveðst hann hafa sett fulla ferð á aftur á og er hann sá, að hinn báturinn var að sökkva, sneri hann sinum.bát og kom á vettvang örfáum mínútum eftir að hann varð hins bátsins fyrst var. Þegar ákærður kom að, sá hann tvo menn í sjón- um innan um belgina frá >Trausta<, en tókst ekki að bjarga nema öðrum þeirra, því hinn sökk í sömu svifum, og kom ekki upp aftur. Beið ákærður nokkra stund á staðnum, en hjelt svo í land með Jón Albert Guðmundsson, er hann hafði bjargað. Eftir því, sem upplýst er í málinu, voru tveir aðrir bátar í nánd við >Trausta<, og >Fram<, og hafa formennirnir á báð- um borið það fyrir rjetti, að þeir hafi sjeð >Framc renna aftan 722 á sTrausta< og af hálfu >Frams< hafi verið gert alt það, sem eftir atvikum var hægt að gera til þess að bjarga mönnun- um af „Trausta. Ákærður hefir stöðugt haldið því fram, að hann hafi ekki sjeð >Trausta<, eða orðið hans var fyrri en hann lá á hliðinni á bakborðsbóg >Frams< en hefir ekki neitað því, að hans bátur hafi rent aftan á >Trausta< og vaidið slysinu, enda er fyrir því framburður þriggja fullgildra vitna, að *Fram< dró >Trausta< upp og rendi aftan á hann, og að áreksturinn hafi verið svo snarpur, að Trausti< hafi farið út fjörðinn beint á undan >Fram< og möstur þeirra borið saman. og hann því ekki sjeð >Traustac þaðan sem hann sat við stýrið. Hann kveður stýrishúsið á >Fram< vera niður á þilfari en ekki upphækkað og að um 15 belgir hafi verið fram á á >Fram>, er slysið vildi til, og er ekki ólíklegt að þeir hafi hindrað útsjón frá stýrinu, sjerstaklega þar sem sFramc var miklu stærri bátur en >Traustic og því hærri á vatninu. Auk ákærðs, sem var við stjórn á >Fram< er slysið vildi til, eins og frá hefir verið skýrt, voru 4 menn aðrir á þilfar- inu á >Frams, en þeir voru allir að vinna við netin, og eng- um þeirra hafði verið falið að hafa eftirlit með öðrum bátum eða skipum. Rjetturinn verður nú að líta svo á, að ákærður hafi gert sig sekan um hirðuleysi um skyldur sínar og gáleysi við hið umrædda tækifæri, er hann hafði eigi nánara eftirlit með bát- um þeim, er kringum hann voru, og valdið með því slysinu. Ber að heimfæra það brot hans, sem er kominn yfir lögaldur sakamanna — fæddur 12. febrúar 1890 — eg hefir eigi áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt hegningarlagabrot, undir 261. pr. siglingalaganna og 200. gr. almennra hegningarlaga og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið fyrir það eftir tjeð- um lagagreinum, hæfilega metin einfalt fangelsi í 30 daga. Með tilliti til hreinskilinnar játningar ákærðs, undanfar- andi hegðunar hans og þess, að hjer er um fyrsta afbrot hans að ræða, þykir mega ákveða að refsingin skuli vera skilorðs- bundin eftir ákvæðum 1. gr. laga nr. 39 frá 16. nóvember 1907. Svo greiði ákærður og allan af máli þessu löglega leidd- an og leiðandi kostnað, þar með taldar 30 krónur í málsvarnar- laun til hins skipaða verjanda hjer fyrir rjettinum, Jóns Ás- björnssonar hrm. 123 Skaðabótakrafa hefir engin komið fram í málinu. Á byrjun rannsóknar máls þessa varð nokkur dráttur sem stafaði af fjarveru ákærðs úr bænum. Að öðru leyti hefir rekstur málsins verið vítalaus. Föstudaginn 27. jan. 1928. Nr. 90/1927. Rjettvísin (M. Guðmundsson) gegn Guðmundi Guðjónssyni (Jón Ásbjörnsson). Brot gegn 200. gr. hgl. og 261. gr. sigl.l. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 22. okt. 1927: Ákærður Guðmundur Guðjónsson, sæti 30 daga einföldu fangelsi og greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostn.- að, þar með taldar 40 krónur í málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns síns hjer fyrir rjettinum, Jóns Ásbjörnssonar hrm. Fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður, nema ákæður innan 5 ára frá uppsögn dóms þessa sæti ákæru í opinbern máli fyrir drýgðan glæp af ásettu ráði og sje í því máli dæmdur til þyngri refsingar en sekta. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða dómi, verður að dæma ákærða sekan um brot á 200. ær. hegningarlaganna og 261. gr. siglingalaganna. Og þykir refsing hans hæfilega metin 2 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Um málskostnað í hjeraði á sjórjettardóminum að vera óraskað. Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 80 kr. hvorum. 124 Því dæmist rjett vera: Ákærði, Guðmundur Guðjónsson, sæti 2 mán- aða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Um málskostnað í hjeraði á sjórjettardómin- um að vera óraskað. Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, hæstarjettarmálflutningsmannanna Magnúsar Guð- mundssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn Guðmundi Guðjónssyni, skipstjóra, til heimilis á Efri Selbrekku hjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum 12. kapitula siglingalaganna nr. 56/1914 og 17. kapitula almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869, og eru málavexlir þeir, er nú skal greina, og sannaðir eru með eigin játningu ákærðs, er kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. Ákærður var skipstjóri á b/v. >Jóni forseta< hjeðan úr bænum, sem haldið var út á síldveiðar sumarið 1926. Lá skipið fyrir akkeri inni í Miðfirði inn úr Húnaflóa aðfaranótt fimtu- dagsins 9. september Í. á., en ljetti akkerinu kl. 5!é um morg- uninn og fór að leita eltir sild út af Bálkastaðanesi. Logn var og gott veður. Kl. 7 um morguninn fengust 70 tunnur af síld og kl. 11 árdegis aftur 180 tunnur. Um það leyti, sem verið verið var að hífa inn þá sild gerði klukkustundar kafaldsjel, en er því ljetti, varð aftur heiðskirt og gott veður, en þá sást engin sild. Mörg skip sáust við sildveiðar ytra og voru menn úti á bátum frá sumum þeirra. Þar á meðal var m/sk. >Rosen- hjem< frá Færeyjum. Hjelt >Jón forseti< út til skipa þeirra og sá bar talsverða sild. Kl. 5 síðdegis komst >Jón forsetic að sildartorfu, náði henni og fjekk 30 tunnur. Tók ákærður þá upp bátana og ákvað að fara með veiðina til Siglufjarðar. Meðan verið var að taka inn bátana horfði >Jón forseti< í 725 suður. Kveðst ákærður þá hafa sjeð >Rosenhjem< koma til bakborða og beygja aftur með >Jóni forseta< og hjer um bil 100 faðma vegalengd milli skipanna. Þegar búið var að ná bátunum upp á >Jóni forseta< var sett full ferð áfram kl. 6,23 siðdegis, eftir því sem vjelardag- bók skipsins segir, stýrinu snúið hart til bakborða. Kveðst ákærður er þá var í stýrishúsinu ásamt tveimur öðrum mönn- um, þá hafa sjeð nótabátana frá >Rosenhjem< róa samhliða með miklum hraða að sildartorfu, er verið hafi fyrir framan þá og fyrir framan >Jón forseta< á stjórnborða. Hjelt ákærð- ur þá áfram að snúa skipi sínu og ætlaði sjer fyrir utan bát- ana svo að þeir kæmust" óhindrað að sildartorfunni, en rjett i því var kallað til hans neðan af þilfarinu að bátarnir væru hættir að róa og að hætta væri á ferðum. Fyrirskipaði kærð- ur þá þegar eða kl. 6,28, eltir vjelardagbókinni, fulla ferð aftur á bak til þess að forðast árekstur á bátana og var þeirri fyrir- skipun tafarlaust hlýtt í vjelarrúminu, en þessi fyrirskipun kom ekki að haldi því botnvörpungurinn rendi með stefnið á þann bátinn, sem nær var skipinu, og kom á hann miðjan eða svo og braut hann, en hinum bátnum hvolfdi og fóru menn þeir allir — 13 að tölu — er í bátunum voru í sjóinn. Voru þegar settir út 2 bátar frá >Jóni forseta< til að bjarga mönnunum og gekk það greiðlega, því mennirnir, sem voru að koma bátunum fyrir, voru enn við þá. Auk þess var kastað út bjarg- hringum og tógi. Af þeim 13 er í sjóinn fóru náðust 11 upp á >Jón forseta< og í bátana. Tveir sáust ekki og druknuðu og einn af mönnum þeim, sem náðust, var dáinn (druknaður) en tveir meiddir. Annar þeirra hafði viðbeinsbrotnað, en hinn (skipstjórinn á >Rosenhjem<) meiddist á síðu, mjöðm og höfði. Þeir 8 menn, sem björguðust Ómeiddir voru fluttir yfir í >Rosen- hjem< en með druknaða manninn sem náðist og tvo hina meiddu, fór „Jón forsetic að Hvammstanga, eftir að hafa beðið á staðnum, sem slysið varð á, um hálfa klukkustund og beðið b/v. >Austra< er var á vettvangi, að bjarga bátunum og veiðar- færunum frá >Rosenhjem<. Var læknis vitjað handa hinum sjúku og þeim komið á sjúkrahúsið á Hvammstanga. Eftir það fór ákærður með afla sinn til Siglufjarðar og kom þangað um miðjan föstudaginn 10. september fí. á. Ekki hafði ákærður neinn mann fram á til eftirlits og eng- in hljóðmerki gaf hann áður en áreksturinn varð. Ákærður hefir stöðugt haldið því fram, að hann hafi ekki 126 stöðvað skipið, er hann sá bátana róa út frá >Rosenhjem, af því, að hann hafi álitið sig hafa nægilegt svigrúm til þess að fara fyrr aftan þá, og staðhæft, að ef bátarnir hefðu ehki hætt að róa áfram, hefði svo verið, og verður að álíta það rjett eftir upplýsingum þeim, sem liggja fyrir í málinu. Það er ljóst af framburði skipstjórans og skipshafnarinn- ar af >Rosenhjem<, að á bátnum áttuðu menn sig alls ekki á því, að skip ákærða væri að snúa og hættu því að róa til þess að forðast áreksturinn. Það virðist nú ekki hafa verið ófyrirsjáanlegt, að menn- imir á bátunum frá >Rosenhjem< áttuðu sig ekki á því, hvað b/v. >Jón forseti< var að fara og hættu að róa áfram, úr því að þeim var ekki gefin hreyfing skipsins til kynna með hljóð- merki eða þeir að varaðir á annan hátt. Rjetturinn verður því að vera þeirrar skoðunar að ákærð- ur hafi ekki við hið umrædda tækifæri sýnt þá aðgæslu og varúð, er honum bar, og með því hirðuleysi sínu og gáleysi orðið valdur að slysinu. Þykir verða að heimfæra brot hans, sem er kominn yfir lögaldur sakamanna — fæddur 21. júni 1891 — og hefir ekki áður sætt ákæru eða refsingu fyrir hegningarlagabrot undir 261. gr. siglingalaganna og 200. gr. almennra hegningarlaga, og þykir refsing sú, er hann hefir unnið til fyrir það eftir tjeð- um lagagreinum hæfilega metin 30 daga einfalt fangelsi. Með tillíti til hreinskilinnar játningar ákærðs, undanfar- andi hegðunar hans og þess, að hjer er um fyrsta brot að ræða, þykir mega ákveða, að refsingin skuli vera skilorðs- bundin eftir ákvæðum 1. gr. laga nr. 39, frá 16. nóveraber 1907. Svo greiði og ákærður allan af máli þessu löglega leidd- an og leiðandi kostnað, þar með taldar 40 krónur í máls- varnarlaun til hins skipaða verjanda hans fyrir rjettinum, Jóns Ásbjörnssonau hrm. Skaðabótakrafa hefir engin komið fram í málinu. Rekstur málsins hefir verið vítalaus. 121 Mánudaginn 30. jan. 1928. Nr. 94/1927. Guðm. Kr. Guðmundsson og Guðm. Kristjánsson gegn B. P. Kalman f. h. Uddeholm A/S. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjendur, Guðm. Kr. Guðmundsson og Guðm. Kristjánsson, sem ekki mæta í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs ef þeir af nýju vilja fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Föstudaginn 10. febr. 1928. Nr. 67/1927. T. Frederiksen (Svb. Jónsson) gegn A/s. Mandal á Oplands Privatbank (L. Fjeldsted). Viðvíkjandi gildi veðbrjefs og hvort skuld var stofnuð í ísl. eða norskum krónum. Úrskurður fógetarjettar Reykjavikur 14. júlí 1927: Fjárnámið á fram að ganga. Dómur hæstarjettar. Með veðbrjefi útgefnu 7. júní 1922 veðsetti h/t. Timbur- og Kolaverslunin Reykjavík steinda húseign sína við Kalkofnsveg í Reykjavík til tryggingar skað- lausri greiðslu á 50 þúsund króna skuld, er h/f. Frede- riksen á Möller í Mandal í Noregi skuldaði stefnda. Er veðsetning þessi fór fram var h/f. Timbur- og Kola- verslunin Reykjavík rekið sem útbú frá h/f. Frederik- 728 sen á Möller í Mandal, en á aukafundi hluthafa þess firma 29. júní 1923 var það samþykt að skilja útbúið á Íslandi frá aðalfirmanu og láta það starfa sem Sjálf- stætt firma og skyldu allar eignir firmans á Íslandi, fastar og lausar, þar á meðal húseignin við. Kalkofns- veg i Reykjavík, verða eign Timbur- og Kolaverslun- arinnar Reykjavík, en það firma aftur taka að sjer að greiða steinda skuld h/f. Frederiksen á Möller að upp- hæð kr. 258198,99 og var upphæð þessi færð Timbur- og Kolaversluninni Reykjavik til skuldar í bókum steinda. Verður að telja það upplýst að áfrýjandi hafi samþykt þetta og nokkru áður en þessu fór fram eða 6. nóv. 1922 hafði hann tilkynt til firmaskrár Reykja- víkur, að h/í. Timbur. og Kolaverslunin Reykjavík hætti frá 1. jan. 1923 en að hann frá sama tíma hjeldi verslun fjelagsins áfram með fullri persónulegri ábyrgð undir firmanafninu Timbur- og Kolaverslunin Reykjavík, T. Frederiksen. Áfrýjandi greiddi nú ekki steinda skuldina og var hún 1. júlí 1926 að upphæð kr. 258794,37 samkvæmt reikningi, er stefndi hefir lagt fram í málinu. Eftir að samningaumleitanir um greiðslu skuldarinnar höfðu átt sjer stað gjörði steindi í brjefi dags. 15. septem- ber 1926 áfrýjanda það tilboð, að hann skyldi kvitta skuldina að fullu, ef áfrýjandi greiddi af henni 100,000 kr., þar af 85000 kr. um leið og tilboðið væri sam- þykt og 15000 kr. árin 1927 og 1928 með jafnri af- borgun hvort árið. Er það upplýst að áfrýjandi gekk að tilboði þessu og upp í hinar áskildu 85000 kr. voru að hans tilhlutun á árinu 1926 greiddar þessar upphæðir: 25. okt. 35000 krónur norskar, 16. nóv. 30000 íslenskar krónur og 3.. des. 14305 íslenskar krónur, en hinar tvær síðasttöldu greiðslur telur steindi samtals jafngilda 38472,10 norskum krónum, eftir þeim 729 gengismun, er var á norskum og íslenskum krónum, er greiðslurnar fóru fram. Stefndi heldur því fram, að skuldin hafi átt að greiðast í norskum krónum og að þannig sjeu vangreiddar norskar kr. 11527,90 af þeim 85000 kr., er greiðast áttu um leið og samningurinn var gjörður. Sökum þessarar vangreiðslu krafðist svo steindi í brjefi 23. maí í. á. að fjárnám yrði gjört í húseign áfrýjanda við Kalkolnsveg samkvæmt ákvæðum skulda- brjefsins frá 7. júní 1922 til lúkningar framangreind- um norskum kr. 11527,90 og þeim 15000 kr, er sam- kvæmt samningnum áttu að greiðast árin 1927 og 1928, eða samtals Íyrir norskar kr. 26527,10. Áfrýj- andi mótmælti því, að fjárnámið færi fram, en þess- um mótmælum áfrýjanda var hrundið með úrskurði fógetarjettar Reykjavíkur 14. júlí Í. á. og fjárnámið var síðan gjört Í eigninni. Þessum úrskurði og fjárnámi hefir verið skotið til hæstarjettar með stefnu 2. sept. og 23. des. Í. á. og hefir áfrýjandi krafist þess, að úrskurðurinn og fjárnámið verði úr gildi felt og að stefndi verði dæmd- ur til að greiða málskostnað fyrir hæstarjetti. - Steindi hetir hins vegar krafist staðfestingar á úrskurðinum og málskostnaðar. Áfrýjandi heldur því fram og byggir kröfu sína á því, að í tilboði áfrýjanda í brjefi hans 15. sept. 1926 sje átt við íslenskar krónur, en ekki norskar og þar sem hann hafi á árinu 1926 greitt steinda fullar 85000 íslenskar krónur, þá hafi hann fullnægt greiðslu- skyldu sinni samkvæmt samningnum og því hafi ekki verið heimilt að krefjast fjárnáms enda veðbrjefið úr gildi fallið. En á þetta verður ekki fallist. Skuld áfrýj- anda er hluti af eldri skuld, er stofnuð var Í norsk- um banka í Noregi af þar búsettum mönnum og átti 730 að greiðast þar og verður því að skilja tilboð steinda þannig, að átt sje við norskar krónur þar sem það er ekki með berum orðum tekið fram í því, að um íslenskar krónur sje að ræða. Það verður því að líta svo á, að áfrýjandi hafi ekki fullnægt greiðsluloforði sínu og fjellu þá einnig í gjalddaga þær 15000 kr., er samkvæmt samningnum áttu og greiðast á árunum 1927 og 1928. Ennfremur verður að líta svo á, að veðbrjefið 7. júní 1922 hafi haldið gildi sínu, þótt skuldin, er trygð var með veðinu, væri færð á nafn annars. En samkvæmt innihaldi veðbrjefsins átti stefndi rjett á, að fá hina veðsettu fasteign tekna fjárnámi svo sem gjört var. Það ber því að staðfesta hinn áfrýjaða fópeta- rjettarúrskurð og fjárnám og verður eftir þessum úr- slitum að dæma áfrýjanda til að greiða stefnda máls- kostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 400 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði og fjár- námi skal óraskað. Áfrýjandinn Tönnes Frederiksen greiði steinda Als. Mandal og Oplands Privatbank 400 kr. í máls- kostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Þar sem gjörðarbeiðandi hefir lagt fram veðskuldabrjefið sem uppfyllir skilyrði 15. gr. 1., '%/2 1885 og af því verður eigi sjeð að það sje að fullu greitt, en veðskuldabrijefið eitt er nægilegur grundvöllur fyrir fjárnáminu þá verða mótmæli gjörðarþola gegn framgangi fjárnámsins eigi tekin til greina og fer fjárnámið fram á ábyrgð gjörðarbeiðanda. 731 Mánudaginn 13. febr. 1928. Nr. 81/1927. Eigandi Höllustaða (B. P. Kalman) gegn eigendum Reykhóla (Enginn). Ómerkingardómur. Dómur hæstarjettar. Máli þessu var vísað frá hæstarjetti 30. mars 192, af því að hjeraðsdóminum, er gekk í því að Beru- firði í Barðastrandarsýslu 30. ágúst 1924, hafði verið of seint áfrýjað. En nú hefir málinu, ettir gildistöku laga nr. 40/1927, verið áfrýjað af nýju með stefnu, útgefinni 26. sept. Í. á. samkvæmt áfrýjunarleyfi, dags. 29. ágúst s. á. Eins og segir í ofanrituðum hæstarjettardómi var málið rekið og dæmt í aukarjetti, þó að það væri ótvírætt landamerkjamál, enda sýnd viðleitni til að fara þannig með það að öðru leyti. Þykir því ekki þurfa að ómerkja hinn áfrýjaða dóm ex officio fyrir þá sök eina, að málið er talið rekið og dæmt í auka- rjetti. Áfrýjandi, sem fengið hefir gjafsókn 31. des. f. á. og sjer skipaðan málflutningsmann, hefir krafist þess, að hinn áfrýjaði dómur verði ómerktur, að merkja- dómur Barðastrandarsýslu verði skyldaður til að taka málið upp til löglegrar dómsálagningar og að hinn stefndi eigandi eða eigendur Reykhóla verði dæmdir til að greiða sjer málskostnað bæði í hjeraði og hæsta- rjetti. Áfrýjandi byggir ómerkingar- og heimvísunar- kröfu sína á þvi, að dómurinn sje bygður á skjali, landamerkjaskrá Reykhóla, dags. 16. febr. 1884, sem aldrei hati verið lagt fram í hjeraði og ekki fylgi dóms- gerðunum, en þó sjerstaklega á þvi, að dómurinn bæti inn í landamerkjaskrána atriði. sem hvorugur aðilja 732 hafi orðað og hafi að öðru leyti enga stoð í skjölum málsins, sem sje ítaksrjetti handa Höllustöðum í hinu umþráttaða landi, Heyárdal, austan Heyár, sem áirýj- andi eignar Höllustöðum en gagnaðili í hjeraði eign- aði Reykhólum. Kveður dómurinn svo á, að ítakið skuli >miða við dýrleika neindra jarða eftir nýjasta mati að því er snertir slægjur Í dalnum, eða í hlut- fallinu 1—4, en að öðru leyti miðað við ítölu búfjár ef ágreiningur rís<. Hefir áfrýjandi stefnt Þórey Pálsdóttur fyrir hæsta- rjett sem eiganda Reykhóla en Þórði Bjarnasyni sem umboðsmanni jarðarinnar og með honum, sem er gjald- þrota, skiftaráðandanum í búi hans, en ekkert hinna stefndu hefir mætt eða látið mæta. Hefir málið því verið rekið skriflega. Auk atriða þeirra, sem áfrýjandi heldur fram sem ástæðum fyrir ómerking dómsins, eru margir og miklir brestir á meðferð málsins í hjeraði. Þannig sátu með- dómsmenn ekki þriðja þinghald í málinu. Og áreið, sem virðist hafa verið nauðsynleg eða a. m.k. æski- leg vegna þess að uppdrætti og landamerkjalýsing- um aðilja ber ekki saman, fór engin fram. En sjerstaklega er það mikill brestur á meðferð málsins, að sýslumaður hefir eigi að eins enga stefnu útgefið í málinu eða aðvarað aðilja á annan hátt um fyrirtekt málsins, heldur ljet hann sjer nægja, að skipa fyrirvaralaust ábúanda Reykhóla í fyrsta þinghaldinu, er enginn sótti af hendi Reykhóla og áfrýjandi einn af hálfu Höllustaða, >fyrir hönd steinda til að gæta rjettar hans<, þ. e. eigenda Reykhóla, enda þó að þar færu fram jafn mikilvægar athafnir sem kröfufram- setning, sáttaumleitun, kvaðning dómsmanna og lög- mælt ruðning úr dómi. Hafði áfrýjandi, sem samkvæmt málsskjölunum ekki er víst um að hafi átt nema ?/s 133 Höllustaða, þó ekkert umboð til að koma fram af hendi eiganda þriðjungs jarðarinnar og samkv. veðbókar- vottorði sýslumanns fyrir Reykhólum má vel vera að fleiri hafi átt neinda jörð en stefndu hjer fyrir rjett- inum, sem telja má að síðar hafi mætt undir rekstri málsins í hjeraði og þannig fyrir sitt leyti fallið frá stefnu. Er þetta, að sameiganda áfrýjanda var ekki gefinn kostur á að gæta rjettar síns og að rjettar- gæslumanni eiganda Reykhóla var hvorki stefnt, sam- kvæmt 2. mgr. 12. gr. landamerkjalaganna nje honum að öðru leyti gefið ráðrúm til að bera málið undir þá, er hann skyldi koma fram fyrir, slíkur megingalli á meðferð málsins í hjeraði, að ómerkja verður ex officio alla málsmeðferðina frá upphafi og leggja fyr- ir merkjadóm að taka málið til löglegrar meðferðar af nýju. Að svo vöxnu máli þykir rjett að málskostnaður fyrir báðum rjettum lalli niður. En skipuðum málflutn- ingsmanni áfrýjanda, sem haldið hefir óaðfinnanlega á málstað hans, ber að greiða málflutningskaup úr ríkissjóði, og þykir það hæfilega ákveðið 100 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði dómur og öll meðferð málsins í hjeraði eiga að vera ómerk og vísast málinu heim til nýrrar og löglegri meðferðar. Málskostnaður í hæstarjetti og hjeraði fell- ur niður. Skipuðum málflutningsmanni áfrýjanda, hæsta- rjettarmálflutningsmanni Birni P. Kalman ber 100 kr. málflutningskaup úr ríkissjóði. 47 7134 Föstudaginn 17. febr. 1928. Nr. 62/1927. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Otto Noack (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 27. maí 1927: Kærði Otto Noack á að greiða sekt að upphæð kr. 12500,00 til Landhelgissjóðs Íslands, en sæta sjö mánaða einfölda fangelsi fáist sektin ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarlæri, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli innanborðs í togaranum >Vangerland: P. G. 306 frá Geesteminde vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orð- inn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, sem greindar eru í hinum áfrýjaða dómi, sem ekkert verulegt er við að athuga, ber að staðfesta hann, þó með þeirri breyt- ingu að veita ber kærða mánaðarfrest með greiðslu sektarinnar. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað máls- ins, þar á meðal málflutningslaun til sækjanda og verj- anda hjer í rjetti, 100 kr. til hvors. Það er aðfinsluvert að undirdómarinn hefir eigi veitt kærða frest til sektargreiðslu svo sem fyrir er mælt í 1. gr. laga nr. 13, 8. júní 1923. Því dæmist rjett vera: Kærði Otto Noack sæti 12500 kr. sekt til Landhelgissjóðs Íslands, er afplánist með 7 mán- aða einföldu fangelsi verði sektin eigi greidd 735 innan eins mánaðar frá birtingu dóms þessa. Að öðru leyti á lögreglurjettardóminum að vera óraskað. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarjetti, hæstarjettarmálflutningsmann- anna Pjeturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnsson- ar, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Samkvæmt mælingum þeim, er teknar voru frá varðskip- inu >Óðinn< og skýrslu skipherrans verður að telja sannað í máli þessu að kærði Otto Noack fæddur 18. júlí 1888, var um kl. 2,35—2,47 síðdegis hinn 25. þ. m. á landhelgissvæðinu nálægt Ingólfshöfða á skipi sínu togaranum >Wangerland< P.G. 306 frá Geestemöúnde. Að vísu var skip kærða komið 0,7 úr sjómílu út fyrir landhelgislínuna, er staður þess var ákveðinn af varðskipinu, en hinsvegar má telja ómögulegt að skip kærða hafi komist á þann stað með þeim hraða og á þeim tíma sem um getur verið að ræða, samkvæmt því sem upplýst er í málinu, nema frá landhelgissvæðinu. Kærði hefir að vísu haldið fram að hafa farið liðuga hálfa klukkustund, sem um er að ræða (kl. 2,30—3,10) ákveðn- ar stefnur á ákveðnum tímalengdum, og hann eftir því ekki verið á landhelgissvæðinu þenna tíma. En þar eð það ekki getur samrýmst mælingum varðskipsins og því er telja má upplýst um hraða skipsins getur þetta ekki orðið tekið til greina. Kærði hefir viðurkent að hafa verið að toga með botn- vörpu á þeim tíma, er skip hans samkvæmt þessu verður að álítast hafa verið á landhelgissvæðinu og hefir því gerst brot- legur gegn Í. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920. Með tilliti til þess að hjer er að ræða um fyrsta brot ákærða gegn þessum lög- um og með hliðsjón af að dagsgengi krónunar er 81,65 úr gullkrónu þykir refsing hans hæfilega ákveðin sekt að upp- hæð 12500 krónur, er greiðist strax og rennur í Landhelgis- 47* 136 sjóð Íslands, en afplánist með 7 mánaða einföldu fangelsi fáist sektin ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áður- nefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem er orðinn og verður. Mánudaginn 20. febr. 1928. Nr. 76/1927. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon? gegn Fr. Mensing (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 3. sept. 1927: Kærður, Friederich Mensing, greiði 1<5U0 króna sekt í Landhelgissjóð Íslands og komi 6 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er eigi greidd innan viku trá birt- ingu dóms þessa. Afli og veiðafæri öll — þar með taldir dragstrengir — sem eru í botnvörpungnum B. X. 161 >Durckwitz<, sje upp- tækt og renni virði þess í sama sjóð. Svo greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Að því athuguðu, að upplýst er að misritast hefir í skýrslu varðskipsforingjans til hjeraðsdómarans um 1. hornmælingu varðskipsins til skips kærða: >v. K. Portland 189,5< í stað: v. K. Reynisfjall 18%,5 og að því viðbættu, að skip kærða, sem hafði botnvörpu í eitirdragi og ætla má að hafi gengið 2'/2—3 sjóm. á kl.stund, sást frá varðskipinu á siglingu út frá landi frá því kl. 747 að morgni og þangað til það var stöðvað a. m. k. rúmum stundarfjórðungi síðar á stað, sem ekki hefir verið vjelengdur og liggur 0,4 sjóm. 131 utan landhelgi, þykir enginn vafi geta leikið á því, að skip kærða hafi verið að veiðum innan landhelgi. Það ber því að staðfesta lögreglurjettardóminn þó þannig að greiðslufrestur á sektinni teljist frá birt- ingu dóms þessa. Eftir þessum úrslitum verður kærði að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarietti, 100 kr. hvorum. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, þó þann- ig að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærði, Fr. Mensing, greiði allan áfrýjunarkostn- að sakarinnar, meðal annars málflutningslaun sækj- anda og verjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmál- flutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn Friederich Mensing, skipstjóra á þýska botnvörpungnum B. X. 161 >Duckwitz< fyrir brot á lögum nr. 5 frá 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi Íslands og eru málvextir þeir, sem nú skal greina. Hinn 2. september kl. 0,7,54 var varðskipið Fylla "við strandgæslu fyrir suðurlandi og tók þá eftirfarandi staðar- ákvörðun: vinstri hlið Portlands > 209 Varðan á Höttu > 499,3 Hægri hlið Hjörleifshöfða 138 og sást þá til botnvörpungs Í eftirfarandi stefnu: botnvörpungurinn > 189,5 vinstri hlið Portlands Botnvörpungurinn hafði stefnu frá landi og var sýnilega að veiðum og hafði þegar staðarákvörðunin var gerð sjest á útleið í ca. 7 minútur. Kl. 0,758 var tekin þessi staðarákvörðun: vinstri hlið Portlands > 22 Varðan á Höttu > 520,1 Varðan á Hjörleifshöfða Hornið til botnvörpungsins var þá: botnvörpungurinn > 169 vinstri hlið Portlands Þegar fyrsta athugunin var gerð var gefið stöðvunar- merki og kl. 0,758 og 0,800 var skotið lausum stöðvunar- skotum. Kl. 0,804 var varðskipið á eftirfarandi stað: vinstri hlið Portlands > 259 Varðan á Höttu > 659 Varðan á“ Hjörleifshöfða Hornið til botnvörpungsins var þá: botnvörpungurinn => 22 vinstri hlið Portlands Kl. 0,824 var varðskipið við botnvörpunginn og tók þá eftirfarandi staðarákvörðun: vinstri hlið Portlands > 319,8 Varðan á Höttu > 639,7 Varðan á Hjörleifshöfða Þá kom í ljós að þetta var botnvörpungurinn B. X. 181 „Duckwitz<, sem kærður er skipstjóri á og hafði bakborðs- vörpu úti. Staður sá, er botnvörpungurinn var tekinn á liggur 0,4 739 sjómílu utan landhelgi, en þar sem hann hafði allan tímann meðan athuganirnar fóru fram haft stefnu frá landi og sam- kvæmt miðunum verið minst 0,6 úr sjómílu innan landhelgi, var hann tekinn og farið með hann hingað til Reykjavíkur. Kærður hefir neitað því, að hafa verið að veiðum innan landhelgi. Hann tók enga staðarmælingu, er hann var tekinn fastur en hefir skýrt frá því að hann hafi ca. 35 minútum áður tekið eftirfarandi staðarathugun. Portland í misvísandi NN. W. 12 W. og (hægri hlið) Höfðabrekku í N.A. Kurs sá, er hann kveðst hafa stýrt var í S. % A. í ca. 10 mínútur og síðan beygt til S.W. til W. og haldið þeirri stefnu. Hann hefir haldið sjer fast við þessar miðanir sínar sem eftir hans korti gefi staði fyrir utan landhelgi og mun utar en mælingar og athuganir varðskipsins benda til. Rjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að staðar- athuganir kærðs geti ekki verið eins nákvæmar og athuganir varðskipsins og geti því ekki hnekt þeim, þar sem mælingar varðskipsins eru framkvæmdar af 3 yfirmönnum þess sam- tímis, sem hafa yfir fullkomnustu mælingartækjum að ráða, og sjerstaklega vill rjetturinn taka það fram að hann telur sið- ustu mælinguna, þar sem staður sá, er trollarinn var tekinn á. er mældur upp ugglausa, en þegar því er slegið föstu, kemur framburður kærðs um stefnur þær, er hann hafi stýrt og tim- ann, sem hver stefna var stýrð, heim við aðrar athuganir varð- skipsins og staðfesta þær þannig óbeint. Rietturinn verður því að telja sannað að kærður hafi verið að fiskiveiðum í landhelgi á umræddum slóðum. Brot kærðs. sem ekki hefir áður sætt ákæru eða refsingu fyrir landhelgisbrot, ber að heimfæra undir 1. gr. laga nr. 5 frá 1920. Refsing sú er hann hefir til unnið þykir eftir 3. gr. laganna sbr. 1. gr. laga nr. 4. frá 11. april 1924 hæfilega ákveðin 12500 króna sekt, er renni í Landhelgissjóð Íslands með tilliti til þess að gengi íslenskrar krónu er nú 81,74 gull- aurar og komi 6 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef bún er eigi greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. Afli sá, sem í skipinu er og veiðarfæri öll — þar með taldir dragstrengir — sje upptækt og renni andvirði þess í sama sjóð. 740 Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 24. febr. 1928. Nr. 80/1927. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Fritz Rieschmiiller (svp. Jónsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögreglurjettar Reykjavikur 22. ág. 1917: Kærður, Fritz Rieschmiiller, greiði 12500 króna sekt í Landhelgissjóð Íslands og sæti 6 mánaða einföldu fangelsi, ef sektin er eigi greidd innan viku frá birtingu dóms þessa. Afli og veiðarfæri öll — þar með taldir dragstrengir — sem er um borð í botnvörpungnum Westbank P. G. 272 sje upptækt og renni andvirðl þess í sama sjóð. Svo greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Svo sem segir í hinum áfrýjaða lögreglurjettar- dómi sá varðskipið Fylla skip kærða austur af Ingólfs- höfða kl. 1,05 í. h. þ. 19. ágúst Í. á. og mældi þá þeg- ar með kompásmiðunum og fjarlægðarmæli, að kærði var þá 0,8 sjómilu innan landhelginnar. Eftir þetta athugaði varðskipið, að skip kærða sigldi óslitinn stundarfjórðung sömu stefnu út frá lendi og er varð- skipið að liðnum þeim stundarfjórðungi kom að skipi kærða með botnvörpu úti, þá mældist það með nýj- um kompásmiðunum varðskipsins að vera á land- helgislínunni, og kemur þetta heim við fyrri mæling- una eftir þeim hraða, sem ætla má, að skip kærða 741 hafi farið með. Skyrslu skipherrans á Fyllu um þetta hefir ekki verið hnekt, hvorki með miðunum þeim, sem kærði hefir borið fyrir sig í lögreglurjettinum nje með gögnum þeim, er útveguð hafa verið eftir að lögreglurjettardómurinn var kveðinn upp og lögð hafa verið fram í hæstarjetti. Er því fyrir hendi í málinu næg sönnun þess, að kærði hafi á fyrgreindum tíma verið að botnvörpuveiðum í landhelgi og með því gjörst brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920. Og með því fallist verður á ákvæði lögreglurjettar- dómsins um refsingu, upptekt afla og veiðariæra og um málskostnað, ber að staðfesta dóminn Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, 100 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað. — Kærði Fritz Rieschmiller greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun til sækj- anda og verjanda í hæstarjetti, málflutningsmann- anna, Guðmundar Ólafssonar og Sveinbjarnar Jóns- sonar, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn kærð- um Fritz Riesschmiiller, skipstjóra á þýska botnvörpungnum Westbank P. G. 278, til heimilis í Nordenfeldtstrasse 21, Geeste- miinde, fyrir brot á lögum nr. 5, frá 1920 um bann gegn veið- um með botnvörpu í landhelgi og eru málavaxtir þeir, sem nú skal greina. 142 Kl. 01,05 hinn 19. þ. m. var varðskipið Fylla við strand- gæslu nálægt Ingólfshöfða og tók eftirfarandi staðarákvörðun: Vitinn á Ingólfhöfða í rjettvísandi 270? Knappavellir ..... í —— 343? Rákartindur ...... í —— 9? og sá þá botnvörpung í rjettvísandi miðun 216? með stefnu frá landi. Hafði botnvörpungurinn nokkra stund stefnt til lands og var að snúa út frá landi er miðun þessi var tekin. Fjar- lægðin frá varðskipinu til botnvörpungsins var 2400 metrar og hefir hann því verið á stað, sem er 0,8 sjómílur innan landhelgi. Varðskipið fór nú í áttina til botnvörpungsins og kl. 0,120 var varskipið við hann og tók þá eftirfarandi staðarákvörðun: Ingólfshöfðaviti j rjettvísandi 288,59 Knappavellir.. í —— 344,5? Rákartindur .. í —— 1,59 og er sá staður í landhelgislínunni. Var ljósi kastað á botnvörpunginn og sást þá að hann hafði stjórnborðsvörpu í sjó. Var honum gefið stöðvunarmerki og síðan skotið lausu skoti og stansaði hann þá. Fór varðskipið með hann hingað til Reykjavíkur. Skýrsla kærðs gengur í þá átt, að hann hafi verið að fiska á umræddum slóðum, eingöngu utan landhelgi, Hann kveðst hafa tekið staðarathuganir kl. 3,00 (þýskur tími) og miðað Öræfajökul í N. til A. og Ingólfshöfðavita í N. W. er eitir sjókorti gefi stað utan landhelgi. Ekki hafði ham þó sett þann.stað út í kort sitt svo sjáanlegt væri er hann var yfirheyrður af foringjum varðskipsins og rjettinum sýndi hann annað kort, er staður þessi var settur út í af hon- um siðar. Kærður heldur fast við að sínar mælingar sjeu rjettar og dregur staðarmælingar varðskipsins í efa, þótt hann haldi því ekki fram að geta mótsannað þær. Hann kveðst hafa komið nær landi en hann hafi ætlað sjer vegna þess að hann hafi orðið að beygja til að forðast árekstur við 2 botnvörpunga, sem voru að veiðum á sömu slóðum og að verið hafi sterkur straumur í áttina til lands, svo að ef hann hafi lent inn fyrir landhelgislínuna — sem hann mótmælir — þá hafi það verið algjörlega að óvilja sin- um og af orsökum, sem hann geti ekki borið ábyrgð á. Rjetturinn verður nú að vera þeirrar skoðunar, að mæl- 143 ingar kærðs geti ekki verið gerðar með sömu nákvæmni og mælingar þær, sem varðskipið hefir gert með miklu nákvæm- ari tækjum og undir mun betri skilyrðum og sem eru þannig úr garði gerðar (teknar til þriggja staða) að þær >kontrollera< sig sjálfar. Verður það því að teljast sannað, að botnvörp- ungurinn hafi verið að veiðum á þeim slóðum, sem varð- skipið hefir gefið upp. Þá getur það ekki verið vafamál, að ef sjókortunum ekki ber saman, sem ekki er fullkomlega upp- lýst, enda þau af mismunandi stærð, þá verði kort varðskips- ins, sem er mun stærra og nákvæmara og auk þess löggilt af danska flotamálaráðuneytinu og stjórnarráði Íslands, að „'eggjast til grundvallar. Það verður að teljast sannað, að kærður hafi verið að veiðum í landhelgi og getur það eigi losað hann undan refs- ingu samkvæmt lögum nr. 5 frá 1920 þótt skýrsla hans um að hafa orðið að víkja fyrir öðrum skipum til að forðast ásigl- ingu væri rjett, því vitanlega verður hann að sjá um að halda skipi sínu svo langt frá landhelgislínunni er hann er að veið- um, að hann geti — þegar fleiri skip veiða á sömu slóðum — athafnað sig án þess að fara inn fyrir hana, hvað þá heldur 0,8 úr sjómilu eins og hjer átti sjer stað. Kærður hefir ekki áður sætt ákæru eða refsingu fyrir land- helgisbrot. Brot kærðs ber að heimfæra undir 1. gr. laga nr. 5 frá 1920 og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið eftir 3. gr. laganna sbr. 1. gr. laga nr. 4 frá 11. april 1924 hæfilega ákveð- in 12500 króna sekt, er renni í Landhelgissjóð Íslands, með tilliti til þess að gengi íslenskrar krónu er í dag eftir upplýs- ingum frá Landsbanka Íslands 81,74 gullaurar, og komi 6 mán- aða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan viku frá birtingu dóms þessa. Afli sá, sem í skipinu er og veiðarfæri öll — þar með taldir dragstrengir — sje upptækt og renni andvirði þess í sama sjóð. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 744 Mánudaginn 27. febr. 1928. Nr. 121/1927. Íslandsbanki (Fjeldsted) gegn Lögreglustjóranum í Reykjavík í. h. ríkissjóðs (Jón Ásbjörnsson). Um gjaldfrelsi bankans. Úrskurður fógetarjettar Reykjavíkur 9. júní í. á.: „Hin umbeðna lögtaksgjörð á að hafa framgang. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, er greindar eru í hin- um áfrýjaða lögtaksúrskurði og ekkert verulegt er að athuga við, ber að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 300 krónur. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða lögtaksúrskurði skal óraskað. Áfrýjandi, stjórn Íslandsbanka, greiði stefnda, lögreglustjóranum í Reykjavík í. h. ríkissjóðs, máls- kostnað í hæstarjetti með 3500 kr. að viðlagðri að“ för að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Tildrög máls þessa eru þau, að lögreglustjórinn í Reykja- vík hefir í. h. ríkissjóðs, krafist þess, að gert verði lögtak í eignum Íslandsbanka til tryggingar greiðslu fasteignaskatts. árið 1926 af fasteignum bankans, Austurstræti 19, Pósthús- stræti 7, 9 og 11. Vesturgötn 19, Öldugötu 1, Mjóstræti 6, Hlíðarhúsatún 1 og lóð við Bá:ugötu og nemur fasteigna- skatturinn af þessum eignum samtals kr. 1539,90. Auk þess hefir gjörðarbeiðandinn krafist þess, að lögtakið verði gert til tryggingar kostnaði við gjörðina. 145 Gjörðarþoli hefir látið mæta við lögtakið og mótmæla þvi að það nái fram að ganga. Þessi mótmæli byggir um- boðsmaður gjörðarþola á ákvæði 12. gr. laga nr. 66 frá 10. nóv. 1905 um heimild til að stofna hlutafjelagsbanka á Íslandi, en ákvæði þeirrar greinar er samhljóða 12. gr. í leyfisbrjefi bankans frá 5. nóv. 1902. Í hinni tilvitnuðu lagagrein segir: „Aldrei má íþyngja Íslandsbanka með nokkru gjaldi eða skatti öðrum en þeim sem nefndir eru í 11. gr, meðan hann hefir heimild til seðlaútgáfu samkvæmt lögum þessum<. Með þessu ákvæði telur umboðsmaðurinu gjörðarþola vera undanþeginn því að greiða fasteignaskatt af fasteignum sinum gjald það, sem krafist er lögtaks fyrir, það ólöglega álagt og beri þess vegna að synja um framgang lögtaksins. Umboðsmaður gjörðarbeiðanda heldur þvi hins vegar fram, að með ákvæðinu í hinni tilvitnuðu lagagrein hafi til- ætlunin verið sú ein að fyrirbyggja að ný gjöld eða skattar yrðu lögð á sjálfa starfsemi Íslandsbanka, eða þessi gjóld hækkuð fram úr því sem til er tekið í 11. gr. Þar sem ákveðið gjald er lagt á bankann af starfsemi hans. Þessu til stuðnings bendir hann á, að í 14. gr. sömu laga er svo ákveðið, að „jafnvel þótt stimpilgjald verði leitt í lög á Íslandi má ekkert slíkt gjald leggja á seðla bankans, bækur hans, ávísanir nje skuldbindingar<. Þetta telur hann sýna að tilætlunin hafi verið að ákvæði 12. gr. væri takmarkað sem framhald 11. gr, en ekki tæmandi því ella hefði ákvæði 14. gr. verið óþarft. Enn hefir hann bent á, að orðalag 12. gr. bendi til hins sama. Á þessa röksemdarleiðslu umboðsmanns gjörðarbeiðanda verður fógetarjettarinn að fallast, að viðbættu því, að það er auðsætt af lögunum frá 1905 sem heild og af fyrirsögn þeirra, sem og af þeim lögum er þessi lög námu úr gildi og komu i staðinn fyrir, að tilgangurinn með þeim hefir verið sá, að vernda bankastarfsemi sem rekin væri með þar tilteknu fyrir- komulagi. Það sem forgöngumenn bankans sóttu eftir, var að fá þá bankastarfsemi sem best lögverndaða og trygða og þetta fengu þeir með hinum tilvitnuðu lögum og leyfisbrjefinu, en annað ekki. Það var bersýnilega ekki tilætlunin, hvorki hjá forgöngumönnum bankans nje hjá lög- og einkaleyfisgjafan- um, að einkaleyfislögin tæki yfir þá starfsemi bankans, sem lægi alveg utan við venjulega bankastarfsemi, um hana, ef einhver er, verður að fara eftir þeim almennu lögum, sem um slíka starfsemi gilda á hverjum tima. Íslandsbanka sem slik- 746 um, hefir því alls ekki á neinn hátt verið íþyngt þótt fast- eignaskattur hafi verið lagður á fasteignir, ef bankinn óskar að gerast fasteignaeigandi og leigusali, sem telja verður að liggi alveg utan við venjulega bankastarfsemi, verður hann að því leyti að hlýta sömu lögum og aðrir fasteignaeigendur. Þessi skilningur virðist og hingað til hafa verið banka- stjórnarinnar sjálfrar því hún hefir umyrðalaust hingað til greitt opinber gjöld þau, sem af fasteignum bankans hafa verið krafin. Fógetarjetturinn verður því að álita að gjald það sem krafist er lögtaks fyrir, sje löglega álagt og að hið umbeðna lögtak eigi að hafa framgang. Miðvikudaginn 29. febr. 1928. Nr. 120/1921. Valdstjórnin (Kalman) gegn Fritz von Bustel (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 22. okt. 1927: Kærður Fritz von Bustel á strax að greiða 12500 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands, en afplána hana með sið mánaða einföldu fangelsi fáist sektin ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum >Henry P. Newman< H. C. 152 frá Cuxhaven, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orð- inn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er sannað með skýrslu varðskipsins >Þórsc og viðurkenningu kærða, að kærði hafi árdegis 21. okt. f. á. verið staddur innan landhelgi út af Ingólfshöfða og dregið þar vörpu sína úr sjó og kastað henni út- byrðis aftur. Með þessu hefir kærði brotið 1. gr. laga 747 nr. 5/1920 og má því fallast á ákvæði lögreglurjettar- dómsins um refsingu kærða, upptöku afla og veiðar- færa og um greiðslu málskostnaðar. En þar sem dómarinn hefir enn þrátt fyrir marg- endurteknar leiðrjettingar, brotið bein fyrirmæli 1. gr. laga nr. 13/1925 um frestveitingu til sektagreiðslu, þá verður að breyta dóminum að því leyti og jafnframt vita dómarann fyrir þá vangæslu. Eftir þessum úrslitum verður kærði að greiða allan kostnað af áfrýjun sakarinnar, m. a. málflutn- ingslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, er ákveð- ast 100 kr. handa hvorum. Því dæmist rjett vera: Kærði, Fritz von Bustel, greiði 12500 króna sekt í Landhelpissjóð Íslands, eða sæti 7 mánaða einföldu fangelsi, fáist sektin ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Ákvæðum lögreglurjettardómsins um upptöku afla og veiðarlæra og málskostnað í hjeraði skal óraskað. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað, m. a. mál- flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarietti, málflutningsmannanna Björns P. Kalman og Jóns Ásbjörnssonar, 100 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Kærði í máli þessu, Fritz von Bustel, fæddur 19. júní 1897, hefir viðurkent, eins og skýrsla skipherrrans á varðskip- inu >Þór< ber með sjer, að hafa verið staddur á landhelgis- svæðinu snemma morguns í gær við Ingólfshöfða á skipi sínu 748 togaranum >Henry P. Newman< H. C. 152 frá Cuxhaven, rjeð veiðarfæri í sjó og að kasta þeim út þegar varðskipið kom að. Einnig er viðurkent af kærða að hafa dregið upp vörpuna nokkru áður og skipið legið kyrt (með stöðvaða vjel) frá þvi byrjað var á því og þangað til >Þór< kom að þeim. En á neðan rak skipið fyrir straumi og ekki með meiri hraða en 200—300 metra á klukkustund eftir áætlun 1. stýrimanns varð- skipsins. Neitar kærði að með þessu sje sannað, að hann hafi verið að ólöglegum fiskiveiðum, heldur aðeins brot gegn ákvæðum laganna um umbúnað veiðarfæra þegar togari er í landhelgi. Á þetta verður þó ekki fallist heldur verður að álita að fiskiveiðar með botnvörpu í landhelgi sjeu byrjaðar jafnskjótt sem vörpunni er kastað í sjó á landhelgissvæðinu í því skyni að fiska. En það verður ávalt að telja tilætlunina nema annað sannist og er ekki um slíkt að ræða í þessu tilfelli. Það verður því þegar af þessu að álita sannað í málinu að kærði hafi gerst brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5. 18. maí 1920 um bann gegn botnvörpuveiðum og þar sem hjer er að ræða um fyrsta brot kærða gegn þessum lögum og með hlið- sjón af því að dagsgengi krónunnar er kr. 81,97 úr gullkrónu telst refsing hans hæfilega ákveðin sekt að upphæð kr. 12500, sem greiðist nú þegar og rennur í Landhelgissjóð Íslands. En fáist hún ekki greidd á kærði að afplána hana með sjö mánaða einföldu fangelsi. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áður- nefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins sem er orðinn og verður. Mánudaginn 5. mars 1928. Nr. 97/1927. Rjettvísin (Guðm. Ólafsson) gegn Hannesi Jónssyni (Fjeldsted). Undanskot eigna við gjaldþrot. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 14. okt. 1927: Ákærður Sveinbjörn Sveinbjörnsson skal vera sýkn af ákæru rjettvísinnar í þessu máli. Ákærður Hannes Jónsson sæti eins árs betrunarhúsvinnu 749 og ákærðir Aðalsteinn Magnússon og Gunnlaugur Jónsson einföldu fangelsi í 30 daga hvor. Fullnustu refsingar þeirra Gunnlaugs og Aðalsteins skal frestað og hún falla niður nema þeir innan 3 ára frá upp- sögn dóms þessa sæti ákæru í opinberu máli fyrir glæp drýgðan af ásettu ráði og sjeu í því máli dæmdir til þyngri refsingar en sekta. Þeir Gunnlaugur og Aðalsteinn greiði hvor um sig kostn- aðinn við gæsluvarðhald sitt, en að öðru leyti greiði þeir Hannes, Gunnlaugur og Aðalsteinn einn fyrir alla og allir fyrir einn allan kostnað sakarinnar, nema kostnaðinn við gæsluvarðhald kærðs Sveinbjarnar Sveinbjörnssonar, sem greiðist af almannafje. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Mál þetta var höfðað í hjeraði gegn ákærða Hannesi Jónssyni, Aðalsteini Magnússyni, Gunnlaugi Jónssyni og Sveinbirni Sveinbjörnssyni fyrir brot á 26. kap. hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869, en því hetir verið skotið til hæstarjettar eingöngu að því er Hannes Jónsson snertir. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða auka- rjettardómi er það sannað í máli þessu með eigin játningu ákærðs og öðrum gögnum, að ákærði hefir sagt skiftarjettinum rangt til um eignir sínar, er hann hinn 5. febr. í. á. framseldi bú sitt til gjaldþrotaskifta, og reynt til þess að draga eignir sínar undan skift- um bæði með því að gera proforma sölur um 2 versl- anir, er hann átti hjer í bænum og falsa verslunar- bækur sínar til að gera sölur þessar sennilegri, svo og með því nokkru áður en hann framseldi bú sitt til skifta, að koma ýmsum vörum í geymslu hingað og þangað í bænum til þess að koma þeim undan skiftum. Það er ennfremur sannað, að hann heiir af- hent meðákærða Sveinbirni Sveinbjörnssyni, sem nú 48 150 er látinn, skuldabrjef að eftirstöðvum um 8000 kr. til að koma því undan skiftum, og að hann afhenti sama manni víxil, er út var gefinn proforma, að upphæð 10000 kr., til þess að draga fje úr búinu í eigin hags- muna skyni. Þá er það einnig sannað í málinu, að ákærði hefir nokkru áður en hann framseldi bú sitt til gjaldþrota- skifta fengið vörur hjá ýmsum kaupmönnum hjer í bænum, þótt honum væri það ljóst, að hann gæti ekki borgað þær og loks má telja það upplýst, að ákærði hefir rjett áður en hann framseldi bú sitt iviln- að sumum skuldheimtumönnum sínum með því að af- henda þeim vörur úr búinu. Framantalin afbrot ákærða eru af undirdómaran um rjettilega heimfærð undir 262. gr., 263. gr. op 264. pr. alm. hegningarlaga, og þykir refsingin fyrir þau hæfilega ákveðin af undirdómaranum 1 árs betrunarhússvinna. Ákvæði aukarjettardómsins um málskostnað að því er ákærða snertir ber að staðfesta. Svo ber honum að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin máltiutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 100 kr. til hvors. Við meðferð málsins er það að athuga, að rann- sókn þess er í ýmsum atriðum ekki nægilega ítarleg, t. d. sjest ekki í málinu að verslunarbækur ákærða hafi verið ítarlega rannsakaðar og sumir, er yfirheyra hefði átt, hafa ekki verið yfirheyrðir. En með tilliti til þess að svo langur tími er liðinn og þess, sem upplýst er um heilsufar ákærða, verður að ætla, að frekari rannsókn yrði nú árangurslaus. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða aukarjettardómi skal Óraskað að þvi er ákærða Hannes Jónsson snertir. 151 Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og vérjanda í hæstarjetti, hæstarjettarmáiflutnings- mannanna Guðmundar Ólafssonar og Lárusar Fjeld- sted, 100 kr. til hvors. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn þeim kaupmönnunum Hannesi Jónasi Jónssyni, Aðalsteini Magnús- syni, Gunnlaugi Jónssyni og fyrverandi bónda Sveinbirni Svein- björnssyni, öllum til heimilis hjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum 26. kap. almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869. Málavextir aru þeir, er nú skal greina: Með brjefi til skiftaráðandans í Reykjavík dags. 5. febrú- ar s. l. æskti ákærður Hannes Jónsson þess, að bú hans yrði tekið til gjalþrotaskiita og var sú beiðni þegar tekin til greina. Við framtal eigna búsins fjell þegar grunur á hann um það, að hann teldi ekki allar eignir fram, sem búið ætti. Í skifta- rjettinum, sem haldinn var 5. febrúar, var hann ítarlega spurð- ur um það, hvort hann ekki hefði átt verslanirnar >Merkjastein við Vesturgötu og >Vöggur< við Laugaveg 64 og neitaði hann því þá mjög eindrogið, að eiga þessar verslanir, eða yfirleitt nokkuð annað, en hann hefði talið fram til skifta. Verslunina á Laugaveg 64 kvaðst hann hafa átt til 3. janúar $. 1, en þá selt hana ákærðum Gunnlaugi Jónssyni fyrir kr. 15919,22, er hann kvað Gunnlaug hafa greitt þannig: 1) hafa kvittað 3000 króna skuld, er ákærður Hannes kvaðst hafa skuldað Gunnlaugi síðan 7/2 1926. 2) Með 10,000 króna víxli er Hannes kveðst hafa framselt meðákærðum Sveinbirni Sveinbjörnssyni upp i skuld. 3) Greitt afganginn í peningum. Verslunina >Merkjasteinn< kvaðst hann eiginlega aldrei hafa átt, heldur verið milligöngumaður við að selja hana fyrir fyrri eigendur, Sigurjóni nokkrum Sigurðssyni, kaupfjelags- stjóra á Hólmavík, fyrir kr. 2500,00. 48* 152 Margir af skuldheimtumönnum ákærðs Hannesar vildu ekki una þessu, og með brjefi til lögreglustjórans í Reykjavík dags. 7. febrúar kröfðust þeir þess að málið yrði tekið til rannsóknar. Lögreglan hófst handa og yfirheyrði ákærðan Hannes, sem skýrði frá málavöxtum á líkan hátt og hann hafði áður gert. Framburður ákærðs Gunnlaugs Jónssonar var einnig Í samræmi við framburð ákærðs Hannesar, kvaðst hann hafa keypt verslunina “ Laugaveg 64 og borgað á þann hátt, er ákærður Hannes hafði skýrt frá. Lagði ákærður Gunnlaug- ur fram einskonar afsal dags. 3. jan. 1927, fyrir versluninni frá „ákærðum Hannesi og jafnframt samlagsfjelagssamninp einnig dags. 3. jan. 1927, sem hann hafði gert við meðákærð- an Aðalstein Magnússon. Samningur þessi er í aðalatriðum þess efnis, að ákærður Aðalsteinn skyldi leggja í fyrnnefnda verslun 2000 krónur í vörum, en Gunnlaugur 8000 krónur, þeir síðan reka verslunina í fjelagi, en Aðalsteinn veita henni for- stöðu gegn 300 króna kaupi á mánuði. Fyrir lögreglunni hjelt ákærður Aðalsteinn því fram, að nefndur fjelagssamningur væri alls ekki pro forma og að um samninga þeirra Gunn- laugs og Hannesar væri sjer ókunnugt. Hinn 9. febrúar var málið tekið til rannsóknar í lögreglurjetti Reykjavíkur. Þeir Gunnlaugur og Aðalsteinn voru þá samdægurs úrskurðaðir 'í gæsluvarðhald en látnir lausir daginn eftir. Ákærður Hannes hafði, er þetta gerðist, legið rúmfastur um 8 mánuði og var þá svo veikur, að hjeraðslæknir áleit hann ekki, færan um að þola andlega áreynslu eða geðshræringu 5—7 daga. Ákærð- ur Hannes hefir verið veikur allan þann tíma, sem rannsókn málsins stóð yfir og gerði það rannsóknina stórum erfiðari, því ekki var unt að yfirheyra hann nema sjaldan og stutt í einu. Hinn 10. febrúar játuðu þeir Aðalsteinn og Gunnlaugur afbrot sitt og gáfu hvor um sig skýrslu um málsatvikin og daginn eftir skýrði ákærður Hannes einnig frá málsatvikum á annan hátt en áður. Þessar skýrslur eru nokkurnveginn sam- hljóða og samkvæmt þeim og öðru, sem upplýst er í málinu er því þannig varið. Skömmu fyrir áramótin 1926—1927 hringdi Hannes Jóns- son til ákærða Aðalsteins og bað hann að koma heim til sín á Laugaveg 28 til viðtals. Þegar þangað kom skýrði Hannes Aðalsteini frá því, að hann væri illa stæður fjárhagslega og vildi þvi koma versluninni >Vöggur< á annars nafn. Sagði 153 hann Aðalsteini að hann ætlaði að reyna að semja þannig við skuldheimtumenn sina, að þeir kvittuðu skuldirnar gegn þvi, að hann greiddi þeim nokkurn hluta þeirra, en ef skuldheimtu- mennirnir- gengju ekki að þessu, kvaðst hann búast við að verða að framselja bú sitt til gjaldþrotaskifta og vildi hann þá vera búinn að koma fyrnefndri verslun á annars nafn. Það varð svo að samkomulagi að Aðalsteinn skyldi hjálpa til þessa þann veg, að Hannes skyldi fá Gunnlaug Jónsson til að kaupa verslunina >Vöggur< >pro forma, síðan skyldu þeir Gunnlaugur og Aðalsteinn gera með sjer fjelagssamning þess efnis, að þeir rækju verslunina >Vöggur< í fjelagi. Sem stofn- fje legði Gunnlaugur til vörur fyrir 8000 krónur en Aðalsteinn fyrir 2000 krónur. Vörur þær, sem Aðalsteinn átti að leggja til, var ætlast til að hann flytti með sjer úr verslun, sem hann sjálfur átti og rak um þetta leyti. en bjóst við að leggja nið- ur, er hann gengi í verslunina >Vöggur<. Það, sem Gunnlaug- ur lagði til, voru vörurnar úr >Vöggur< en það, sem til yrði af vörum fram yfir 8000 krónur, átti að setja á sjerstaka skrá, sem vörur er verslunin hefði í umboðssölu frá Gunnlaugi. Nokkru seinna kallaði Hannes Gunnlaug til sín og skýrði honum frá, að hann væri mjög illa stæður og bað hann að taka nú verslunina >Vöggur< á sitt nafn, skýrði hann Gunn- laugi frá, að Aðalsteinn mundi gera þetta ef hann yrði með og taldi Hannes þetta einfalt og áhættulaust, ekkert var þó ákveðið i þetta sinn, en Hannes skýrði. Gunnlaugi frá þvi, hvernig hann hugsaði sjer þetta framkvæmt. Skömmu síðar hringdi Aðalsteinn til Gunnlaugs og spurði hann, hvort hann ætlaði að gera þetta fyrir Hannes, og játaði hann því. Um áramótin hætti svo Aðalsteinn sinni verslun og flutti vörurnar úr henni, fyrir hátt á annað þúsund, inn í >Vöggure, enda mun þá hafa farið fram upptalning á vörum þar. Aðalsteinn rak svo verslunina >Vöggur< frá því laust eftir áramótin, auð- vitað undir stjórn Hannesar, en Gunnlaugur ljet þetta afskifta- laust. Seinnihluta janúartók Hannes hvað eftir annað að reka eftir því við Gunnlaug, að hann færi að gera fjelagssamning- inn við Aðalstein og varð það seinast úr, að Gunnlaugur fór inn í >Vöggur< og undirritaði fyrgreindan samning, sem Aðal- steinn hafði samið, auk þess efnis í samningnum, sem áður er áminst, var þar tekið fram að tap og ágóði skyldi skiftast í hlutfalli við framlag eigendanna. Um mánaðarmótin janúar og febrúar sendi Hannes með afsalið fyrir versluninni til 154 Gunnlaugs og samtímis sendi hann 10 þúsund króna vixil, sem Gunnlaugur átti að samþykkja. Gunnlaugur veitti afsal- inu og víxlinum móttöku, samþykti víxilinn nokkru seinna og fór með hann sjálfur til Hannnesar. Kveðst hann þá hafa verið hálf órólegur út af þessu og hafa ymprað á þvi við Hannes, hvort þetta væri ekki hættulegt, en hann gerði lítið úr þvi. Skuld Hannesar við Gunnlaug, að upphæð kr. 3000,00, færð í dagbók verslunar Hannesar hinn 42 1926, hafa þeir játað að hafi aldrei verið til og færslan í dagbókinni sje þvi fölsuð. Hinsvegar hafa þeir Hannes og Sveinbjörn Sveinbjörns- son haldið því fram, að Sveinbjörn hafi í raun og veru átt 10 þúsund hjá Hannesi og tekið fyrneindan vixil til trygging- ar greiðslu á þeirri skuld. En skuldina segja þeir þannig til- komna, að Hannes hafi fengið 10 þús. krónur að láni af sjereign konu sinnar, Sveinbjörn hafi hvatt konuna til að lána honum þessa upphæð, og er það sýndi sig, að Hannes gat eigi greitt skuldina, kveðst Sveinbjörn hafa álitið sig ábyrgan fyrir skuld- inni gagnvart konunni en jafnframt talið Hannes skulda sjer upphæðina. Vörurnar í versluninni >Vöggur< voru 9. febrúar, er versluninni var lokað, um 12 þúsund króna virði en 500 krónur voru í kassa. Viðvíkjandi versluninni >Merkjasteinn< hefir Hannes skýrt svo frá, að er Sigurjón Sigurðsson var hjer á ferð i desember 1926, átti Hannes tal við hann og bað hann að lofa sjer að reka verslun á hans nafni ef hann gæti fengið búð. Kveður hann Sigurjón hafa leyft sjer þetta og ekki vitað annað en að hagur sinn stæði vel. Hinn 8. janúar gafst Hannesi kostur á að fá til kaups verslunina >Merkjastein< og átti hann þá símtal við Sigurjón og ljet hann gefa Þorkeli Sigurðssyni, úr- smið hjer í bænum, umboð til að skrifa undir samning um kaup á nefndri verslun fyrir sig. En Hannes bað Sigurjón að segja að hann (Sigurjón) ætti verslunina, ef hann yrði um það spurður. Svo hafði þetta einnig orðið í reyndinni, því 9. febrú- ar sendi dómarinn simleiðsis fyrirspurn til Sigurjóns um það, hvort hann ætti nefnda verslun og svaraði hann þeirri fyrir- spurn með símskeyti til dómarans samdægurs á þá leið að svo væri. Vörurnar í verslun þessari voru um 2 þúsund króna virði. Þá er það upplýst, að ákærður Hannes hefir komið vör- um í geymslu hingað og þangað hjer í bænum, til þess að skjóta þeim undan skiftum. Þetta hefir upplýsts sumpart með 755 því að yfirheyra afgreiðslufólkið í verslun Hannesar og þá, sem fluttu fyrir hann vörur út um bæinn, en sumpart þannig, að þeir, sem vörurnar geymdu sögðu til þeirra óspurðir, er þeir vissu að Hannes hafði framselt bú sitt til gjaldþrotaskitta. Um mánaðarmótin janúar og febrúar, hringdi Hannes til Gunnlaugs, átti tal við hann í síma og bað hann að geyma fyrir sig 7 tunnur af saltkjöti. Þetta kjöt sendi hann síðan til Gunnlaugs, sem tók að sjer að geyma það, þá sendi Hannes Gunnlaugi óbeðið vörur fyrir kr. 359,61, seinustu dagana áður en hann varð gjaldþrota. Vörurnar kveðst Gunnlaugur ekki hafa greitt, enda hafi Hannes ekki farið fram á það, en þess- ar vörur hefir Hannes ekki fært Gunnlaugi til skuldar í bók- um verslunarinnar og ekki talið kjötið fram sem eign þrota- búsins. Nokkrum dögum áður en Hannes varð gjaldþrota ljet hann flytja matvörur um 2500 króna virði heim til ákærðs Sveinbjarnar Sveinbjörnssonar, Skólavörðustíg 26 og fjekk þær geymdar þar. Til þessara vara sagði Sveinbjörn án þess að hann væri spurður um þær. Enn hafði Hannes, rjett áður en hann framseldi bú sitt til gjaldþrotaskifta, komið 6 tunnum af saltkjöti fyrir hjá Eggert Jónssyni, kaupmanni, Óðinsgötu 30, 3 tunnum hjá Geir Halldórssyni, kaupmanni, Laugaveg 14 og vörum um 600—700 króna virði, hjá Jóhanni Ólafssyni á Hóla- torgi. Allir þessir menn sögðu til varanna þegar er þeir voru spurðir um hvort þeir hefðu þær í sinum vörslum. Nokkrum dögum áður en ákærður Hannes varð gjald- þrota fjekk hann meðákærðum Sveinbirni Sveinbjörnssyni í hendur veðskuldabrjef, að eitirstöðvum um kr. 8000,00, og — eftir því sem þeim segist frá —, bað hann Sveinbjörn að innheimta það. Sveinbjörn var hvað eftir annað eltir að Hannes varð gjaldþrota yfirheyrður og itarlega spurður um það, hvort Hannes ætti engar eignir í hans vörslum, en hann þverneitaði því — nema hvað hann sagði til varanna sem fyr segir —. Loksins skýrði hann þó frá, að fyrgreint veð- skuldabrjef, eign þrotabúsins, væri geymt hjá sjer, og hjelt hann því þá fram, að það hefði verið vegna gleymsku sinn- ar, að hann hefði ekki munað eitir þessu brjefi fyr. Svein- björn Sveinbjörnsson var í gæsluvarðhaldi frá 21. febrúar til 23. s. m. Ákærðir eru allir komnir yfir iðögaldur sakamanna: Hannes Jónsson er fæddur 26. mai 1892, Aðalsteinn Magnússon 1. septem- 156 ber 1889, Gunnlaugur Jónsson 20. júni 1894 og Sveinbjörn Svein- björnsson 11. janúar 1868. Engum þeirra hefir áður verið refs- að fyrir nokkurt afbrot. Afbrot Hannesar Jónssonar ber að áliti dómarans að heimfæra undir 262., 263. og 264. gr. almennra hegningarlaga, en afbrot þeirra Aðalsteins Magnússonar og Gunnlaugs Jóns- sonar undir 262. gr. sbr. 48. gr. hinna sömu laga. Hinsvegar verður það ekki talið nægilega sannað gegn eindreiginni neitun Sveinbjarnar Sveinbjarnarsonar, sem Fjár- málaráðuneytið hefir sektað fyrir skattsvik þau, sem upplýst eru í þessu máli, að hann hafi ætlað sjer að hjálpa Hannesi til að skjóta veðbrjefinu undan skiftum með því að geyma það. Það kemur greinlega íram í prófum málsins, að Svein- björn er mjög sljór og minnislaus og því ekki beint ósenni- legt að hann hafi ekki munað eftir því, að veðskuldabrjefið var hjá honum. Þótt Sveinbjörn hafi tekið við vixlinum sem greiðslu eða tryggingu eins og hann og Hannes hafa haldið fram, og ekki hefir verið hnekt, þá er sá verknaður Svein- bjarnar ekki refsiverður. Það verður því að áliti dómarans að sýkna Sveinbjörn Sveinbjarnarson af kæru rjettvisinnar í þessu máli. Skipaður verjandi Hannesar Jónssonar hjer í rjettinum hefir ekki krafist málsvarnarlauna og verða því ekki til- dæmd þau. Refsing sú, sem Hannes Jónsson hefir tilunnið, þykir hætilega ákveðin betrunarhúsvinna í eitt ár en refsing þeirra Gunnlaugs Jónssonar og Aðalsteins Magnússonar einfalt fangelsi í einn mánuð. Með tilliti til ungs aldurs Gunnlaugs og Aðalsteins og þess, að hjer er um fyrsta afbrot að ræða, sem þeir hafa leiðst út í fyrir eindreigna áeggjan Hannesar Jónssonar, þykir mega ákveða, að refsing þeirra skuli vera skilorðsbundin samkvæmt ákvæðum laga nr. 39. frá 16. nóv. 1907. Hinir ákærðu Aðalsteinn og Gunnlaugur greiði hvor um sig kostnaðinn við sína varðhaldsvist en að öðru leyti greiði þeir Hannes, Gunnlaugur og Aðalsteinn einn fyrir alla og allir fyrir einn allan kostnað sakarinnar nema kostnaðinn við gæsluvarðhald Sveinbjörns Sveinbjörnssonar sem greiðast skal af almannafije. Sakir fjarveru dómarans og þess fullrúa hans, sem að- stoðar hann í sakamálum, úr bænum í sumar og annirikis 151 siðan þeir komu heim, hefir dómur í máli þessu ekki orðið kveðinn upp fyrri en nú, enda barst dómaranum eigi vörn hins skipaða verjanda Hannesar fyrri en 18. ágúst. Miðvikudaginn 7. mars 1923. Nr. 93/1927. Valdstjórnin (Fjeldsted) gegn Kristjáni Jóhannessyni (L. Jóhannesson). Áfengisbannlagabrot. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðarsýslu 27. april 1927: Kærður Kristján Jóhannesson greiði 300 kr. sekt til tíkissjóðs og allan af málinu leiðandi kostnað þar á meðal varðhaldskostnað kærðs og þeirra Magnúsar og Maris Har- aldssonar, Jóns Norðskvists og Jóns Guðbjartar Þórarinssonar. Sje hin idæmda sekt eigi greidd innnn 14 daga frá lög- birtingu dómsins komi í stað hennar 20 daga einfalt fangelsi. Hið ólöglega áfengi dæmist upptækt og eign ríkissjóðs. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er sannað með eigin játningu kærða og öðr- um skýrslum í máli þessu, að kærði fór að kvöldi dags 25. nóv. f. á. um borð í útlent fiskiskip, er lá fyrir akkerum í landhelgi á Bolungarvík og hafði ekki haft samgöngur við land nje fengið heilbrigðisvott- orð og að kærði keypti í skipi þessu 27 heilflöskur af koníaki og flutti áfengi þetta í land og setti það til geymslu í verbúð í Bolungarvík þar sem hrepp- stjórinn fann það og lagði hald á það. Er það ekki upplýst í málinu hvort áfengi þetta hefir talist til áfengisforða skipshafnarinnar eða hvort skipið hefir haft það meðferðis í því skyni að koma því hjer á 758 land eða til sölu í íslenskri landhelgi og sömuleiðis er ekkert í skjölum málsins, er bendi til þess, að skips- höfnin á fiskiskipinu hafi leitað eftir samgöngum við land til þess að koma af sjer áfenginu. Að þessu at- huguðu verður að líta svo á, að för kærða um borð í skipið og kaup hans á áfenginu hafi orðið þess vald- andi, að innflutningsbrotið var framið og verður því að telja hann samverkamann í verknaðinum. Framangreind afbrot kærða ber því að heimfæra undir 7. gr. laga nr. 34, 6. nóv. 1902 og 1. gr. laga nr. 15, 8. júní 1925. Kærði hefir að vísu neitað þvi fyrir lögreglurjett- inum, að hann hafi áður en hann flutti áfengið í land eða eftir það, tekið nokkra ákvörðun um hvað hann ætlaði að gera við áfengið, en eftir því sem upplýst er um ástæður kærða, er áður hefir verið refsað iyrir sölu áfengis, og eitir áfengismagni því, er hann flutti í land, verður að ganga út frá, að hann hafi ætlað að selja það. Með tilliti til þessa og að því upplýstu, að kærði hefir með dómi lögreglurjettar Ísafjarðar- sýslu 24. júlí 1922 verið dæmdur til reisingar sam- kvæmt eldri lögum fyrir innflutning áfengis, verður nú að refsa honum samkvæmt 13. gr. 1. tölulið laga nr. 15, 8. júní 1925 fyrir brot í annað sinn. Þykir refs- ing kærða samkvæmt þessu lagaákvæði og 2/. gr. |. nr. 34, 6. nóv. 1902 hæfilega ákveðin 30 daga ein- falt fangelsi, og 1200 kr. sekt í ríkissjóð, og komi í stað sektarinnar 50 daga einfalt fangelsi, ef hún verð- ur ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Hið ólöglega innflutta áfengi skal og vera upptækt og eign ríkissjóðs. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í hjeraði, þar á meðal varðhaldskostnað hans sjálfs. En til málskostnaðar þessa telst eigi kostnaðurinn við gæsluvarðhald þeirra Magnúsar Haraldssonar, Maris 759 Haraldssonar, Jóns Norðkvist og Jóns Guðbjartar Þórarinssonar. Sömuleiðis ber kærða að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutn- ingslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði Kristján Jóhannesson sæti 30 daga ein- földu fangelsi og greiði auk þess 1200 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 50 daga einföldu fangelsi ef hún er ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Hið ólöglega innflutta áfengi skal vera upptækt og eign ríkissjóð. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hjer- aði, þar með talinn gæsluvarðhaldskostnaður hans sjálfs. Ennfremur greiði kærði allan áfrýjunar- kostnað málsins, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málflutningsmannanna Lárusar Fjeldsted og Lárusar Jóhannessonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn kærð- um Kristjáni Jóhannessyni sjómanni í Bolungarvík fyrir brot á lögum nr. 15, 1925 og lögum nr. 34, 1902 og eru málavextir þeir er nú skal greina. Með eigin játningu kærðs og öðrum gögnum er það nægilega upplýst í málinu, að fimtudaginn 25. nóv. Í. á. kl.8 e. h. fór kærður um borð í útlendan togara, er ásamt fleiri togurum lá á Bolungarvik. Hafði togarinn eigi átt samband við land. Fann kærður skipstjóra að máli, spurði hann hvort hann gæti selt honum áfengi og er hann játti því keypti hann 760 af honum 2 kassa með konjakki og voru 12 flöskur í hverjum kassa, auk þess keypti hann 3 fl. konjaks, en hver flaska kostaði 8 kr., er kærður greiddi við móttöku. Flutti kærður því næst áfengið í land og kom því fyrir í svonefndri Breiðsbúð innan til í vikinni. En hreppstjóri Hóls- hrepps fjekk vitneskju um að áfengi væri geymt þar, og þar eð hann hafði eigi lykil að húsinu, fjekk hann leyfi húseiganda til þess að láta mann fara inn um glugga á búðinni, er var opinn og opna dyrnar að innan. Tók svo hreppstjórinn áfengið í vörslur sínar. En með því að hreppstjórinn áleit það sannað hver hinna útlendu togara hefði selt áfengið, leitaði hann aðstoðar varð- skipsins >Þórc, er lá hjer á höfninni. Fór >Þór< þegar til Bolungarvikur og tók fastan togara P.G. 182 Franz frá Geste- minde er lá þar á víkinni og flutti hann hingað. Það sann- aðist þó eigi að skipstjóri hefði haft um hönd ólöglega áfengis- sölu. En með því að veiðarfæri voru í ólagi var hann dæmad- ur í sektir fyrir það og til að greiða helming málskostnaðar. Fjórir sjómenn í Bolungarvík sem sje Maris og Magnús Haraldssynir, Jón J. Norðkvist og Jón Guðbjartur Þórarinsson gáfu fyrir rjetti skýrslu um að þeir hefðu flutt kærðan um borð í hinn útlenda togara, en að þeir hefðu einungis farið út að skipshliðinni með kærðan, er einn hafi farið um borð, og að þeir engan þátt hafi átt í áfengiskaupum kærðs. En með þvi að kærður neitaði þvi mjög ákveðið að hann hefði farið um borð í útlendan togara umræddan dag og átt við hann áfengis- kaup urðu ofannefndir menn að staðfesta framburð sinn með eiði. Kærður mótmælt eigi að siður framburði þeirra sem röng- um. En eftir að kærður hafði verið í gæsluvarðhaldi í nokkra daga meðgekk hann að vísu, að hann hefði farið um boið í útlendan togara umrædan dag og átt við hann framangreind áfengiskaup, en staðhæfði jafnframt að þeir allir hefðu komið sjer saman um að fara um borð í togarann og kaupa áfengið og að greindir menn hefðu í þvi skyni verið sjer í útvegum um peninga einmitt þennan dag og skömmu áður en þeir fluttu kærðan um borð í togarann. Þótti þetta vera svo mikl- ar líkur fyrir því að þeir hefðu gert sig seka í röngum fram- burði fyrir rjetti að þeir voru úrskurðaðir í gæsluvarðhald 4. des. f. á. Við nánari eftirgrenslan sannaðist þó eigi að olannefndir 761 menn héfðu gert sig seka í röngum rjettarframburði og voru því leystir úr gæsluvarðhaldi 13. s. m. Að þvi bannlagabrot kærðs snertir hefir hann haldið því eindregið fram, að hann hafi enga ákvörðun tekið um það, til hvers hann ætlaði að nota áfengið, hvorki áður en hann fór um borð nje eftir það hann kom með það í land. Það verð- ur því eigi talið sannað gegn neitun kærðs, að hann hafi ætlað að selja það eða veita fyrir borgun eða á annan hátt afhenda það til annara manna. Samkvæmt framansögðu þykir kærður hafa orðið sekur um brot gegn lögum nr. 15, 1925 um aðflutningsbann á áfengi og lögum nr. 34, 1902 um varir gegn því að næmir sjúk- dómar berist til Íslands sbr. og 1. gr. laga nr. 31, 1923 um læknisskoðun aðkomuskipa. Ber að heimfæra bannlagabrotið undir 8. gr. tjeðra laga þar eð rjetturinn litur svo á að hinn útlendi togari hafi fullkomnað brot um innflutning áfengisins þar sem hann lá á Bolungarvík er hann seldi áfengið sbr. 2. málsgr. 1. gr. bannlaganna, og kemur það þó eigi til álita til þyngingar refsingarinnar, að kæfður hefir áður sætt 300 kr. sekt og 8 daga einföldu fangelsi fyrir brot á sömu lögum samkvæmt hjeraðsdómi uppkveðnum 24. júlí 1922. En sótt- varnarlaga brotið ber að heimfæra undir 7. gr. tjeðra laga. Þykir refsing kærðs samkvæmt 16. gr. bannlaganna og 27. gr. áðurnefndra sóttvarnarlaga hæfilega metin 300 kr. sekt er renni Í ríkissjóð og greiðist innan 14 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en afplánist að öðrum kosti með 20 daga ein- Íöldu fangelsi. Svo greiði og kærður allan af málinu leiddan og leið- andi kostnað, þar með talinn varðhaldskostnaður kærðs og varðhaldskostnaður ofannefndra fjögra manna. Hið ólöglega áfengi ber að dæma upptækt og eign rikissjóðs. Á málinu hefir enginn óþarfa dráttur orðið. 762 Föstudaginn 9. mars 1928. Nr. 119/1927. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Stefáni Finnbogasyni (Lárus Jóhannesson). Bannlagabrot. Dómur lögreglurjettar Ísafjarðarsýslu 26. okt. 1927: Kærður Stefán Finnbogason greiði 200 kr. sekt í ríkis- sjóð er afplánist með 15 daga einföldu fangelsi ef sektin er eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dómsins. Svo greiði og kærður allan af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Að því athu“uðu, að verknaður sá, sem kærður er dæmur fyrir, heyrir undir 14. sbr. 9. gr. aðflutn- ingsbannlaganna nr. 15/1925, má staðfesta lögreglu- rjettardóminn, sem ekkert verulegt þykir athugavert við að öðru leyti, þó þannig að greiðslufrestur sekt- arinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Samkv. þessum úrslitum verður kærði að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, m. a. máltlutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 80 kr. hvorum. Því dæmist rjett vera: Kærði, Stefán Finnbogason, greiði 200 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 15 daga einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan 15 daga frá birtingu dóms þessa. Enn greiði kærði allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, m. a. málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarjetti, málflutningsmannanna Pjeturs 163 Magnússonar og Lárusar Jóhannessonar, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn kærð- um Stefáni Finnbogasyni, formanni á Flateyri, fyrir brot á lögum nr. 15, 1925, um aðflutningsbann á áfengi og eru mála- vextir þeir er nú skal greina: Á opinberum fundi á Flateyri 15. des. f. á. kom fram kæra á hendur kærðum, um það, að hann hefði selt áfengi í kauptúninu undanfarin ár. En kærður neitaði þeim áburði, sem röngum, og er honum á fundinum var boðið að hreinsa sig af áburðinum kvaðst hann eigi gera það, en skoraði hins- vegar á menn þá, er borið hefðu umræddan áburð á hann, að sanna hann eða að öðrum kosti að heita opinberir ósanninda- menn að áburðinum. Við rannsókn málsins hafa nokkur vitni verið leidd í málinu. Af þeim hefir vitnið Snorri Benidiktsson staðfest fram- burð sinn með eiði um það, að það 7. jan. 1926 hafi keypt af kærðum 4 flöskur af Portvíni á 12 kr. hverja flösku og greitt andvirðið við móttöku. Vitnið Guðjón Benidiktsson sjó- maður á Flateyri hefir borið, að það hafi keypt af kærðum 2 flöskur Aquaviti í september 1925, 2 dögum eftir að það kom af sildveiðum frá Siglufirði, greitt kærðum 20 kr. fyrir hverja flösku við móttöku. Á annan dag jóla sama ár, kveðst greint vitni ennfremur hafa keypt 2 flöskur af Genever af kærðum, greitt honum 15 kr. fyrir aðra þeirra við móttöku, en andvirði hinnar nokkru síðar með sömu upphæð. En þar eð vitni þetta dvelur á Hólmavík hefir eigi verið auðið að fá frekari skýrslu þess. Vitnið Hálfdán Sveinsson sjómaður frá Hvilft, segist og hafa keypt 1 flösku af Portvíni heima hjá kærðum á annan dag jóla 1925 og greitt honum 10 kr. fyrir flöskuna. Með tilliti til þess að umrædd vitni eru ein til frásagnar um áfengiskaup þau er þau hvert um sig kveðast hafa átt við kærðan, er það eigi nægilega sannað gegn mótmælum kærðs, að kærður hafi orðið sekur um ólöglega áfengissölu til um- getinna vitna. 164 Næst er þess að geta, að áðurnefnt vitni, Snorri Beni- diktsson hefir borið það fyrir rjettinum, að það ásamt vitninu Tr. Jónssyni sjómanni á Flateyri hafi komið heim til kærðs eftir það að dimt var orðið, haustið 1924 og keypt af honum 1 flöskn af vatnsblönduðum spiritus þ. e. brennivíni, fyrir 15 kr. og greitt kærðum andvirðið við móttöku. Hafa bæði vitnin staðfest framburð sinn með eiði. Að vísu minti vitnið Snorra Benidiktsson víð fyrstu yfir- heyrslu, að það hefði átt umrædd áfengiskaup við kærðan í nóvember 1925, en við samprófun við vitnið Tr. Jónsson leið- rjetti það framburð sinn á þá leið, að það hefði verið í nóvember 19.4. Um vitnið Tr. Jónsson er það upplýst, að það var undir áhrifum víns, er kaup þessi áttu sjer stað, en þó eigi svo, að það vissi eigi gerla um kaupin, enda hefir vitnið ákveðið haldið því fram, að það ásamt vitninu Snorra Benidiktssyni hafi átt áfengiskaup þessi við kærðan haustið 1924. Með þvi nú að greind vitni hafa unnið eið að því, að þau hafi keypt greint áfengi af kærðum haustið 1924, þykir það vera nægi- lega sannað í málinu. Að rjettarins áliti hefir kærður því orðið brotlegur gegn lögum nr. 15, 1925, um aðflutningsbann á áfengi og þykir eiga að heimfæra brot hans undir 8. gr. og 14. gr. þeirra og refsing hans, er áður hefir eigi sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot, samkvæmt greindum lagagreinum sbr. 16. gr. laganna hæfilega metin 200 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 15 daga einföldu fangelsi, sje sektin eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dómsins. Svo ber og kærðum að greiða allan af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnað. 765 Mánudaginn 12. mars 1928. Nr. 59/1927. Setuskiftaráðandinn í Mýra- og Borg- arfjarðarsýslu f. h. þb. Jóns Björns- sonar á Co. Bn. (Th. Líndal) gegn Páli Bjarnasyni (Jón Ásbjörnsson). Útaf skilningi á samningi, sem stefndi hafði gert við áfrýjanda um kaup á kröfum og kröfurjettindum búsins. Dómur gestarjettar Reykjavíkur19. mars 1927: Steindur, — setuskiftaráðandi Steindór Gunnlaugsson — greiði fyrir hönd þrotabús firmans Jón Björnssonar á Co. í Borgar- nesi stefnandanum Páli Bjarnasyni kr. 18000,00 með 5 árs- vöxtum frá 29. desember 1925 til greiðsludags og kr. 200,00 upp í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingn dóms þessa, að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er in confesso, að verslunarbækur firmans Jóns Björnssonar £ Co. í Borgarnesi voru gerðar upp og skrá samin um útistandandi skuldir þrotabúsins samkvæmt verslunarbókunum, áður en skuldirnar voru seldar stefnda. Má því ætla, að skuldirnar hafi verið seldar samkvæmt þessum heimildum, og þá að undan- skildum þeim millifærslum, sem áður höfðu átt sjer stað í bókunum, enda fer þetta hvorki í bága við 1. nje 6. málsgr. kaupsamnings aðilja um skuldirnar frá 24. júní 1924, með því að óriftar greiðslur úr firm- anu, þótt riftanlegar kunni að hafa verið, gátu ekki talist eign búsins, og eðlilegast er að skilja síðari hluta 6. mgr. á þá leið, að hinum seldu kröfum fylgi af hendi seljanda til handa kaupanda þau sömu rjett- indi, þ. e. aukatryggingar, er kröfunum fylgdu meðan þær voru í eigu seljanda. Ber því að sýkna áfrýjanda af öllum kröfum 49 766 stefnda, og verður stefndi eftir þessum úrslitum að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti, er á- kveðst 400 kr., en málskostnaður í hjeraði þykir eiga að falla niður. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi, setuskiftaráðandinn í Mýra- og Borgarfjarðarsýslu í. h. þrotabús Jóns Björnsson- ar á Co. í Borgarnesi, Steindór Gunnlaugsson, á að vera sýkn af kröfum og kærum stefnda Páls' Bjarnasonar cand. jur. Málskostnaður í hjeraði fellur niður en máls- kostnað í hæstarjetti þreiði stefndi áfrýjanda með 400 kr., að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Fyrri hluta árs 1924 framseldi firmað Jón Björnsson á Co. Borgarnesi bú sitt til skiftameðferðar sem gjaldþrota og var stefndur í máli þessu Steindór Gunnlaugsson stjórnarráðsfull- trúi hjer í bænum skipaður sem setuskiftaráðandi í því. Með kaupsamningi dags. 24. júní 1924 seldi hann stefnandanum í máli þessu Páli Bjarnasyni lögfræðingi hjer í bænum, fyrir um samið kaupverð kr. 18000,00 >allar kröfur og kröfurjettindi sem eru eign þrotabús Jóns Björnssonar € Co. í Borgarnesi samkvæmt höfuðbókum og öðrum heimildum, svo sem skulda- brjefum og vixlum<. Í samningnum er tekið fram að seljandi taki enga ábyrgð á skuldunum, en að kaupandi gangi inn í „öll þau sömu rjettindi gagnvart viðskiftamönnum firmans og þrotabúið hefir sjálftc, og að kaupandi skuli fá afhentar allar höfuðbækur, reikninga og aðrar skuldaheimildir, er til kunna að vera og hann óskar að fá. Þá er kaupanda og heimilað að innheimta skuldirnar sem umboðsmanni þrotabúsins, og og skuldbindur skiftaráðandi sig til þess að veita honum um- boð til innheimtunnar og að halda sölunni leyndri. Eftir að sala þessi fór fram, kom það í ljós, að talsverð- 767 ar millifærslur. höfðu átt sjer stað í bókum firmans síðustu 2--3 mánuðina fyrir framsalið til gjaldþrotaskiftanna, þannig, að skuldheimtumönnum firmans voru færðar til útgjalda i reikningum,- þeirra. upphæðir sem firmað átti hjá hinum og þessum viðskiftamönnum sínum eftir bókunum. Námu greiðsl- ur þær, sem álitið var að rifta mætti af þessum orsökum, kr. 30398,45 og ukust þá útistandandi verslunarskuldir firmans um þá upphæð. Stefnandi taldi sig nú, samkvæmt framangreindum káup- samningi, eiga kröfur þessar og krafði skiftaráðanda um um- boð samkvæmt kaupsamningnum til þess að innheimta þær, m. a. með brjefi dags. 12. maí 1925, en skiftaráðandinn virð- ist þá þegar hafa álitið, eins og hann heldur fram í þessu máli, að þrotabúið eitt ætti kröfur þessar og að þær væru stefnanda með öllu óviðkomandi og ljet hann ekkert umboð af hendi. Hinn 7. ágúst 1925 var skiftafundur haldinn í þrotabúinu og komu þá millifærslurnar til umræðu. Var þá samþykt í einu hljóði, eftir beiðni umboðsmanns Landsbankans og Ís- landsbanka að rifta >færslum< þeim, er kynnu að reynast ólögmætar og til tjóns fyrir búið, og fól fundurinn stefnanda þessa máls að hafa á hendi allar framkvæmdir viðvíkjandi væntanlegum innheimtum og riftingarmálum og skyldi skifta- ráðandi gefa honum nánara innheimtuumboð eftir þvi sem þörf krefði. Lýsti stefnandi þá því yfir og ljet bókfæra, að enda þótt hann tæki að sjer innheimtur þessar og riftingar- mál, þá afsalaði hann sjer ekki með því rjetti þeim, er hann kynni að hafa til upphæða þeirra, sem innheimtust samkvæmt samningnum frá 24. júní 1914. Stefnandi kveðst nú hafa byrjað á nauðsynlegum undir- búningi við riftunarmálið og beðið um umboð, en þá hafi skiftaráðandi beðið sig eða öllu heldur skipað sjer að hætta öllum. aðgjörðum við innheimtu á kröfum þessum. Stefndur hefir í máli þessu mótmælt því, að hann hafi neitað stefnanda um umboð, en hvort sem svo hefir verið eða ekki, þá er það víst að. stefnandi fjekk ekkert umboð, og að ekkert varð úr riftingarmálunum. Hinn 1. desember 1925 var því næst skiftafundur hald- inn að nýju í þrotabúinu. Lá þá fyrir tilboð frá konum gjald- þrotanna, Jóns Björnssonar frá Svarfhóli og Jóns Björnssonar frá Bæ, um greiðslu til þrotabúsins á kr. 18600,00, gegn því 168 að allar kröfur um riftingu á millifærslum þeim, sem áttu sjer stað fyrir gjaldþrotið, fjellu niður. Var tilboð þetta samþykt á fundinum, og fjeð greitt inn í búið, þrátt fyrir mótmæli stefn- anda, sem taldi búinu óheimilt að ráðstafa kröfunum á nokkurn hátt, þar eð þær væru hans eign en ekki þess. Stefnandi höfðaði siðan samkvæmt heimild í kaupsamn- ingnum frá 24. júni 1924, mál þetta hjer fyrir rjettinum með stefnu útgefinni 29. desember 1925, gegn steindum setuskifta- ráðanda í. h. þrotabús firmans Jóns Björnssonar á Co. Hefir hann í málinu gert þær kröfur, aðallega að stefndur verði fyrir búsins hönd dæmdur til þess að greiða sjer allar hinar umþráttuðu kröfur með fullum ákvæðisupphæðum samtals kr. 30398,45. en fil vara matsverð þeirra, er hann kveður vera kr. 23315,46. Til þrautavara krefst hann þess að sjer verði tildæmdar þær kr. 18600,00 er þrotabúið fjekk greiddar fyrir kröfurnar. Svo krefst hann og 5“ ársvaxta af hinni tildæmdu upphæð frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnaðar ettir mati rjettarins. Stefndur hefir krafist sýknu af öllum kröfum stefnanda í máiinu og riflegs málskostnaðar. Aðalkröfuna byggir stefnandi á þvi, að þrotabúið hafi með því að ráðstafa kröfunum á skiftafundinum 1. desember 1925, og með neitun skiftaráðanda á afhendingu innheimtu- umboðs, svift sig færi á því að innheimta kröfurnar og verði því að svara til fulls verðs þeirra. Telur hann að óframkvæman- legt heiði orðið fyrir sig að innheimta kröfurnar eftir að það var orðið vitanlegt að búið hafði selt þær öðrum, enda hefði búinu verið skylt samkvæmt kaupsamningnum frá 24. júní 1924 að afhenda sjer umboð, sem heimilaði honum að inn- heimta kröfurnar í nafni þess. Varakröfuna byggir hann á því, að tveir óvilhallir menn, sem stefndur hafi sjálfur tilnefnt hafi metið kröfurnar á kr. 23315,46. Þrautavarakröfuna miðar hann eins og fyr segir við upphæð þá, er búinu var greidd, gegn því að rifting fjelli niður. Stefndur byggir sýknukröfu sína á því, að stefnandi hafi aldrei orðið eigandi nefndra krafna og því, að brotabúið sje ekki rjettur varnaraðili í málinu, enda þótt svo yrði litið á, að stefnandi ætti kröfurnar. Kveður hann hvorugan aðilja hafa haft hugmynd um kröfur þessar er kaupsamningurinn frá 24. júni 1924 var gerður og geti stefnandi því alls ekki hafa vænst þess þá, að hann fengi aðrar kröfur en þær, sem fyrir lágu 769 samkvæmt bókum og skuldalistum við samningsgjörðina, enda hefði þurft að nefna kröfur þessar sjerstaklega ef þær hefðu átt að fylgja með í kaupunum. Þá kveður hann og stefnanda hafa átt að beina málssókn sinni gegn skuldurum þeim, sem rifta átti hjá, en ekki gegn þrotabúinu, sem ekkert skuldi stefnanda. — Ráðstafanir þær, sem þrotabúið gerði, kveður hann stefnanda óviðkomandi og telur aðgerðir skiftafundar- ins 1. desember 1925 hafi á engan hátt getað orðið til þess, að stefnandi glataði rjetti þeim, sem hann kynni að hafa átt eftir kröfunni. Upphæð þeirri, sem þrotabúið fjekk kr. 18600,00 hafi verið veitt móttaka með því beina skilyrði að hún rynni til búsins og þá jafnframt samþykt að allar kröfur um riftingu fjellu niður, en slíkt sje ósamrýmanlegt við kröfur stefnanda á skiftafundinum og í þessu máli. Rjetturinn lítur nú hiklaust svo á, að í margnefndum kaup- samningi frá 24. júní 1924 sje það svo skýrt ákveðið og skil- yrðislaust tekið fram, að stefnandi eignist öll kröfurjettindi, sem þrotabúið ætti gegn viðskiftamönnum firmans, að kröfur þær sem stefnt er fyrir í þessu máli falli einnig þar undir og að stefnandi sje hinn rjetti eigandi þeirra. Kemur því aðeins til álita sú varnarástæða stefnda að stefnanda hafi ekki verið rjett að beina málssókn sinni gegn honum. Að vísu verður að telja, að þegar þrotabúið hafði samþykt riftunina á skifta- fundi 7. ágúst 1925 hafi stefnandi átt heimtingu á því að skiftaráðandi gæfi honum innheimtuumboð, og að honum hafi verið þá þegar heimilt að höfða riftingarmál gegn skuldurun- um, og verður synjun skiftaráðanda því að teljast ólögmæt gagnvart honum. En þar sem stefnanda var innanhandar að höfða þegar í stað riftingarmál samkvæmt kaupsamningnum og útskrift af skiftafundargjörðinni frá 7. ágúst — sem ekki er haldið fram að honum hafi verið meinað að fá — þá verð- ur ekki talið að þessar aðgerðir þrotabúsins hafi skapað því skaðabótaskyldu á þann hátt, að það beri gagnvart stefnanda ábyrgð á greiðslu krafnanna og verður því hvorki aðal- nje varakrafa stefnanda tekin til greina. Hinsvegar verður rjettur- inn að líta svo á að þar sem þrotabúið hefir fyrir sitt leyti samþykt það að veita móttöku kr. 18600,00 sem fullnaðar- greiðslu á riftunarkröfunum og stefnandinn hefir gert þá þrauta- varakröfu, að honum verði tildæmd sú upphæð, þá hafi hann með því gengið inn á það, að gera engar frekari riftingar- kröfur, ef sú krafa yrði tekin til greina, þar eð honum var 110 kunnugt um að greiðslan til búsins var bundinn því skilyrði. Upphæð þessa á stefnandi rjett á að fá greidda af þrotabúinu, þar sem hún rann til þess, sem endurgjald fyrir rjettmæta eign hans — og ber þvi að dæma stefndan til þess að greiða stefn- anda þá upphæð, en hann getur þá engar frekari kröfur gert í þessu efni, hvorki gagnvart þrotabúinu nje viðskiftamönn- um firmans, sem rifta mátti hjá. Svo ber og að dæma steind- um vexti af hinni tildæmdu upphæð eins og krafist er og eftir þessum úrslitum þykir riett að stefndur greiði stefnanda 200 krónur upp í málskostnað. Miðvikudaginn 14. mars 1928. Nr. 89/1927. Valdstjórnin (St. Jóh. Stefánsson) gegn Ólafi S. H. Jóhannssyni (Kalman). Bifreiðalagabrot. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 20. ág. 1927: Kærður, Ólafur Sigmundur Hálfdán Jóhannsson, greiði 80 króna sekt í ríkissjóð innan fimtán sólarhringa frá lÖgbirt- ingu dóms þessa en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 6 daga. Svo skal kærður og sviftur leyfi til að aka bifreið í 6 mánuði að telja frá 21. júní s.l. og greiða allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Að því athuguðu, að mál þetta var mjög lítið rannsakað áður en dómur gekk í hjeraði, en hefir síðar að tilhlutun sækjanda og verjanda Í hæstarjetti verið ítarlega prófað og niðurstaða lögreglurjettar- dómsins staðfestist við þau próf, má staðfesta dóminn. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæsta- rjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, 100 kr. til hvors. 711 Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað. Kærði, Ólafur S. H. Jóhannsson, greiði allan kostnað sakar- innar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, málflutningsmannanna Stefáns Jóhanns Stefánssonar og Björns P. Kalman, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ólafi Sigmundi Hálfdáni Jóhannssyni bifreiðarstjóra, Grettisgötu 54, hjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 56 frá 15. nóvember 1926 um notkun bifreiða, og lögreglusamþyktar- innar fyrir Reykjavík frá 19. apríl 1919. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina og sannaðir með. eigin játningu kærðs, sem kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í máiinu. Hinn 19. júní sl. skömmu fyrir miðnætti var lögregl- unni gert aðvart um það, að kærður í þessu máli væri ölvað- ur við bifreiðaakstur. Um kl. 4 um nóttina urðu tveir lögreglu- þjónar varir við að kærðar ók upp úr bænum. Veittu þeir honum eftirför í bifreið og náðu honum inn í Sogum. Fóru þeir upp í bifreiðina til hans og sáu þegar að hann var eitt- hvað undir áhrifum áfengis og fundu vinlykt af honum. Ljetu þeir hann aka bifreiðinni til bæjarins og bönnuðu honum að aka henni meir, að því sinni. Á bifreiðinni, sem er eign kærðs, R. E. nr. 361, vantaði hið lögboðna einkennisbókstafa- og tölumerki. Kærður hefir viðurkent að hafa fundið á sjer áhrif af vini í umrætt skifti. Kveðst hann hafa sopið tvisvar á cognacs- flösku hjá farþegum, er hann flutti í bifreið sinni milli kl. 11 og Í um nóttina, en ekki neytt annars vins. Kveður hann áhrifanna hafa gætt meira sökum þess, að hann hafi lítið sofið um nóttina áður og þvi verið illa undir vinnautn. búinn. Kærður hefir hinn 15. júní 1926 undirgengist að greiða 112 80 króna sekt hjá lögreglustjóra Reykjavíkur fyrir að aka bif- reið ölvaður og hinn 29. desember f. á. undirgekst hann hjer í lögreglurjettinum að greiða 100 króna sekt fyrir brot á lög- reglusamþyktinni. Með framangreindu framferði sínu hefir kærður að áliti rjettarins brotið gegn ákvæðum 4. og 5. gr. bifreiðarlaganna og 47. og 48. gr. lögreglusamþyktarinnar fyrir Reykjavík. Reis- ing sú er hann hefir tilunnið þykir hæfilega ákveðin 80 króna sekt, sem renni í ríkissjóð, og komi í stað sektarinnar ef hún er ekki að fullu greidd innan fimtán daga frá lögbirtingu dómsins, 6 daga einfalt fangelsi. Með tilliti til þess, að kærður hefir áður hlotið sekt fyrir að aka bifreið ölvaður og að ganga verður út frá því, að hann hafi neytt meira víns umrædda nótt, en hann hefir skýrt frá, þar eð áhrifanna hefði ella ekki gætt svo lengi, þykir fullkomin ástæða til þess vera fyrir hendi, samkv. 4. málsgr. 5. gr. bifreiðalaganna að svifta hann ökuleyfi um 6 mánaða tíma, sem rjeit þykir að telja frá því ökuskírteinið var tekið af honum hinn 21. júní s.l. Svo greiði kærður allan af máli þessu leiddan og leið- andi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 19. mars 1928. Nr. 8/1928. Rjettvísin (L. Jóhannesson) gegn Hirti Gunnlaugssyni (B. P. Kalman). Þjófnaður. Dómur aukarjettar Vestmannaeyja 12. april 1927: Ákærði Hjörtur Gunnlaugsson á að sæta $ mánaða betrunarhúsvinnu og greiði allan kostnað málsins, sem orð- inn er og verður. Dóminum að fullnægju með aðför að lögun. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða dómi og yfirleitt má fallast á, ber að staðfesta dóminn. 113 Eftir þeim úrslitum verður ákærði að greiða allan kostnað af áfrýjun sakarinnar, m. a. málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, og eru þau ákveð- in 60 kr. handa hvorum. Það athugast, að ekki er gerð nægileg grein fyrir því, hvað valdið hefir, að þetta einfalda mál lá undir dómi frá 16. febr. til 12. apríl 1927. En finna verður að því, að áfrýjunarstefnan, sem gefin er út af dómsmálaráðuneytinu 8. júní í. á., var ekki birt fyr en 11. janúar þ. á. og ekki á lögmæltan hátt. Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað. Ákærði, Hjörtur Gunnlaugsson, greiði allan áfrýjunarkostnað, m. a. málfutningslaun sækjanda og verjanda, hæstarjettarmálflutningsmannanna, Lárusar Jóhannessonar og Björns Kalmans, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af hálfu rjettvísinnar höfðað gegn hinum ákærða Hirti Gunnlaugssyni, til heimilis á Reynifelli í Vest- mannaeyjum, fyrir brot gegn 231. gr. hinna almennu hegn- ingarlaga og eru tildrög þess þau er hjer skal greina, eins og þau eru upplýst með vitnum og játningu ákærðs sjálfs. Skömmu fyrir s. 1. jól fór ákærði inn í mannlaust hús, þar sem þeir menn, sem gerðu út vjelbátinn „Svan< höfðu útveg sinn, og stal þaðan í tveim ferðum, sama daginn 3 neta- slöngum. Húsið var aflæst, en hann opnaði það með lykli, sem var að hirslu sem hann á, eftir því er hann sjálfur segir og ekki er ástæða til að vjefenga. Þýfið seldi hann siðan manni hjer á staðnum, sem rekur útgerð og að nokkru leyti með hjálp annars mar ns. Er ekki ástæða til að ætla að þessir menn hafi vitað að um stolna muni var að ræða. Ákærði 774 hefir haldið fram, að það hafi ekki verið ásetningur sinn að stela, er hann fór inn í húsið, heldur hafi hann leitað skjóls til að drekka áfengi, og kveðst hafa verið nokkuð ölvaður, er hann gerði sig sekan í afbrotinu. En þar sem hann fór tvisvar sama daginn í húsið, er líklegra að hann hafi í seinna skiftið farið inn í því skyni að stela. Þar sem eigendur netaslanganna hafa fengið þær jafn góðar aftur, og sá er keypti fær peninga sína, er ekki um skaðabætur að ræða. Ákærði, sem er fæddur 9. júni 1906, var með aukarjettar- dómi uppkveðnum hjer 4. jan. f. á. dæmdur í 2X<5 daga fangelsi við vatn og brauð, skilorðsbundið samkv. lögum 16. nóv. 1907. Afbrot hans nú verður því að heimfæra undir 252. grein hinna almennu hegningarlaga, og þykir refsingin hæfilega ákveðin 8 mánaða betrunarhúsvinna. Svo greiði ákærði og allan kostnað málsins, sem orðinn er Og verður. Um málsvarnarlaun er ekki að ræða þar eð verjandi hefir ekki krafist þeirra. Á málinu hefir enginn annar dráttur orðið, en að dóm- uppsögn hefir dregist litið vegna mikilla og margvíslegra embættisanna dómarans. Föstudaginn 23. mars 1928. Nr. 121/1927. Valdstjórnin (Svb. Jónsson) gegn Jóhannesi Hjálmarssyni, Bjarna Finn- bogasyni og Kristmundi Einarssyni (Fjeldsted). Ómerkingardómur. Dómur hæstarjettar. Mál þetta var höfðað fyrir aukarjetti Siglufjarðar gegn hinum kærðu Jóhannesi Hjálmarssyni, Bjarna Finnbogasyni og Kristmundi Einarssyni fyrir ólögleg- an innflutning áfengra drykkja, en samtímis rannsókn- inni gegn mönnum þessum fór fram rannsókn fyrir 175 lögreglurjetti Akureyrar gegn Jóni Guðmundssyni, Ing- vari Einarssyni og Jóhannesi Björnssyni fyrir hlut- deild í hinu sama broti, og við framhaldsrannsókn gegn hinum síðarnefndu mönnum hjer í Reykjavík hefir það komið í ljós, að hinir kærðu í máli þessu eru meira riðnir við áfengisinnflutning þenna en þeir hafa kannast við fyrir lögreglurjettinum á Siglufirði. Hefir hinn skipaði sækjandi Í hæstarjetti því, sam- kvæmt ósk dóms- og kirkjumálaráðuneytisins, krafist þess að hinn áfrýjaði dómur verði úr gildi feldur og málinu vísað heim til frekari rannsóknar. Með því að framangreind framhaldsrannsókn sýnir það, að málið er ekki enn nægilega upplýst að því er kærðu snertir og með því að það skiftir miklu að rannsókn Íari fram samtímis gegn öllum hluttakend- um í áfengisinnflutningi þeim, er ræðir um í málinu, svo að samprófa megi hina kærðu um þau atriði Í verknaði þeirra, sem enn eru óljós og ágreiningur er um milli hinna kærðu, þá þykir ástæða til að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og vísa málinu heim til frekari rannsóknar. Eftir þessum úrslitum verður allur kostnaður við áfrýjun málsins, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda Í hæstarjetti, 70 kr. til hvors þeirra, að greiðast úr ríkissjóði. Við meðferð málsins að öðru leyti er það að athuga að málið hefir verið rekið fyrir aukarjetti Siglu- fjarðar í stað þess að fara átti með það fyrir lögreglu- rjetti samkvæmt 20. gr. laga nr. 15, . júní 1925. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði aukarjettardómur á að vera ómerkur og vísast málinu heim til frekari rann- sóknar. — Allur áfrýjunarkostnaður málsins, þar 716 með talin málflutningslaun sækjanda Og Verjanda í hæstarjetti, málflutningsmannanna Sveinbjarnar Jónssonar og Lárusar Fjeldsted, 70 kr. til hvors þeirra, greiðist úr ríkissjóði. Föstudaginn 23. mars 1928. Nr. 61/1927. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Wiet Theessen (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyja 26. apríl 1927: Kærði, Wiet Theessen á strax að greiða sekt að upp- hæð 15000 kr. til Landhelgissjóðs Íslands en sæta átta mán- aða einföldu fangelsi fáist sektin ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum >Venus< P.G. 287 frá Geestefninde vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Þann 25. apríl í. á. kl. 7,17 árdegis var varð- skipið Óðinn vestur af Portlandi á miðinu: Pjetursey > 33?,407 Hatta > 220 ysti drangur v. Portland og miðaði þá skip kærða í m/v. SSA og virtist varð- skipinu skip kærða stefna nálægt því í m/v. VNV, en sú stefna liggur skáhalt út frá landi. Kl. 7,25 171 árdegis var staður varðskipsins á ný ákveðinn þannig: Pjetursey > 50?,40' Hatta > 231/2? ysti drangur v. Portland og miðaðist þá skip kærða í m/v. S%4 A. Er skip kærða hjelt leiðar sinnar dró varðskipið kl. ,27 upp stöðv- unarmerki en kærði skeytti þvi eigi nje heldur tveim- ur púðurskotum og nam eigi staðar fyr en kl. 7,36 eftir að varðskipið hafði skotið kúluskoti að skipi hans og — fði kærði þá botnvörpu í sjó. Varðskipið mældi stað bann, er kærði nam staðar á og reyndist hann að vera ' ?5 sjómílu utan landhelgislínunnar og hefir kærði v urkent mælingu þessa rjetta. Skipherra varðskipsir.s 1. “ir sett út í sjókorti, sem lagt hefir verið fram í hæ: rett. stað varðskipsins kl. 7,17 og kl. 7,25, miðunarlinurnar frá þessum stöð- um til skips kærða, ennfremur stað þann, er skip kærða stöðvaðist á og stefnulínur skips kærða frá því það var fyrst miðað frá varðskipinu og þar til það nam staðar, og hefir skip kærða eitir þessum útsetn- ingum í sjókortinu verið innan landhelginnar í bæði skiftin, er það var miðað frá varðskipinu. Miðunin, er gerð var kl. 7,17 árdegis, sýnir, að skip kærða var þá um hálfa sjómilu innan landhelgislinunnar og kem- ur það heim við stað þann, er skip kærða var stöðv- að á, eftir áætluðum ganghraða skipsins og tíma- lengdinni. Þessari skýrslu skipherra varðskipsins hefir eigi verið hnekt með framburði kærða og skipshafnar hans fyrir lögreglurjettinum áður en dómur gekk í hjeraði nje með skýrslum þeim, er síðar hafa komið fram í málinu, og er skýrslan næg sönnun þess, að kærði 7118 hafi verið í landhelgi fyrgreindan dag kl. 7,17 árdegis og þar sem kærði hefir viðurkent, að hann þá hafi haft botnvörpu í sjó, er það sannað að hann hefir gerst brotlegur gegn |. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920. Kærða hefir einu sinni áður verið refsað fyrir botnvörpuveiðar í landhelgi, en þar sem það brot var framið og dæmt áður en lög nr. 5, 18. maí 1920 komu í gildi, verður hann nú ekki dæmdur í auka- refsingu samkvæmt 5. gr. laganna. En samkvæmt 3. gr. laganna þykir refsing hans hæfilega ákveðin af lög- reglurjettinum 15000 kr. sekt, er renni í Landhelgis- sjóð og komi 8 mánaða einfalt fangelsi í stað sektar- innar, ef hún verður ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Ákvæði lögreglurjettardómsins um upptöku afla og veiðarfæra og um málskostnað staðfestast. Svo ber kærða og að greiða allan áfrýj- unarkostnað sakarinnar, þar með talin laun til sækj- anda og verjanda í hæstarjetti, 100 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði, Wiet Theessen, greiði 15000 kr. sekt í Landhelpgissjóð Íslands, er afplánist með 8 mán- aða einföldu fangelsi ef hún verður eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Ákvæði lögreglurjettardómsins um upptöku afla og veiðarfæra og um málskostnað staðfest- ast. Svo greiði kærði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækj- anda og verjanda, málflutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnssonar, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. 719 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er upptýst í máli þessu með skýfslu skipherrans á varðskipinu >Oðni< og viðurkenning kærða sjálfs á þessu að hann Wiet Theessen fæddur 7. september 1883, var stöðvað- ur af varðskipinu, þar sem hann var á skipi sínu >Venus: P. G. 287 frá Geestemiinde kl. 7,36 í gærmorgun, 0,25 sm. utan landhelgislínunnar með stjórnborðsvörpu í sjó. Einnig er upplýst með viðurkenning kærða og framburðum vitna að hann hafði þar áður togað í ca. 20 mínútur og þannig kastað út vörpunni um kl. 7,16 eftir klukku >Óðins< eða kl. 9,60 eftir klukku togarans. Hvort kærði hefir gert sig sekan í broti á lögum nr. 5/1920 veltur því á því hvort hann var á landhelgissvæðinu eitthvað af tímanum kl. 7,16—7,36. Kærði neitar þessu eindreigið og byggir neitun sína aðal- lega á miðunum hvar hann togaði þá, sem hann hefir haldið fram og stýrimenn hans einnig borið og unnið eið að, sem eru Hjörleifshöfði fram undan Reynisdröngum og að skip hans með þeim hraða er það fór og samkvæmt staðnum er það var stöðvað á, hafi ekki getað verið á landhelgissvæð- inu, er hann kastaði og togaði. Þrátt fyrir þetta verður þó að álita sannað með skýrslu varðskipsins í hvaða línu skip kærða sást kl. 7,17 að hann hafi þá verið á landhelgissvæðinu. Skal í því sambandi tekið fram að þar sem skip kærða fór með fullri ferð og slaka strengi í fullar 12 mínútur en aðeins 8 mínútur með strengda vörpu þá getur þetta samrýmst, því að skipið hafi kl. 7,17 verið í þeirri línu sem miðunin Hjörleifshöfði fram undan Reynisdröngum tiltekur, því þaðan sem miðunarlína s>Óðins< sker þessa línu og þangað sem >Venusc var stöðvaður eru aðeins 19. sjómíla, sem togarinn mjög vel gat farið á þess- um 20 mínútum enda þótt gert sje ráð fyrir frádrætti vegna bogans er skipið fór er það kastaði. Samkvæmt þessu verður að telja nægilega sannað í mál- inu að kærði hafi togað á landhelgissvæðinu og þannig gert sig brotlegan gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920. Kærði hefir hinn 9, febrúar 1912 verið sektaður fyrir sams- konar brot og hjer er því um ítrekun að ræða, er samkvæmt 5. gr. nefndra laga varðar fangelsi auk sekta. En þar sem telja má fyllilega upplýst í málinu, sjerstaklega af því að gera má ráð fyrir að kærði hafi sjeð varðskipið er hann kastaði og 780 af stefnu þeirri, sem hann stýrði meðan hann togaði, að kærði hafi álitið sig vera utan landhelgissvæðisins þá þykir mega sleppa fangelsisrefsingunni og dæma kærðan til sektar sem með hliðsjón af að hjer er um annað brot að ræða og að dagsgengi krónunnar er 81,65 úr gullkrónu telst hætilega ákveðin, sekt að upphæð 15000 krónur, sem rennur í Land- helgissjóð Íslands og greiðist strax, en afplánist með 8 — átta — mánaða einföldu fangelsi fáist sektin ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir svo Og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upp- tækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins sem orð- inn er og verður. Mánudaginn 26. mars 1928. Nr. 77/1927. Stjórn Íslandsbanka (Fjeldsted) gegn Ólafi Pálssyni (Pjetur Magnússon). Um sjóveðrjett. Dómur sjórjettar Barðastrandarsýslu 18. júní 1926: Ólafur kaupm. Pálsson, Ísafirði, hefir sjóveðkröfu á hendur skipstjóra Ólafi V. Bjarnasyni, Bíldudal, í m.k. Reynir B. A. nr. 148 á Bíldudal fyrir 1719,63 kr. skuld, ásamt 6. vöxtum frá 8. júní þ. á. Svo greiði hann og málskostnað 150 kr. Dóminum að fullnægja innan 3 sólarhringa frá lögbirt- ingu hans. Dómur hæstarjettar. Verslunarfjelagið Hannes B. Stephensen á Bildu- dal átti vjelbátinn Reyni B. A. nr. 148, er skuld sú stofnaðist, er ræðir um í máli þessu og átti Íslands- banki þá veðrjett í bátnum. Eftir að nefnt verslunar- fjelag varð gjaldþrota afsalaði skiftaráðandinn í búinu bankanum bát þennan upp í veðskuldina, en eftir að bankinn þannig varð eigandi bátsins, kom það í ljós 781 að á honum hvildi sjóveðrjettur fyrir skuld að upp- hæð 1719 kr. 63 a. samkvæmt dómi sjórir.tar Barða- strandarsýslu uppkveðnum 18. júní 1926. Þessum dómi hefir stjórn Íslandsbanka skotið til hæstarjettar með stefnu dags. 20. sept. Í. á. að fengnu uppreistar- leyfi dags. 8. s. m.; hefir áfrýjandi stefnt dómhafan- um Ólafi Pálssyni kaupmanni á Ísafirði og krafist þess að dómnum verði breytt þannig, að stefnda verði aðeins dæmdur sjóveðrjettur í bátnum fyrir kr. 1168,13 með 60/o ársvöxtum frá 8. júní 1926, en stefndi hetir af sinni hálfu krafist staðfestingar á dómnum. Umræddur bátur var gerður út frá Ísafirði sum- arið 1925 og viðurkennir áfrýjandi, að stefndi eigi sjó- veðrjett í bátnum fyrir þeim hluta af kröfunni, er skip- stjóri hafi stofnað vegna útgerðar bátsins, kr. 1168.13, en hann vjefengir að stefndi eigi sjóveðrjett fyrir því, er hásetar á bátnum hafi tekið út í eigin þarfir, sam- tals kr. 551,50, og er það sú upphæð, er um er deilt í málinu. Þáverandi skipstjóri á bátnum hefir nú að visu ritað samþykki sitt á aðalreikninginn og þar með sam- þykt þessar úttektir hásetanna, en með því að það er ekki upplýst í málinu hvort hásetarnir hafa verið ráðnir upp á kaup eða hlut af aflanum, er það ekki sannað að hjer sje um kröfu að ræða, tilorðna við skuldbindingu, er skipstjóri hefir gengið í vegna stöðu sinnar eða ábyrgst greiðslu á í skipsins þágu, og verð- ur því ekki álitið að stefndi hafi öðlast sjóveðrjett fyrir þessum hluta kröfunnar. Það ber því að breyta hinum áfrýjaða dómi að þessu leyti, en þar sem mál- inu hefir eigi verið gagnáfrýjað verður dóminum að öðru leyti að vera óraskað. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður í hæsta- rjetti falli niður. 50 782 Því dæmist rjett vera: Steindi Ólafur Pálsson hefir sjóveðrjett í v/b. Reyni B. A. nr. 148 á Bíldudal fyrir 1168 kr. 13a. ásamt 6 %/ó ársvöxtum frá 8. júní 1926 til greiðslu- dags. Að öðru leyti skal dóminum Óraksað, Málskostnaður í hæstarjetti fellur niður. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir kaupmaður Ólafur Pálsson, Ísafirði, höfð- að fyrir sjórjetti Barðastrandarsýslu gegn skipstjóra Ólafi V. Bjarnasyni, sem skipstjóra á m.k. Reyni B. A. 148, sem sam- kvæmt birtingarvottorði og stefnunni frá 11. júlí þ. á., sam- kvæmt áritun stefnuvotta virðist rjettilega stefndur, en af hans hálfu var enginn mættur í rjettinum og var því málið eftir kröfu stefnanda tekið til meðferðar af sjódómnum og sam- kvæmt gildandi lögum dæmt eitir framlögðum skjölum og skilríkjum. Reikningur nr. 2 lagður fram í málinu á hendur m.k. Reynir á Bildudal, er undirritaður af neindum Ólafi V. Bjarnasyni sem skipstjóra af m.k. Reynir, þar sem gefin er upp skuldin kr. 1719,63, og kemur þessi upphæð heim við stefnuna. Svo bera og undirfylgiskjölin með sjer, að þau öll eru undirrituð af viðkomandi úttektarmönnum sem starlandi mönnum á m.k. Reynir, og virtist því dómnefndinni óhjá- kvæmilegt, að fallast á sjóveðrjettarkröfu stefnanda að upp- hæð kr. 1719,63, ásamt 6 % vöxtum frá stefnudegi til greiðslu- dags, og að því er málskostnaðinn snertir fjellst dómneindin á, að ákveða hann kr. 150,00. Miðvikudaginn 28. mars 1928. Nr. 2/1928. Valdstjórnin (St. Jóh. Stefánsson) gegn Guðmundi Þorkelssyni (Guðm. Ólafsson). Brot á áfengislör gjöfinni. Dómur lögreglurjettar Reykjavikur 8. nóv. 1927: Kærður, Guðmundur Jónsson, greiði 600 króna sekt 183 til ríkissjóðs innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 32 daga. Kærðir, Guðmundur Þorkelsson og Sofus Hansen sæti hvor um sig einföldu fangelsi í 30 daga og greiði 600 króna sekt í rikissjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti þeir hvor um sig í hennar stað einföldu fangelsi í 32 daga. Kærður Jón Jónsson sæti fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi í 30 daga og greiði 1000 króna sekt til ríkissjóðs innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í henn- ar stað einföldu fangelsi í 48 daga. Þeir Guðmundur Jónsson og Guðmundur Þorkelsson greiði hvor um sig kostnaðinn við gæsluvarðhald sitt, en að öðru leyti greiði kærðir einn fyrir alla og allir fyrir einn allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Að því viðbættu, að kærði, sem með hæstarjettar- dómi 17. sept. 1923 hefir verið dæmdur í 20 daga fangelsi við venjulegt Íangaviðurværi fyrir brot á 156. sbr. 53. og 46. gr. hegningarlaganna í sambandi við mál út af broti á áfengislöggjöfinni, hefir auð- sjáanlega gert allverulegan undirbúning til bruggunar ólöglegs áfengis hjer í bænum og selt bruggað áfengi og áfengisefni, þykir mega staðfesta lögreglurjettar- dóminn, þó þannig að refsingin verði 1000 kr. sekt og 30 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, en vararefsingin 45 daga einfalt fangelsi verði sektin ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakerinnar, m. a. 80 kr. málflutningslaun til hvors, sækjanda og verjanda hjer í rjetti. Því dæmist rjett vera: Kærði, Guðmundur Þorkelsson, sæti 30 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 1000 kr. a} 7184 sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 45 daga ein- földu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Málskostnaðarákvæði lögreglurjettardómsins samþykkjast. Loks greiði kærði allan áfrýjunarkostnað m. a. málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, málflutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefáns- sonar og Guðmundar Ólafssonar, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Guð- mundi Jónssyni, trjesmið, Bergstaðastræti 53, Guðmundi Þor- kelssyni, kaupmanni, Bergstaðastræti 28, Jóni Jónssyni, kaup- manni og Sofus Hansen, báðum til heimilis á Laugaveg 28, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 25 frá 3. nóvember 1915 um bann gegn tilbúningi áfengra drykkja o. fl. og lögum nr. 15 frá 8. júní 1925 um aðflutningsbann á áfengi. Málavextir eru þeir sem nú skal greina og sannaðir með eigin játningu kærðra, er kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. 25. september s. 1. um kl. 10 síðdegis urðu menn þess varir, að eldur hafði komið upp í kjallara hússins nr. 53 við Bergstaðastræti. Slökkviliðið var kallað á vettvang og tókst þvi á stuttum tíma að slökkva eldinn, sem ekki hafði gripið nema litið um sig. Við athugun kom það þegar í ljós, að eldurinn hafði kviknað út frá bruggunartæki húseigandans. kærðs Guðmundar Jónssonar, sem hafði verið að brugga á eldavjel í kjallaranum. Við rannsókn málsins játuðu hinir kærðu, Guðmundur Þorkelsson og Guðmundur Jónsson, að þeir hefðu verið að brugga áfengi í kjallaranum þegar eldur- inn kviknaði. Hafði Guðmundur Þorkelsson seinni partinn síðastl. sumar keypt sjer efni frá útlöndum, sem líktist sápu, en hafði að innihaldi mikið af spiritus; hann hafði einnig í 185 septembermánuði síðastl. keypt sjer bruggunaráhöld af Jóni Jónssyni, meðkærðum í þessu máli, sem hafði látið járnsmið einn hjer í bænum smíða þau eftir sinni fyrirsögn. Guðmund- ur Þorkelsson hafði siðan gert samning við Guðmund Jóns- son, um að fá að brugga þarna í kjallaranum og að Guð- mundur skyldi annast það verk fyrir hann gegn þóknun, sem þeir virðast þó ekki hafa verið búnir að koma sjer niður á, hve mikil ætti að vera. Guðmundur Þorkelsson flutti síðan eldavjel í kjallarann og ljet setja þar niður; einnig flutti hann Þangað bruggunaráhöldin og efnið til bruggunarinnar. Voru þeir Guðmundarnir síðan þarna við að brugga í tvær nætur, en Jón hjálpaði þeim til þess að setja bruggunaráhöldin nið- ur og sýndi þeim hvernig þeir ættu að fara að við bruggun- ina. Á þessum tveim nóttum segjast þeir hafa framleitt um 40 lítra af spiritus, sem mun hafa haft inni að halda um 70 % alkohol eftir rúmmáli, og eftir því sem upplýst er í mál- inu, virðist þessi spiritus hafa verið talsvert misjafn, en þó drekkandi. Guðmundur Þorkelsson seldi Sofus Hansen þenna spiritus fyrir 14 kr. hvern líter, en hann seldi hann síðan hin- um og þessum fyrir enn þá hærra verð. Þriðja kvöldið sem þeir Guðmundarnir voru að bvrja að brugga, en það var, eins og áður segir, 25. sept. s.l., lak með tappa eða mæli á dunknum, sem bruggunarefnið var soðið í, niður í eldinn, svo að kviknaði í efninu og orsakaði það elds- uppkomuna. Guðmundur Jónsson hafði fengið 30 kr. greiddar frá nafna sínum fyrir að vera við bruggunina og lána húsrúmið. Hinn 27. september s.l. var gerð húsleit eftir áfengi og bruggunaráhöldum hjá kærðum Jóni Jónssyni, Laugaveg 23, fundust hjá honum tvær flöskur með slatta af spiritusblöndu og reyndist innihald annarar flöskunnar 54,5 % alkohol eftir rúmmáli, og hinnar 74,3 %. Þenna sama dag var einnig gerð húsrannsókn hjá Sofusi Hansen og fanst hjá honum einn dunkur, sem alkohol virtist hafa verið geymt í. Bæði Sofus og Jón voru yfirheyrðir þenna sama dag; Sofus kannaðist við að hafa keypt áfengið af Guðmundi Þorkelssyni og selt það aftur ýmsum, eins og áður segir, og Jón Jónsson játaði að hafa selt Guðmundi Þorkessyni bruggunaráhöldin og hjálp- að þeim Guðmundunum til að koma brugginu á stað. En vegna þess að Jón Jónsson lá þá rúmfastur var ekki þá tekið 186 til rannsóknar hvaðan hann hafði þann spiritus, sem hjá honum fanst við húsrannsóknina. Hinn 26. í. m. var rannsókninni haldið áfram og upp- lýstist þá, að Sofus Hansen, sem áður hafði búið á Grettis- götu 43, hafði flutt heim til Jóns Jónssonar í húsið nr. 28 við Laugaveg og að þeir Sofus og Jón höfðu haldið brugguninni áfram. Hafði Guðmundur Þorkelsson í septembermánuði s.l. selt Jóni Jónssyni 3 dunka af efni til bruggunar, um 26 til 28 kg. hvern, að nokkru leyti í skiftum fyrir bruggunaráhöld- in. Þetta efni geymdi Jón í skúr bak við húsið nr. 28 við Laugaveg, en um mánaðamótin september og októbor s.l. ljet Jón Sofus kaupa fyrir sig bruggunaráhöld á sama stað og hann hafði áður keypt bruggunaráhöldin handa Guðmundi. Þessi bruggunaráhöld settu þeir niður á loftinu heim hjá Jóni og bruggaði Sofus síðan úr þessum þrem fyrneindu dunkum. Spiritusinn, sem þeir framleiddu þannig, mun hafa verið um 70—-80 litrar, sem Sófus eftir tilmælum Jóns, seldi sumt fyrir 24 kr. litrann en sumt fyrir 20 kr. Mun Jón hafa fengið um 15 kr. fyrir hvern litra, en hitt runnið í vasa Sofusar fyrir að annast bruggunina og selja spiritusinn. Spiritusblönduna, sem fanst hjá Jóni Jónssyni við húsrannróknina 27. sept. s.l., kveðst hann hafa fengið að gjöf frá Guðmundi Þorkelssyni, sem þó hefir ekki viljað kannast við það. Sofus Hansen hefir einnig játað að hafa skömmu eltir nýár s.l. vetur keypt nokkra lítra af spiritus af manni einum hjer í bænum og seit þann spiritus öðrum með hagnaði. Bruggunaráhöldin, sem þeir Guðmundur Þorkelsson og Guðmundur Jónson notuðu á Bergstaðastræti 53 og áhöldin sem þeir Jón og Sofus notuðu á Laugaveg 28, hefir lögreglan tekið í sínar vörslur. Þeir Guðmundur Jónsson og Guðmundur Þorkelsson voru í gæsluvarðhaldi frá 26. til 27. september s.l. Jón Jónsson hefir 6. júní 1923 undirgengist í lögreglu- rjetti Reykjavikur 500 króna sekt fyrir óleyfilegan innflutning áfengis og 23. april 1926 var hann í hæstarjetti dæmdur í þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 3000 króna sekt, einnig fyrir óleyfilegan innflutning álengis. Guðmundur Jónsson hefir 24. nóvember 1926 undirgeng- ist fyrir lögreglurjetti Reykjaviknr 400 króna sekt fyrir óleyfi- lega áfengissölu. 7181 Guðmundi Þorkelssyni og Sofus Hansen hefir ekki áður verið refsað fyrir brot gegn áfengisbannslöggjöfinni. Það er ekki upplýst í málinu, að Guðmundur Jónssorr hafi tekið nokkurn þátt í sölu þess áfengis, sem hann brugg- aði með Guðmundi Þorkelssyni, og verður því að sýkna hann af kæru valdstjórnarinnar fyrir brot gegn ákvæðum laga um aðflutningsbann á áfengi. Hinsvegar hefir hann með framan- greindu framferði sínu brotið gegn banni Í. gr. laga nr. 25 frá 3. nóvember 1915, og þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið eftir 3. gr. laganna, hæfilega ákveðin 600 króna sekt, er renni i ríkissjóð og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dómsins, ella sæti hann í stað sektarinnar einföldu fangelsi í 32 daga. Brot þeirra Guðmundar Þorkelssonar, Jóns Jónssonar og Sofusar Hansen ber að áliti dómarans að heimfæra undir 1. gr. sbr. 3. gr. laga um bann gegn tilbúningi áfengra drykkja og 9. gr. sbr. 14. gr. laga um aðflutningsbann á áfengi. Refsing þeirra Guðmundar Þorkelssonar og Sofusar Hansen, sem hafa bruggað og selt áfengi í atvinnuskyni, þykir hæfilega ákveðin einfalt fangelsi í 30 daga og 600 króna sekt, er renni í ríkissjóð og greiðist innan 30 daga frá lög- birtingu dómsins, ella sæti þeir hvor um sig í hennar stað einföldu fangelsi í 32 daga. Refsing sú, sem Jón Jónsson hefir til unnið, þykir, með tilliti til fyrri brota hans og þess að bruggunin og salan er gerð í atvinnuskyni, hætilega ákveðin fangelsi við venjulegt langaviðurværi í 30 daga og 1000 króna sekt, er renni í ríkis- sjóð og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dómsins, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 48 daga. Þeir Guðmundur Jónsson og Guðmundur Þorkelsson greiði hvorum sig kostnaðinn við gæsluvarðhald sitt, en að öðru leyti greiði kærðir einn fyrir alla og allir fyrir einn allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Áfengið, efnið til bruggunar og bruggunarahöldin, sem fundist hafa í vörslum kærðra, skulu upptæk og eign ríkissjóðs. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 788 Föstudaginn 30. mars 1928. Nr. 51/1928. Pjetur Oddsson (Pjetur Magnússon) gegn 0. Ellingsen (L. Fjeldsted). Um sjóveðrjett. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 14. okt. 1925: Stefndur, Jón Guðmundsson, greiði stefnandanum, Q. Ellingsen kr. 2662,76 með 50 ársvöxtum frá 1. maí 1924 til greiðslu- dags og kr. 221,50 í málskostnað og á stefnandi sjóveðrjett í uppboðsandvirði vj./b. 1.S. 404 „Barða< fyrir þessum upphæð- um að svo miklu leyti sem til hrekkur. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Vielbáturinn Barði I.S. 404, er ræðir um í máli þessu, var seldur á nauðungaruppboði í Reykjavík í ágústmánuði 1924 og tjekk áfrýjandi Pjetur Ocdsson uppboðsafsal fyrir bátnum 10. nóv. s. á. en á nauð- ungaruppboðinu hafði steindi O. Ellingsen gert kröfu til þess að skuld bátsins til hans fyrir útteknum vör- um að upphæð 2662 kr. 76 a. yrði greidd af uppboðs- andvirðinu, þar sem henni fylgdi sjóveðrjettur í bátn- um, en með því að þessu var mótmælt höfðaði steindi mál á móti útgerðarmanni bátsins Jóni Guðmundssyni og lauk því máli svo fyrir sjódómi Reykjavíkur 14. okt. 1925, að Jón Guðmundsson var dæmdur til að greiða hina umsteindu upphæð 2662 kr. 76 a. ásamt 5 0/ árs- vöxtum frá 1. maí 1924 til greiðsludags og 221 kr.50 a. í málskostnað, og var jafnframt ákveðið að stefndi ætti sjóveðrjett í uppboðsandvirði bátsins fyrir þess- um upphæðum að svo miklu leyti sem til hrekkur. Þessum dómi hefir uppboðskaupandi bátsins skotið til hæstarjettar með stefnu útgefinni 29. júni Í. á. að 789 fengnu áfrýjunarleyti útgefnu 3. s. m. og krafist þess að sjóveðrjetturinn verði feldur niður og honum dæmd- ur málskostnaður fyrir hæstarjetti. Stefndi hefir hins vegar krafist staðfestingar á dómnum og málskostnaðar. Áfrýjandi byggir kröfu sina aðallega á því, að samningurinn um vöruúttektina til skipsins hafi verið gerður af þáverandi eiganda og útgerðarmanni báts- ins Jóni Guðmundssyni, og hafi hann verið hjer stadd- ur allan útgerðartíma bátsins, vetrar- og vorvertíðina 1924, eingöngu í því skyni að annast útgerð bátsins, en stefndi byggir kröfu sína um staðfestingu dómsins á því, að skipið hafi verið statt hjer utan heimilis síns, er úttektin átti sjer stað, að vörurnar, sem út hafi verið teknar, hafi allar gengið til útgerðar báts- ins til fiskiveiða og að skipstjóri hafi annast úttekt- ina, án þess að útgerðarmaður bátsins hafi verið við þá samninga riðinn, þótt hann væri hjer staddur. Samkvæmt 236. gr. sbr. 53. gr. siglingalaganna má skipstjóri, þegar skip er utan heimilis síns, gera alla löggerninga, er snerta „framkvæmd ferðar hans< þann veg að sjóveðrjettur legst á skip og farm fyrir kostnaði þeim, er leiðir af slíkum löggerningum hans. Skipið var nú að vísu statt utan heimilis sins með- an úttektin fór fram, en þetta er eigi nóg samkvæmt 53. gr. Löggerningur skipstjóra verður, samkvæmt hinum auðkendu orðum greinarinnar, ennfremur að snerta framkvæmd ferðar hans, en þetta getur ekki átt við bátinn. Bátur þessi fór frá Stykkishólmi 28. jan. 1924 til Reykjavíkur og var gerður út hjeðan allan tímann frá 28. jan. til 24. júní 1924 eða alla vetrar- og vorvertiðina. Og af málflutningnum hjer fyrir rjettin- um og af því hvernig úttektinni var hagað má ráða að steinda hafi verið kunnugt um að gera átti bát- 790 inn út hjeðan alla vetrar- og vorvertíðina. En þar sem svo var ástatt um bátinn, að hann er gerður út hjeðan allan þennan tíma, verður eigi sagt að úttekt- in hafi verið gerð til framkvæmdar einstakrar ferðar bátsins, heldur alment til útgerðar bátsins þetta tíma- bil, en til slíkrar úttektar gat skipstjóri ekki veðbundið bátinn á umræddan hátt. Verður steinda þegar af þess- ari ástæðu ekki dæmdur sjóveðrjettur í bátnum, án þess að rannsaka þurfi hvort skipstjóri eða útgerðar- maðurinn hafi gert samninginn um úttektina. Að öðru leyti á dómi sjórjettarins að vera óraskað. Eftir atvikum þykir rjett að málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Því dæmist rjett vera: Sjórjettardóminum skal óraskað að öðru leyti en því, að sjóveðrjettur í vjelbátnum Barði IS. 404 eða í uppboðsandvirði hans fyrir dómsupp- hæðunum fellur niður. Málskostnaður í hæstarjetti fellur niður. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er með samþykki steinds, Jóns Guðmunds- sonar útgerðarmanns í Stykkishólmi, höfðað fyrir sjórjettinum með stefnu útgefinni 5. júní þ. á. af O. Ellingsen, kaupmanni hjer í bænum og hefir stefnandi krafist þess, að stendur verði dæmdur til þess að greiða sjer skuld, að upphæð kr. 2662,76 með 6 “o ársvöxtum frá 1. maí 1924 til greiðsludags og máls- kostnaðar að skaðlausu. Nemur hann eftir framlögðum reikn- ingi, sem kemur heim við lágmarksgjaldskrá málaflutnings- mannafjelagsins og aukatekjulögin, kr. 221,50. Ennfremur hefir stefnandi krafist þess að viðurkendur verði í dóminum sjó- veðrjettur sinn í uppboðsandvirði vjelarbátsins >Barða< 1. S. 404, að svo miklu leyti, sem til hrekkur. 791 Stefndur hefir hvorki mætt nje mæta látið í málinu og er stefnan þó löglega birt honum. Verður þá eftir N. L. 1-4—32 og tilsk. 3. júni 1796. 2. gr. sbr. tilsk. 15. ágúst 1832. 8. gr. að dæma málið eitir framlögðum skjölum og skilríkjum. Hin umstefnda skuld stafar af úttekt skipstjórans á framan- greindum vjelarbát, sem steindur átti og gerði út, hjá steind- um vetrar- og vorvertiðina 1924 og hefir skipstjórinn vottað á hina framlögðu reikninga Íyrir úttektinni, að þeir sjeu rjettir. Reikningarnir voru sýndir og greiðslu krafist á upphæðum þeirra við þriðja og síðasta nauðungaruppboð á vj./b. >Barðac sig 1924 og steindur hefir viðurkent skuldina 23. maí þ. á. Verður því að taka kröfur stefnanda í málinu til greina að öllu öðru leyti en því, að vextirnir ákveðast 50 p. a. Mánudaginn 16. april 1928. Nr. 1/1928. Petrína Kristin Kristjánsdóttir (Kalman) gegn Ingimundi Guðmundssyni (Enginn). Barnsfaðernismál. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 6. des. 1927: Vinni kærandi, Petrína Kristín Kristjánsdóttir, eftir lög- legan undirbúning á varnarþingi sinu, innan fimtán daga frá lögbirtingu dóms þessa, eið að því, að hún hafi haft holdlegt samræði við kærðan Ingimund Guðmundsson, á tímabilinu frá 15. október til 15. nóvember f. á. skal hann teljast faðir sveinbarns þess, er kærandi ól 11. júlí þ. á. og hlaut í skirm- inni nafnið Ágúst. Ber honum þá að greiða mcðlag með barninu og barnsfararkostnað til barnsmóður eftir úrskurði yfirvalds, ennfremur 20 krónur í málskostnað. Vinni kærandi hinsvegar ekki svofeldan eið, skal kærður vera sýkn af öll- um kröfum kærandi í máli þessu og málskostnaður falla niður. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Átrýjandi, sem fengið hefir gjafsókn og skipaðan málflutningsmann, hefir krafist þess fyrir hæstarjetti, 792 aðallega að steindi verði dæmdur faðir sveinbarns þess, er hún Ól þ. 11. júlí Í. á. og að hann verði dæmdur til að greiða meðlag með því og barnstarar- kostnað eftir yfirvaldsúrskurði, en til vara, að lög- reglurjettardómurinn verði staðlestur, þó með breyt- ingu á tímabili því, er eiðurinn tekur til. Svo hefir og áfrýjandi kratist málskostnaðar fyrir báðum rjett- um eins og málið væri eigi gjafsóknarmál. Steindi hefir eigi mætt eða látið mæta í hæsta- rjetti, þótt honum hafi verið löglega stefnt og hefir málið því verið rekið samkv. 1. lið 58. gr. hæsta- rjettarlaganna og er dæmt samkv. N.L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Eftir að dómur var kveðinn upp í hjeraði hafa báðir málsaðilar verið yfirheyrðir á ný Í lögreglurjetti og hefir áfrýjandi í þeim framhaldsprófum leiðrjett fyrri framburð sinn í málinu á þá leið, að samfarirn- ar við stefnda, sem leiddu til getnaðar barnsins, hafi farið fram 1. október 1926 en ekki 30. eða 31. þess mánaðar, svo sem hún áður hafði sagt. Hefir hún í þessum prófum tilgreint atvik, er geri það að verk- um, að hún muni það áreiðanlega, að samfarirnar hafi átt sjer stað þenna dag (1. okt.), og sömuleiðis hefir hún skýrt svo frá, að stefndi hafi komið til sin í til- greindu húsi skömmu áður en eiðinn átti að vinna eftir lögreglurjettardóminum og sagst muna greinilega að samfarirnar hefðu farið fram þ. 1. október. Steindi hetir í framhaldsprófum þessum kannast við það, að hann um þetta leyti hafi átt tal við áfrýjanda í húsi því, er hún hefir tilgreint og ekki treyst sjer til að mót- mæla að óirýjandi skýri rjett frá innihaldi samtalsins, en hann kveðst vera svo minnislaus, að hann alls ekkert muni hver orð hati farið þeim á milli í þetta sinn. Það verður nú ekki litið svo á, að stefndi hafi 793 með þessum framburði sínum viðurkent samfarirnar við áfrýjanda og verður því aðalkrafa áfrýjanda ekki tekin til greina. En hinsvegar eru nú framkomnar sterkar líkur fyrir því að stefndi hafi haft samfarir við áfrýjanda á þeim tíma, er hún hefir tilgreint í framhaldsprófunum og verður því að fallast á, að hjeraðsdómarinn hefir látið úrslit málsins vera komin undir fyllingareiði áfrýjanda. Það ber því að staðfesta lögreglurjettardóminn, þó með þeirri breytingu, að tímabil það, er eiðurinn tekur til, ákveðst frá miðjum september til októbermánaðarloka 1926 og veitist áfrýjanda mánaðarfrestur til eiðvinningarinnar frá upp- sögn dóms þessa að telja. — Ei áfrýjandi vinnur eið- inn á stefndi að greiða allan málskostnað fyrir undir- rjetti og hæstarjetti, eins og málið hefði eigi verið flutt þar með gjafsókn, þar með talin málflutningslaun til talsmanns áfrýjanda í hæstarjetti, er ákveðast 100 kr. Verði áfrýjanda hinsvegar eiðfall á steindi að vera sýkn af kröfum hennar. Fellur þá málskostnað- ur fyrir báðum rjettum niður og greiðist þá fyrgreint kaup talsmanns áfrýjanda af almannafje. Því dæmist rjett vera: Ef áfrýjandi Petrína Kristin Kristjánsdóttir inn- an mánaðar irá uppsögn dóms þessa, eftir lög- legan undirbúning á varnarþingi sínu vinnur eið að því, að steindi Ingimundur Guðmundsson hafi haft samfarir við sig á tímabilinu frá miðjum september til loka októbermánaðar 1926, skal stefndi teljast faðir sveinbarns þess, er áfrýjandi ól 11. júlí 1927, og vera skyldur til að greiða að sinum hluta meðlag með barninu og barnsfarar- 794 kostnað eftir yfirvaldsúrskurði og ennfremur allan kostnað málsins fyrir undirrjetti og hæstarjetti eins og það væri eigi gjafsóknarmál, þar á meðal málflutningslaun til talsmanns áfrýjanda í hæsta- rjetti, málflutningsmanns Björns P. Kalman 100 kr. Verði áfrýjanda aftur á móti eiðtall skal stefndi vera sýkn af kröfum hennar og fellur þá máls- kostnaður í báðum rjettum niður og kaup tals- manns áfrýjanda, 100 kr., greiðist af almannafje. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Hinn 11. júlí s.l. ól ógift stúlka að nafni Petrína Kristín Kristjánsdóttir, Laugaveg 28 hjer í bænum, fullburða svein- barn, sem var skirt 27. s. m. og hlaut nafnið Ágúst. Nefndi móðirin þá föður að því Egil nokkurn Jóhannsson, fyrri barns- föður sinn. Þegar skirnin fór fram var kærandi enn þá veik eftir barnsburðinn og nokkrum dögum síðar veiktist hún af barnsfararsótt og var flutt á Landkotsspitala 2. ágúst s.l. fyrir þá sök. Gerði hún þá boð eitir presti þeim, sjera Bjarna Jóns- syni, dómkirkjupresti, sem skirt hafði barnið, og bað hann að koma til viðtals við sig. Hann gerði það og skýrði hún honum þá frá, að hún hefði sagt rangt til um faðernið, kvaðst hún ekki mega til þess hugsa að deyja frá barninu og hafa ekki sagt satt um það, hver væri faðir þess. Kvað hún hinn rjetta föður vera kærðan í þessu máli, Ingmund Guðmundsson, Bókhlöðustig 6 hjer í bænum og bað prestinn að innfæra hann sem föður í kirkjubækurnar og gerði hann það. Kærð- ur hefir ekki viljað kannast við faðernið, sáttatilraun hefir reynst árangurslaus og því er mál þetta eftir kröfu kærandi höfðað gegn honum. Hefir hún gert þær kröfur, að kærður verði dæmdur faðir sveinbarnsins, til að greiða sjer meðlag með því og barnsfararkostnað eftir úrskurði yfirvalds, enn- fremur málskostnað eftir mati rjettarins. 795 Framburður kærandi er á þá leið, að hún hafi þekt kærð- an og fjölskyldu hans talsvert lengi undanfarið. Hún kveðst því nokkrum sinnum hafa komið í húsið nr. 6 við Bókhlöðu- stig, þar sem hann býr, og kvöldið 30. eða 31. október í. á. kveðst hún hafa verið heima hjá honum og hafa haft sam- ræði við hann i herbergi hans. Eftir það kveðst hún ekki hafa haft samræði við hann fyr en eftir jólin, og kveður hún það samræði hafa átt sjer stað í herbergi heima hjá sjer í húsinu Grettisgöttu 22D. Kveður hún barnið hljóta að vera ávöxt fyrra samræðisins, því hún hafi ekki haft holdleg mök við nokkurn annan karlmann í alt fyrra haust og allan síðastlið- inn vetur. Hún kveður kærðan hafa komið til sín 23. júlí s.l. og þá sagt við sig, að vel gæti átt sjer stað að hann væri faðir barnsins, en það mætti undir engum kringumstæðum komast upp, og lofaði hann kærandi að greiða henni sængur- legukostnað og hóflega framfærslu með barninu ef hún gæfi upp annan barnsföður t. d. Egil Jóhannsson, fyrri barnsföður kærandi. Hún kveðst hafa verið mikið veik er þetta gerðist og þótt henni væri það mjög á móti skapi, ljet hún samt til- leiðast af ístöðuleysi og fyrir áeggjan og gyllandi loforð kærðs, að lýsa Egil Jóhannsson barnsitöður. Kærður fór svo til prestsins til að biðja hann að skíra barnið, kærandi lýsti Egil föður við skirnina, eins og fyr segir, en kærður greiddi skirnarkostnaðinn. Kærður heldur því fram að þessi framburður kærandi sje í flestum atriðum rangur. Hann hefir eindregið neitað því, að hann hafi haft samræði við kærandi. Hann kveðst hafa verið búinn að heyra það utan að sjer, en hefir þó ekki getað tilgreint sögumann, að hann væri tilnefndur faðir barnsins, og kveðst því hafa haft orð á því við kærandi, en hún þá sagt sjer að Egill væri faðir þess. Hann neitar því eindregið að hafa hvatt kærandi til að gefa Egil Jóhannsson upp sem föð- ur. Hinsvegar játar hann að vera kunnugur kærandi og vill ekki neita því að hann kunni að hafa komið heim til hennar á Grettisgötu 22D og hún heim tit sín. Hann hefir viðurkent að hafa gefið kærandi talsvert af peningum bæði fyrir og eftir barnsburðinn, en ekki kveðst hann muna hve mikið. Hann játar einnig að hafa beðið prestinn að skíra barnið og að hafa greitt skírnarkostnaðinn. Kveðst kærður hafa sjeð um skirn barnsins og gefið kærandi peningana í gustukaskyni. Ekki hefir hann getað bent á neinn karlmann, sem líkur sjeu 796 til að hafi verið með kærandi og haft mök við hana á getn- aðartimanum. Dómarinn verður nú að líta svo á að nokkrar líkur sjeu framkomnar fyrir því að framburður kærandi sje sannur. Liggja þau rök til þess, að kærður kveðst hafa heyrt að hann væri nefndur faðir barns kærandi og heimsækir hana til að ræða þetta við hana, án þess að hann geti nokkra grein gert fyrir því, hver hafi sagt honum þetta, hann gefur kærandi pen- inga, bæði fyrir barnsburðinn og eftir, hann sjer um skirn barnsins og greiðir kostnaðinn, án þess að hann hafi nokkra sennilega grein getað gert fyrir þvi, hvers vegna hann hafi gert það. Þar sem kærandi og kærður eru ekki sammála um málsatvikin og úrslit málsins verða að vera komin undir eiði annarshvors málsaðila, verður dómarinn samkvæmt því er að framan segir að telja það rjettara að þau verði látin vera komin undir fyllingareiði kærandi, þannig, að vinni hún eftir löglegan undirbúning á varnarþingi sínu, innan fimtán daga frá lögbirtingu dóms þessa, eið að því, að hún hafi haft hold- legt samræði við kærðan, á tímabilinu 15. október til 15. nóvember í. á., skal kærður, Ingimundur Guðmundsson, telj- ast faðir sveinbarns þess, er kærandi ól 11. júlí þ. á. og hlaut í skírninni nafnið Ágúst. Ber honum þá að greiða meðlag með barninu og barnsfararkostnað til barnsmóður eftir úrskurði yfirvalds og kr. 20,00 í málskostnað. Vinni kærandi hinsvegar ekki svofeldan eið, skal kærð- ur vera sýkn af kröfu hennar í máli þessu og málskostnaður falla niður. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 20. april 1928. Nr. 11/1928. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Karli Jónssyni (L. Fjeldsted). Bifreiðalagabrot. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 23. jan. 1928: Kærður Karl Jónsson, greiði 100 kr. sekt í ríkissjóð 791 innan 30 daga frá lógbírtingu dómsins, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 7 daga. Ennfremur skal kærður svift- ur leyfi til að aka bifreið næstu 6 mánuðina frá 20. nóv. s.l. að telja. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leidd- an og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Hjeraðsdómarinn hefir rjettilega heimfært afbrot kærða undir 5., 6. og 7. gr. laga nr. 56, 15. júní 1926 og 48. og 49. gr. lögreglusamþyktar Reykjavíkur 19. april 1919 og þykir með skírskotun til þess, sem tekið er fram í lögreglurjettardóminum, hæfilegt að ákveða refsinguna 200 kr. sekt í ríkissjóð og komi 15 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo skal og kærði sviftur leyfi til að aka bif- reið í 18 mánuði frá 20. nóv. 1927 að telja. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun tíl sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði, Karl Jónsson, greiði 200 kr. sekt Í ríkis- sjóð, er afplánist með 15 daga einföldu fangelsi ef hún verður eigi greidd innan 30 daga frá birt- ingu dóms þessa. Svo skal og kærði sviftur leyfi til að aka bifreið í 18 mánuði frá 20. nóv. 1927 að telja. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hjer- aði og hæstarjetti, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málflutningsmannanna 51 798 Bjarna Þ. Johnson og Lárusar Fjeldsted, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Karli Jónssyni bifreiðarstjóra, Bræðraborgarstig 8 B, fyrir brot gegn ákvæðum bifreiðarlaganna nr. 56 frá 15. júní 1926 og lög- reglusamþyktarinnar fyrir Reykjavík frá 19. april 1919. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina og sannaðir með eigin játningu kærðs, er kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. Um kvöldið 20. nóbr. s.i. kveðst kærður hafa tekið upp hjá sjer heilfðsku af portvíni, er hann átti geymda heima hjá sjer, og drukkið úr henni ca. '/ líter. Liðu svo nokkrar minút- ur þar til kærður ákvað að taka bifreið þá, sem hann ekur, R.E. 174 og fara í henni suður í Suðurpól til bróður sins, sem býr þar. Var þá kærður orðinn talsvert undir áhrifum víns, ók hann svo að heiman eftir Vesturgötunni með um 30 km. hraða eftir því sem hann sjálfur segir, en er hann kom á móts við verslun Geirs Zoðga kveðst hann hafa hægt ferðina nið- ur undir 20 km., kveður hann þar hafa verið hvarf á vegin- um vinstramegin og hafi hann litið þangað, en hafa gleymt að athuga hvað fyrir framan hann var og ók þannig inn í hægri hluta vegarins og rakst á bifreið, sem þar var og braut hana allmikið, einnig braut kærður hægra framhjólið á sinni bifreið og eyðilagði aurbrettið alveg. Kærður hefir komist að samkomulagi við eiganda bif- reiðarinnar sem hann rakst á. Í málinu hafa verið leidd tvö vitni, maður sem var stadd- ur á Vesturgótunni, er kærður fór þar fram hjá, og bifreiðar- stjórinn í bifreiðinni sem kærður rakst á. Maðurinn sem stadd- ur var á Vesturgðtunni kveður bifreiðina hafa farið með minst 30—35 km. hraða og báðum kemur vitnunum saman um að kærður hafi verið drukkinn. Kærður hefir !%e 1926 undirgengist fyrir lögreglurjetti Reykjavíkur, 50 króna sekt fyrir að aka bifreið ölvaður. Frek- ari refsingu hefir hann ekki sætt svo vitanlegt sje. 799 Með þessu framferði sínu hefir kærður að áliti rjettarins brotið gegn ákvæðum 5., 6. og 7. gr. bifreiðarlaganna og 48. og 49. gr. lögreglusamþyktarinnar fyrir Reykjavík. Refsing sú, er kærður hefir til unnið, þykir hæfilega ákveðin 100 kr. sekt, er renni í ríkissjóð og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dómsins, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 7 daga. Með tilliti til þess að kærður var ölvaður og ók mjög hart og ógætilega á einni af fjöl- förnustu götum bæjarins svo verulegt slys hlaust af, þykir rjett að svifta hann leyfi til að aka bifreið í næstu 6 mánuði frá 20. nóv. s.l. að telja. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 30. apríl 1928. Nr. 3/1928. H.f. Bakki gegn Sigmundi Jóhannssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, h.f. Bakki, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Svo greiði hann og steinda, Sigmundi Jóhannssyni, er látið hefir mæta í málinu, 40 kr. ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. 800 Mánudaginn 30. april 1928. Nr. 109/1927. Einar Benediktsson f. h. British North Western Syndicate gegn K. Zimsen f. h. bæjarstjórnar Reykjavíkur. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Einar Benediktsson í. h. British North Western Syndicate, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóð, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Mánudagiun 30. apríl 1928. Nr. 111/1927. Helgi Benediktsson í. h. Versl.fjel. Vestmannaeyja gegn Ásgeir Guðmundssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Helgi Benediktsson í. h. Verslunar- fjelags Vestmannaeyja, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, et hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti.!) 1) S.d. var í málum sama áfrýjanda, nr. 112., 113., 114., 115 og 116 frá 1927, gegn Ólafi Bjarnasyni, Runólfi Sigfússyni, Jóni Jónssyni, Halldóri Jónssyni og Gísla Gíslasyni, uppkveð- inn samhljóða dómur í hverju máli fyrir sig. 801 Miðvikudaginn 2. maí 1928. Nr. 18/1928. Valdstjórnin (B. Þ. Johnson) gegn Hinrik Thorarensen (L. Fjeldsted). Ólögleg afgreiðsla læknis á áfengi. Dómur lögreglurjettar Siglufjarðar 8. des. 1927: Kærður, Hinrik Thorarensen, læknir, Siglufirði, greiði 500 kr. sekt í ríkissjóð og allan löglegan kostnað af máli þessu, en sje að öðru leyti sýkn af frekari kröfum valdstjórnarinnar í þessu máli. Ef hin ídæmda sekt greiðist eigi -innan mánaðar frá lög- birtingu dóms þessa, komi í stað hennar 25 daga einfalt fangelsi. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Gegn eindreginni neitun kærða þykir það ekki sannað í máli þessu, að hann hafi látið af hendi kognak það, er ræðir um í málinu, án þess að full- vissa sig um þörf beiðanda á því til lækninga. Hins- vegar hefir kærði vanrækt að rita fyrirsögn um not- kunina á ílát áfengisins og vanrækt að halda eyðslu- bók um áfengi og vín, er hann hefir látið úti. Með þessu hefir hann brotið ákvæði 3. gr., sið- asta lið og 4. gr. b. í reglugjörð um sölu áfengis til lækninga nr. 59, 1. júlí 1925, og þykir refsingin fyrir brot þessi hæfilega ákveðin af undirdómaranum sam- kvæmt 17. gr. laga nr. 15 um aðflutningsbann á áfengi 8. júní 1925, 500 kr. sekt í ríkissjóð. Þar sem einnig má samþykkja ákvæði dómsins um vararefsinguna og málskostnað ber að samþykkja hann. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 80 kr. til hvors. 802 Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi skal órask- að og telst greiðslufrestur sektarinnar frá birtingu dóms þessa. Kærði, Hinrik Thorarensen, greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarjetti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, málflutningsmannanna Bjarna Þ. John- son og Lárusar Fjeldsted, 80 kr. til hvors. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn Hinrik Thorarensen lækni, Siglufirði, fyrir að hafa gerst brotlegur gegn lögum um aðflutningsbann á áfengi nr. 15, frá 8. júní 1925, og reglugjörð um sölu áfengis til lækninga, nr. 59, frá 1. júlí 1925, með því að hafa selt hálfflösku af cognac til þriggja nafngreindra manna, og hvorki skrifað notkunarforskrft á áfengisilátið, nje haldið eyðslubók yfir útilátið áfengi. Kærður viðurkennir að hafa látið umrætt áfengi til 3ja nafngreindra manna, hálfflösku af cognac til hvers, en að hann hafi látið áfengið, sem læknislyf og að hann að því leyti hafi alls ekki gerst brotlegur gegn lögum nr. 15/1925 um aðilutn- ingsbann á áfengi, þar eð hann áður hafi fullvissað sig um þörf þeirra á áfenginu sem læknislyl. Átengið ljet læknirinn úti þannig að aðeins hann sjálfur, og sá, sem áfengið fjekk voru viðstaddir í hvert skifti. Tveir af þessum mönnum hafa borið að ekkert hafi verið talað um að áfengið væri látið sem læknislyf, nje talað um sjúkdóma í því sambandi við afhending áfengisins, og einn þeirra kveð- ur læknirinn hafa verið eitthvað að segja, er hann hafi ekki skilið. Enda þótt að framburður þessara manna bendi á með nokkrum líkum að áfengið hafi ekki verið látið af hendi sem læknislyf, þá verður slíkt "gegn eindregnum mótmælum og neitnunum kærðs, sem fyrir rjettinum hefir gefið rökstuddar skýrslur um ástæður þær, er hafi verið fyrir hendi fyrir því að menn þessir fengu úti látið áfengi, sem læknislyf, ekki 803 talið sannað og ber því að sýkna kærðan af kæru vald- stjórnarinnar að þessu leyti. Hinsvegar hefir kærður játað fyrir rjettinum að hafa ekki látið forskrift á áfengisilátið um notkun áfengisins, sem lyfs og að hafa ekki haldið eyðslubók yfir úti látið áfengi, að því er fyrra atriðið snertir færir kærður sjer til afsökunar, að hann sje ekki vanur að skrifa notkunarreglur á meðalaílátið, þótt um önnur meðul sje að ræða — að undanteknu eitri — held- ur segi hann þeim, er meðalið fái, hvernig nota skuli meðalið. Þessa afsökun er þó ekki hægt að taka til greina. Með tjeðri reglugjörð nr. 59/1925, 3. gr. síðasta lið, er fyrirskipað, að á ílát hvers áfengislyfs, sem látið er af hendi eftir lyfseðli skuli jafnan rita sjálfa forskriftina, og full lögjöfnun er fyrir hendi til þess að telja slíkt skylt, þótt áfengið sje úti látið af lækni án lyfseðils, af því að hlutaðeigandi læknir hafi leyfi til sjálfur að láta lyf af hendi. Er þetta því brot á tjeðri grein reglugjörðarinnar. Þá er það og auðsætt, að kærður hefir brotið 4. gr. b. tjeðrar reglugjörðar með því að halda ekki eyðslubók yfir úti látið áfengi. Kærður hefir áður eigi sætt refsingu af hálfu þess opinbera. Brot kærðs heyrir að áliti dómarans undir reglugjörð um sölu áfengis til lækninga, nr. 59, frá 1. júlí 1925, 3. gr. síðasta lið og 4. gr. b., sbr. 17. gr. laga um aðflutningsbann nr. 15/1925, að því er snertir refsingar fyrir brot á sjálfri reglugjörðinni og álíst sektin hæfilega ákveðin 500 kr, er greiðist í ríkis- sjóð, en verði sektin ekki greidd innan mánaðar frá lögbirt- ingu dóms þessa, komi í stað hennar 25 daga einfalt fangelsi. Svo greiði og kærður allan af máli þessu löglega leiddan kostnað. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfur dráttur orðið og meðferð þess vítalaus. 804 Föstudaginn 4. maí 1928. Nr. 92/1927. H.f. Alliance (Jón Ásbjörnsson) gegn Ingvari Guðjónssyni (Pjetur Magnússon). Skaðabætur útaf árekstri skipa. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 7. maí 1927: Stefnd, stjórn h/fj. >Alliance<, þeir Jón Ólafsson, Jón Sigurðs- son og Halldór Kr. Þorsteinsson, greiði fyrir fjelagsins hönd stefnandanum, Pjetri Magnússyni í. h. Ingvars Guðjónssonar kr. 7200,00 með 5 % ársvöxtum frá 1. ágúst 1925 til greiðslu- dags og kr. 200,00 í málskostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögnm. Dómur hæstarjettar. Svo sem segir í hinum áfrýjaða sjórjettardómi gaf skipstjórinn og skipshöfnin á Noreg sjóferðaskýrslu um áreksturinn fyrir rjetti á Siglufirði, þ. 3. ágúst 1925 fyrir sjórjetti og þ. 19. s. m. fyrir gestarjetti. En um hvorugt þetta rjettarhald var áfrýjandi aðvar- aður og enginn mætti þar af hans hálfu. Sökum þessa galla og vegna þess, að síðara rjettarhaldið, er skips- höfnin á Noreg eiðfesti sjóferðaskýrsluna, fór þar að auki heimildarlaust fram í gestarjetti Siglufjarðar- kaupstaðar í staðinn fyrir í sjórjetti, getur sjóferða- skýrsla þessi, er mótmælt hefir verið bæði í undir- rjetti og fyrir hæstarjetti, ekki haft sönnunargildi gagnvart áfrýjanda sem eiðfest skýrsla. Hinsvegar er það viðurkent af báðum aðiljum, að skipið Noreg var á stjórnborða við Jón Forseta meðan skipin nálguð- ust hvort annað og þegar áreksturinn átti sjer stað, og skemdir þær, er urðu á skipinu Noreg, og aðilar eru sammála um hverjar hafi verið, benda ótvírætt til þess, að það hafi verið Jón Forseti, er sigldi á 805 bakborðs hlið Noregs. Gegn þessum staðreyndum, er koma heim við dagbókarútdrátt Noregs, hefir áfrýjanda ekki tekist að sanna að afstaða skipanna meðan þau nálguðust hvort annað hafi verið. þannig að Noreg hati borið að víkja samkvæmt 24. gr. hinna alþjóðlegu siglingareglna. Og með því Noreg var á stjórnborða við Jón Forseta bar hinum síðarneinda samkvæmt 19. sbr. 21. gr. hinna alþjóðlegu siglingareglna að víkja, og verður því, svo sem sjódómurinn hefir gert, að líta svo á, að Jón Forseti eigi alla sök á árekstrinum og að eigendum hans beri því að bæta steinda alt það tjón, er af árekstrinum hlaust. Svo sem tekið er fram í sjórjettardóminum út- nefndi sjórjettur Siglufjarðarkaupstaðar 3. ágúst 1925 tvo menn til þess að skoða skipið Noreg og meta bætur fyrir skemdir á því út af árekstrinum. Fram- kvæmdu hinir útnefndu matsmenn skoðunar og mats- gjörðina og staðfestu hana með eiði í aukarjetti Siglu- fjarðar 21. sept. 1925. Útnefningu matsmannanna og staðfestingu matsgjörðarinnar hefir að vísu ekki verið áfrýjað sjerstaklega, en þar sem áfrýjandi var eigi aðvaraður um hvenær útnefningin færi fram, honum eigi gefinn kostur á að vera viðstaddur eða láta mæta fyrir sig þegar matið fór fram nje heldur stefnt til að vera viðstaddur og gæta rjettar síns þegar mats- gjörðin var staðfest, og þar sem ennfremur staðiest- ing gjörðarinnar fór ranglega Íram í aukarjetti í stað- inn fyrir í sjórjetti og matsgjörðin auk þessa er alsendis ósundurliðuð og órökstudd, þá er ekki með henni fengin sönnun fyrir upphæð þessara skaðabóta. Verð- ur rjetturinn að svo vöxnu máli að meta bæturnar fyrir skemdir þessar og með hliðsjón ai upplýsingum þeim, er áfrýjandi hefir útvegað eftir að dómur gekk í hjeraði og lagðar hafa verið fyrir hæstarjett svo og 806 eftir öðru, sem fram er komið um þetta við flutn- ing málsins í hæstarjetti, þykir hæfilegt að meta bæt- urnar fyrir skemdirnar 3400 kr. Svo bera steinda einnig bætur fyrir tafir skips- ins frá síldveiðunum og má fallast á, að sjórjetturinn hefir metið þær 600 kr. Samkvæmt þessu ber að dæma áfrýjanda til að greiða steinda samtals 4000 kr. skaðabætur með 5 %/o ársvöxtum, er teljast frá dagsetningu sjódómskær- unnar eða 19. febr. 1926. Málskostnaðarákvæði sjórjettardómsins má stað- festa, en samkvæmt framangreindum úrslitum og ástæðum málsins þykir rjett að stefndi greiði áfrýj- anda 200 kr. upp í málskostnað fyrir hæstarjetti Eins og vikið er að hjer að framan, hefir með- ferð málsins á Siglufirði verið mjög ábótavant og verður ekki komist hjá að vita þetta. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandinn, h.f. Alliance, greiði stefnda Ing- vari Guðjónssyni 4000 kr. skaðabætur með 5 %/o ársvöxtum frá 19. febr. 1926 að telja. Málskostnaðarákvæði sjórjettardómsins skal óraskað. Stefndi greiði áfrýjanda 200 kr. upp í málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjórjettinum með stefnu útgef- inni 19. febrúar 1926 af Pjetri Magnússyni, hrm. í. h. Ingvars Guðjónssonar, kaupmanns á Akureyri, eiganda e/s. >Norega, gegn stjórn h/fj. >Alliance<, þeim framkvæmdarstjórunum Jóni 807 Ólafssyni og Jóni Sigurðssyni og Halldóri Kr. Þorsteinssyni fyrv. skipstjóra, öllum hjer í bæ Í. h. nefnds fjelags sem eig- anda b/v. „Jóns Forseta< og hefir stefnandi krafist þess, að steindir verði f. h. fjelagsins dæmdir til þess að greiða sjer 8000 króna skaðabætur fyrir skemdir á skipinu >Noreg< er urðu við árekstur milli þess og b/v. >Jóns Forseta< hinn 30. júlí 1925, og þar af leiðandi tafar frá fiskiveiðum, ásamt 6 %o árs- vöxtum frá 1. ágúst 1925 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu eftir mati sjódómsins. Stefndir hafa krafist sýknu af framangreindum kröfum stefnanda og málskostnaðar að skaðlausu. Málavextir eru þeir, að hinn 30. júlí 1925 fór e/s. >Noreg: út frá Siglufirði á síldveiðar í góðu og björtu veðri og stefndi í átt til Grímseyjar. Er það var ca. 4—-5 kvartmilur SV af Grims- ey með stefnu í NA eða NA til Á kom b/v. >Jón Forseti< bak- borðsmegin við það með stefnu í A eða SA. Rákust skipin á þannig, að stefni eða bógur >Jóns Forseta< lenti á bakborðs- siðu >Noregs<, aftar en miðskips, og dældaði bakborðshlið- ina á tveimur stöðum, mölbraut nótabát skipsins og beygði ytri brún bátadekksins. Sneri >Noreg< nú aftur til Siglufjarðar til þess að fá sjer nýjan nótabát og tafðist við það frá veið- um í ca. 10 klst. Í málinu er ágreiningur um það, hvort skipanna eigi sök á árekstrinum. Telur hvor aðilja um sig skipi gagnaðiljans vera um hann að kenna. Skipstjórinn á >Noreg< ljet fara fram sjópróf út af slysinu í sjórjetti Siglufjarðar þegar hinn 3. ágúst 1925, og síðan framhaldssjópróf hinn 19. ágúst s. á. Var það samhljóða framburður skipstjóra, stýrimanns og tveggja háseta á skipinu og unnu þrir hinir síðastnefndu eið að þeim framburði sínum, að >Jón Forsetic hafi stefnt á „Noreg< þveran á bakborða og verið á ferð er árekstur- inn varð. Skipstjórinn á >Jóni Forseta< ljet ekki fara fram neitt sjó- próf út af árekstrinum enda sakaði skip hans ekki. Í máli þessu hefir hinsvegar verið lagður fram dagbókarútdráttur skipsins frá 30. júlí 1925, undirritaður af skipstjóra og hafa stýrimaður, vjelstjóri og bátsmaður skipsins staðfest hann í öllum aðalatriðum hjer fyrir rjettinum. Kveða þeir >Jón For- seta< hafa kastað fyrir síld um morguninn en ekkert fengið, lagt þá að bátnum og stýrt í A með hægustu ferð, hafi þá „Noreg< komið með fullri ferð stýrandi í NÁ til A og rent 808 aftan frá inn í bóginn á >Jóni Forseta<, sem þá hafi verið búinn að stöðva ferðina vegna árekstrarhættunnar. Telja þeir sökina liggja hjá >Noreg< þar eð því skipi hafi borið að víkja fyrir >Jóni Forseta< sem hafi verið á fiskiveiðum. Rjetturinn verður nú samt sem áður að lita svo á, eftir upplýsingum þeim sem fyrir liggja, að samkvæmt almennum siglingarreglum hafi >Jón Forseti< átt að víkja fyrir >Noregc með því að eigi verður talið að hann hafi verið að veiðum þar sem hann var á ferð með báða báta við bakborðshlið eins og skipstjóri viðurkennir sjálfur í skýrslu sinni. Verður því að telja >Jón Forseta< eiga sök á árekstrinum og ber þá eigendum hans að hæta stefnanda tjón það er af honum hlaust. Skipstjórinn á >Noreg< fjekk 2 menn útnefnda í sjórjetti Siglufjarðar 3. ágúst 1925 til þess að meta skemdir þær, er urðu á skipi hans við áreksturinn, og mátu þeir tjónið 5600 krónur. Staðfestu þeir mat þetta með eiði í aukarjetti Siglu- fjarðar 21. september s. á. Gerir stefnandi kröfu til þess að fá tildæmda þessa upphæð auk 1400 króna fyrir tafir skipsins í 10 kl.st. frá fiskiveiðum. Hafa stefndir mótmælt upphæðum þessum sem of háum og matinu auk þess sem markleysu, þar sem þeim hafi ekki verið gefinn kostur á að vera við- staddir er það fór fram, og gæta rjettar sins. Rjetturinn fær nú ekki sjeð að það hnekki hinni stað- festu matsgjörð þótt stefndir ættu ekki kost á að vera við- staddir, þar sem því er ekki mótmælt að skemdir þær, er matsgjörðin fjallar um, hafi hlotist af völdum árekstrarins. Og þar sem stefndir hafa ekki létið fara fram yfirmat á tjóninu og hafa ekki á annan hátt sannað í málinu hve mikilli upp- hæð tjónið hafi numið, þá verður að leggja matsupphæðina til grundvallar og tildæma stefnanda hana. Að því er snertir kröfu stefnanda um bætur fyrir tafir frá fiskiveiðum þá þykir sjórjettinum þær nægilega hátt ákveðnar, eftir upplýsingum þeim, er fyrir liggja, 600 krónur. Niðurstaða málsins hjer í rjettinum verður því sú, að til- dæma stefnanda kr. 7200,00 með vöxtum sem ekki verða til- dæmdir hærri en 5% gegn mótmælum stefndra. Svo ber steindum og að greiða málskostnað sem eftir atvikum þykir hæfilega ákveðinn 200 krónur. 809 Mánudaginn 7. mai 1928. Nr. 16/1928. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Friederich Strehlau (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögreglurjettar Vestmannaeyia 23. jan. 1928: Kærði Friederich Strehlau á innan mánaðar að greiða sekt að upphæð kr. 12500,00 sem rennur í Landhelgis- sjóð Íslands, en sæta sjö mánaða einföldu fangelsi fáist sektin ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstreng- ir, svo og allur afli innanborðs í togaranum Friedrich Lud- wig< P. G. 180 frá Geestemiinde vera upptæk og andvirðið renna í sama sjóð. — Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða dómi, ber að staðfesta hann, þó þannig að greiðslu- frestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, er ákveðast 60 kr. handa hvorum. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, þó þann- ig að greiðslufrestur sektarinnar telst Írá birtingu dóms þessa. Kærði, Friederich Strehlau, greiði allan áfrýj- unarkostnað sakarinnar, þar með talin laun sókn- ara og verjanda í hæstarjetti, málflutningsmann- 810 anna Pjeturs Magnússonar og Jóns Ásbjörnsson- ar, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það má telja sannað í máli þessu með skýrslu skipherr- ans á varðskípinu „Óðni< og framburði kærða sjálfs, að hann, Friederich Strehlau, fæddur 5. september 1889, var árdegis hinn 22. þ. m. að toga á landhelgissvæðinu austan við Vík í Mýrdal, á skipi sínu togaranum P. G. 180 >Friedrich Ludwig frá Geestemúnde. Kærði hefir fært fram sjer til málsbóta að hann hafi ekki álitið landhelgislínuna á þessu svæði vera þar sem skýrsla skipherra varðskipsins og uppdráttur þess bera með sjer, held- ur verið þeirrar skoðunar að miða ætti við fjarlægð frá sjávar- ströndinni á þessu svæði. Hafi því ekki vísvitandi brotið gegn lögunum. Þessi afsökun getur þó ekki orðið tekin til greina honum til sýknunar heldur verður dómarinn að lita svo á að kærði hafi með þessu gerst brotlegur gegn 1. grein laga nr.5, 18. mai 1920, og með tilliti til þess að hjer er um fyrsta brot hans á lögum þessum að ræða og með hliðsjón af að dags- gengi 100 kr. er 82,06 gullgrónur, þykir refsing hans hæfilega ákveðin sekt að upphæð kr. 12500,00, sem greiðist innan mán- aðar og renna í Landhelgissjóð Íslands, en afplánist með 7 mánaða einföldu fangelsi, fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstreng- ir, svo og allur afli í áðurnefndum togara, vera upptæk og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærður allan kostnað málsins sem orðinn er og verður. Miðvikudaginn 9. maí 1928. Nr. 14/1928. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Ingvari Benediktssyni (B. P.Kalman). Dragnótaveiði í landhelgi. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 23. jan. 811 1928: Kærður Ingvar Benediktsson greiði 500 króna sekt í ríkissjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 28 daga. Svo greiði hann allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Í hæstarjetti hefir hinn skipaði sækjandi lagt fram sjókort, þar sem staður duflsins frá gufubátnum Fjölnir er markaður nokkuð fyrir utan landhelgislínuna í stað þess að staðarákvörðun foringjans á varðskipinu Óð- inn sýndi það, að duflið hefði verið á landhelgislín- unni, en þetta stafar aðallega af því, að á þessu sjó- korti er landhelgislínan dregin nokkru nær landi en á sjókortum þeim, er varðskipin nota, en á þeim er landhelgislínan mörkuð af sjókortastofunni í Kaup- mannahöfn og kortin staðfest af sjóliðsráðuneytinu danska. Þar sem ætla verður að landhelgislínan sje mörkuð á þessi kort með fullkominni nákvæmni, verð- ur sýkna hins kærða ekki bygð á umgetinni staðar- ákvörðun. Að þessu athuguðu ber að staðfesta hinn áfrýj- aða lögreglurjettardóm af ástæðum þeim, sem fram eru teknar í forsendum hans, að öðru leyti en því, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað sak- arinnar, þar með talið málflutningskaup sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 150 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað, þó þann- ig að greiðslufrestur sektarinnar, telst frá birtingu dóms þessa. 812 Kærði Ingvar Benediktsson greiði allan áfrýj- unarkostnað málsins, þar með talið málflutnings- kaup til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, mál- flutningsmannanna Sveinbjörns Jónssonar og Björns P. Kalman, 150 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ing- vari Benediktssyni, skipstjóra á gufubátnum „Fjölnir< R.E. 271, til heimilis á Kárastig 13 hjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæð- um reglugjörðar nr. 57 frá 11. júlí 1923, um bann gegn drag- nótaveiði í landhelgi við sunnanverðan Faxaflóa. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina. Þeir Þorbergur Guðmundsson, formaður á varðbátnum „Trausta<, Þórarinn S. Guðmundsson, stýrimaður á sama bát og Sigurður Ólafsson vjelarmaður, einnig á sama bát, hafa 8. september s.l. í máli þessu gefið Í lögreglurjetti Gullbringu- og Kjósarsýslu svo- hljóðandi skýrslu: „Þann 22. júlí þ. á., kl. 2, Í. m. vorum við staddir á varðbátnum >Trausta< Þórðarfellshalann grynnri á Hólmbergstá og Skiphól mitt á milli Jaðars og barnaskólans, var þá gufubáturinn „Fjölnirc RÆ. 271, að okkar áliti inni í landhelginni að fiska með dragnót (snurrivoð) þar sem hann komst, með nótina frá okkur að sjá í stefnu á mitt Hólmberg á að giska í cirka 1000 faðma fjarlægð frá okkur. „Fjölnir< hafði sett niður bauju Súlu alla upp á Hólm- berg og Skiphól skamt við Goodtemplarahúsið í Gerðum, og frá þeirri bauju lagði hann nótina til lands að okkar áliti í stefnu á Gerða<. Þessa skýrslu staðfestu ofannefnd vitni með eiði í rjettinum. Hinti 23. ágúst s.. fór varðskipið s„Óðinn< á staðinn. Fóru þeir“með í þessa ferð Þorbergur Guðmundsson og Þór- arinn S. Guðmundsson, sem fyr eru nefndir. Visuðu þeir á miðin >Þórðarfellshalann grynnri á Hólmbergstá og Skiphól mitt á milli Jaðars og barnaskólans<. Nákvæmlega á þessum miðum tók varðskipið þessa staðarákvörðun: 813 Vífilsfell < 379,12" Gerðatangaviti < 939,20" Garðskagaviti og sýndi það að staður varðbátsins >Trausta< hefir verið 0,25 s.m. utan landhelgislinunnar. Síðan fór varðskipið á miðin þar sem vitnin skýrðu frá að e/s. >Fjölnir< hefði sett bauju sina, en það var >Súlu alla upp á Hólmbergstá og Skiphól skamt vestan við Goodtemplarahúsið í Gerðum<. Þar var gerð eftirgreind staðarákvörðun: Vífilsfell < 389,107 Gerðatangaviti < 1039,40" Garðskagaviti Sýndi þessi staðarákvörðun, að baujan hefir verið á land- helgislínunni. Kemst varðskipsforinginn því að þeirri niður- stöðu, að kærður hafi kastað dragnótinni og dregið algjörlega innan við landhelgislínu hið umrædda skifti, því vitnin skýra öll svo frá eins og áður er sagt, að kærður hafi lagt nótinni til lands í stefnu á Gerða. Kærður kannast við það, að hann hafi verið að veiðum með dragnót á umræddum slóðum dagana 21. og 22. júlí s.l. Kveðst hann hafa sett niður bauju miðjar Súlur á Hólmbergstá og Garðskagaviti misvísandi vestur. Kveðst hafa tekið staðar- ákvörðun og hafi staðurinn mælst sjer vel frítt við landhelgis- línuna. Varðbátinn >Trausta< kveðst hann hafa sjeð rjett hjá þeim um kvöldið 21. júlí en um nóttina (þ. e. 22. júlí) kom hann alveg til þeirra, og formaðurinn talaði þá til kærðs og benti honum á, að hann væri að fiska innan við landhelgis- línu. Skipaði hann kærðum að færa sig, að öðrum kosti kvaðst mundi kæra hann. Kærður kveðst ekki hafa talið sig vera innan við landhelgislinuna og því hafa haldið áfram að fiska. Eins og að framan er sagt, er enginn ágreiningur að ráði milli kærðs og vitnanna um stað baujunnar, en kærður telur misfellurnar í framburði vitnanna liggja i því, að hann hafi ekki, eins og þau halda fram, kastað til lands frá baujunni heldur með fram landhelgislinunni þ. e. í misvísandi norð- vestur. Þennan framburð kærðs verður ekki unt að taka trúan- 52 814 legan, þar sem hann kemur í bága við eiðsvarinn framburð þriggja vitna. Það verður ekki hjá þvi komist að telja það nægilega sannað, að kærði hafi verið að fiskveiðum með drag- nót innan við landhelgi 22. júlí s.l. á hinum umræddu slóðum. Með þessu framferði hefir kærður brotið gegn ákvæðum |. gr. reglugjörðar nr. 57 frá 11. júlí 1923, og þykir refsing sú, er hann hefir tilunnið hæfilega ákveðin samkv. 4. gr. hennar 500 króna sekt, er renni í ríkissjóð og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dómsins, ella sæti kærður i hennar stað ein- földu fangelsi í 28 daga. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Mánudaginn 14. maí 1928. Nr. 10/1928. Rjettvísin og valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Halldóri Einarssyni (St. Jóh. Stefánsson). Ólöglegur bifreiðarakstur sem mannsbani hlaust af. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 21. jan. 1928: Ákærður, Halldór Einarsson, sæti einföldu fangelsi í tvo mán- uði og greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar með taldar 30 krónur í málsvarnarlaun til hins skipaða verjanda síns hjer í rjettinum, Stefáns Jóh. Stefáns- sonar hrm. Auk þess skal ákærður sviftur ökuskirteini í eitt ár frá birtingu dóms þessa að telja. Fullnustu hinnar ídæmdu fangelsisrefsingar skal frestað og hún falla niður, nema ákærður innan 5 ára frá uppsögn dóms þessa, sæti ákæru í opinberu máli fyrir glæp drýgðan af ásettu ráði og sje í því máli dæmdur til þyngri refsingar en sekta. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt ástæðum þeim, er taldar eru hinum áfrýjaða dómi, verður að dæma ákærða sekan um 815 brot á 200. gr. almennra hegningarlaga samfara brot- um á 6., 7. og 8. gr. laga nr. 56, 15. júní 1926 um notkun bifreiða svo og á 49. og 51. gr. lögreglusam- þyktar Reykjavíkur og telst hegningin hæfilega ákveð- in tveggja mánaða einfalt fangelsi. Málavextir eru ekki þeir, að ástæða sje til þess að ákveða að fullnustu refsingarinnar skuli fresta sam- kvæmt 1. gr. laga nr. 39, 16. nóv. 1907. Ákvæði hins áfrýjaða dóms um sviftingu öku- skírteinis svo og um málskostnað í hjeraði standi óröskuð. Ákærði greiði allan af áfrýjun málsins leiðandi kostnað, þar með talið málflutningskaup til sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Halldór Einarsson, sæti tveggja mán- aða einföldu fangelsi. Ennfremur skal ákærði sviftur ökuskírteini um eitt ár frá 24. janúar þ. á. að telja. Um málskostnað í hjeraði skal hinum áfrýj- aða dómi óraskað. Ákærði greiði allan áfrýjunar- kostnað málsins, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda hjer fyrir rjettinum, hæsta- rjettarmálflutningsmannanna Pjeturs Magnússonar og Stefáns Jóh. Stefánssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn Halldóri Einarssyni, bifreiðarstjóra, Þingholtsstræri 8, fyrir brot gegn ákvæðum bifreiðarlaganna nr. 56/1926, lögreglusamþyktarinn- 52* 816 ar fyrir Reykjavik frá 19. april 1919 og 17. kap. alm. hegn- ingarlaga frá 25. júní 1869. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina. Hinn 27. október síðastl. vildi það slys til, að maður að nafni Jón Bergsson, bóndi á Dufþekju í Hvolhreppi, varð fyrir bifreiðinni RE. 70, sem ákærður í þessu máli ók á Fríkirkju- veginum, móts við norðurenda Kvennaskólans. Jón Bergsson varð alveg undir bifreiðinni og var dreginn undan henni mjög mikið meiddur og fluttur á Landkotssjúkrahús, þar sem hann andaðist kl. 5 morguninn eftir. Líkskurður var gerður á honum 29. s. m. og komust læknarnir, sem líkskurðinn gerðu að þeirri niðurstöðu >að dauðaorsökin hefir verið brot á vinstri mjöðm, með stórri innvortis blæðingu frá beinbrot- inu, auk þess brot á fjölda rifja og allstór blæðing á hálsi að framan niður í brjósthol<. Ákærður hefir sjálfur skýrt frá tildrögum þessarar ákeyrslu þannig, að hann hafi nálægt kl. 9 síðd. 27. oktbr. ekið norð- ur Fríkirkjuveg á bifreiðinni RE. 70, og var hann einn í bif- reiðinni. Hann kveðst hafa ekið vinstra megin á götunni með ca. 15—16 km. hraða. Ákærður kveðst þá hafa sjeð að. ca. 3 bifreiðarlengdum fyrir framan hann á veginum kom maður gangaridi móti honum. Hann kveðst hafa haft full ljós og hafa sjeð manninn glögt. Þegar eftir voru ca. 2 bifreiðarlengdir á milli þeirra, kveðst hann hafa aðvarað manninn með því að flauta og bjóst við því, að hann mundi víkja á austurhelming götunnar, jafnframt kveðst ákærður hafa vikið sjer meira til vinstri og haldið áfram með sama hraða og áður. En í stað þess að maðurinn viki til austurs, vjek hann enn þá lengra að tjörninni og kveður ákærður hann hafa stefnt á miðja bif- reiðina. Kveðst ákærður þá hafa sett bæði fót- og handheml- ana á bifreiðiná, en þá var hún komin svo nálægt mannin- um, að þrátt fyrir það, rann hún áfram, að hann heldur hálfa lengd sína, þar til hún stöðvaðist og var þá maðurinn kom- inn undir bifreiðina. Eins og fyr er frá sagt dró kærður mann- inn undan bifreiðinni ásamt mönnum, sem komu að og hjálp- uðu honum til þess, og var maðurinn síðan fluttur á sjúkra- húsið eins og fyr segir. Í máli þessu hafa verið leidd nokkur vitni og kemur framburður þeirra, sem sáu hvernig slysið vildi til, ekki heim við framburð ákærðs. Þetta sama kvöld klukkan langt gengin 9 kom Hallgrím- 817 ur Friðrik Hallgrímsson, Þingholtsstræti 28, út um hliðið hjá húsinu nr. 11 við Fríkirkjuveg ásamt ungfrú Margrjeti Thors. Þau hafa hvort í sínu lagi skýrt svo frá, að þeim hafi orðið litið norðnr á veginn, og sáu þá að bifreið fór norður eftir götunni rjettu megin með töluverðu:n hraða. Rjett um sama leyti sáu þau mann í glampanum af ljósinu frá bifreiðinni, rjett fyrir framan hana, kveður Hallgrímur sjer hafa virst, sem maðurinn væri á norðurleið, því hann hafi snúið baki að sjer og gengið vinstra (Tjarnarmegin) eftir veginum, hann kveðst ekki hafa heyrt bifreiðina flauta, en kveður sjer hafa virst maðurinn (Jón Bergsson) snúast við, næstum á hlið og vera í þann veginn að ganga til austurs (til hægri) þegar að bif- reiðin ók á hann, kveður hann sjer hafa virst. maðurinn verða bifreiðarinnar skyndilega var af ljósunum, litið við til að sjá hve nálægt hún væri, ætlað að víkja, en orðið of seinn. Margrjet Thors kveður sjer hafa virst maðurinn snúa hliðinni að sjer og vera í þann veginn að hraða sjer til aust- urs til þess að komast undan bifreiðinni, þegar hún ók á hann, hún sá, að maðurinn hvarf skyndilega undir bifreiðina, að bif- reiðarstjórinn bremsaði og bifreiðin rann þó lítilsháttar áfram eftir það, ekki kveðst hún hafa heyrt bifreiðina flauta. Hall- grimur Fr. Hallgrímsson hefir staðfest framburð sinn með eiði fyrir rjettinum, en Margrjeti Thors hefir ekki verið hægt að yfirheyra fyrir rjetti því hún var komin á leið til útlanda, þeg- ar málið kom til dómara. Þá hefir kenslukona Ragnheiður Jónsdóttir, "Tjarnargötu 49, skýrt svo frá, að klukkan langt gengin 9 þetta sama kvöld hafi hún komið heiman að frá sjer og gengið yfir Tjarnar- brúna og haldið norður Fríkirkjuveg. Í fylgd með henni var Jón Bergsson, bóndi á Dufþekju, og hafi hann haft, erindi við hana viðvíkjandi jörðinni Dufþekju, sem hún er eigandi að. Þau höfðu gengið yfir Tjarnarbrúna og er þau komu inn á Fríkirkjuveginn, kveðst hún hafa tekið í hönd Jóni og kvatt hann og hjelt hún svo áfram norður götuna, en er hún varð þess vör, að Jón hjelt sömu leið, gekk hún honum samhliða norður götuna á vinstra vegkanti. Á móts við Kvennaskóla- girðinguna skildu þau og köstuðust á kveðjum. Kveður hún hann hafa haldið áfram norður veginn vinstra megin, en hún kveðst hafa gengið viðstöðulaust yfir götuna að hliðinu að Kvennaskólanum, stansað þar við hliðið og sjeð bifreið koma sunnan veginn með meðalhraða og full ljós. Þegar bifreiðin 818 var komin nyrst á móts við girðinguna hjá Kvennaskólanum, kveðst hún hafa sjeð hann á að giska 2 bifreiðarlengdir fyrir framan bifreiðina á norðurleið, vinstra megin á götunni. Hún kveður sjer hafa virst maðurinn vera rjett í þann veginn að víkja sjer til austurs (hægri) er áreksturinn varð. Hún kveður bifreiðina hafa ekið með meðalhraða norður götuna og hafi hún alls ekki heyrt hana gefa hljóðmerki til að aðvara mann- inn, og hún kveðst ekki heldur hafa sjeð, að bifreiðin hægði á sjer fyr en maðurinn hvarf undir hana. Hún tekur það fram, að hún hafi einmitt þegar furðað sig á því tvennu, að bifreið- in skyldi ekki gefa hljóðmerki og ekki, svo sjáanlegt væri, hægja á ferðinni áður en hún ók á manninn. Þennan fram- burð hefir hún staðfest með eiði. Í önnur vitni, sem sáu hvernig slysið vildi til, hefir ekki náðst, en þeim, sem voru nálægt og komu þarna að og einnig hafa verið leiddir sem vitni í málinu, kemur saman um, að þeir hafi ekki heyrt bifreiðina flauta og að bifreiðin hafi, eftir að hún stansaði, staðið vinstra megin á veginum, þannig að bilið frá Tjörninni hafi sennilega verið eitthvað milli hálfrar og heillrar alinar. Lögreglan rannsakaði hemla bifreiðarinnar og prólaði á hve skömmu færi hún yrði stöðvuð, ef ekið væri með 18 km. hraða og reyndist það 7 metrar, en lögreglan giskar á, að vegurinn hafi verið þeim mun harðari vegna frosts er prófun þessi var gerð, heldur en þegar slysið vildi til, að hægt hafi verið að stöðva bifreiðina á 4—5 metra færi, en það er lengd bifreiðarinnar. Rjetturinn verður nú að telja það nægilega sannað með vitnaframburðum, að Jón heitinn Bergsson hafi gengið norð- ur götuna vinstra megin og að ákærður hafi ekið á eftir hon- um, er slysið vildi til, án þess að aðvara hann með því að gefa hljóðmerki. En með játningu ákærðs sjálfs er það upp- lýst, að hann ók norður götuna vinstra megin með minsta kosti 15—18 km. hraða og að hann hægði ekki á þeirri ferð fyr en rjett um leið og bifreiðin var að rekast á Jón heitinn, þá fyrst setti hann hemlana á, enda kemur það og heim við það, að Jón lá undir miðri bifreiðinni eitir slysið, en ákærð- ur segir að bifreiðin hafi runnið um hálfa lengd sína eitir að hann setti hemlana á. Þessa játningu ákærðs alla styður og vitnaframburðurinn, sjerstaklega framburður ungfrú Ragnheiðar Jónsdóttur. 819 Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna, fæddur 25. nóvbr. 1884 og hefir aldrei áður sætt ákæru nje refsingu fyrir nokkurt hegningarlagabrot, en hann hefir 184 1926 undir- gengist 50 kr. sekt í lögreglurjetti Reykjavíkur fyrir brot á bif- reiðarlögunum. Skaðabótakrafa hefir engin komið fram í málinu. Rjetturinn verður að telja það nægilega sannað í mál- inu, að ákærður hafi við hið umrædda tækifæri gerst brot- legur við ákvæði 6. gr. 1. málsgr., 7. gr. 2. málsgr. og 8. gr. bifreiðarlaganna, 49. gr. og 51. gr. lögreglusamþyktarinnar fyrir Reykjavik og 200. gr. hegningarlaganna. Þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið eftir 14. gr. bifreiðarlaganna, 93. gr. lögreglusamþyktarinnar og hinni tilvitnuðu hegningar- lagagrein hæfilega ákveðin tveggja mánaða einfalt fangelsi. Auk þess þykir verða að svifta hann ökuskirteini eftir 5. gr. bifreiðarlaganna í eitt ár frá birtingu dóm þessa að telja. Þar sem hjer er um fyrsta verulega brot ákærðs að ræða og hann sýndi hinum slasaða manni alla umönnun eftir ákeyrsl- una, þykir mega ákveða að fangelsisrefsingin skuli vera skil- orðsbundin eftir 1. gr. laga nr. 39/1907. Auk þess greiði ákærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar með taldar 30 krónur i máls- varnarlaun til hins skipaða talsmanns hans hjer í rjettinum, Stefáns Jóh. Stefánssonar, hrm. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 14. maí 1928. Nr. 5/1928. Kjartan S. Nordahl (st. Jóh. Stefánsson) gegn Stefáni Ingvarssyni (Enginn). Sameignar slit í 9,14 smál. bát fer eftir reglum sigl- ingalaganna. Úrskurður uppboðsrjettar Vestmannaeyja 22. desbr. 1927: Það verður að teljast að samkvæmt sigl- ingalögunum, minsta kosti analogíu þeirra, svo og öðrum ákvæðum laga um slit sameigna hljóti meðeigandi mótmæl- 820 anda að eiga heimting á að sameign þeirra sje slitið með sölu bátsins á uppböði. Mótmælin hafa því ekki verið tekin til greina. Dómur hæstarjettar. Máli þessu, sem stefndi hefir hvorki mætt nje látið mæta í, enda þótt honum væri löglega stefnt, og hefir því verið rekið skriflega og er dæmt samkv. N.L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796, er sam- kvæmt sóknarskjali áfrýjanda og öðrum málsskjölum háttað svo, sem hjer greinir: Áfrýjandi eignaðist 4. des. 1926 þriðjung í vjel- bátnum >Guðrúnc V.E. 150, sem er 9,14 smálestir brutto, en hina tvo þriðjungana áttu þá stefndi og Einar nokkur Runólfsson, sinn þriðjunginn hvor. Gerðu þeir fjelagar bátinn út Í sameiningu vetrarvertíðina 1927, en um haustið það ár tilkynti stefndi fjelögum sínum, að hann mundi ekki gera bátinn út vetrar- vertíðina 1928, enda ljetu þeir áfrýjandi og Einar, sjer það lynda. Áfrýjandi dvaldi í Reykjavík nokkurn hluta síðast- liðins hausts og má ætla, að steindi hafi þá eignast þriðjung Einars, enda ljet hann þá taka bátinn til all- verulegrar viðgerðar. Um líkt leyti hafði Jón nokkur Einarsson í Vestmannaeyjum öðlast dóm yfir áfrýj- anda fyrir 5000 kr. vixilskuld, auk vaxta og máls- kostnaðar. Ljet Jón gera fjárnám Í hluta áfrýjanda í bátnum 23. nóvbr. 1927. En 13. des. ljet steindi stefnu- vottana í Vestmannaeyjum birta áfrýjanda, að hann sliti samneign þeirra í bátnum og myndi láta selja bát- inn með veiðarfærum á uppboði, enda beiddist stefndi, samkv. 27. gr. siglingalaganna, uppboðs á bátnum með veiðarfærum og smábát, er fylgdi honum, hjá bæjarlógetanum Í Vestmannnaeyjum með brjefi dags. daginn eitir. 821 Fór uppboðið á v/b. >Guðrúnu<, er hafði verið birt með uppfestum auglýsingum á venjulegan hátt, síðan fram 22. des. en veiðarfærin og fylgibáturinn höfðu ekki verið boðin upp. Áfrýjandi mætti á upp- boðinu og mótmælti sölu bátsins samkvæmt nefndri lagagrein, en mótmælum hans var hrundið með úr- skurði uppboðsráðanda og báturinn síðan sleginn stefnda, með skilorði, fyrir 5400 kr. en annar maður óviðriðinn hafði boðið 5200 kr. Þessum úrskurði og.eftiritarandi uppboðsgerð hefir áfrýjandi skotið hingað með stefnu dags. 14. jan. þ. á. Krefst hann þess, að úrskurðurinn og uppboðsgerðin verði feld úr gildi og steindi dæmdur til að greiða sjer málskostnað eftir mati rjettarins. Heldur áfrýj- andi því fram, að nefnd lagagrein eigi aðeins við skip, er sjeu 12 smálestir brutto eða stærri, en slit sam- eignar um minni skip fari eftir þar að lútandi regl- um um algengt lausafje. Að vísu hefir ekki verið lagður fram samningur um fjelagsskap áfrýjanda og stefnda um v/b. >Guð- rúnuc, en þó má ótvírætt ráða það af því, sem greint er úr sókn áfrýjanda, að þeir stefndi hafi verið í fje- lagi um útgerð bátsins og að stefndi hafi átt ?%/s hluta hans, er hann tilkynti áfrýjanda sameignarslitin. Og þar sem 27. gr. siglingalaganna heimilar þeim, sem á meira en helming skips að slíta sameigninni og 28. gr. ákveður, að skipið skuli síðan selt við opinbert upp- boð, án þess að nokkur greinarmunur sje gerður á því, hvort skip sje stórt eða smátt eða skráningar- skylt í aðalskrá eða aukaskrá (smáskipa eða fiski- skipaskrá), sbr. 3., 8. og 15. gr., þá verður úrskurðin- um og uppboðsgerðinni ekki hrundið af því að v/b. >Guðrún< var aðeins 9,14 smálestir brutto. Og með því að aðrar aðfinningar, er áfrýjandi hefir borið fram 822 gegn uppboðinu, svo sem að skipið hafi verið undir viðgerð, er það var selt, og að veiðarfæri þess og fylgibátur hafi ekki verið seldur samtímis, geta ekki hnekt því, verður að staðfesta uppboðsúrskurðinn og uppboðsgerðina. Málskostnaður kemur ekki til greina þar sem ekki var mætt í málinu at hendi stefnda. Því dæmist rjett vera: Uppboðsúrskurðinum og uppboðsgerðinni skal óraskað. — Málskostnaður fellur niður. Miðvikudaginn 16. mai 1928. Nr. 90/1927. H.f. Kakali (Fjeldsted) gegn Vald. Poulsen á Fossberg (Enginn). Um sjóðveð. Dómur sjórjettar Reykjavíkur 14. maí 1927: Stefnd stjórn h/fj. Kakali, þeir Carl Proppé, Ólafnr Proppé, og Jón Proppé, greiði fyrir fjelagsins hönd stefnandanum, firmanu Valdemar Poulsen og Fossberg, kr. 2582,65 með 6 0 ársvöxtum frá 28. október 1926 til greiðsludags og kr. 220,00 í málskostnað og á stefnandi sjóveðrjett í uppboðsandvirði b/v. LS. 450 >Clementina<, sem nú er í vörslum bæjarfógetans í Hafnarfirði, fyrir framangreindum upphæðum. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Þegar mál þetta kom fyrir hæstarjett í desem- bermánuði 1927 var mætt í því af hálfu firmans Vald. Poulsen á Fossberg, og var málinu þá samkvæmt ósk áfrýjanda og með samþykki umboðsmanns steinda 823 frestað fyrst til febrúarmánaðar, og síðan til maimán- aðar, en er málið þá var tekið fyrir mætti stefndi ekki, og hefir málið þvi verið rekið skriflega sam- kvæmt 1. lið 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna, og er dæmt samkvæmt N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Áfrýjandi mótmælir því hjer fyrir rjettinum, eins og fyrir sjódóminum, að hið steinda firma eigi sjó- veðrjett í botnvörpuskipinu Clementina LS. 450 (nú Barðinn RF. 274) eða í uppboðsandvirði þess fyrir vöruúttekttíþeirri, er firmað hefir fengið dóm fyrir, að upphæð 2582 kr. 65 a. og krefst hann því breyting- ar á sjórjettardómnum að þessu leyti, en um breyt- ingu á dómnum að öðru leyti hefir hann enga kröfu gjört. Það sjest af skjölum málsins að b/v. Clementina, sem þá átti heima vestur á Þingeyri, kom hingað til Reykjavíkur snemma í ágústmánuði 1925 að fyrirlagi eigenda hennar til gagngerðrar breytingar og stóð viðgerðin yfir í 5 mánuði og kostaði samtals um 150000 kr. Skipið lá allan viðgerðartímann bundið við eina af bryggjum bæjarins og skipverjar, aðrir en skip- stjóri, stýrimaður, vjelstjóri og 3 hásetar, er skyldu gæta skipsins og skipstjóri auk þess hafa eftirlit með viðgerðinni, höfðu verðið skráðir úr skiprúmi. Það er því ljóst eins og tekið er fram í sjórjettardóminum að hjer var ekki um úttekt að ræða til framhalds sjerstakrar >ferðarc skipsins í þeirri merkingu, sem átt er við í 53. gr. siglingalaganna, og þótt hjer væri að ræða um úttekt á þess háttar vörum, sem skip- stjóra að jafnaði er heimilt að taka til viðhalds skipi sínu og framhaldsferðar, svo bindandi sje fyrir eig- endur skipsins, mátti hinu stefnda firma vera það ljóst, meðal annars af því hvernig úttektinni var hátt- 824 að meðan á viðgerðinni stóð, þar sem úttektardap- arnir frá 10. sept. til 3. desbr. voru um 40 og vör- urnar alla úttektardagana fluttar af þess mönnum út í skipið, að það var eigi >á ferð. Hjer voru því eigi þau skilyrði fyrir hendi, að stefndi hafi öðlast sjóðveð i skipinu fyrir úttekt þeirri, sem fram fór hjá firmanu meðan á viðgerðinni stóð eða frá 10. sept. til 3. desbr., og um úttekt þá að upphæð 18 kr. 50 aur. er gjörð var 10. júlí 1925 er því haldð fram af áfrýjanda, að skipið hafi þá alls ekki verið statt hjer í bænum, og sje því hjer um almenna vöruúttekt að ræða af eiganda og útgerðar- manni þess, og hefir steindi þá eigi heldur öðlast sjó- veð fyrir þessari úttekt. Það verður því samkvæmt kröfu áfrýjanda að fella burtu ákvæði dómsins um sjóveð steinda í upp- boðs andvirði Clementina, en að öðru leyti á dóm- inum að vera óraskað. Samkvæmt þessum úrslitum og kröfu áfrýjanda verður að dæma stefnda til að greiða honum máls- kostnað fyrir hæstarjetti og þykir hann eftir atvikum hæfilega metinn 300 kr. Því dæmist rjett vera: Sjórjettardóminum skal óraskað að öðru leyti en því, að sjóveð hins stefnda firma Vald. Poul- sen á Fossberg í uppboðsandvirði b/v. Clemen- tina LS. 450 (nú Barðinn R.E. 274) fellur niður. Steindi greiði áfrýjanda, h/f. Kakala, 300 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 825 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir samkomulagi málsaðilja höfðað hjer fyrir sjórjettínum með stefnu útgefinni 28. október f. á. af firmanu Vald. Poulsen og Fossberg hjer í bænum gegn stjórn h/fj. >Kakalic á Þingeyri, þeim Carl Proppé, Ólafi Proppé og Jóni Proppé, stórkaupmönnum, öllum hjer í bænum, fyrir fje- lagsins hönd, til greiðslu á skuld fyrir útteknar vörur til b/v. IS. 450 >Clementina<, að upphæð kr. 2582,65 með 60 árs- vöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Nemur hann eftir framlögðum reikningi kr. 200,00. Ennfremur krefst stefnandi þess að viðurkendur verði sjóveð- rjettur hans í tjeðu skipi b/v. >Clementína< fyrir framanpgreind- um upphæðum samkvæmt 4. tölulið 236. gr. siglingalaganna nr. 56 frá 1914. Stefndir hafa að vísu í frumvörn sinni haldið því fram að h/fj. >Kakali< hafi ekki verið eigandi skipsins >Clementina:, er umrædd skuld stofnaðist, eða mestur hluti hennar, heldur firmað >Bræðnrnir< Proppé<. En með því að þeir hafa alls ekki krafist sýknu í málinu af þeirri kröfu stefnanda, að þeir verði dæmdir fyrir hönd fjelagsins >Kakali< til þess að greiða skuldina og ekkert haft við kröfuupphæðina að athuga, þá ber að dæma þá til þess, að greiða hana með vöxtum og málskostnaði eins og krafist er og ekki hefir verið mótmælt sjerstaklega, þar sem ganga verður út frá því, að þetta fje- lag, sem ekki er mótmælt að samanstandi af sömu mönnum og firmað >Bræðurnir Proppé<, hafi síðar tekið kröfuna að sjer er eigendskifti urðu að b/v. Clementína<, Hambros Bank Ltd. í London, og gæta rjettar hans, hefir hinsvegar ákveðið mótmælt því, að stefnandi eigi sjóveðrjett fyrir hinum umstefndu kröfum í b/v. „Glementína<, eða uppboðsandvirði þess skips, sem selt var nauðungarsölu i Hafnarfirði meðan á rekstri málsins stóð hjer fyrir rjettinum. Mótmæli sín gegn viðurkenningu sjóveðrjettarins byggir umboðsmaður hinna stefndu á eftirtöldum ástæðum. 1. Að framkvæmdarstjórar firmans >Bræðumir Proppé, sem hafi verið eigandi b/v. >Clementina<, hafi verið skrásett hjer í bænum, að skrifstota firmans hafi verið hjer. Verði því eigi talið að skipið hafi verið statt utan heimilis sins. 826 2. Að úttektin hafi farið fram eftir beiðni eða fyrinlagi útgerðarmanna skipsins, en ekki skipstjórans á því. 3. Að úttektin hafi ekki verið gerð til framhalds neinn- ar ákveðinnar ferðar, eins og ráð sje gert fyrir í 53. gr. fyr- nefndra siglingalaga, heldur hafi skipið legið hjer uppi til viðgerðar eftir ákvörðun eiganda þess, er útfektin fór fram, og sje hin umstefnda skuld einn liður í þeim kostnaði. Ad. 1. Það er að vísu upplýst í málinu, að firmað „Bræðurnir Proppé< hafði skrifstofu hjer í bænum og að minsta kosti sumir af forstjórum þess voru hjer búsettir, en hinsvegar er það og sannað að heimili firmans var á Þing- eyri í Vestur-Ísafjarðarsýslu og að skipið >Clementína< var skrásett þar. Fór því úttekt sú, sem hjer er um að ræða, fram utan heimilis skipsins. Ad. 2. Stefnandi hefir mótmælt því ákveðið, að vöru- úttektin hafi farið fram að fyrirlagi eða eftir beiðni útgerðar- manna skipsins, heldur hafí það verið skipstjórinn eða vjel- stjórinn með samþykki og vitund skipstjóra, sem samið hafi um hana og hefir skipstjórinn borið sem vitni hjer fyrir rjett- inum að svo hafi verið. Hafa stefndir engar sönnur fært á það í málinu að útgerðarmenn skipsins hafi á annan hátt samið við stefnanda um úttektina. Ad. 3. Af upplýsingum þe m, sem fyrir liggja í málinu, má sjá, að skipið >Clementina< kom hingað til Reykjavíkur sumarið 1925 að fyrirlagi eiganda þess, í þeim tilgangi að gagngerðar umbætur færu fram á því. Var skipinu lagt upp og stóð viðgerðin síðan í nokkra mánuði. Hafði skipstjórinn eftirlit með viðgerðinni, ákvað í hverju einstöku tilfelli hvað gera skyldi og eins og fyr segir pantaði hann vörur þær frá stefnanda, sem stefnt er fyrir í máli þessu og að mestu leyti ganga til viðgerðarinnar. Það er því ljóst að hjer var ekki um úttekt að ræða til framhalds sjerstakrar >ferðar< í þeirri merkingu sem átt er við í 53. gr. fyrneindra siglingalaga, en þar sem sjá má af reikningi steinda, að hjer var aðeins að ræða um úttekt á þess háttar vörum, sem skipstjóra að jafnaði er heimilt að taka út til viðhalds skípi sínu og framhalds- ferðar, svo bindandi sje fyrir eigendur skipsins, og ekki er upplýst gegn mótmælum stefnanda, að honum hafi verið kunnugt um að hjer væri um að ræða aðra eða meiri aðgerð en það, sem skipstjóri samkvæmt stöðu sinni hefði rjett á að láta framkvæma, þá verður að álita, að hann hafi haft fulla 827 ástæðu til að ætla, að hann öðlaðist sjóveðrjett í skipinu fyrir kröfu sinni. Samkvæmt framansögðu verður sjórjetturinn að lita svo á, að Öll skilyrði sjeu fyrir hendi fyrir því að viðurkendur verði sjóveðrjettur stefnanda í uppboðsandvirði b/v. >Clemen- tina< fyrir hinum umstefndu kröfum samkvæmt 4. lið 236. pr. og 53. gr. sbr. 239. gr. siglingalaganna, og verður þá niður- staða málsins sú hjer í rjetinum, að kröfur stefnanda verða teknar til greina að öllu leyti. Miðvikudaginn 30. maí 1928. Nr. 98/1927. Jón Guðmundsson gegn Jóh. Eyfirðing £ Co. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Jón Guðmundsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Svo greiði hann og stefnda, Jóh. Eyfirðing £ Co., er látið hefir mæta í málinu, 40 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Föstudaginn 1. júni 1928. Nr. 30/1928. Valdstjórnin (Pjetur Magnússon) gegn Wilhelm Schitte (í. Jóhannesson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögreglurjettar Vestma:naeyja 20. febr. 1928: Kærði Wilhelm Schötte á innan mánaðar að greiða sekt til Landhelgissjóðs Íslands að upphæð kr. 12500,00. Auk 828 þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli innanborðs í togaranum >Otto Kiling< B. X. 197 frá Bremerhaven vera upptæk og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem greinir í forsendum hins áfrýjaða dóms, ber að staðfesta dóminn, þó þannig að greiðslufresturinn telst frá birtingu dóms þessa. Kærði preiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, 80 kr. hvorum. Því dæmist rjett vera: Hinum álfrýjaða dómi skal óraskað og telst greiðslufrestur sektarinnar frá birtingu dóms þessa. Kærði, Wilhelm Schútte, greiði allan áfrýjunar- kostnað, m. a. laun sækjanda og verjanda í hæsta- rjetti, málflutningsmannanna Pjeturs Magnússon- ar og Lárusar Jóhannessonar, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: „ Það er sannað í máli þessu með skýrslu skipherrans á „Óðnic og játning kærða sjálfs að hann Wilhelm Schútte fæddur 2. mars 1886 var um kl. 4 árd. sunnudaginn 19. þ. m. staddur á skipi sínu togaranum >Otto Kihling< B. X. 197 frá Bremerhaven um 2 sjómílur innan landhelgislínunnur út af Sjávarmelum og að fiska þar með botnvörpu. Kærði hefir fært fram til skýringar á þessu og sjer til afsökunar að hann hafi haldið sjer vera óhætt að toga þarna vegna þess að hann hjelt sig að ljósboju, sem þar var sett út og hann hugði vera 829 fiskiboju togara, sem hann einnig sá þar. En boja þessi var einmitt látin út frá varðskipinu „Óðnic til þess að athuga þegar bjart væri orðið stað togara, sem skömmu áður hafði verið handsamaður þar. Enda þótt verið geti að kærði skýri rjett frá um þetta getur það þó ekki orðið tekið til greina honum til sýknunar heldur verður að álita að hann hafi með áðurnefndu gerst brotlegur gegn Í. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920 og þar eð hjer er um fyrsta brot kærða gegn þessum lögum að ræða og með tilliti til þess að dagsgengi krónunn- ar er 0,8206 úr gullkrónu telst refsing hans hæfilega ákveðin sekt að upphæð kr. 12500,00 sem greiðist innan mánaðar til Landhelgissjóðs Íslands, en afplánist með 7 mánaða einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orð- inn er og verður. Mánudaginn 4. júni 1928. Nr. 70/1927. Pjetur M. Bjarnarson (í. Jóhannesson) segn Jóni Ásbjörnssyni og Svb. Jónssyni f. h. Frihavnens Kaffecompagni A/S. (Svb. Jónsson). Krafa um skaðabætur vegna vanefnda. Dómur gestarjettar Reykjavikur 25. júní 1927: Stefndir, Jón Ásbjörnsson og Sveinbjörn Jónsson í. h. firmans Frihavnens Kaffe Kompani A/S. eiga að vera sýknir af kröf- um stefnandans, Pjeturs M. Bjarnarsonar í þessu máli og lög- hald það, sem um ræðir í því, niður falla. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Eftir að dómur gekk í hjeraði í máli þessu hafa vitni verið leidd í því og ný skjöl verið útveguð og lögð fyrir hæstarjett. Með því að telja verður upp- 53 830 lýst fyrir hæstarjetti, að hjer á landi hafi ekki mynd- ast nein venja í kaupmannaviðskiftum um það, að pöntunarseðlar (Ordre-Copier), slíkir sem ræðir um í máli þessu, sjeu bindandi kaupsamningur iyrir selj- anda, ber að fallast á hinn áfrýjaða dóm. Eftir þessum úrslitum þykir rjett, að áfrýjandi greiði steindu málskostnað í hæstarjetti, er ákveðst 400 kr. Því dæmist rjett vera: Gestarjettardóminum skal óraskað. Áfrýjand- inn Pjetur M. Bjarnarson greiði stefndu Jóni Ás- björnssyni og Sveinbirni "Jónssyni í. h. Frihavnens Kaffe Kompagni A/S. 400 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Tildrög máls þessa eru þau, að stefnandinn Pjetur M. Bjarnarson kaupmaður hjer í bænum taldi sig eiga skaða- bótakröfu vegna samningsvanefnda, að upphæð danskar kr. 18455,59 á hendur firmanu >Frihavnens Kaffe Kompagni AIS. í Kaupmannahöfn. Ljet hann af þeim ástæðum hinn 15. maí 1926 leggja löghald á 135 sekki af óbrendu kaffi, er firm- að átti geymt á skipaafgreiðslum hjer, til tryggingar kröfu sinni og var löghaldsgjörðinni beint að hinum stefndu í máli þessu, hæstarjettarmálflutningsmönnunum Jóni Ásbjörnssyni og Sveinbirmi Jónssyni, sem höfðu í höndum farmskirteini fyrir kaffinu. Höfðaði stefnandi síðan málið samkvæmt heimild í opnu brjefi frá 30. nóvember 1821 gegn hinum stefndu fyrir firmans hönd með stefnu útgefinni 29. júni 1926 og er málið eftir samkomulagi málsaðilja rekið fyrir gestarjettinum. Í málinu gerir stefnandi þær kröfur að stefndir verði fyrir firmans hönd dæmdir til þess að greiða sjer danskar kr. 18455,59 ásamt 6 %o ársvöxtum frá stefnubirtingardegi, 31. mai 1926 til greiðsludags og málskostnað og kyrsetningar- kostnað að skaðlausu. Svo krefst hann þess og að framan- 831 greind löghaldsgjörð verði staðfest og að honum verði dæmd- ur rjettur til þess að selja, að undangengnu fjárnámi hið kyr- setta kaffi á opinberu uppboði til lúkningar kröfum sínum. Stefndir hafa krafist þess að verða sýknaðir af framan- greindum kröfum stefnanda, og að þeim verði tildæmdur riflegur málskostnaður hjá honum og ennfremur að hann verði dæmdur í hæstu sekt fyrir óþarfa þrætu. Síðar, undir rekstri málsins, hafa þeir krafist þess, til vara, að dómkrafa stefnanda verði lækkuð niður í danskar kr. 6348,20 og að sú upphæð verði tildæmd án vaxta og málskostnaðar. Þá hafa og stefndir mótmælt því, að stefnandi hefði heimild til þess að snúa löghaldsgjörðinni og málinu gegn þeim, þar eð þeir gætu ekki talist vörsluhafar hins kyrsetta kaffis, sem geymt sje á skipaafgreiðslum hjer í bænum. Kveða þeir tvö farmskirteini hafa verið gefin út fyrir hverja kafti- sendingu og sjeu aðeins önnur eintökin í þeirra vörslum. Gæti því farið svo að handhafar samritanna gefi sig fram við afgreiðslurnar og krefjist þess að fá kaffið afhent. Mót- mæli þessi verða þó ekki tekin til greina sökum þess, að stefnandi hefir ómótmælt haidið því fram, að afgreiðslunum hafi verið tilkynt um kyrsetninguna samdægurs og hún fór fram og verður því að telja kaffið löglega kyrsett. Stefndir hafa ennfremur geymt umbjóðanda sinum rjett til þess að fá tildæmdar í sjerstöku máli skaðabætur fyrir tjón það, er kyrsetningin hefir valdið honum. Að þvi er þá sjálft málefnið snertir eru málavextir þeir, að firmað >Frihavnens Kafle Kompagni A/S.c hafði umboðs- mann hier á landi, C. B. Eyjólfsson að nafni, og virðist starf hans í þágu firmans hafa verið venjuleg tilboðssafnanda start- semi (Agentur). Útvegaði hann firmanu kaupendur að vörum þess og tók við pöntunum til þess gegn ákveðinni hundraðs- hluta þóknun af kaupverðinu, 3—5% að því er sjeð verð- ur. Einn af þeim sem pöntuðu vörur (kaffi) frá finmanu fyrir milligöngu umboðsmanns þessa var stefnandi þessa máls. Hafði firmað með brjefi dags. 31. júlí 1922 beðið umboðs- manninn sjerstaklega að ná viðskiftasambandi við hann og og lofað því að láta hann hafa 3 % afslátt frá venjulegu sölu- verði. Sendi firmað umboðsmanninum hefti með prentuðum pöntunareyðublöðum er það sjálft nefnir >Slutseddel< og býð- ur umboðsmanninum að útfylla þá, er hann taki við pöntun- um af stefnanda. Byrjuðu eyðublöðin á þessa leið: a 832 tegnede (þ. e. umboðsmaðurinn) har i Dag optaget Ordre for Aktieselskabet Frihavnens Kafte Kompagni< o.s.frv. Þá koma eyður fyrir nöfn pantenda, tilgreiningu á vörunni, afhend- ingartíma og skilmála. Neðst á seðlinum stóð: >Köbet an- erkendes< og ritaði kaupandi nafn sitt undir það. Eftir þetta, á árunum 1922—1924, átti stefna di talsvert mikil viðskifti við firmað fyrir milligöngu C. EF. yjólfssonar auk þess sem stefnandi hafði bein brjefaviðskifci við firmað og viðtal við stjórnendur þess. Verður eigi annus sjeð en að firmað hafi jafnan sent stefnanda kafli það, er hann pantaði hjá umboðsmanninum og með þeim kjörum, er tiltekin voru á pöntunarseðlinum. Hinn 31. júli 1922 staðfest:. firmað þannig skriflega sölu á 1000 sekkjum af kaffi til >fnanda, fyrir milli- göngu umboðsmannsins, sem afhendas“ áttu innan árs frá dagsetningu, og vorið 1923 tók umboðsmaðurinn við pöntun á 400 sekkjum af kaffi og sendi firmanu. Eiga þeir að af- hendast smátt og smátt (successive), verð tiltekið í pöntun- inni 75 aurar danskir pr '/“ kg., en það ákvæði sett að lækki kaffi í verði á afhendingartímanum skuli stefndi njóta þess, en þurfi ekki að greiða hærra verð þótt kaffiverð hækki á sama tíma. Pöntun þessa með ofangreindu ákvæði, samþykti firmað í brjefi til stefnanda dags. 2. maí 1923 en kveðst þó ekki vera vant endranær að samþykkja pantanir með slíku skilyrði (Baisseklausul). Segist firmað munu ávalt >behandle Deres (þ. e. stefnanda) Ordres samvittighedsfuldt og reelt, som vi hidtil har gjort<. Í janúarmánuði 1924 tók umboðsmaðurinn við pöntun frá stefnanda á 450 sekkjum af kaffi samkvæmt tveimur pönt- unarseðlum dags. 14. og 21. þess mánaðar. Tilgreindi umboðs- maðurinn verð á kaffinu 75 aura danska pr. '/* kg. = 30 og skal það afhendast þannig: 100 sekkir í marsmánuði, 100 sekkir í aprilmánuði, 100 sekkir í maímánuði og 150 í júnímánuði 1924. Pöntunarseðlana sendi umboðsmaðurinn firmanu 9. febrúar s. á. með e/s. Gullfoss sem fór hjeðan áleiðis til útlanda kl. 5 síðdegis þann dag, samkvæmt vott- orði Eimskipafjelags Íslands, "sem lagt hefir verið fram í málinu. Samtímis því, eða kl. 5 þennan sama dag, var um- boðsmanninum athent símskeyti frá firmanu, þar sem það til- kynnir honum, að verð á kaffi sje hækkað. Tilkynti hann firmanu þá með símskeyti er það fjekk í hendur 11. s. m. að hann hefði bundist samningi (afsluttet Kontract) við stefn- 833 anda, um sölu á 450 sekkjum af kaffi með eldra verðlaginu og sjeu pantanirnar (Ordrene) á leiðinni með Gullfossi. Sím- skeyti þessu svaraði firmað samdægurs, 11. febrúar, og kvaðst alls ekki samþykkja pöntun þessa, og ef um samning sje að ræða verði umboðsmaðurinn sjálfur að bera ábyrgð á hon- um, því hann hafi enga heimild til þess að gera saminga fyrir firmans hönd. Jafnframt tilkynnir það honum að það telji hann ekki lengur umboðsmann sinn. Stefnandi sendi firmanu brjef, dags. 9. febrúar 1924, sem að líkindum hefir verið sent með Gullfossi samhliða pöntunar- seðlunum. Tjáir hann því þar frá >kaupsamningic þeim, er hann hafi. gert við umboðsmanninn. Vitnar hann í tvö sim- skeyti, sem honum og firmanu höfðu farið á milli á tímabil- inu frá 21. janúar til 9. febrúar 1924, en þau skeyti hafa ekki verið lögð fram í málinu og er því ekki vist um dagsetning- una. Er fyrra skeytið frá stefnanda svo hljóðandi: >Afskib Tjaldur 50 Sække Kaffe 3 Mdr.<, en hið síðara svarskeyti frá firmanu, þar sem það býðst til að senda þessa 50 sekki og tilgreinir verð 87 aura danska pr. '* kg. Kveðst stefnandi í brjefinu vera undrandi yfir því hve kaffíverðið sje hátt, þar sem hann þá fyrir nokkru hafi verið búinn að semja við um- boðsmanuinn um kaup á 450 sekkjum með lægra verði, og verði hann að halda fast við kaupbrjef þess (Slutseddel) sem hann sje bundinn við. Brjefi þessu og símskeyti, sem stefnandi sendi firmanu 20. febrúar um sama efni, svaraði firmað með brjefi dags. 23. febrúar s. á. Neitar það þar að samþykkja janúarpantan- irnar með verði því sem þar sje tiltekið og mótmælir því ákveðið að umboðsmaðurinn hafi haft heimild til þess að gera bindandi samning fyrir sína hönd um sölu á kaffi, þar eð sölu- samningar sjeu ekki fullgerðir fyr en firmað hafi samþykt þá. Verðuppgjöf sin til umboðsmannsins hafi ekki verðið föst heldur >fritblivende< og geti hann því ekki gert sölusamn- inga á eigin spýtur. Þessu brjefi svaraði stefndi aftur með brjefi dags. 7. febrúar, en sem auðsjáanlega er ritvilla fyrir 7. mars. Kveðst hann ávalt hafa álitið umboðsmanninn hafa rjett til þess að semja um kaffisölu svo skuldbindandi væri fyrir firmað og verði það mikið tjón fyrir sig ef hann fái ekki kaffið með því verði, sem tilgreint er í pöntunum, þar sem hann hefði að öðrum kosti pantað kaffið frá öðrum firmum. Vonar hann að samkomulag geti orðið um þetta atriði svo 834 að viðskifti geti haldið áfram. Þessu brjefi svarar firmað 18. mars s. á. á sömu leið og áður og heldur fast við mót- mæli sín. Viðskitti aðilja hjeldu nú áfram eftir sem áður og greiddi stefnandi nú jafnan mótmælalaust verð það, sem firmað ákvað og verður ekki sjeð af skjölum þeim, sem fyrir liggja í málinu að hann hafi gert nokkra skaðabótakröfu á hendur því eða yfirleitt nokkrar aðrar kröfur en þær, sem tilgreindar eru hjer að framan, fyr en kyrsetning sú, sem um ræðir Í þessu máli, fór fram. Að vísu skýrir stefnandi firmanu frá því í brjefi dags. 16. apríl 1924, að C. B. Eyjólfsson hafi lofað sjer kaffi — öðru en því sem átt ey við í janúarpöntununum — með lægra verði en því, sem firmað gaf upp, en .þar tekur stefnandi það fram berum orðum að hann þori ekki að treysta því að umboðsmaðurinn hali nú fremur en áður aflað sjer upplýsinga um rjett kalfiverðlag áður en hann tók við pönt- uninni með lægra verðinu. Í þessu sama brjefi býðst stefn- andi til þess að taka að sjer að vera umboðsmaður fyrir firmað hjer á landi ef það treysti sjer: samþykti firmað það begar með brjefi dags. 2. mai 1924, skýrði honum frá um- boðsskilmálunum o. s. frv. Var síðan alt með feldu með aðilj- um uns kyrsetningin fór fram sem fyr segir. Kröfur sínar í málinu byggir stefnandi á því, að í stari- semi C. B. Eyjólfssonar í þágu firmans hafi falist umboð til þess að gera sölusamninga fyrir firmans hönd, bindandi fyrir það, enda hafi firmað í framkvæmdinni skapað hjá sjer traust á því, að svo væri, með því að fullnægja samningum þeim sem umboðsmaðurinn hafi gert við sig fyrir þess hönd. Skjöl þau er hann og umboðsmaðurinn undirrituðu í janúar 1924 (rskj. nr. 52) kveður hann ekki einungis hafa verið pöntunar- seðla heldur kaupsamninga, sem firmanu hafi borið að full- nægja að öllu leyti, og með því að gera það ekki hafi það valdið sjer tjóni, sem nemi verðmuninum á hinu selda kaffi og kaffi því er hann hafi orðið að kaupa í þess stað. Er upp- hæð skaðabótakröfunnar reiknuð eftir þeim mismun. Rjetturinn verður nú hinsvegar að fallast á það álit hinna stefndu, að stefnanda hefði mátt vera það ljóst, bæði af orðalagi rskj. nr. 52 og eldri viðskiftum, að hjer var aðeins um pöntunarseðla að ræða en ekki kaupsamninga, og að leita varð samþykkis firmans til þess, að salan yrði skuld- bindandi fyrir það. Rjetturinn fær heldur ekki sjeð að í stöðu 835 venjulegs tilboðssafnanda felist heimild til þess að selja vör- ur umbjóðanda á þann hátt, sem stefnandi heldur fram að hjer hafi átt sjer stað, sjerstaklega þar sem vörurnar áttu að afhendast smátt og smátt á löngum tíma, enda viðurkent af steinanda að verðhækkunar hafi verið von, er pöntunin var gerð. Eldri viðskifti stefnanda við fírmað, fyrir milligöngu umboðsmannsins, voru og ekki þannig vaxin, að stefnandi hefði ástæðu til þess að treysta því, að umboðsmaðurinn hefði heimild til þess að skuldbinda firmað á þennan hátt. Svo verður það og að teljast ósamrýmanlegt venjulegri versl- unartísku að stefnandi, hafi hann ætlað sjer veturinn 1924 að koma fram skaðabótaábyrgð á hendur firmanu, að hann þá heldur ekki fastar við kröfur sínar en hann gerði. Ekki ein- ungis lætur hann hjálíða að gera ákveðna skaðabótakröfu á hendur firmanu heldur býðst til þess að gæta hagsmuna þess hjer og gerist umboðsmaður þess, án þess að tilkynna því hið minsta um, að hann telji til skuldar hjá þvi út af eldri viðskiftum. Niðurstaða málsins hjer í rjettinum verður því sú, að sýkna hina stefndu fyrir hönd firmans af kröfum stefnanda í málinu og þar með fella löghaldið frá 15. maí úr gildi, en eftir málsatvikum þykir mega ákveða að málskostnaður falli niður, og ekki er ástæða til að taka til greina kröfu hinna stefndu um að sekta stefnanda fyrir óþarfa þrætu. Miðvikudaginn 6. júní 1928. Nr. 22/1928. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Sveini Jónssyni (Jón Ásbjörnsson). Brot á vegalögunum. Dómur lögreglurjettar Suður-Múlasýslu 20. ág. 1927: Kærður Sveinn Jónsson greiði 20 króna sekt í ríkissjóð innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella einföldn fangelsi í 2 daga. Kærður greiði einnig allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 836 Dómur hæstarjettar. Það hefir verið upplýst fyrir hæstarjetti, að ríkis- sjóður hefir upphaflega lagt veg þann, er ræðir um í málinu, á sinn kostnað og hefir greitt þáverandi eiganda Egilsstaða borgun fyrir vegarstæðið og er þannig eigandi þess. Með þessari athugasemd og að öðru leyti með skírskotun til ástæðna þeirra, er greinir Í hinum áfrýj- aða lögreglurje:tardómi, ber að staðfesta hann, þó þannig, að refsingin fyrir brot kærða ákveðst 50 króna sekt í ríkissjóð, og komi í stað sektarinnar 5 daga einfalt fangelsi verði hún eigi greidd innan 15 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði, Sveinn Jónsson, greiði 50 króna sekt í ríkissjóð innan 15 daga trá birtingu dóms þessa, en sæti ella 5 daga einföldu fangelsi. Svo greiði kærði allan kostnað sakarinnar í hjeraði og hæsta- rjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda, málflutningsmannanna Magnúsar Guðmundssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með eigin játningu kærða Sveins bónda Jónssonar á Egilsstöðum í Vallahreppi, sem kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu, er sannað, að hann hafi, 837 þriðjudaginn 21. júní þ. á. hindrað umferð Guðna Jónssonar bifreiðarstjóra um veg þann, er liggur frá vegamótum Fagra- dalsbrautar heim að Egilsstöðum, á þann hátt, að þegar Guðni, sem kom þann dag að Egilsstöðum með bifreið sína hafði lokið erindi sínu á Egilsstöðum og vildi halda þaðan aítur, hafði kærði hlaðið sleða á veginn svo að Guðni komst ekki af staðnum með bifreið sina, en áður hafði hann bannað Guðna umferð um veginn með bifreiðina. Gekk svo lengi dags að Guðni komst ekki um veginn með bifreiðina af tjeð- um ástæðum, uns hreppstjóri Vallahrepps var tilkvaddur og ruddi hann siðan veginn. Kærði tjeður bifreiðarstjóri yfir þess- um aðförum Sveins bónda og var síðan, að undangenginni rannsókn höfðað mál þetta af hálfu valdstjórnarinnar gegn kærðum fyrir brot á vegalögunum nr. 41 frá 1924. Það er in confesso að vegurinn frá vegamótum Fagra- dalsbrautar um Egilsstaði að Lagarfljóti tilheyrir ekki neinum sjerstökum vegaflokki samkvæmt vegalögunum og hefir kærði haldið því fram að þetta sje >einkavegur fyrir Egilstaði< og „geti umráðamaður jarðarinnar lokað umferð um veginn. Á þetta verður ekki fallist, því ákvæði 40. gr. vegalaganna frá 4. júní 1924 taka einmitt til þeirra vega sem ekki teljast til neins vegaflokks og þá einnig til tjeðs vegarspotta, það þvi fremur sem hann er upphaflega lagður fyrir landssjóðsije, tengir Fagradalsbrautina við aðallendingarstað vjelbátsins, sem annast flutninga á Lagarfljóti og liggur um hlaðið á Egilsstöðum, þar sem bæði er landsímastöð og póstafgreiðsla. Kærður hefir því með því að hindra umferð um veg þennan, svo sem fyr greinir gerst brotlegur gegn 40. gr. vegalaganna, nr. 41 frá 4. júní 1924, sbr. 52. gr. og þykir refsing sú er hann hefir til unnið hæfilega ákveðin 20 kr. sekt, er renni í ríkis- sjóð. Sektin greiðist innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður 2 daga einföldu fangelsi. Þá ber og kærð- um að greiða allan af máli þessu löglega leiddan og leið- andi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfa dráttur orðið. 838 Mánudaginn 18. júní 1928. Nr. 110/1927. Jón Stefánsson (Pjetur Magnússon) gegn Guðbr. Ísberg f. h. A. G. Ísfeld (L. Fjeldsted). Útaf kaupsamningum um húseign og aðgerð og umbót- um á henni. Dómur aukarjettar Eyjafjarðarsýslu og Ákur- eyrar 7. nóv. 1927: Aðalstefindur kaupmaður Jón Stefáns- son á Akureyri greiði aðalstefnandanum cand. jur. Guðbrandi Ísberg í Möðrufelli í. h. Andrjesar G. Ísfeld Akureyri 3032 — þrjú þúsund þrjátíu og tvær — krónur 56 aura ásamt 69 ársvöxtum af þeirri upphæð frá 2. okt. 1926 að telja þar til greitt er. Aðalstefnandinn á að vera sýkn af kærum og kröf- um aðalstefnds í gagnsök hans. — Málskostnaður í aðalsök og gagnsök fellur niður. Hið ídæmda að greiða innan 15 daga frá löglegri birt- ingu dóms þessa að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Með skírskotun til sögu málsins í hinum áfrýj- aða dómi, sem ekkert verulegt er athugavert við, þykir sú staðreynd, að stefndi lagði, með vitund og vilja áfrýj- anda, fram allmikið fje til gagngerðrar breytingar og umbóta á húsinu sjer til handa frá ársbyrjun 1926, eða fullum 2 mánuðum eftir að stefndi skyldi hafa sett áfrýjanda umsamda ábyrgð, og framundir miðjan mai- mánuð, ekki verða skilin á annan veg en þann, að áfrýjandi hafi með því, a. m. k. í bili, felt niður kröt- una um útvegun ábyrgðarmanna fyrir kaupverðinu af hendi stefnda, enda sjest það á vottorði stjórnar úti- bús Landsbankans á Akureyri, sem hafði veð í hús- inu fyrir skuld áfrýjanda við útbúið, að útbússtjórnin hafði fyrir sitt leyti samþykt að áfrýjandi seldi stefnda 839 húsið án ábyrgðarmanna, gegn því að útbúið hjeldi eftir sem áður veði sínu í húsinu fyrir skuld áfrýj- anda. En af þessu leiðir, að telja verður ólöglegt, að áfrýjandi tók húsið af steinda upp á eigin spýtur og fyrirvaralaust um það leyti sem bótum á því og breyt- ingum var því nær lokið og steindi ætlaði að fara að nota það, en rúmum 5 mánuðum fyrir fyrsta gjald- daga steinda samkvæmt kaupsamningnum. Fyrir það tjón, sem áfrýjandi með þessu móti hefir bakað steinda, verður áfrýjandi að bæta. En sam- kvæmt sókn málsins í hjeraði og dóminum, sem ekki hefir verið gagnáfrýjað, verður að sitja við þá upp- hæð, sem stefnda er gerð í hjeraðsdóminum. Ber þannig að staðfesta hann. Samkvæmt þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarjetti, og er hann ákveðinn 300 kr. Það er aðfinningarvert, að hjeraðsdómarinn hefir ekki gert nægilega grein fyrir því, að hann hafði málið undir dómi um 5!/2 mánuð. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjand- inn Jón Stefánsson greiði steinda Guðbrandi Ís- berg í. h. Andrjesar G. Ísfeld 300 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta sem er hafið með sáttakæru 2. og rjettarstefnu 25. okt. 1926, er risið útaf kaupsamningi um húseign og kostn- 840 að við aðgerð og umbætur á þeirri húseign. Krefst aðal- stefnandinn f. h. umbjóðanda sins A. G. Ísfeld að aðalstefna- ur verði dæmdur til að greiða sjer kr. 3832,56 ásamt 6 % árs- vöxtum frá sáttakærudegi til greiðsludags, en til vara að hann verði dæmdur til að greiða sjer þá upphæð er dómkvaddir menn meta að húsið hafi hækkað í verði við að breyta því í íbúðarhús. Í báðum tilfellum krefst aðalstefnandinn að aðal- stefndur verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað að skað- lausu samkvæmt reikningi eða eftir mati rjettarins. Undir rekstri málsins hefir aðalstefnandinn þó lækkað aðaldóm- kröfuna um 550 kr. eða niður í kr. 3282,56. Aðalstefndur sem hefir hafið gagnsóknarmál gegn aðal- stefnandanum með sáttakæru 24. nóvember og rjettarstefnu 18. desember 1926. Krefst fyrst og fremst að hann verði sýkn- aður af öllum kærum og kröfum aðalstefnandans og sjer til- dæmdur hæfilegur málsvarnarkostnaður eftir mati rjettarins. En jafnframt krefst hann í gagnsökinni að gagnsteindur verði dæmdur til að greiða sjer kr. 5000,00 í skaðabætur fyrir samn- ingsrof, eða til vara þá upphæð sem hinn samanlagði skaði hans nemur, ásamt 6 % ársvöxtura frá sáttakærudegi í aðal- sökinni til greiðsludags. Ennfremur krefst hann að gagn- steindur verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað í gapn- sökinni samkvæmt mati rjettarins. Með kaupsamningi dags. 17. okt. 1925, rjettarskj, 16, lof- aði aðalstefndur að selja aðalstefnandanum húseign sína svo- kallað >íshúsen hinsvegar ekki nein fjarstæða að hugsa sjer að rskj. 50 hafi verið gefið til að hjálpa bróðurnum í klípus, og þau dæmd dauð og ómerk. Umboðsmaðurinn hefir fært til varnar sjer að hjer sje ekkert fullyrt. En enda þótt það sje rjett og fremur um dylgjur, en fullyrðingar að ræða, eru þær þess eðlis að þær verða að teljast mjög ærumeiðandi og þykir rjett að ómerkja ummæli þessi og að umboðsmaður stefnanda greiði 30 krónur sekt fyrir ósæmilegan rithátt, er rennur að hálfu í ríkissjóð en að hálfu til bæjarsjóð Vest- mannaeyja. Umboðsmaður stefnanda kveður stefnda segja það vis- vitandi ósatt í einu varnarskjali sínu að tvö vitni hafi borið fyrir rjettinum og staðfest með eiði, að ekki hafi verið reikn- aðir vextir af >innleggi< steinda hjá Bjarma fyr en löngu seinna en vera bar. Krefst umboðsmaðurinn að stefndi verði sektaður fyrir Ósæmilegan rithátt og málaflutning vegna þessa, eða látinn sæta annari viðeigandi refsingu. En þar sem ekki verður sjeð að í tilvitnuðum orðum felist nein ósæmileg að- 852 dróttun til nokkurs manns og auk þess umboðsmaður steinds, en ekki hann sjálfur bar þau fram, verður krafa umboðs- manns stefnanda hjer að lútandi, ekki tekin til greina. Föstudaginn 22. júni 1928. Nr. 23/1928. R. P. Leví gegn P. M. Bjarnarson. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, R. P. Levi, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Laugardaginn 23. júní 1928. Nr. 6/1928. Metúsalem Jóhannsson (B. Þ. Johnson) gegn Helgu Sigurgeirsdóttur (Enginn). Bætur fyrir vanefndir leigusamnings. Dómur gestarjettar Reykjavíkur 30. júlí 1927: Stefnd, Helga Sigurgeirsdóttir, á að vera sýkn af kröfum stefn- andans, Metúsalems Jóhannssonar í máli þessu. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Stefnda hefir hvorki mætt nje látið mæta fyrir hæstarjetti í máli þessu, þótt henni hafi verið löglega stefnt, og hefir það því verið flutt þar skrillega samkv. 1. lið 2. málsgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna 853 og er dæmt samkv. N. L. 1-4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júni 1796. Með því að eðlilegast er að skilja bótaákvæði húsaleigusamningsins á þann hátt, að það hafi að- eins átt að koma til framkvæmda í þeim tilfellum, að steinda hefði ekkert húsnæði haft handa áfrýj- anda 1. okt. eða þá að áfrýjandi hefði notað van- eindir stefndu til að rifta samningnum, ber að sýkna steindu af aðalkröfu áfrýjanda, en með því að íbúðin var ekki í leigufæru standi, er áfrýjandi flutti í hana og virðist ekki hafa verið komin í fullt lag fyr en í nóvember, þykir rjett samkvæmt varakröfu áfrýjanda að dæma stefndu til að greiða áfrýjanda 200 kr. bætur fyrir þau óþægindi og tjón, er vaneindir stefndu hafa bakað honum, með 6 “/ó vöxtum frá stefnudegi 25. okt. 1926 til greiðsludags. Málskostnaður í hjeraði á að falla niður, en máls- kostnað í hæstarjetti greiði steinda áfrýjanda með 150 kr. Því dæmist rjett vera: Stefnda, Helga Sigurgeirsdóttir, greiði áfrýjanda Metúsalem Jóhannssyni 200 kr. skaðabætur með 6 0/o ársvöxtum frá 25. okt. 1925 til greiðsludags. Málskostnaður í hjeraði fellur niður, en máls- kostnað í hæstarjetti greiði steinda áfrýjanda með 150 kr. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir heimild í húsaleigusamningi dags. 25. júni. 1926 höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu útgelinni 854 25. október s.i. af Metúsalem Jóhannssyni kaupmanni hjer í bæ, gegn frú Helgu Sigurgeirsdóttur, Grundarstig 4A hjer í bænum til greiðslu skaðabóta fyir vanefndir á tjeðum samn- ingi, að upphæð kr. 1000,00 með 60 ársvöxtum frá 1. októ- ber 1926 til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Stefnd hefir krafist sýknu af framangreindum kröfum stefnanda og málskostnaðar eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir, að hinn 26. júní 1926 gerðu aðiljar málsins með sjer svofeldan samning, að stefnd seldi stefn- anda á leigu íbúð í húsi, sem hún hafði í hyggju að reisa við Hallveigarstíg hjer í bænum frá 1. október 1927 til 14. maí 1928 fyrir kr. 150,00 á mánuði. Skyldi leigusali láta íbúð- ina af hendi í >fullkomnu og ágætu standic eftir því, sem nán- ar er tekið fram í samningnum hvernig frá íbúðinni eigi að vera gengið og hvaða þægindi eigi að fylgja henni. Í 9. gr. samningsins er svofelt ákvæði: „Ef að hin leigða íbúð, sem um ræðir í þessum samn- ingi ekki verður tilbúin fyrir íbúð handa leigutaka 1. október n. k. greiðir leigsali honum kr. 1000,00 — eitt þúsund krón- ur — í skaðabætur<. Hinn 1. október var húsið að fullu reist og herbergi af- þiljuð, en mikið vantaði á að búið væri að ganga til fulls frá íbúð stefnanda. Vantaði t. d. eldavjel, vatnsleiðslu, hurðar- húna og þræði og slökkvara í rafleiðslu, gangar í húsinu og forstofa Óveggfóðrað o. s. frv. Stefnandi flutti samt sem áður í íbúðina þá um mánaðamótin, og virðist hafa verið bætt úr stærstu göllunum á íbúðinni þá næstu daga en svo litur út sem ibúðin hafi ekki verið komin í fult lag fyr en í nóvember- mánuði. Stefnandi heldur því nú fram að stefnd hafi, með því að hafa ekki íbúðina í lagi 1. október, brotið leigusamninginn og beri henni því, samkvæmt 9. gr. hans að greiða umkrafð- ar skaðabætur. Rjetturinn verður hinsvegar að fallast á þá skoðun stefndu, að skýra beri ákvæðið í 9. gr: samningsins þannig, að það komi aðeins til framkvæmda í þeim tilfellum, að stefnd hefði ekkert húsnæði haft handa stefnanda 1. októ- ber, eða þá að stefnandi hefði notað vanefndir stefndu til þess að rifta samningnum og ganga frá honum að öllu leyti. Skoðun þessi styðst ekki einungis við það, að ekki var byrjað á byggingu hússins þegar samningurinn var gerður, sem ljós- lega sýnir þann tilgang stefnanda með ákvæðinu að koma í 855 veg fyrir að hætt yrði við bygginguna eða henni seinkað heldur og hitt að mismunurinn á skaðabótaupphæðinni kr. 1000,00 og mánaðarleigunni kr. 150,00, er svo mikill, að ekki getur komið til mála að skýra ákvæðið þannig að stefndu beri að greiða alla upphæðina jafnvel þótt íbúðinni hafi verið mikið áfátt fyrsta mánuðinn, úr því að steinandi notaði ekki vanefndirnar til þess að rifta samningnum. Úrslit málsins hjer í rjettinum verða því þau að sýkna stefndu af kröfum stefnanda í málinu, þar eð hann hefir enga varakröfu gert um það að umbætur til hans fari eftir mati rjettarins, en eftir atvikum þykir rjett að málskostaður falli niður. Laugardaginn 23. júní 1928. Nr. 101/1927. Landsbanki Íslands (Pjetur Magnússon) gegn Oddi Gíslasyni bfg. (Jón Ásbjörnsson). Uppboðsúrskurður ómerktur. Úrskurður uppboðsrjettar Ísafjarðarsýslu 8. áp. 1927: Krafa Landsbanka Íslands, um að honum verði lögð út til eignar framangreind eign sem ófullnægðum veð- hafa verður eigi til greina tekin. En boð hans í eignina sam- kvæmt uppboðsskilmálum samþykkist. Dómur hæstarjettar. Að því athuguðu, að steinda, sýslumanni Oddi Gíslasyni, er stefnt hingað sem uppboðshaldara í Ísafjarðarsýslu og skiftaráðanda í þrotabúi firmans „Bræðurnir Proppés, sem á hjer um rætt veð og að því viðbættu, að það er in confesso milli málsaðilja, að Landsbankinn, sem ljet mæta á uppboðinu, bæði fyrir sig og veðdeildina, hafi átt hærri veðkröfu í veð- inu en boði hans nam, verður að fella uppboðsrjettar- úrskurðinn úr gildi og skylda skiftarjettinn í neindu 856 þrotabúi til þess að leggia Landsbankanum veðið út sem ófullnægðum veðhafa. Samkvæmt þessum úrslitum verður hinn stefndi sýslumaður tf. h. þrotabúsins að greiða áfrýjanda máls- kostnað fyrir hæstarjetti og er hann eftir atvikum ákveðinn 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði uppboðsrjettar úrskurður er feld- ur úr gildi. Stefnda, Oddi sýslumanni Gíslasyni, ber sem skiftaráðanda í þrotabúi Bræðranna Proppé að leggja áfrýjanda, Landsbankanum, umrætt veð út fyrir þá upphæð, sem bankinn hauð í veðið á uppboðsþingi Ísafjarðarsýslu 14. júlí Í. á. Stefndi greiði áfrýjanda 150 kr. málskostnað fyrir hæstarjetti. Dóminum skal fullægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Með brjefi dags. 18. maí þ. á. krafðist veðdeild Lands- bankaas i Reykjavík, að jörðin Þingeyri, 3,96 hndr. að n. m., ásamt með húsum og mannvirkjum þar á meðal bryggju, vatnsleiðslu, járnbrautum, vögnum og öllu tilheyrandi yrði selt á opinberu uppboði til lúkningar skuld upphaflega 30000 kr. nú að eftirstöðvum kr. 6555,30 auk veðdeildarkostnaðar áfölln- um vöstum og dráttarvöxtum og kostnaði við uppboð, alt samkvæmt veðskuldabrjefi dags. 7. október 1908. Uppboðið var síðan auglýst lögum samkvæmt og tór þannig fram, að hæstbjóðandi varð umboðsmaður Lands- banka Íslands í Reykjavík fyrir 76000 kr. Krafðist hann áður en uppboðinu lauk að bankanum yrði útlögð eignin sem ólull- nægðum veðhafa. 857 Samkvæmt veðbókarvottorði, er lagt var fram á upp- boðinu, á Landsbanki Íslands 500000 kr. skuld, þinglesna með 2. veðrjetti í eigninni. En hvorki var frumrit veðskuldabrjefs- ins, nje eftirrit af því lagt fram á uppboðinu. Eins og að framan getur fór uppboðið fram einvörð- ungu eftir kröfu veðdeildarinnar og er þá spurning, hvort Landsbanki Íslands hefir heimild til að fá sjer lagða út eign- ina sem ófullnægum veðhafa. Að rjettarins áliti verður eigi betur sjeð, en að ráðstöfun veðdeildarinnar um að selja veðið til fullnustu umræddri skuld, sje algerlega sjálfstæð ráðstöfun, er aðrir veðhafar geti eigi notfært sjer nema sjerstök heimild væri fyrir hendi, sem rjettinum er eigi kunnugt um. Hliðstæð lög um þetta atriði giltu einnig í Danmörku þar til lög nr. 66, 9. apríl 1891, um uppboð gengu þar í gildi. Með lögum þessum verður sú breyting á rjettarstöðu veðhafa á nauðungaruppboði, að þeim er gefið jafnrjetti, þannig að hverjum þeirra um sig og án tillits til hver þeirra er gerðarbeiðandi, er gefinn kostur á, að láta útleggja sjer eignina, sem ófullnægðum veðhafa, hati hann á uppboðinu gert hæsta boð og fær eitthvað af uppboðsverðinu upp í skuld sína en þó eigi fullnaðargreiðslu (38. gr. greindra laga). Ennfremur sýnir rit Nellemanns: Læren om Auction 1894, sjerstaklega bls. 114, að þangað til nefnd lög gengu í gildi virðist uppboðsbeiðandi einn hafa verið talinn eiga rjett til að fá eignina útlagða, sem ófullnægður veðhafi. Af greindum ástæðum sjer rjetturinn sjer eigi fært, að taka til greina kröfu Landsbanka Íslands um að eignin verði út- lögð honum sem ófullnægðum veðhafa. Hinsvegar sam- þykkir rjetturinn hæsta boð bankans í eigninni samkvæmt uppboðsskilmálunum. Uppboðsráðandi getur þess, að úrskurð þennan hafi hann eigi getað kveðið upp fyr vegna ferðalaga og embættisanna. 858 Miðvikudaginn 26. sept. 1928. Nr. 107/1927. Kristinn Jónsson (Stef. Jóh. Stefánsson) gegn Halldóri Jónssyni og Jóni Jónssyni (Enginn). Fyrning skuldar. Dómur gestarjettar Seyðisfjarðar 19. ág. 1927: Stefndur Kristinn Jónsson frá Bakkafirði, nú Kirkjuveg 84 í Vestmannaeyjum, greiði stefnandanum, Halldóri Jónssyni kaupmanni og Jóni Jónssyni bónda í Firði, báðum á Seyðis- firði, kr. 2472,47 ásamt 6“ ársvöxtum frá 22. april 1927 til greiðsludags og að auki kr. 32,00 í málskostnað. Dóminum ber að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Við þingfestingu máls þessa í hæstarjetti 30. mars þ. á. var mætt bæði af hálfu áfrýjanda og stefndu, og var málinu þá með samþykki umboðsmanns steindu frestað til fyrirtektar síðar. Er málið því næst var tekið fyrir 30. maí s.l. mætti umboðsmaður stefndu að vísu, en ljet þess þá getið, að hann myndi ekki mæta aftur í málinu; hefir málið því verið rekið skrif- lega samkv. 1. lið 2. mgr. 38. gr. hæstarjettarlaganna og dæmt samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Skuld sú, er ræðir um í máli þessu, stafar frá viðskiftum áfrýjanda við verslun Halldórs Runólfsson- ar á Bakkafirði. sem var tekin til gjaldþrotaskifta 14. mars 1923. Heir áfrýjandi, sem ekki mætti í undirrjetti, gefið þá skýrslu um málið hjer fyrir rjettinum, að hann hafi haft talsverð viðskifti við nefnda verslun þar til seint á árinu 1922, en upp frá því hafi hann engin 859 viðskifti átt við hana, enda hafi hann þá er viðskift- in hættu, talið sig skuldlausan við verslunina; hafi skuldin því, ef nokkur hafi verið, verið orðin fyrnd, þegar málið var höfðað, með því að skuldin hafi fyrnst á 4 árum frá 1. jan. 1923 að telja og fyrningar- fresturinn þannig liðinn, er stefna var honum birt í málinu, 22. apríl 1927. Krefst áfrýjandi því að verða sýknaður og málskostnaðar í hæstarjetti. Skýrslu áfrýjanda um fyrningu skuldarinnar verð- ur að taka til greina, enda hefir enginn reikningur verið lagður fram í málinu yfir úttekt áfrýjanda við verslun Halldórs Runólfssonar og engin grein gjörð fyrir skuldarkröfunni önnur en sú, að skuldin er talin >samkvæmt keyptum skuldalista<. Það ber því samkvæmt kröfu áfrýjanda að fella hinn áfrýjaða dóm úr gildi og sýkna hann af kröfum stefndu í máli þessu. Málskostnaður í hjeraði á að falla niður, en málskostnað í hæstarjetti verða steindu að greiða áfrýjanda með 200 kr. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandi Kristinn Jónsson á að vera sýkn af kröfum stefndu Halldórs Jónssonar og Jóns Jóns- sonar í máli þessu. Málskostnaður í hjeraði fellur niður en máls- kostnað í hæstarjetti greiði stefndu áfrýjanda með 200 kr. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðiðr að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hafa þeir, Halldór Jónsson kaupmaður og Jón Jónsson bóndi í Firði, báðir á Seyðisfirði, höfðað gegn Kristni 860 Jónssyni frá Bakkafirði, nú til heimilis Kirkjuveg 84 í Vest- mannaeyjum, fyrir gestarjettinum samkvæmt heimild í lögum nr. 59, 10. nóv. 1905 með stefnu útgefinni 5. april þ. á. birtri 22. april sama ár. Samkvæmt stefnunni hafa stefnendurnir krafist þess, að steindur verði dæmdur til að greiða þeim umstefnda skuld að upphæð kr. 2472,47, ásamt 69 ársvöxtum frá 22. april 1927 til greiðsludags og að auki málskostnað að skaðlausu eða eftir mati dómarans. Stefndur hefir hvorki mætt nje mæta látið og er honum þó löglega stefnt. Verður þá eltir N. L. 1—4—32. og tilsk. 3. júní 1796, 2. ar, sbr. tilsk. 15. ágúst 1832, 8. gr. að dæma málið eftir tramlögðum skjölum og skilríkjum. Þar sem stefnendurnir hafa lagt fram itarleg skilríki fyrir dómkröfunni, verða kröfur þeirra teknar til greina að öllu leyti. Málskostnaður þykir hæfilega metinn kr. 32,00. Föstudaginn 28. sept. 1928. Nr. 17/1928. Guðjón J. Lindal gegn Hermanni Jónssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Guðjón J. Líndal, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann at nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Föstudaginn 5. okt. 1928. Nr. 53/1928. Valdstjórnin gegn Óskari Þórðarsyni. Úrskurður: Aður en dómur er kveðinn upp | hæstarjetti ber að útvega Í málinu ítarlegri upplýsingar, sem hjer greinir: 1. 3. 861 Staðfest eftirrit ber að útvega af sætt þeirri, er kærði hefir undirgengist 13. april þ. á. og af próf- unum í því máli og skjölum, er lögð hafa verið fram. Rjettarskýrslu ber að taka af vitnunum Guðbirni Hanssyni lögregluþjóni, Magnúsi Bjarnasyni bif- reiðarstjóra og Jens Eyjólfssyni byggingameistara um í hverju það hafi lýst sjer, að kærði hafi verið undir áhrifum áfengis og hve mikil brögð hafi verið að því, þegar bifreiðin var tekin af honum, svo og rjettarskýrslur annara vitna, er um þetta kunna að geta borið. Það ber að yfirheyra kærða ítarlegar en gjört hefir verið um bifreiðarakstur hans inn á Grettisgötu umrætt kvöld og undir hve miklum áhrifum áfengis hann hafi þá verið. Að öðru leyti ber og hjeraðsdómaranum að út- vega aðrar þær skýrslur og upplýsingar, er fram- haldsrannsóknin kann að gefa tilefni til. Því úrskurðast: Framangreindar skýrslur og upplýsingar ber að útvega svo ljótt sem verða má. Mánudaginn 8. okt. 1928. Nr. 40/1928. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Þorsteini Jónssyni (Svb. Jónsson). Bifreiðalagabrot. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 30. apríl 1928: Kærður, Þorsteinn Jónsson, greiði 15 króna sekt í ríkis- sjóð, innan 10 daga frá lögbirtingu dóms þessa en sæti ella 55 862 í hennar stað einföldu fangelsi í 2 daga. Svo greiði hann og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða dómi ber að staðfesta hann, þó þannig að sektin verði 50 kr. og afplánunartíminn 5 dagar. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, 60 kr. hvorum. Því dæmist rjett vera: Dóminum skal óraskað, þó þannig að sektin verði 50 kr. og afplánist með 5 daga einföldu fangelsi. Kærði, Þorsteinn Jónsson, greiði allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talin sóknar- og varnarlaun málflutningsmannanna Guðmundar Ólafssonar og Sveinbjarnar Jónssonar, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Þorsteini Jónssyni, bifreiðarstjóra, Strandgötu 23 í Hafnarfirði fyrir brot gegn ákvæðum bifreiðarlaganna nr. 56 frá 15. júní 1926 sbr. og lög nr. 23. frá 31. maí 1927. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina og sannaðir með eigin játningu kærðs, er kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. Kærður hefir játað að hafa þrisvar sinnum 4. þ. m. og einu sinni 5. þ. m. ekið milli Hafnarfjarðar og Reykjavíkur með 2 farþega í framsæti bifreiðarinnar og í þessum sömu 863 ferðum kveðst hann og sennilega í öll skiftin hafa haft 7 far- farþega í bifreiðinni, enda þótt skoðunarvottorð bifreiðarinn- ar hefði áður verið hengt upp í bifreiðina og það tiltaki að í bifreiðinni megi aðeins vera 6 farþegar. Reglugjörð nr. 4 frá 1. febrúar þ. á. um skoðun bifreiða hefir ekki verið birt almenningi fyrri en 19. þ.m. (sbr. Stj.tíð. 1928 B., bls. 1.). Verður kærður því aðeins dæmdur fyrir brot gegn hinum tilvitnuðu lögum en ekki fyrir brot gegn ákvæð- um tjeðrar reglugjörðar. Í 1. gr. laga nr. 23 frá 31. mai 1927, sem.er breyting á ákvæðum 4. gr. laga nr. 56 frá 15. júní 1926, er svo fyrir mælt, að skoðunarmenn bifreiða skuli ákveða í skoðunar- vottorði hversu margir farþegar megi vera í bifreið til mann- Hutninga og er bifreiðarstjórum að sjálfsögðu skylt að haga sjer eftir því. Í bifreið þeirri sem hjer um ræðir hafa þeir ákveðið að megi flytja 6 farþega, en kærður hefir Þrátt fyrir það flutt 7 farþega í bifreiðinni og með því brotið gegn ákvæðum lagagreinarinnar. Kærður hefir undirgengist í þess- um sama rjetti 10 króna sekt fyrir að taka ekki rjetta beygju við gatnamót. Refsing sú, er kærður hefir til unnið fyrir þetta brot, er að áliti dómarans eftir 14. gr. laga nr. 56/1926 hæfilega ákveð- in 15 króna sekt, er renni í ríkissjóð, og greiðist innan 10 daga frá lögbirtingu dómsins, ella sæti hann í hennar stað einföldu fangelsi í 2 daga. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 8. okt. 1928. Nr. 86/1927. Helgi Benediktsson f. h. Versl.fjel. Vestmannaeyja (Guðm. Ólafsson) gegn Smjörlíkisgerðin h.f. (Enginn). Þingsafglöpun. Dómur gestarjettar Vestmannaeyja 29. ág. 1927: Stefndi Helgi Benediktsson á að greiða H/f. Smjörlíkis- 55* 864 gerðinni Í Reykjavikinni kr. 3488,85 með 60 ársvöxtum frá 1. jan. 1926 til greiðsludags og 250 krónum í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- legri birtingu hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Það er aðalkrafa áfrýjanda, sem ekki mætti í málinu í hjeraði, að hinn áfrýjaði dómur gestarjettar Vestmannaeyja 29. ágúst Í. á., verði ómerktur og mál- inu vísað frá gestarjettinum, af þeirri ástæðu, að steindi. stjórn h.l. Smjörlíkisgerðin í Reykjavík, hafi heimildar- laust látið mann, heimilisfastan í Vestmannaeyjum, mæta af sinni hendi fyrir gestarjettinum, þegar málið var þingfest þar 10. s.m. En til vara krefst álrýjandi, sýknu og málskostnaðar fyrir báðum rjettum, hvor krafan sem tekin verði til greina. Stefndi mætti ekki hjer fyrir rjettinum þá er taka skyldi málið fyrir í síðastliðnum júnímánuði. Heir málið því verið rekið skriflega samkv. 38. gr. hæsta- rjettarlaganna, og er dæmt samkv. N. L. 1—4—32 og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Það sjest ekki á dómsgerðunum eða öðrum skjöl- um málsins, að aðiljar hafi komið sjer saman um að reka málið fyrir gestarjettinum eða að önnur sjerstök heimild hafi verið til slíkrar málsmeðferðar. Hinsvegar hermir áfrýjandi það rjett, að heimilistastur maður í Vestmannaeyjum hafi mætt í málinu af hendi sækj- anda í hjeraði þá er málið var þingfest í gestarjett- inum og tekið undir dóm. En til þess var ekki heimild að svo vöxnu máli. Verður því samkvæmt kröfu áfrýjanda að ómerkja dóminn og vísa málinu frá gestarjettinum. Eitir þessum úrslitum verður stefnandi að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarjetti og er hann 865 ákveðinn 200 kr, en málskostnaður í hjeraði þykir eiga að falla uiður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði gestarjettardómur á að vera ómerkur og vísast málinu frá gestarjettinum. Stefndi, stjórn h.f. Smjörlíkisgerðin í Reykja- vík, greiði áfrýjandanum, Helga Benediktssyni f. h. Verslunarfjelags Vestmannaeyja, 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, en málskostnaður í hjeraði fellur niður. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Föstudaginn 12. okt. 1928. Nr. 52/1928. Rjettvísin og valdstjórnin (L. Jóhannesson) gegn Þorkeli Þorleifssyni (L. Fjeldsted). Brot gegn bifreiðarlögum, lögreglusamþ. Rvíkur og 200. gr. hgl. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 15. júlí 1928: Ákærður, Þorkell Þorleifsson, sæti einföldu fangelsi í tvo mánuði og greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar á meðal kr. 40,00 í málsvarnarlaun til hins skipaða talsmanns síns hjer í rjettinum, Lárusar Fjeld- sted hrm.flm. Ákærður skal og sviftur leyfi til að aka bifreið í eitt ár frá lögbirtingu dóms þessa. Fullnustu fangelsisrefsingarinnar skal frestað og hún falla niður, nema ákærður, innan 5 ára frá uppsögn dóms þessa, 866 sæti ákæru í opinberu máli fyrir glæp drýgðan af ásettu ráði, og sje í því máli dæmdur til þyngri refsingar en sekta. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarj ettar. Svo sem tekið er fram í dómi undirrjettarins hefir ákærði gert sig sekan í vítaverðri óvarkárni með því að aka bifreiðinni með 18—20 kílómetra hraða á fjöl- farinni götu bæjarins og svo skamt á eftir annari bif- reið, sem raun bar vitni um, og ennfremur með því. að horfa aftur fyrir sig undir akstrinum. Afbrot ákærða, er hafði mannsbana í för með sjer, ber að heimfæra undir 200. gr. hinna almennu hegn- ingarlaga, 6. gr. bifreiðarlaganna 15. júní 1926 og 49. gr. lögreglusamþyktar Reykjavíkur 19. april 1919. Með tilliti til þess, að kona sú, er bana beið við slysið, átti einnig sök á því með óvarkámi sinni, þykir refsing ákærða hæfilega ákveðin einfalt fangelsi í einn mánuð. Auk þess verður samkvæmt 5. gr. bif- reiðarlaganna fallist á það, að undirdómarinn hefir svift ákærða leyfi til að aka bifreið í eitt ár frá birt- ingu undirrjettardómsins, þ. e. frá 18. júlí þ. á. að telja. Skilorð undirrjettardómsins þykir rjett að fella niður, en málskostnaðarákvæði hans skal óraskað. Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verj- anda í hæstarjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Ákærði Þorkell Þorleifsson sæti einföldu fangelsi í einn mánuð og skal auk þess sviftur leyfi til að aka bifreið í eitt ár frá 18. júlí þ. á. að telja. 867 Um málskostnað í hjeraði skal undirrjettar- dóminum óraskað og ákærði greiða allan kostnað sakarínnar í hæstarjetti, þar með talin málílutn- ingslaun til sækjanda og verjanda, málflutnings- mannanna Lárusar Jóhannessonar og Lárusar Fjeldsted, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu gegn Þorkeli Þorleifssyni, bifreiðarstjóra til heimilis á Bragagötu 29, fyrir brot gegn ákvæðum 18. kapítula almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869, bifreiðarlaganna og lögreglu- samþyktarinnar fyrir Reykjavík. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, og sannaðir með eigin játningu ákærðs, er kemur heim við það sem á annan hátt er upplýst í málinu. Hinn 18. apríl sl. nálægt kl. 5!“ síðdegis ók ákærður á bifreið sinni R.E. 441, vestur eftir Vesturgötunni. Í bifreið- inni sat við hlið ákærðs verkamaður úr vjelsmiðjunni >Hjeðinn< og annar maður hafði hlaupið upp á vinstra aurbretti bifreið- arinnar og stóð þar, en ákærður ljet það afskiftalaust. Vestur eftir Vesturgðtunni ók á undan ákærðum vöruflutningabifreið var millibilið skamt og dró hvorki sundur nje saman, því bifreiðarnar fóru með líkum hraða, um 20 kílóm. á klukku- stund að því er ákærður heldur. Hraðamælir var enginn á bifreið hans. Alt í einu fór maður sá, er staðið hafði á aur- brettinu að reyna að komast inn í bifreiðina með því að skríða yfir hurðina, sem var læst og handfangslaus. Ákærður leit þá við til mannsins og ætlaði að segja honum hvernig hann ætti að komast inn í bifreiðina, en í því hljóðaði sessu- nautur ákærðs upp yfir sig. Þá leit ákærður fram og sá að kona var að verða undir bifreiðinni, hún var þá um 1—2 metra fyrir framan hana og virðist hún hafa komið af syðri gangstjett og gengið út á götuna og eftir henni til norðvest- nrs, rjett eftir, að bifreiðin hafði ekið framhjá. Ákærðum varð bilt við og honum fibaðist þegar hann sá konuna svo skamt 868 fyrir framan bifreiðina, og bifreiðin rann áfram yfir konuna og stansaði ekki fyr en konan lá um 5 metrum fyrir aftan bifreiðina. Jón Ólafsson og Zophonias Baldvinsson, skoðunar- menn bifreiða, reyndu bifreiðina og komust að þeirri niður- stöðu, að hún væri í nothæfu standi, og hemlarnir þannig, að þegar hún var á 20 km. hraða, mátti stöðva hana með báð- um hemlum, eða fóthemlinum einum á lengd sinni (um 5 metrum) en með handhemlunum á 1'/2 lengd sinni. Konan sem varð undir bifreiðinni hjet Sólveig Þórðar- dóttir, og andaðist hún skömmu siðar og var dauðaorsökin sú, að höfuðskelin hafði brotnað. Tvær konur, sem kunnugar voru Sólveigu heitinni, hafa verið leiddar sem vitni í máli þessu og hafa þær báðar borið það að hún hafi haft góða heyrn og sjón og verið að öllu leyti andlega heilbrigð. Þrir bifreiðarstjórar hjer í bænum hafa og verið leiddir sem vitni í máli þessu og hafa þeir allir borið það og unnið eið að þvi, að þeir hafi veitt því athygli að Sólveig heitin hafi farið mjög óvarlega á götu. Hún hafi oftast gengið ettir miðjum götum og alls ekki tekið tillit til þess þó gefin væri hljóðmerki. Kveða sumir þeirra sjer hafi reynst mjög erfitt að komast hjá slysi, er þeir óku fram hjá henni. Því verður alls ekki neitað, að það var mikil óvarkárni af Sólveigu heitinni að ganga þannig fram á götuna milli tveggja bifreiða sem voru á talsvert hraðri ferð, með svo skömmu millivili, og að ákærði hefir nokkra afsökun fyrir því að hann leit við þ. e. að maðurinn stóð á aurbrettinu eins og fyr segir, en það verður þó hiklaust að lita svo á að ákærður hafi sýnt vitaverða óvarkárni með því að aka með 20 kílómetra hraða ettir fjölfarinni götu, án þess að horfa fram á götuna og án þess að gefa hljóðmerki. Með þessu framferði hefir ákærður að áliti dómarans brotið gegn ákvæð- um 200. gr. almennra hegningarlaga, 6. og 8. gr. bifreiðar- aganna og 49. og Sl. gr. lögreglusamþyktarinnar. Refsing sú, er ákærður, sem kominn er yfir lögaldur sakamanna, fæddur 9. maí 1907, og hefir ekki áður sætt ákæru nje refsingu, hefir til unnið, þykir hæfilega ákveðin samkvæmt hinni tilvitnuðu hegningarlagagrein, 14. gr. bifreiðarlaganna og 93. gr. lögreglusamþyktarinnar tveggja mánaða einfalt fangelsi. Auk þess þykir verða að svifta ákærðan leyfi til að aka bifreið í eitt ár frá birtingu dóms þessa að telja. Svo greiði ákærður allan af máli þessu löglega leiddan 869 og leiðandi kostnað, þar á meðal kr. 40,00 til hins skipaða talsmanns síns hjer í rjettinum, Lárusar Fjéldsted hrm.flm. Með tilliti til þess að hjer er um fyrsta afbrot ákærðs að ræða, og hann hefir talsverðar málsbætur, sem áður eru nefnd- ar og telja verður að sanni það, að slysið stafaði ekki ein- göngu af óvarkárni hans, þykir eftir atvikum mega ákveða að fangelsisrefsing ákærðs skuli vera skilorðsbundin sam- kvæmt ákvæðum 1. gr. laga nr. 39 frá 16. nóv. 1907. Á máli þessu hefir orðið nokkur dráttur, sem stafar af því, að ákærður hefir verið fjarverandi úr bænum og eftir að hann kom til bæjarins, hafa verið haldin nokkur framhalds- próf í málinu. Mánudaginn 29. okt. 1928. Nr. 62/1928. Valdstjórnin (Svb. Jónsson) gegn Ámunda Geirssyni (Guðm. Ólafsson). Ölvun manns á almannafæri ekki talin sönnuð. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 23. ág. 1928: Kærður, Ámundi Geirsson, skal vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli og málskostnaður að greiðast af almannafje. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, er greindar eru í hinum áfrýj- aða lögreglurjettardómi, ber að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum verður allur áfrýjunarkostn- aður málsins, þar með talin málflutningslaun til sækj- anda og verjanda í hæstarjetti, 60 kr. til hvors, að greiðast af almannalje. Því dæmist rjeti vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað. Allur kostnaður málsins fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verj- 870 anda, hæstarjettarmálflutningsmannanna Svein- björns Jónssonar og Guðmundar Ólafssonar, 60 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ámunda Geirssyni, verslunarmanni, Vesturgötu 26, hjer í bæn- um, fyrir brot gegn ákvæðum áfengislaganna nr. 64 frá 7. maí 1926, 16. gr. Málavextir eru þelr, sem hjer greinir: Laugardaginn 28. Í. m. um kl. 8 e. h. fór kærður inn í veitingahúsið >Hótel Ísland< hjer í bænum ásamt þremur mönnum. öðrum. Drukku þeir í sameiningu 2 ' flöskur af spánarvíni með mat. Fór kærður nokkru síðar inn í kaffihúsið =Rosenberg< og drakk þar einn pilsner og þaðan fór hann í bifreið ásamt fleirum upp að Geithálsi, þar sem.hann dvaldi um það bil einn klukkutíma og drakk tvo pilsnera og fór þá til Reykjavík- ur aftur. Hjörtur Ingþórsson, löggæslumaður, sem var staddur á sama tíma og kærður á Geithálsi, hefir kært hann fyrir bað, að hann hafi verið drukkinn þar í þetta sinn. Kærður hefir viðurkent að hann hafi drukkið það, sem áður er greint af áfengi og að hann hafi fundið til áhrifa áfengis, en hann hefir algjörlega mótmælt því, að hann hafi verið ölvaður. Í máli þessu hafa verið leidd 8 vitni, sem öll hafa stað- lest skýrslu sína með eiði. Vitnið Sigurður Hólm Guðmunds- son, sem bæði sá kærðan og talaði við hann á Geithálsi hefir borið það, að hann hafí alls ekki getað sjeð, að kærði hafi verið undir áhrifum áfengis. Vitnið Guðjón Ólafsson, er sá kærðan og talaði við hann, hefir staðfest það, að það hafi sjeð að kærður hafi bragðað áfengi af því að það þekki kærð- an mjög vel, en það hefir haldið því ákveðið fram að kærð- ur hafi alls ekki verið ölvaður. Vitnið Tryggvi Tómasson, sem ók kærðum upp að Geithálsi og til Reykjavíkur aftur, kveður kærðan hala verið rólegan báðar leiðir, og hafi það alls ekki Sctað sjeð að kærður væri undir áhrifum áfengis. Vitnið Guð- mundur Karlsson, sem var með kærðum allan tímann, frá því að hann fór inn á >Hótel Íslands, hefir borið það sama. Vitn- 871 ið Jón Brynjólfsson hefir hinsvegar borið það, að kærður hafi verið undir áhrifum áfengis og jafnframt haft í frammi drykkju- röfl við sig, með því að kærður hafi spurt sig að, hvort það væri að skrifa sig upp. Gegn mótmælum kærðs virðast ekki vera fram komnar fullar sannanir iíyrir því, að kærður hafi haft í frammi drykkjuröfl við vitnið Jón Brynjólfssson, með því og að það brýtur í bága við framburð vitna þeirra, sem áður eru nefnd. Vitnið Hjörtur Ingþórsson hefir borið það, að kærður hafi verið rólegur, er hann sat inni á Geithálsi og ekki haft í frammi nein drykkjulæti, en þegar hann hafi gengið út, þá hafi hann slagað nokkuð. Þessi framburður vitnisins brýtur alveg í bága við vitnaframburð Guðmundar Karlssonar, sem var kærðum samferða út í bifreiðina og tók alls ekki eftir því að kærður væri öðru vísi en hann á vanda til, enda er það úsannað, þótt kærður hafi eitthvað reikað í spori, er hanu gekk út í bifreiðina, að það hafi stafað af ölvun. Vitnin Páll Ólafsson og Vilhelm Knudsen hafa borið það að kærður hafi verið sýnilega drukkinn með því að hann hafi slagað dálítið og jafnframt hafi mátt sjá það af andliti hans og augum og tali. En þessi vitni hafa alls ekki talað við kærðan, heldur aðeins sjeð hann tilsýndar, þar sem þau sátu inni í bifreið á Geithálsi, og virðist það því ekki fullsannað, að látbragð kærðs hafi stafað af ölvun, enda kemur það í bága við framburð annara vitna, sjerstaklega Guðmundar Karlssonar, er var allan tímann með kærðum, og jafnvel fram- burð Hjartar Ingþórssonar, með því að hann hefir borið það, að kæður hafi verið rólegur er hann gekk út í bifreiðina. Með því að það verður að teljast ósannað, að kærður hafi verið ölvaður í þetta umrædda sinn, þá ber að áliti dóm- arans að sýkna hann af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli og málskostnaður að greiðast af almannafje. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 872 Miðvikudaginn 31. okt. 1928. Nr. 63/1928. Valdstjórnin (svb. Jónsson) gegn Oluf Bang (Guðm. Ólafsson). Ölvun manns á almannafæri ekki talin sönnuð. Dómur lögregurjettar Reykjavikur 23. ág. 1928: Kærður, Oluf Bang, skal vera sýkn af kæru vald- stjórnarinnar í þessu máli og málskostnaður greiðast af al- mannafje. Dómur hæstarjettar. Af ástæðum þeim, er fram eru teknar í hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi, ber að staðfesta hann. Eitir þessum úrslitum verður allur áfrýjunarkostn- aður málsins, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, 60 kr. til hvors, að greiðast af almannafje. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða lögreglurjettardómi skal óraskað. Allur kostnaður málsins fyrir hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, mál- flutningsmannanna Sveinbjörns Jónssonar og Guð- mundar Ólafssonar, 60 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Oluf Bang, verslunarmanni, Bárugötu 30, hjer í bænum gegn ákvæðum áfengislaganna nr. 64 frá 7. maí 1928, 16. gr. Málavextir eru þeir, sem hjer greinir: Laugardaginn 28. f. m. um kl. 8 e. h. fór kærður inn í veitingahúsið Hótel Ísland< hjer í bænum ásamt þremur mönnum öðrum. Drukku þeir í sameiningu tvær '/ fiðskur af 873 Spánarvíni með mat. Fór kærður nokkru siðar inn í kaffihúsið „Rosenberg< og drakk þar einn pilsner og þaðan fór hann í bifreið upp að Geithálsi, þar sem hann dvaldi um það bil einn klukkutíma og drakk tvo pilsnera og fór þá til Reykja- vikur aftur. Hjörtur Ingþórsson, löggæslumaður, sem var staddur á sama tíma og kærður á Geithálsi, hefir kært hann fyrir það, að hann hafi verið drukkinn þar í þetta sinn. Kærður hefir viðurkent það, að hann hafi drukkið það sem áður er greint af áfengi og að hann hafi fundið til áhrifa áfengis, en hann hefir algjörlega mótmælt því, að hann hafi verið ölvaður. Í máli þessu hafa verið leidd 8 vitni, sem öll hafa stað- fest skýrslu sína með eiði. Vitnin Guðjón Ólafsson og Sigurgeir Guðsteinsson, sem bæði sáu kærðan á Geithálsi, og annað þeirra talaði við hann, hafa bæði borið það, að þau hafi alls ekki sjeð, að kærður væri undir áhrifum áfengis þar. Vitnið Tryggvi Tómasson, er ók bifreið þeirri er kærður fór með upp að Geithálsi og það- an aftur, kveður kærðan hafa verið stiltan og rólegan báðar leiðir og hafi það alls ekki sjeð, að hann var undir áhrifum áfengis. Vitnið Guðmundur Karlsson, sem var með kærðum allan tímann frá því að hann fór inn á >Hótel Íslands, hefir og borið það sama. Vitnið Jón Brynjólfsson hefir borið það aftur á móti, að kærður hafi verið sýnilega ölvaður, er hann sat við borðið í vestursalnum á Geithálsi, en með því að það brýtur alveg í bága við framburð vitna þeirra, sem áður eru nefnd, og jafnvel vitnaframburð kærandans Hjartar Ingþórs- sonar, verður það að teljast ósannað. Hinsvegar hefir vitnið Hjörtur Ingþórsson borið það, að er kærður gekk út úr hús- inu og út í bifreiðina þá hafi hann verið valtur í gangi og lítið eitt slagað. Á þessum framburði vitnisins virðist naum- ast geta orðið bygður refsidómur yfir kærðum, með því að hann brýtur í bága við vitnaframburð Guðmundar Karlssonar, sem var kærðum samferða út í bifreiðina og tók alls ekki eftir því, að kærður væri öðruvísi en hann á vanda til, enda er það ósannað, þó kærður hafi eitthvað reikað í spori, er hann gekk út í bifreiðina, að það hafi stafað af ölvun. Vitn- in Vilhelm Knudsen og Páll Ólafsson hafa borið það, að kærður hafi verið áberandi drukkinn og hafi þau dregið það af látbragði kærðs með þvi að hann hafi slagað, tekið utan- um menn þá, er með honum voru, og af handaslætti kærðs. 874 En þar sem vitnin hafa alls ekki talað við kærðan, heldur aðeins sjeð hann tilsýndar, þar sem þau sátu inni í bifreið á Geithálsi, þá virðist það ekki fullsannað, að látbragð kærðs hafi stafað af ölvun, enda kemur það í bága við skýrslu hinna vitnanna, sjerstaklega Guðmundar Karlssonar, er var allan tímann með kærðum og jafnvel skýrslu Hjartar Ingþórssonar, með því að hann hefir borið það, að kærður hafi verið ró- legur er hann gekk út í bifreiðina. Með því að það verður að teljast ósannað, að kærður hafi verið ölvaður í þetta umrædda sinn, þá ber að áliti dóm- ans að sýkna hann af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli og málskostnaður að greiðast af almannatfje. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Miðvikudaginn 31. okt. 1928. Nr. 34/1928. Björn Ólafsson (sjálfur) gegn Jóni E. Bergsveinssyni (Enginn). Meiðyrðamál. Sýknun. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 15. des. 1927: Hin umstefndu ummæli að því leyti er þau ná til stefnanda svo og orðið >óvönduðum< í varnarskjali stefnds eiga að vera dauð og ómerk. Steindur, Björn Ólafsson, greiði 40 króna sekt í ríkissjóð og komi í stað hennar, ef hún er ekki greidd áður en aðfarar- irestur er liðinn 3ja daga einfalt fangelsi. Svo greiði stefndur og stefnanda, Jóni E. Bergsveinssyni, kr. 50,00 í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi hefir krafist þess fyrir hæstarjetti, að hinn áfrýjaði bæjarþingsdómur verði úr gildi feldur og að hann verði sýknaður af kröfum stefnda í máli 875 þessu, svo og að stefndi verði dæmdur til að greiða sjer málskostnað eftir mati rjettarins. Stefndi hefir hvorki mætt nje látið mæta í hæsta- rjetti þótt áfrýjunarstefnan hafi verið löglega birt hon- um og hefir málið því verið rekið skriflega samkv. 38. gr. 1. tölul. hæstarjettarlaganna og er dæmt sam- kvæmt N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Hin átöldu ummæli, sem greind eru í undirrjettar- dóminum, eru tekin úr skýrslu, er áfrýjandi sem erind- reki hins opinbera sendi stjórnarráðinu og verður eigi litið svo á, að áfrýjandi hafi með því að setja um- mæli þessi í skýrsluna farið út fyrir þau takmörk, er. lög setja um ritfrelsi, enda er ummælunum ekki beint til steinda persónulega og felst því ekki í þeim nein aðdróttun um það, að hann hafi gjört sig sekan í vítaverðri óvandvirkni eða hirðuleysi í starfi sínu sem sýslunarmaður hins opinbera, það ber því samkv. kröfu áfrýjanda að fella hinn áfrýjaða dóm að þessu leyti úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum steinda í hjeraði. Hinsvegar verður að fallast á, að hjeraðsdómar- inn hefir dæmt dautt og ómerkt orðið s>óvönduðumc Í varnarskjali áfrýjanda fyrir undirrjettinum og sektað hann fyrir ósæmilegan rithátt. Ákveðst sektin 10 kr. er renni að helmingi í ríkissjóð en að helmingi í fá- tækrasjóð Reykjavíkur og afplánist með tveggja daga einföldu fangelsi, ef hún er ekki greidd innan 15 daga frá uppsögn dóms þessa. Eftir atvikum þykir rjett, að málskostnaður í hjer- aði falli niður en að stefndi greiði áfrýjanda 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Því dæmist rjett vera: Áfrýjandinn Björn Ólafsson á að vera sýkn af krölum stefnda Jóns E. Bergsveinssonar. 876 Orðið >óvönduðumc< í varnarskjali áfrýjanda fyrir undirjettinum skal dautt og marklaust vera og áfrýjandi greiði 10 kr. sekt, er renni að helm- ingi í ríkissjóð en að helmingi í fátækrasjóð Reykja- víkur og afplánist með tveggja daga einföldu fangelsi, ef hún er ekki greidd innan 15 daga frá uppsögn dóms þessa. Málskostnaður í hjeraði falli niður, en stefndi greiði áfrýjanda 100 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjetti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Í grein, með fyrirsögninni >Síldarmáliðe, er birtist í blað- inu >Vísic, sem kom út hjer í bænum 28. júni 1926, og talin er útdráttur úr skýrslu Björns Ólafssonar til stjórnarráðsins um sildarmarkað og sildarsölu, eru eftirfarandi ummæli: „Eitt af því, sem tíðkast hefir á síðastliðnu ári er það, að bætt hefir verið í tunnurnar sild, sem ekki hefir verið af sömu gæðum og sú, er í tunnunni var fyrir. Á jeg þar við, að tunn- ur með góðri, ágústveiddri sild síðar fyltar (>pakkaðar<) með júlísild, og gagnkvæmt. Í fyrsta lagi er þetta háskaleg óvand- virkni á meðferð vörunnar, og í öðru lagi, þegar erlendir kaupmenn, verða varir við þetta, styrkjast þeir enn betur í vantrausti sínu á hinu opinbera matseitirliti á sildinnis. Stefnandi þessa máls, Jón E. Bergsveinsson, yfirsildar- matsmaður, hjer í bænum, taldi ummæli þessi meiðandi og móðgandi í sinn garð, þar eð hann hafði gegnt yfirsildarmats- mannsstörfum í Akureyrarumdæmi sumarið 1925. Höfðaði hann þvi með steinu útgefinni 7. maí þ. á. mál þetta gegn höfundi ummælanna, steindum Birni Ólafssyni, kaupmanni, hjer í bæ. Gerir stefnandi þær kröfur að hin umstefndu um- mæli verði, að því er þau ná til hans dæmd dauð og ómerk stefndur dæmdur Ívrír þau í þyngstu refsingu, er lög leyfa. Svo krefst hann ov málskostnaðar hjá steindum eftir mati rjettarins. 871 Stefndur hefir krafist sýknu af framangreindum kröfum stefnanda og málskostnaðar. Reisir hann sýknukröfu sína á því, að ummæli sín sjeu rjett og hafi hann fyrir því eigin reynslu og “umsögn sænskra sildarkaupenda. Kveður hann það hafa verið skyldu sína að skýra stjórninni frá þessu, sem öðru, er hann hafi álitið athugavert við sildarframleiðslu og sölu, enda sje hjer um opinbera skýrslu að ræða. Þá kveður hann og galla þá við áfyllingu tunnanna, sem hann getur um í um- mælunum, geti hafa orðið án vitundar stefnanda, þar sem hann geti ekki með eigin augum haft eftirlit með hverri tunnu, sem send er út úr hans umdæmi. Rjetturinn verður nú samt sem áður að lita svo á, að þau ummæli steinds að um háskalega óvandvirkni hafi verið að ræða á meðferð síldarinnar árið 1925, sem að sjálfsögðu ná eigi síður til stefnanda en annara sildarmatsmanna það ár, sjeu móðgandi fyrir hann, enda bera ummælin það með sjer, að svo mikil brögð hafi átt að vera að göllum þeim á sildar- meðferðinni, sem stefndur átelur að slíkt hefði ekki getað átt. sjer stað í umdæmi stefnanda án vitundar hans, nema um eftirlitsleysi væri að ræða af hans hálfu. Í málinu er enginn ágreiningur milli aðilja um það að aðferð sú, sem stefndur getur um í hinum umstefndu ummæl- um sje galli á meðferð sildar. Stefnandi hefir hinsvegar mót- mælt því ákveðið að þess háttar aðferð hafi átt sjer stað í hans umdæmi og hefir stefndur engar sönnur fært hjer fyrir rjettinum fyrir hinu gagnstæða. Það verður eigi talið rjettlæta ummælin, sem birtust almenningi í opinberu blaði, þótt þau hafi upphaflega verið sett fram í skýrslu til stjórnarráðsins enda var ástæða til þess fyrir stefndan, sem var erindreki hins opinbera, að tryggja sjer sönnun fyrir þeim atriðum í skýrslu sinni, sem gátu orðið álitshnekkir fyrir opinbera eftira litsmenn við síldarverkunina. Af framangreindum ástæðum þykir verða að taka kröfur stefnanda um Ómerkingu á hinum umstefndu ummælum tik greina og dæma stefndan í refsingu fyrir þau. Í einu varnarskjali sínu hefir steindur dróttað því að stefnanda að hann væri >óvandaður< maður og hefir stefn- andi krafist ómerkingar á því orði og að stefndur verði sekt- aður fyrir það. Ber einnig að taka þá kröfu til greina, og þykir refsing sú, sem stefndur hefir til unnið fyrir það orð og hin umstefndu ummæli hæfilega ákveðin 40 króna sekt er 56 878 renni í ríkissjóð og komi í stað hennar ef hún er ekki greidd áðun en aðfarærfrestur í máli þessu er liðinn 3 daga einfalt fangelsi. Eftir þessum úrslitum þykir rjett að stefndur greiði stefn- anda kr. 50,00 í málskostnað. Miðvikudaginn 31. okt. 1928. Nr. 29/1927. Ólafur Guðmundsson gegn Verslunarfjelagi Norðurfjarðar. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Ólafur Guðmundsson, er ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkisjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. — Svo greiði hann og steinda, Verslunarfjelagi Norðurfjarðar, er látið hefir mæta í málinu, 100 krónur í ómaks- bætur að viðlagðri aðför að lögum. Miðvikudaginn 31. okt. 1928. Nr. 19/1928. Jón Hinriksson o. fl. gegn Sveinbirni Jónssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Jón Hinriksson o. fl, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. 879 Miðvikudaginn 31. okt. 1928. Nr. 38/1928. Ólafur R. Ólafs gegn Inga Halldórssyni. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Átrýjandi, Ólafur R. Ólafs, er ekki mætir í mál- inu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Miðvikudaginn 31. okt. 1928. Nr. 41/1928. Helgi Benediktsson f. h. Verslunar- fjelags Vestmannaeyja gegn L. Fjeldsted f. h. Ströjer £ Mörck. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Helgi Benediktsson f. h. Verslunarfje- lags Vestmannaeyja, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. — Svo greiði hann og stefnda L. Fjeldsted í. h. Ströjer á Mörck, sem hefir mætt í málinu 40 kr. í ómaksbætur að við- lagðri aðför að lögum. Föstudaginn 2. nóv. 1928. Nr. 68/1928. Rjettvisin (M. Guðmundsson) gegn Jafet Agli Sigurðssyni (st.Jóh. Stefánsson). Ofbeldi gegn lögregluþjóni. Dómur aukarjettar Hafnarfjarðar 8. nóv. 1927: 56* 880 Ákærður, Jafet Egill Sigurðsson, til heimilis á Hverfisgötu nr. 17B í Hafnarfirði, greiði í ríkissjóð 200 kr. sekt innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella 16 daga ein- földu fangelsi, eða í stað sektarinnar; hann greiði og allan af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnað. — Loks greiði og kærður 90 kr. í skaðabætur til næturvarðar Stígs S. Sæ- lands, til heimilis í Hafnarfirði. — Fullnustu dómsins að því er idæmda hegningu snertir, skal frestað og fellur hún niður eftir 5 ár samkvæmt 1. gr. lága nr. 39, 16. nóvbr. 1907, ef haldin eru skilorð laganna. Skaðabætur ídæmdar ber ákærðum að greiða innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en að öðru leyti ber að fullnægja dómnum að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Verknaður ákærða, sem er lýst rjett í hinum áfrýj- aða dómi að öðru leyti en því, að ákærða var ekki aftrað frá síðari árásinni, þar sem hann lá ofan á næturverðinum, þegar hjálparmennirnir komu á vett- vang, heyrir undir 101. og 102. gr. hegningarlaganna. Og þykir ákærða, sem rjeðist á næturvörðinn, meðan næturvörðurinn, sem var Í einkennisbúningi, var að gegna skyldustarfi sínu, og auk þess veitti næturverðinum áverka og skemdi föt hans, hæfilega refsað með 2 mánaða fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi. Um skaðabætur og málskostnað í hjeraði á auka- rjettardóminum að vera Óóraskað. Loks preiði ákærði allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, þar á meðal 80 kr. til hvors, sækjanda og verjanda hjer í rjetti. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Jafet Egill Sigurðsson, sæti 2 mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. 881 Um skaðabætur og málskostnað í hjeraði á aukarjettardóminum að vera Óraskað. Loks greiði ákærði allan áfrýjunarkostnað sak- arinnar, þar á meðal 80 kr. til hvors, sækjanda og verjanda, málflutningsmannanna Magnúsar Guð- mundssonar og Stefáns Jóhanns Stefánssonar. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Þegar næturvörður Hafnarfjarðarkaupstaðar, Stigur S. Sæ- land 13. sepbr. þ. á. var að koma út af kaffihúsi >Bifreiðar- stöðvar Reykjavíkur< hjer í bænum ölvuðum manní, ásamt öðrum mönnum, er aðstoðuðu hann til þessa, rjeðist ákærður Jafet Egill Sigurðsson, til heimilis á Hverfisgötu nr. 17 B, hjer í bænum, sem er fæddur 22. janúar 1906, og eigi áður hefir verið refsað fyrir neitt lagabrot, á næturvörðinn, tók fyrir kverkar honum, og sló hann í andlitið, svo mar kom á hægra kinnbein og 2 framtennur losnuðu í munni hans, eg ennfrem- ur eyðilagðist einkennishúfa og einkennisbúningur hans rifn- aði og skemdist að öðru leyti. — Ljet kærður yfirhöfuð sem óður væri, enda hann og töluvert ölvaður að sögn hans sjálfs og manna, er horfðu á aðfarir þessar, en var brátt stöðvaður í árás þessari af mönnum þeim, er með næturverðinum voru að koma út úr kaffihúsinu fyr umgetnum öÖlvaða manni, en en litlu síðar rjeðist ákærður aftur á næturvörðinn úti á götu hjer í bænum með hótunum og smánaryrðum, svo og bar- smiði, en var þá aftrað frá árásinni af mönnum, er nætur- vörðurinn kallaði sjer til aðstoðar eða hjálpar til að setja mann þennan í fangelsi. — Viðureign þeirra ákærðs og nætur- varðar átti sjer stað kl. 10 að kveldi greindan dag, og hefir ákærður skýrt frá því, að hann þennan umrædda dag hafi kl. 3 e. hád. farið með bifreið til Reykjavikur, og þá aðeins verið búinn að smakka áfengi litið eitt, en í Reykjavik kveðst hann hafa drukkið með öðrum manni 2 hálfflöskur af spönsku vini, og einnig 1 heilflösku af samskonar víni, sem hann sjálf- ur lagði til, og hann þá verið orðinn töluvert ölvaður, en farið síðan afíur með 8-ferðinni. — Kveðst hann í fyrstu hafa 882 ráðist á næturvörðinn í hugsunarleysi, en er hann hafi komið honum undir sig í fordyri kaffihússins, hafi hann minst gamals fjandskapar þeirra á milli, eða þess, að næturvörður- inn hafi eitt sinn, fyrir mörgum árum, tekið hann að ósekju eða ástæðulausu, er hann var að leika með öðrum drengjum og leitt hann sem fanga um bæinn, í stað annars manns ölvaðs, er hann þurfti að hafa gát á í þetta skifti út af ófríði á götunni, og hyggur mættur að berklaveiki, er hann þá hafi fundið til, hafi ágerst við þessa meðferð næturvarðar á hon- um, en næturvörðurinn kveðst aðeins hafa gjört það í þetta sinn, er skyldan bauð honum, og engan óvildarhug bera eða hafa borið til ákærða siðan, eða áreitt hann að fyrra bragði. Brot ákærða virðist heyra undir 101. og 102. gr. hinna almennu hegningarlaga, sbr. 99. gr. sömu laga, og með til- liti til ákvæða 40. gr. sömu laga og atvíka, er brotið var framið, virðist hegning sú, er ákærður hefir tilunnið fyrir þetta brot sitt, hæfileg 200 kr. sekt, er renni í ríkissjóð, og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en ella sæti hann 16 daga einföldu fangelsi. — Ennfremur greiði ákærður til næturvarðar Stigs S. Sælands hjer í bænum kr. 90,00 í skaða- bætur, fyrir skemdir á einkennisbúningi hans, samkvæmt mati tveggja manna á skemdum þessum, en annara skaðabóta er eigi krafist. — Fulinustu dómsins, að því er ídæmda hegn- ingu snertir, skal frestað, og fellur hún niður ettir 5 ár, sam- kvæmt Í. gr. laga 16. nóv. 1907, ef haldin eru skilorð lag- anna. — Loks ber honum að greiða allan af máli þessu og undanfarandi rannsókn löglega leiddan og leiðandi kostnað. Það vottast að rekstur málsins í hjeraði hafi verið lög- mætur. Mánudaginn 5. nóv. 1928. Nr. 7/1928. Rjettvísin (Theodór Lindal) gegn Kristjáni Þorberg Benediktssyni (M. Guðmundsson). Brot gegn 169. gr. og 165. gr. sbr. 46. gr. hgl. dæmd sbr. 40. pr. hgl. Dómur aukarjettar Dalasýslu 11. jan. 1928: 883 Hinn ákærði Kristján Þorberg Benediktsson sæti 2 ára tyft- unarhúsvinnu og greiði allan kostnað málsins, þar með talin málsvarnarlaun til hins skipaða verjanda síns Jóhanns B. Jens- sonar 15. krónur. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Hjeraðsdómarinn hefir rjettilega heimfært afbrot ákærða, sem lýst er Í dómi aukarjettarins, undir 169. gr. 1. málsgr. og 165. sbr. 46. gr. hinna almennu hegningarlaga. Geðveikralæknirinn á Kleppi hefir rannsakað sak- hæfi ákærða og segir svo í vottorði hans 20. ágúst f. á, að ákærði hafi nokkrar ofheyrnir, er sjeu svo ákveðnar, að það hafi áhrif á skoðun hans og breytni. Í framhaldsvottorði dags. 6. sept. s. á., tekur læknir- inn fram, að þá beri frekar á geðveikinni, en telur þó áhættulaust að koma ákærða í vinnu á skipi eða uppi í sveit. Og í vottorði 15. s. m. lætur hann uppi við rannsóknardómarann það álit sitt, að ákærði hafi gjörst sekur við hegningarlögin af því að hann hafi verið geðveikur, orsök verknaðarins hafi verið hans sjúka hugarástand. Þá hefir og geðveikralæknirinn haft ákærða til athugunar eftir að dómur var kveð- inn upp í hjeraði og hefir í vottorði 4. sept. þ. á. vottað, að ákærði sje þá svo alvarlega geðveikur og hættulegur vegna sinnar sjúku ástríðu, að hafa verði hann í gæslu, og endurtekur læknirinn í þessu vott- orði, að hann áliti, að kærði hafi framið glæpina af því að hann hafi verið geðveikur. En þetta álit sitt hefir geðveikralæknirinn ekki rökstutt frekar en segir í fyrnefndu vottorði hans 20. ágúst Í. á. Hinsvegar hefir settur hjeraðslæknir, er að til- hlutun dómarans rannsakaði ákærða þegar eftir að hann framdi glæpina, vottað, að hann hafi ekki fundið 884 nein greinileg einkenni til geðveiki. Rannsóknardóm- arinn hefir og vottað, að framkoma kærða meðan á prófum málsins stóð hafi eigi gefið neitt tilefni til að ætla, að hann væri ekki heill á geðsmunum. Og eftir prófum málsins ber alt framferði ákærða, áður en hann framdi glæpina, meðan hann var að verkinu og eftir það, þess vott, að hann hafi verið sjer þess meðvit- andi, að verknaður hans var hegningarverður. Að öllu þessu athuguðu verður að álíta, að ákærði hafi verið sakhæfur, er hann framdi afbrotin. Hinsvegar má al framangreindum vottorðum geð- veikralæknisins og aðstæðum þeim, er fyrir hendi voru, þegar ákærði framdi glæpina, ráða það, að ákærði hafi þá vegna geðbilunar á byrjunarstigi verið svo á valdi óeðlilegrar samræðistýsnar, að það hafi haft áhrif á sjálfræði hans, og verður því samkvæmt á- kvæðum 40. gr. hegningarlaganna að refsa honum vægara, en ef hann hefði verið að öllu geðheill. Þykir refsing ákærða með tilliti til þessarar greinar hegn- ingarlaganna eftir atvikum hæfilega ákveðin fjögurra ára betrunarhúsvinna. Ákvæði undirrjeitardómsins um málskostnað stað- festist. Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 150 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Ákærði Kristján Þorberg Benediktsson sæti betrunarhúsvinnu í fjögur ár. Um málskostnað í hjeraði skal aukarjettar- dóminum óraskað. Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar fyrir hæstarjetti, þar með talin mál- ílutningslaun sækjanda og verjanda, cand. juris 885 Theodórs Líndal og málflutningsmanns Magnúsar Guðmundssonar, 150 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með játningu ákærða og öðrum skýrslum er fram hafa komið við rannsókn máls þessa, er sakarefninu þannig farið: Síðastliðið vor, — júní og júlí, — voru þau í sama húsi, Bergstaðastræti nr. 55 í Reykjavík, ákærði Kristján Þorberg Benediktsson og frænka hans Ása Benediktsdóttir saumakona 39 ára. Hafði ákærði þá nokkrum sinnum í frammi áleitni við hana um samfarir og kom inn í herbergi hennar að nóttu til, fáklæddur, í þeim tilgangi, en fór þó aftur út án þess að við- hafa líkamlegt ofbeldi, er stúlkan visaði honum út. Einu sinni varð hún að kalla á húsmóður sína, en systur ákærða, áður ákærði hyrfi frá. Föstudagskvöldið 29. júlí tók ákærði tjeða Ásu í forstof- unni í húsinu, sem þau bjuggu og hjelt henni fastri með ann- ari hendi en opnaði herbergi hennar með hinni og hafði til þess lykil sinn, sem einnig gekk að hennar herbergi. Stúlkan kallaði á húsmóður sina til hjálpar og kom hún þegar, en ákærði hrinti henni frá en stúlkunni inn í herbergið og ali- lokaði þótt systir hans togaði á móti í hurðina. Ákærði tók siðan stúlkuna, fleygði henni upp í rúm, tróð yfirsængurhorni upp í hana og vafði síðan sænginni um höfuð hennar svo henni lá við köfnun. Reif niður um hana fötin, gat komið getnaðarlim sínum inn í >vagina< stúlkunnar, hafði samræðis- hreyfingar og varð sáðfall, en ekki er upplýst hvort sæðið hafi fallið inni í getnaðarflærum stúlkunnar eða utan þeirra. Stúlkan segir að ákærði hafi tekið fyrir kverkar sjer til þess að draga úr ópum hennar. Húsmóðir stúlkunnar náði í tvo karlmenn til hjálpar og báðu þau öll ákærða að hætta og sleppa stúlkunni, en eigi virðist hann hafa látið hana lausa fyr en hafði tekist að opna aðra hurð að herberginu, sem var negld aftur. Meðan á viðureigninni stóð hafði stúlkan bitið sig í vörina; aðrir ytri áverkar virðast ekki hafa verið eftir ofbeldisverkið. Næstu nótt eftir fór ákærði á nærklæð- unum inn í herbergi til systur sinnar, sem var þar ein með 886 börnum sinum (ungum) með þeirri fyrirætlun að hafa með henni samræði. Fór hann upp í rúmið til hennar og lagðist á hana ofan, en hún hrinti honum ofan af sjer og fór ofan úr rúminu og upp á loft og fjekk þar mann til þess að vera niðrí hjá sjer um nóttina. Ákærður fór í veg fyrir hana og kvað henni óþarft að vera hrædda, og ekki sýndi hann henni frekar ofbeldi. Stúlkan Ása hefir játað það að vísu, að hún hafi einu sinni áður haft samræði við karlmann, en ekki er það upp- lýst í málinu að hún hafi haft óorð á sjer, enda hefir ákærði lýst þvi yfir að hann muni ekki til þess að hafa heyrt slíkt. Virðist og læknisskoðun á stúlkunni einnig benda í þá átt að ekki hafi verið ástæða til þess, sömuleiðis hin ákveðna mót- spyrna gegn ákærða. Það verður að álitast að nauðgunarglæpurinn hafi verið fullkomnaður, hefir því ákærður gjörst sekur samkvæmt fyrri- hluta 169. greinar hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869. Áleitni ákærða við systur hans Ásu, verður að teljast til- raun til að hafa holdlegt samræði við hana. Ákærði hefir því einnig gjörst sekur við 165. gr, sbr. 46. gr. hinna almennu hegningarlaga. Er Ása skilgetin systir hans og hafa þau alist upp saman. Engra skaðabóta hefir verið krafist í máli þessu. Hinn ákærði virðist vera líkamlega heilbrigður, en sam- kvæmt vottorðum geðveikralæknisins á Kleppi, sem hefir haft hinn ákærða til athugunar, er geðbilun hans orsök til glæpa- verka hans, aftur á móti lýsir rannsóknardómarinn því yfir að hann hafi ekki orðið var geðbilunar hjá ákærða. Annar læknir, sem skoðaði ákærða fann engin greinileg einkenni sinnisveiki á honum. Aftur á móti bendir hin ónormala sam- ræðisfýsn ákærða á geðbilun hans og ber því að taka tillit til hins sjúka sálarástands hans. Afbrot ákærða, sem kominn er yfir lögaldur sakamanna og ekki hefir sætt ákæru eða refsingu fyrir lagabrot annað en 50 króna sekt fyrir ólöglega sjálftöku ber að heimfæra undir fyrrihluta 169. gr. hinna almennu hegningarlaga og 165. gr., sbr. 46. gr. sömu laga, en þar sem ákærði, að læknis- áliti, var geðveikur er hann framdi afbrotin og taka verður tillit til þess, þegar refsingin verður ákveðin, þykir refsing ákærða, með tilliti til 40. gr. hinna almennu hegningarlaga, hæfilega ákveðin tveggja ára tyftunarhúsvinna. Einnig greiði 887 hann allan kostnað af máli þessu, þar á meðal 15 krónur til verjandans Jóhanns B. Jenssonar. Það vottast að málsmeðferð og málsvörn þessa máls hafi verið lögleg. Miðvikudaginn 7. nóv. 1928. Nr. 102/1928. Eyjólfur Kolbeins (Guðm. Ólafsson) gegn Sigurði Halldórssyni (Jón Ásbjörnsson). Skaðabótamál. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 16. júní 1927: Stefndur, Sigurður Halldórsson, á að vara sýkn af skaðabóta- kröfu stefnandans, Eyjólfs Kolbeins í máli þessu, en greiði honum kr. 50,00 í málskostnað innan fimtán daga frá lögbirt- ingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir að mál þetta var dæmt í hjeraði hafa máls- aðilar aflað nýrra gagna, er lögð hala verið fram í hæstarjetti, en með því að gögn þessi leiða eigi til annarar niðurstöðu en komist hefir verið að í hinum áfrýjaða dómi ber að staðfesta hann og dæma áfrýj- anda til að greiða málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 150 kr. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða bæjarþingsdómi skal óraskað. Áfrýjandi Eyjólfur Kolbeins greiði steinda Sigurði Halldórssyni 150 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rjetti. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 888 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttatilraun höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 13. janúar s.l. af Eyjólfi bónda Kolbeins í Bygggarði í Seltjarnarneshreppi gegn eig- anda vöruflutningabifreiðarinnar R.E. nr. 190, Sigurði trjesmið Halldórssyni, Þingholtsstræti 7, hjer í bænum, til greiðslu skaðabóta að upphæð kr. 400,00 auk málskostnaðar að skað- lausu. Stefndur hefir krafist sýknu af framangreindri kröfu stefn- anda og málskostnaðar eftir mati rjettarins. Tildrög málsins eru þau, að hinn 24. nóvember 1925, kl. um 5 síðdegis var fyrnefnd bifreið á leið frá Seltjarnar- nesi hingað til bæjarins. Á móts við Lambastaði kom trippi hlaupandi af þvervegi (afleggara) inn á aðalveginn í sömu svifum og bifreiðin ók framhjá. Hlaust af því árekstur, sem hafði það í för með sjer, að trippið fótbrotnaði á hægra altur- fæti. Bifreiðarstjórinn, Magnús Ólafsson á Grettisgötu 2, hjer í bænum, stöðvaði bifreiðina samstundis er hann varð var við áreksturinn, og hann sá, hvað skeð hafði, ók hann hingað til bæjarins og sótti Magnús Einarsson dýralækni. Skoðaði hann trippið og lýsti því yfir, að það væri fótbrotið og skaut bif- reiðarstjórinn það siðan eftir beiðni eiganda þess, stefnandans í þessu máli, að því er bifreiðarstjórinn hefir haldið fram fyrir yfirlögregluþjóninum við lögreglurannsókn í málinu og ekki hefir verið mótmælt af stefnanda í þessu máli. Ók bifreiðar- stjórinn síðan skrokk trippisins hingað til bæjarins og kom honum fyrir í íshúsi, og heldur hann því fram að eigandinn hafi ráðstafað honum eftir það, en því hefir stefnandi mótmælt í málinu og kveðst hann ekkert vita hvað um.skrokkinn hafi orðið og muni bifreiðarstjórinn hafa ráðstafað honum, en ekki er upplýst í málinu hvor rjettara hafi fyrir sjer í þessu efni. Stefnandi telur slysið eingöngu vera að kenna ólor- svaranlegri óaðgæslu hjá bifreiðarstjóranum og.álitur að hann eigi alla sök á því. Hefir hann því eins og yr segir, stefnt eiganda bifreiðarinnar til þess að greiða sjer andvirði trippis- ins er hann telur vera 400 krónur. Stefndur byggir hinsvegar sýknukröfu sína á því, að bif- reiðarstjórinn hafi sýnt alla þá gætni og varkámi, sem hon- um var skylt að gæta og að slysið hafi orðið á þann hátt. að bifreiðarstjórinn hafi ekki átt neina sök á þvi. Til vara skeði steindur mótmælt kröfu stefnanda sem othárri. 889 Í stýrishúsi bifreiðarinnar voru, auk bifreiðarstjórans, 2 menn og 4 á burðarborðinu. Fór fram lögreglurannsókn út af slysinu hjer í bænum og kom þá eigi neitt í ljós, sem benti til þess, að bifreiðarstjórinn hefði brotið bifreiðarlögin og eigi er heldur neitt upplýst í þessn máli, sem sýni að svo hafi verið. Eftir skýrslu bifreiðarstjórans, sem ekki hefir verið hnekt, ók hann af ca. 15 kílómetra hraða pr. klst. á vinstra kanti vegarins og hafði lögboðin ljós enda var mikið farið að dimma. Á móts við Lambastaði varð hann þess var að >slinkur< kom á Þifreiðina fyrir aftan stýrishúsið, vinstra meg- in, stöðvaði hann þá þegar og varð þá var við hvað skeð hafði. Annar maðurinn, sem í stýríshúsinu var með bifreiðar- stjóranum, Valentínus Eyjólisson, verkstjóri, gaf þá skýrslu fyrir yfirlögregluþjóninum, að hann hafi orðið þannig var við áreksturinn, að högg og skellur hafi komið á bifreiðina vinstra megin aftan til og hafi hann fyrst, er bifreiðin var stöðvuð sjeð trippið, sem kom haltrandi fram með bifreiðinni vinstra megin. Hefir hann staðfest skýrslu þessa með eiði hjer fyrir rjettinum, að því viðbættu, að álit hans sje, að trippið hafi stokkið upp á veginn og lent á bifreiðinni aftanverðri. Þá hafa þrír af mönnum þeim, sem á burðarborði bif- reiðarinnar voru gefið skýrslu og staðfest hjer fyrir rjettinum. Á framburði eins þeirra, Ingvars Þorsteins Ólafssonar, er litið að byggja, þar eð hann kveðst hafa legið hægra megin á burðarborðinu og því eigi sjeð hvernig slysið vildi til. Aftur á móti ber hinum vitnunum, Ingimar Magnúsi Björnssyni og Ögmundi Friðfinnsyni, sem sátu uppi á burðarborðinu — Ög- mundur utast vinstra megin — saman um það, að samtímis því sem bifreiðin hafi farið fram hjá þverveginum hafi trippið komið hlaupandi eftir honum upp á aðalveginn, lent utan á bifreiðina aftan til við stýrishúsið, og snúist fram með henni, og kveðst vitnið Ögmundur hafa sjeð trippið sparka frá sjer um leið, svo að hægri afturfótur þess hafi lent á vinstra aftur- hjóli bifreiðarinnar. Þá hefir eitt vitni enn, Sigurður Árnason verið leitt fyrir rjettinum. Hefir hann borið það, og sá framburður verið tek- inn jafngildur af steindum sem eiðfestur væri, en mótmælt, sem röngum að hann hafi verið við jarðabótavinnu skamt fyrir norðan veginn, að því er virðist 50—60 föðmum fyrir vestan stað þann, er áreksturinn varð. Hafi hann þá sjeð 890 trippið hlaupa upp á aðalveginn, og hafi hann ekki getað betur sjeð en að það væri komið upp á veginn er árekstur- inn varð, sem hafi verið þannig, að strippið lenti framan á vinstra framhjóli bifreiðarinnar. Rjetturinn verður nú að líta svo á, þrátt fyrir síðast- nefndan vitnisburð, að sannað sje í málinu að slysið hafi viljað til á þann hátt, að trippið hafi stokkið á miðja bifreið- ina um leið og hún fór fram hjá þverveginum, og þá orðið undir vinstra afturhjóli hennar, þvi þess ber að gæta, að vitnið Sigurður Árnason stóð talsverðan spöl frá árekstrarstaðnum, enda mikið farið að dimma, og verður því framburður hans eins ekki tekinn til greina gegn samhljóða framburði tveggja manna, sem horfðu á atburðinn gerast alveg hjá sjer, og sem einnig styðst við framburð vitnisins Valentínusar, sem ekki sá trippið framundan á veginum, og fann áreksturinn verða aftan til á bifreiðinni. Og þar sem ekki er upplýst í málinu að bifreiðarstjórinn hafi á neinn hátt brotið reglur bifreiða- laganna og telja verður að slysið hafi gerst á þann hátt, að það hafi ekki verið á valdi hans, að afstýra því, þrátt fyrir aðgæslu þá, er honum var skylt að gæta, þá verður honum ekki gefið það að sök og ber því að sýkna stefndan af skaða- bótakröfu stefnanda í málinu. Stefndur mætti hvorki nje ljet mæta fyrir sáttanefnd í máli þessu þrátt fyrir lögmætt fyrirkall, þvi sú mótbára hans, að hann hafi ekki talið sjer skylt að mæta sökum þess að af- rit það af sáttakæru, er skilið var eftir handa honum hafi verið óundirritað, verður ekki tekin til greina. Ber því, sam- kvæmt kröfu stefnanda, að dæma stefndan til að greiða hon- um málskostnað, sbr. 4. gr. laga nr. 29, 1917, og þykir máls- kostnaðurinn hæfilega ákveðinn 50 krónur. Föstudaginn 9. nóv. 1928. Nr. 54/1928. Valdstjórnin (svo. Jónsson) gegn Sigurjóni Jónssyni (B. P. Kalman). Bifr.stjóri undir áhrifum áfengis við bifr.akstur. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 1. ágúst 1928: Kærður, Sigurjón Jónsson, missi ökuskírteini sitt í tvö 891 ár frá birtingu dóms þessa að telja. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er sannað með játningu kærða, að hann hafi aðfaranótt 21. júlí þ. á. verið undir áhrifum áfengis við akstur vörubifreiðarinnar R.E. 277. Með þessu hefir kærði, sem tvívegis á árinu 1925 hefir undirgengist sekt fyrir lögreglustjóranum í Reykjavík fyrir að aka bifreið ölvaður og 20. okt. 1927 var dæmdur með lögreglurjettardómi Reykja- ur í 100 kr. sekt og sviltingu ökuskirteinis í 6 mán- uði samkvæmt bifreiðarlögunum nr. 56/1926 fyrir að hafa verið undir áhrifum áfengis við bifreiðarakstur, gerst brotlegur gegn 5. sbr. 14. gr. laga nr. 56/1926 og 20. gr. áfengislaganna nr. 64/1928. Fyrir þessi brot þykir kærða hæfilega refsað með 200 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 20 daga einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo verður og að dæma kærða til að missa ökuskírteini sitt æfilangt. Loks ber kærða að greiða allan kostnað sakarinnar bæði í hjer- aði og hæstarjetti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda hjer Í rjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði, Sigurjón Jónsson, sæti 200 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 20 daga einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Jafnframt er kærði sviftur ökuskírteini æfi- langt. 892 Loks greiði kærði allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda málflutnings- mannanna Sveinbjörns Jónssonar og Björns P. Kalman, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Sigurjóni Jónssyni, bifreiðarstjóra, Laugaveg 123 hjer í bæn- um, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 64 frá 7. maí 1928. Það er sannað með eigin játningu kærðs, er kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu, að laugardag- inn 21. þ. m. um kl. 1272 fyrir hádegi ók kærður vöruflutn- ingabifreiðinni R.E. 277 eftir veginum fyrir ofan Geitháls í Mosfellssveit. Kom þar þá að skoðunarmaður bifreiða, Jón Ólafsson, og stöðvaði bifreið kærðs, kom þá í ljós, að kærð- ur var talsvert drukkinn, svo að skoðunarmanninum þótti viss- ast að taka kærðan í sína bifreið og aka honum til Reykja- víkur, en skilja bifreið kærðs eftir. Kærður hefir með dómi þessa rjettar uppkveðnum 28), 1926 verið dæmdur í 15,00 króna sekt fyrir að aka að nokkru leyti á röngum vegkanti, og ennfremur í 100 króna sekt og missi ökuskírteinis í 6 mánuði, með dómi sama rjettar upp- kveðnum *%o 1927 fyrir að aka bifreið ljóslausri röngu megin á veginum og vera undir áhrifum áfengis við aksturinn. Framantalið brot kærðs ber að áliti dómarans að heim- færa undir 20. gr. áfengislaganna nr. 64 frá 7. mai 1928 og þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið, hæfilega ákveðin missir ökuskirteinis í 2 ár frá lögbirtingu dóms þessa að telja. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 893 Mánudaginn 12. nóv. 1928. Nr. 69/1928. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Jóni Högnasyni (L. Fjeldsted). Ólöglegur innflutningur áfengis. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 10. sept. 1928: Kærður, Jón Högnason, sæti 20 daga fangelsi við venju- legt fangaviðurværi og greiði 2000 króna sekt í Menningar- sjóð innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 65 daga. Þá greiði hann og 1680 krónur í ríkissjóð innan sama tíma. Hið ólöglega innflutta áfengi skal upptækt og eign Menn- ingarsjóðs. Loks greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðn aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Samkvæmt hinu ákveðna, fortakslausa orðalagi í upphafi 2. liðs 27. gr. áfengislaganna þykir ekki verða komist hjá að heimfæra brot kærða undir 1. lið nefndrar lagagreinar. Þykir refsing kærða eftir atvikum hæfilega met- in 1500 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 50 daga einföldu fangelsi, fáist sektin ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dómsins, svo og 10 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Auk þess greiði kærði 40 kr. aukagjald af 63 þriggjapelaflöskum eða af 45 lítrum, samtals 1800 kr. enda sje áfengið eign ríkissjóðs. Loks greiði kærði allan kostnað sakarinnar í hjer- aði og hæstarjetti, þar á meðal laun sóknara og verj- anda hjer í rjetti, 60 kr. til hvors. Það athugast, að rannsókn málsins hefir verið 57 894 harla ófullkomin, þótt ekki hafi þótt full ástæða til að vísa því heim til frekari rannsóknar. Því dæmist rjett vera: Kærði, Jón Högnason, sæti 1500 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 50 daga einföldu fangelsi, fáist sektin ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa, svo og 10 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Auk þess greiði kærði 1800 kr. aukagjald í ríkissjóð af hinum innfluttu 45 lítrum, enda sje áfengið eign ríkissjóðs. Og loks greiði hann allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda, málflutnings- mannanna Jóns Ásbjörnssonar og Lárusar Fjeld- sted, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Í máli þessu, sem höfðað er af „valdstjórnarinnar hálfu gegn skipstjóranum á b/v. >Karlsefni< hjeðan úr bænum, Jóni Högnasyni, Ránargötu 8, fyrir brot gegn ákvæðum áfengis- laganna nr. 64/1923, er það löglega sannað með eigin játn- ingu kærðs, að þegar hann kom á skipi sínu, hingað frá út- löndum 7. þ. m. hafði hann faldar í ísuðum fiski í fiskilest skipsins: 29 1/1 flöskur af Whisky, 10 1/1 flöskur af Cognaci, 12 1/1 flöskur af Genever og 12 1/1 flöskur af Ákaviti. Kærður hefir haldið því fram, að hann hafi ekki ætlað að selja öðrum eða veita fyrir borgun neitt af þessu áfengi, heldur að nota það sjálfur, aðallega handa skipshöfn sinni, en hann hefir þó ekki getað gjört það líklegt, hvað þá held- 895 ur sannað, að áfengið hafi ekki verið flutt inn til sölu eða veitinga fyrir borgun. Framantalið brot kærðs, sem 5. april 1924 var sektaður í þessum rjetti um 200 krónur fyrir brot gegn þágildandi aðflutningsbannslögum, ber að áliti dómarans að heimfæra undir 1. gr. áfengislaganna og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið eftir 27. gr. þeirra, hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 20 daga og 2000 króna sekt í Menningarsjóð, er greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað 65 daga einföldu fangelsi. Þá greiði kærður og 1680 krónur í ríkissjóð innan sama tíma og sektina og loks allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Hið ólöglega innflutta áfengi skal upptækt og eign Menningarsjóðs. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Miðvikudaginn 14. nóv. 1928. Nr. 25/1928. Hreppsnefnd Haganeshrepps (St. Jóh. Stefánsson) gegn Sparisjóði Sauðárkróks (L. Jóhannesson). Um ábyrgð hrepps fyrir láni. Dómur gestarjettar Skagafjarðarsýslu 14. sept. 1928: Stefndur, hreppsnefnd Haganeshreppps fyrir hönd sveitarsjóðs Haganeshrepps, greiði stefnandanum Kristjáni Blöndal fyrir hönd Sparisjóðs Sauðárkróks kr. 1065,11 með 6 % ársvöxtum frá 1. júní 1926 til greiðsludags og 100 krón- ur í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 3ja sólarhringa frá lög- birtingu hans að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Áfrýjandi, hreppsnefnd Haganeshrepps, hefir skot- ið máli þessu til hæstarjettar með stefnu dags. 14. 57* 896 april þ. á. að fengnu áfrýjunarleyfi dags. 7. s. m. og gjafsókn dags. 13. s. m. Að því athuguðu, að tekið er fram í ábyrgðar- yfirlýsingu hreppsnefndanna, að lánið verði tekið í Íslandsbanka eða einhverri annari opinberri lánsstofn- un, en kunnugt er að bankarnir veita aðeins ábyrgð- arlán gegn sjálfskuldarábyrgð, verður að lita svo á að umrædd ábyrgðaryfirlýsing feli í sjer sjálfskuldar- ábyrgð og ber því að staðfesta hinn áfrýjaða dóm með skírskotun til ástæðna hans að öðru leyti. Áfrýjandi greiði steinda málskostnað fyrir hæsta- rjetti með 200 kr. en laun hins skipaða málflutnings- manns hreppsnefndarinnar, 100 kr. greiðist úr ríkissjóði. Því dæmist rjett vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. — Áfrýj- andi hreppsnefnd Haganeshrepps greiði steinda Sparisjóði Sauðárkróks málskostnað fyrir hæsta- rjetti 200 kr. en málflutningslaun skipaðs mál- flutningsmanns áfrýjanda, Stefáns Jóh. Stefáns- sonar, 100 kr., greiðist úr ríkissjóði. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir Kristján Blöndal, stjórnarformaður Spari- sjóðs Sauðárkróks á Sauðárkróki fyrir hönd Sparisjóðsins, höfðað fyrir gestarjettinum með stefnu útgefinni 13. júlí 1926, gegn hreppsnefnd Haganeshrepps í Skagafjarðarsýslu fyrir hönd sveitarsjóðs nefnds hrepps, og krafist þess að stefndur verði dæmdur til að greiða honum kr. 1068,11 með 60% árs- vöxtum frá 1. júní 1926 til greiðsludags og málskostnað eftir mati rjettarins. 897 Stefndur hefir krafist fyrst og fremst að málinu sje vísað frá dómi, en til vara algerðrar sýknu af kröfum stefnand- ans svo og að hann verði dæmdur til að grciða hæfilegan málskostnað eftir mati rjettarins. Málavextir eru þeir, að með ábyrgðarskjali dags. 10. april 1915, tókust hreppsnefndir Holts- og Haganeshreppa, vegna sveitarsjóða nefndra hreppa, á hendur sjálfskuldar- ábyrgð á láni að upphæð 4000 krónur, sem Kaupfjelag Fljóta- manna fjekk hjá framangreindum sparisjóði 5. október sama ár. Náði ábyrgð þessi einnig til tryggingar vöxtum af ofan- greindum höfuðstóli og öllum kostnaði er af vanskilum á greiðslu lánsins leiddi. Hafði sýsluneind Skagafjarðarsýslu, á fundi sínum 26. febrúar ofangreint ár, veitt leyfi sitt til þess að hreppsnefndirnar tækist á hendur ábyrgð þessa. Hefir stefnandinn höfðað mál þetta til greiðslu á eftirstöðvum höfuð- stóls og vaxta ofangreinds láns, sem samkvæmt reikningi framlögðum í málinu, námu 1. júní 1926, samtals kr. 1065,11. Hin steinda hreppsnefnd hefir bygt frávísunarkröfu sína á því, að stefnanda hafi verið óheimilt að lögsækja sveitar- sjóðinn um hina umstefndu upphæð nema því aðeins að áður hafi verið sannreynt með dómi og árangurslausri aðför, að aðalskuldarinn, Kaupfjelag Fljótamanna, hafi ekki verið borgunarfær. Að minsta kosti hafi það verið sjálfsögð skylda stefnanda að höfða mál þetta jafnframt gegn aðalskuldaran- um og því sje ekki rjettum aðilja stefnt í máli þessu. Þessar frávísunarástæður steinda þykja ekki á rökum bygðar, því ef hin stefnda hreppsneind væri ekki rjettur aðilji þessa máls, þá hlyti það að leiða til sýknudóms fyrir hana en ekki til frá- vísunar á sökinni, enda virðist þetta hafa vakað fyrir mál- flytjanda hreppsnefndarinnar þar sem hann krefst einnig sýknu fyrir steinda af ofangreindum ástæðum. Verður frávísunar- krafa steinda þannig ekki tekin til greina af framangreindri ástæðu. Og um þessar varnarástæður steinda sem sýknu ástæður, er sama máli að gegna, að þær eru ekki á rökum bygðar, þar sem ábyrgð sú, er hin stefnda hreppsnefnd tókst á hendur, með ábyrgðarskuldbindingunni frá 10. april 1915, er sjálfskuldarábyrgð og skuldareiganda því að lögum heimilt að velja um hvort hann gengi að sveitarsjóði Haganeshrepps eða aðalskuldaranum. Þá hefir hin steinda hreppsnefnd einnig bygt sýknu- kröfur sínar á því, að með áðurnefndu ábyrgðarskjali hafi 898 ekki verið stofnað til gildrar ábyrðarskuldbindingar fyrir sveitarsjóðinn vegna þess er nú skal greina: Í fyrsta lagi finnist ekkert í bókum hreppsins um ábyrgð þessa enda hafi ráðsályktanir hreppsnefndarinnar um ábyrgðina aldrei verið bókaðar í sveitarbókum hreppsins. — Í öðru lagi hafi hrepps- nefndina brostið heimild og vald til að skuldbinda sveita- sjóðinn, upp á sitt eindæmi, því til þess hafi hún þurft heimild frá lögmætum sveitarfundi. — Í þriðja lagi hafi hreppsnefnd- armennirnir, sem undirrituðu áðurnefnt ábyrgðarskjal, sjálfir verið ábyrgir meðlimir Kaupfjelags Fljótamanna og því eigin- hagsmuna vegna óbærir til að stofna til gildrar ábyrgðar- skuldbindingar fyrir hreppssjóðinn í þessu máli. — Loks hafi hreppshefnd Haganeshrepps aldrei leitað leyfis sýslunefndar til að ganga í ábyrgðina og sje því ábyrgðarleyfi sýslunefndar- innar lögleysa að því er snertir Haganeshrepp og umrædd ábyrgðarskuldbinding hreppsnefndarinnar þar af leiðandi óbindandi fyrir hreppinn. Það er óvefengt í málinu að hreppsneind Haganeshrepps hefir undirritað margnefnda ábyrgðarskuldbindingu, sem mál þetta er risið af. Og enda þótt hreppsnefndin hafi á sínum tíma vanrækt að bókfæra hjer að lútandi gerðir sínar í sveit- arbókina þá getur það, að rjettarins áliti enga þýðingu hatt um gildi ábyrgðarinnar gagnvart skuldareigandanum, stefn- anda þessa máls. Hreppsnefndin var og, að fengnu leyfi sýslunefndar, bær um að skuldbinda sveitarsjóðinn með um- ræddri sjálfskuldarábyrgð án þess að leita þar til leyfis sveit- arfundar; og að lögum gat það ekki skift máli þótt hrepps- nefndarmenn þeir, sem hjer áttu hlut að máli væru fjelagar í Kaupfjelagi Fljótamanna enda þótt fjelag þetta væri aðalskuld- arinn. Einu takmörkunina á heimild hteppsnefndarinnar til þess, að skuldbinda sveitarfjelagið með hinni umþrættu á- byrgð var búið að nema burtu með leyfi sýslunefndar, sem upplýst er í málinu að var veitt 26. febrúar um veturinn, áð- ur en lánið var tekið og ábyrgðin veitt. Og það getur ekki skift máli að hreppsnefndin falaðist ekki eftir leyfi sýslu- nefndarinnar þar sem það er fyllilega sannað með sjálfu ábyrgðarskjalinu að hreppsnefndin afrjeð að hagnýta sjer og nota ábyrgðarskjalið og þar með samþykti útvegun þess sjer til handa. Þetta styðst og beinlínis víð vitnisburð hins eina af hreppsnefndarmönnunum, sem borið hefir í málinu. Þar 899 sem hann kannast við að hreppsnefndin hafi notað leyfið þeg- ar það var veitt. Sýknukröfur steinda verða þannig ekki teknar til greina af framangreindum ástæðum en aðrar varnarástæður hafa ekki verið frambornar í málinu af hálfu hinnar stefndu hrepps- nefndar. Verður því að dæma stefnda til að greiða hina um- stefndu ábyrgðarkröfu með 6 % ársvöxtum frá 1. júní 1926 til greiðsludags. Ennfremur verður samkvæmt þessum úrslitum að dæma stefnda til að greiða stefnandanum málskostnað, sem þykir hæfilega ákveðinn 100 krónur. Föstudaginn 16. nóv. 1928. Nr. 56/1928. Rjettvísin (M. Guðmundsson) gegn Arngrími Fr. Bjarnasyni (St. Jóh. Stefánsson). Póstafgreiðslumaður sýknaður af ákæru fyrir van- rækslu. Dómur aukarjettar Ísafjarðarsýslu 3. ág. 1928: Ákærður Arngrímur Fr. Bjarnason greiði í ríkissjóð 150 kr. sekt, er afplánist með 13 daga einföldu fangelsi sje sektin eigi greidd innan 20 daga frá löglegri birtingu dómsins. Svo greiði ákærður allan af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnað þar á meðal gæsluvarðhaldskostnað og þókn- un til talsmanns síns cand. jur. Ingólfs Jónssonar 30 kr. Dón:inum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er ekkert framkomið í rjettarprófunum, er beri þess vitni, að ákærði hafi ekki staðið póststjórn- inni skil á öllu því fje, er hann átti að skila henni. Og það er ekki sannað, að hann hafi dregið sjer fje af þeim mönnum, er greiddu póstafgreiðslu hans toll og fá áttu tollstimpluð frímerki til sönnunar greiðslu gjaldsins. 900 Hinsvegar hefir ákærði ekki altaf tollfrímerkt fylgibrjef póstsendinga eða umbúðir, er hann afhenti sendingarnar. En það er ekki sannað, gegn neitun ákærða, að það hafi komið svo oft fyrir eða að svo mikil brögð hafi verið að þeirri vanrækslu að öðru leyti, að ákærði eigi að sæta refsingu fyrir það samkv. 144. sbr. 145. gr. hegningarlaganna. Og aðrar greinar 13. kap. þeirra laga, sem ákærði hefir verið ákærður eftir, án þess að vitnað sje til nokkurra greina sjerstaklega, geta ekki komið til greina sam- kvæmt prófunum. Það ber því að sýkna ákærða af ákærum rjett- vísinnar í máli þessu og leggja allan kostnað sakar- innar bæði í hjeraði og hæstarjetti á almannafje, þar á meðal kostnað af gæsluvarðhaldi ákærða, máls- varnarlaun verjanda hans í hjeraði, 30 kr. og mál- flutningslaun sækjanda og verjanda hjer í rjetti, 100 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Ákærði, Argrímur Fr. Bjarnason, á að vera sýkn af ákærum rjettvísinnar. Allur kostnaður sakarinnar, þar með talin laun verjanda í hjeraði, cand. jur. Ingólfs Jóns- sonar, 30 kr, og laun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málflutningsmannanna Magnúsar Guð- mundssonar og Stefáns Jóh. Stefánssonar, i00 kr. til hvors, greiðist af almannalje. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af rjettvísinnar hálfu höfðað gegn ákærð- um Arngrími Fr. Bjarnasyni, póstafgreiðslumanni í Bolungavík fyrir brot á 13. kap. hinna alm. borgaralegu hegningarlaga 901 til refsingar og greiðslu málskostnaðar og eru málavextir þeir er nú skal greina. Í kæru til dómarans dags. 7. mars þ. á. frá Jóhannesi Teitssyni, verkamanni í Bolungavík, er kærðum gefið að sök að það sje nokkuð föst venja hans að gefa enga kvittun þeim er tollvörur fái með pósti frá útlöndum Íyrir tollgreiðslum, hvorki með álímdum frímerkjum nje á annan hátt. Sjálfur hafi kærandi þráfaldlega fengið sendingar með pósti, er hann greiddi ákærðum toll af, en hafi eigi fengið álimd frímerki eða kvittun á annan hátt fyrir greiðslunum. Fyrir rjettinum staðfesti kærandi atriði þessi og skýrði frá að hann hefði fengið póstsendingu frá útlöndum, sjerstaklega frá Danmörku 2 til 5 sinnum á ári síðan 1922, að því er hann frekast hvað muna; minnir jafnvel að hann fengi 6 sendingar veturinn 1922—1923. Í sumum sendingunum hafi varið talsvert af fata- efnum frá Fabrikernes Klædelager, Aarhus, eða þar minnir kæranda að verksmiðjan ætti heima. En aðallega hafi send- ingarnar verið álnavara og smiðatól, tvinni, leikföng, mynda- rammar og ef til vill eitthvað fleira. Toll af vörum þessum kveðst kærandi jafnan hafa greitt ákærðum í peningum, en eigi fengið álimd frímerki eða kvittun á annan hátt, fyr en á síðastliðnum vetri, rjett fyrir jólin að því er hann minnir, af 2 sendingum sem sje smíðatólum, en hin sendingin hafi verið aðallega álnavara, tvinni og leikföng. Kvittun fyrir tolli af sendingum þessum fjekk kærandi með álimdum frímerkjum, kr. 1,00 af smiðatólasendingunni, en mundi eigi hve mikið af hinni. Vitnið Gísli Sigurðsson, simastjóri í Bolungarvík, bar það fyrir rjettinum að hann hafi venjulega pantað með pósti frá Danmörku eða París 4—7 sendingar á ári, frá 1924, mest álna- vara, nærfatnað og leikföng og ýmsa smámuni til heimilis- notkunar. Kveðst hafa greitt toll af vörum þessum, en oftast eigi hafa fengið álímd frímerki sem viðurkenningu fyrir toll- greiðslunni, en það hafi þó komið fyrir stöku sinnum, að vitnið hafi fengið álímd frimerki fyrir greiðslu tollsins, svo hafi og ákærður skilað honum siðar toll frímerkjum fyrir eina sendingu, síðastliðinn vetur. Vitnið Einar Guðfinnsson, kaupmaður í Bolungavík, kveðst hafa fengið nokkrar vörusendingar i pósti, á að giska 3 sendingar hvert árið 1026 og 1927, hafa greitt toll af send- ingum þessum, en eigi fengið álimd frímerki um leið og 902 hann greiddi tollinn, nema af síðustu sendingunni í júlí f, á. Kveður vitnið að hann hafi þá krafist að ákærður límdi frí- merki á vörusendinguna, því svo stóð á, að hann hafi verið búinn að greiða verðtollinn á skrifstofu sýslunnar á Ísafirði, en fjekk svo eigi vöruna afhenta á pósthúsinu nema gegn því að greiða tollinn þar, en þurfti svo að sýna sýsluskrif- stofunni reikninginn með álímdum frímerkjum til þess að fá tollinn endurgreiddan. Þá lýsti vitnið því einnig yfir, að ákærður hafi eigi borið fram neina sjerstaka ástæðu fyrir því að hann ekki afhenti honum álimd frímerki fyrir tollinum. Vitnið Jens Jensson, sjómaður í Bolungavík, bar fyrir rjettinum, að það hefði haft nokkur viðskifti við firmun „Importören< og >Dahls Varehus< í Kaupmannahöfn og fengið þaðan 2—3 sendingar á ári, árin 1924—1925 og 1926, hafi það verið tvinni, nærfatnaður, verkfæri o. fl. Kveðst hafa greitt ákærðum toll af sendingum þessum en aldrei fengið álímd frímerki, enda kveðst eigi hafa vitað það fyr en síðastliðinn vetur að hann ætti að fá álimd frímerki á fylgibrjefið eða sendinguna fyrir tollgreiðslunni. Framangreind vitni hafa öll unnið eið að framburði sinum. Ákærður fullyrðir hinsvegar að hann hafi látið mönn- um þessum í tje álímd frímerki, annaðhvort á fylgibrjefið, eða að jafnaði á vörusendinguna sjálfa sem kvittun fyrir tollin- um, en þó kunni að hafa komið fyrir, að hann hafi verið fri- merkjalaus í bili, en tjáð þá hlutaðeiganda að hann gæti fengið tollfrímerki síðar. Að því er snertir póstsendingar Jóhannesar Teitssonar kveðst ákærður eigi muna hvort það hafi komið fyrir að hann hafi afhent honum síðar álímd fri- merki, en að því er sendingar til vitnisins Gísla Sigurðsson- ar snertir, hefir það komið fyrir einu sinni, að ákærður af- henti því siðar álímd tollmerki eins og fyr greinir. Samkvæmt framburði ofangreindra vitna kvað rann- sóknardómari upp gæsluvarðhaldsúrskurð yfir ákærðum 13. mars þ. á. en leysti hann aftur úr varðhaldi 17. s. m. Ennfremur hafa Áki Eggertsson, Jón S. Magnússon og Jón Þórarinsson, sjómenn í Bolungavík og Jens Níelsson kennari, sama stað, verið leidd vitni í málinu. Hafa þau fengið nokkrar póstsendingar frá útlöndum, greitt ákærðum toll af þeim, en eigi fengið álimd frímerki fyrir tollgreiðslunni. Vitnið Áki Eggertsson hefir staðfest framburð sinn með eiði. 903 En að því vitnin Jón S. Magnússon og Jens Níelsson snertir ber ákærður eigi brigður á framburð þeirra en kveðst hafa límt tollmerkin á fylgibrjefin og geymt þau. Við eftirgrenslun á heimili ákærðs hafa þó eigi fundist nein fylgibrjef útlendra póstsendinga með álímdum tollirímerkjum, en það er þó eigi alveg útilokað að þau kunni að hafa glatast. Í lögum nr. 38, 1921 um vörutoll eru fyrirmæli um greiðslu vörutolls af póstbögglum, er til landsins flytjast, og í lögum nr. 3, 1924 um bráðabirgða verðtolll af nokkrum vörutegund- um er til landsins flytjast sbr. reglugerð nr. 40, 1924 er Íyrir- mæli um greiðslu verðtolts af vörum þeim, er sendar eru til landsins í pósti. Í vörutollslögunum segir, að gjaldið greiði viðtakandi í frímerkjum um leið og hann tekur við bögglinum og skal pósthúsið, er afhendir böggulinn, líma þau á hann og stimpla þau á venjulegan hátt. Eru frírserkin úr þvi eign viðtakanda. Í verðtollslögunum og greindri reglugerð, segir, að verðtoll- ur af vörum er sendar eru til landsins í pósti, skal greiðast um leið og varan er afhent. Gjaldið greiðist með frímerkjum er póstþjónn ónýtir og límir á fylgibrjef eða umbúðir. Það virðist samkvæmt þessum fyrirmælum vera skýlaus skylda þess póstþjóns, er tekur við vöru- eða verðtolli af póstsendingum, er til landsins flytjast jafnframt að líma frí- merki fyrir tollinum á fylgibrjef eða umbúðir sendingarinnar og afhenda þau viðlakanda, sem er eigandi þeirra. Enda virðist engin trygging geta verið fyrir reiðilegum viðskiftum við ríkissjóð, nema fyrirmælum laganna sje fylgt að þessu leyti. Að því er líka vikið í varðhaldsúrskurðinum. Um framburð vitna þeirra, er staðfest hafa framburð sinn með eiði í málin, athugast, að þau hvert um sig eru ein til frásagnar um það, að þau hafi eigi fengið álímd fri- merki á fylgibrjef eða sendingu um leið og þau greiddu ákærðum tollinn og tóku við sendingunum. Þykir því fram- burður þeirra eigi vera lögtull sönnun gegn eindregnum mót- mælum ákærðs. Aftur á móti hefir ákærður eigi mótmælt framburði vitn- anna Jens Níelssonar og Jóns S. Magnússonar og neitar því heldur eigi að það kunni að hafa komið fyrir, að hann hafi verið frimerkjalaus og þar af leiðandi eigi skilað viðtakanda álímdum frímerkjum um leið og hann greiddi tollinn. Það virðist því vera nægilega sannað í málinu, að Jens 904 Níelsson hefir fengið þrisvar sinnum álnavöru frá Noregi, árin 1924—1925 og 2var eða 3Jvar sinnum frá París árið 1926, greitt ákærðum sumpart vörutoll og sumpart verðtoll af vör- um þessum án þess upplýst sje hve mikið af hverju um sig, og Jón S. Magnússon fengið póstsendingar frá útlöndum, einu sinni á ári, síðastliðin 5 ár sem sje smiðatólasendingar 4 skilti, en nærfatasendingu einu sinni, rjett tyrir jólin 1924 fra Dahls Varehus, greitt ákærðum 4 kr. toll af sendingu þessari en að þvi er virðist bögglagjald af hinum sendingunum, án þess ákærður ljeti þeim í tje álímd frímerki fyrir tollinum um leið og þeir greiddu honum hann og tóku við sendingunum. Með greindu atferli þykir ákærður hafa orðið sekur um vanrækslu í embættisrekstri og refsing hans, sem kominn er yfir lögaldur sakamanna og áður hefir eigi sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot, hæfilega metin 150 kr. sekt sam- kvæmt 144. gr. sbr. 145. gr. hinna alm. borgaralegu hegningar- laga 25. júni 1869 og rennur sektin í ríkissjóð, en afplánist með 13 daga einföldu fangelsi sje hún eigi greidd innan 20 daga frá löglegri birtingu dómsins. Svo greiði og ákærður allan af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnað þar á meðal varðhaldskostnað og þóknun til skipaðs talsmanns síns, er ákveðst 30 kr. Dómarinn lætur þess getið, að hann vegna manntals- þingaferða og annara embættisanna hafi eigi getað upp- kveðið dóm þennan fyr. Það vottast að meðferð málsins hefir verið vítalaus. Mánudaginn 19. nóv. 1928. Nr. 64/1928. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Markúsi Jónassyni (Björn P. Kalman). Sýknaður af kæru fyrir ölvun. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 23. ág. 1928: Kærður, Markús Jónasson, skal vera sýkn af hæru valdstjórnarinnar í þessu máli og málskostnaður greiðist af almannafije. 905 Dómur hæstarjettar. Þar sem þrjú vitni, er voru samtímis kærða að Geithálsi 28. júlí þ. á. og töluðu þar við hann, hafa borið það og staðfest með eiði, að kærði hafi þá ekki haft neitt það í frammi, er bent gæti til þess, að hann væri ölvaður, þá brestur sönnun fyrir því, að svo hafi verið, og ber því að staðfesta hinn áfrýj- aða lögreglurjettardóm. Allur áfrýjunarkostnaður sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 60 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. Því dæmist rjett vera: Lögreglurjettardóminum skal óraskað. Allur áfrýjunarkostnaður sakarinnar greiðist úr ríkis- sjóði, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málflutningsmannanna, Jóns Ásbjörnssonar og B. P. Kalman, 60 kr. til hvors. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Marúsi Jónassyni, loftskeytamanni, Vesturgötu 24 hjer í bæn- um, fyrir brot gegn ákvæðum áfengislaganna nr. 64 frá 7. maí 1928, i6. gr. Málavextir eru þeir, sem hjer greinir: Laugardaginn 28. í. m. um kvöldið var kærður staddur á Geithálsi í Mosfellssveit. Þar var og staddur Hjörtur Ing- þórsson, löggæslumaður, og hefir hann kært Markús fyrir það, að hann hafi verið drukkinn þar. Kærður hefir viðurkent það að hann hafi drukkið eina 1/1 flösku af spánarvíni, ásamt tveimur mönnum öðrum, áður en hann fór af stað í þetta ferðalag. Þá kveðst hann og hafa drukkið einn pilsner á Geithálsi. Annað áfengi kveðst kærður 906 alls ekki hafa drukkið. Kærður hefir viðurkent það, að hann hafi fundið til áhrifa áfengis, en hann neitar því algjörlega að hann hafi verið ölvaður í þetta sinn. Í máli þessu hafa verið leidd 7 vitni, sem öll hafa stað- fest framburð sinn með eiði. Vitnið Guðjón Ólafsson, sem sá kærðan og talaði við hann á Geithálsi, hefir borið það, að það hafi sjeð, að kærð- ur hafi bragðað áfengi aðeins af því, að það þekki hann mjög vel, en það kveður hann alls ekki hafa verið ölvaðan. Vitnið Sigurður Hólm Guðmundsson, sem ók kærðan upp að Geithálsi og til Reykjavíkur aftur hefir borið það, að kærður hafi verið mjög rólegur báðar leiðir og hafi alls ekki haft í frammi neitt það, sem gæti bent til að hann væri ölvaður. Vitnið Jón Brynjólfsson, sem bæði sá og talaði við kærðan og gekk einnig með honum, hefir borið það, að það hafi sieð að kærður var undir áhrifum áfengis, en að hann hafi hvorki slagað nje haft í frammi nein drykkjulæti. Vitnið Jón Ólafsson hefir borið það sama. Vitnið Hjörtur Ingþórsson hefir borið það, að kærður hafi verið alldrukkinn án þess þú að slaga eða að nokkuð hafi sjeð á tilburðum hans, heldur hafi kærður komið til sín og spurt sig að, hvort það mundi kæra sig. Vitnin Páll Ólafsson og Vilhelm Knudsen hafa bæði borið það, að þeim hafi virst að kærður væri ölvaður bæði af því að hann hafi slagað nokkuð og jafnframt af hávaða og flangsi utan um fjelaga sína. Með þvi að tvö hin síðasttöldu vitni hafa sjeð kærðan aðeins tilsýndar þaðan, sem þeir sátu inni í bifreið, og ekki talað við hann, og þar sem jafnframt að þessi framburður fer í bága við framburð hinna vitnanna, þá verð- ur ekki talið full sannað, að kærður hafi verið ölvaður í þetta sinn, með þvi að það virðist ekki falla undir hugtakið „ölvaðure, þótt menn sjeu eitthvað lítilsháttar undir áhrifum áfengis, ef ekki er um drykkjulæti að ræða. Það ber því að áliti dómarans að sýkna kærðan af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli og málskostnaður að greiðast af almannafje. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 907 Miðvikudaginn 21. nóv. 1928. Nr. 57/1928. Valdstjórnin (Jón Ásbjörnsson) gegn Ásgeiri Ásmundssyni (Pjetur Magnússon). Ólögleg áfengissala. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 13. ág. 1928: Kærður, Ásgeir Ásmundsson, greiði 500 kr. sekt í ríkis- sjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa að telja, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 28 daga. Enn- fremur greiði kærður 100 króna sekt í Menningarsjóð innan sama tíma, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 7 daga. Þá greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Svo sem tekið er fram í hinum áfrýjaða lög- reglurjettardómi verður að telja það sannað, að kærði hafi þ. 15. júlí þ. á. selt þrjár flöskur af víni, er fengn- ar höfðu verið í áfengisverslun ríkisins. Með þessu hefir kærður, er eigi hefir rjett til að selja vínföng þau, er ríkisstjórnin flytur inn samkvæmt heimild í lögum nr. 3 frá 4. apríl 1923, gjörst brotlegur gegn 15. gr. í þágildandi reglugjörð nr. 65 frá 18. júlí 1922, en refsiákvæðin fyrir brot þetta er nú að finna í 32. gr. laga nr. 64, 7. maí 1928, er komið hefir í stað 2. og 3. mgr. í 15. gr. laga nr. 91, 14. nóv. 1917. Ennfremur er það sannað, að kærði hefir 18. júlí þ. á. verið ölvaður inni í veitingahúsi hjer í bænum og heyrir brot þetta undir 16. gr. áfengislaganna. Með tilliti til þess, að kærða hefir 7 sinnum áður verið refsað fyrir brot gegn áfengislöggjöfinni, þar af 908 5 sinnum fyrir sölu áfengis, ákveðst refsing hans fyrir framangreind brot samkv. 32. og 36. gr. áfengis- laganna 7. maí 1928 þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 1500 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 50 daga einföldu fangelsi, ef hún fæst ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og fyrir hæstarjetti, þar með talin mál- flutningslaun til sækjanda og verjanda í hæstarjetti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði, Ásgeir Ásmundsson, sæti þriggja mán- aða fangelsi við venjulegt fÍangaviðurværi, og greiði 1500 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 50 daga einföldu fangelsi, ef hún fæst ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo greiði og kærði allan kostnað sakarinnar í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin málflutn- ingslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, mál- flutningsmannanna Jóns Ásbjörnssonar og Pjeturs Magnússonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ás- geiri Ásmundssyni, Grundarstíg 2 hjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum áfengislaganna og laga um verslunaratvinnu, Málavextir eru þeir, sem nú skal greina: Laugardags- kvöldið 14. þ. m. kl. 12 síðdegis voru þeir á gangi uppi í bæ Magnús Vigfússon, Amtmannsstig 5, Helgi Sigurðsson, hús- gagnasmiður, Laugaveg 83 og Simon Þórðarson, lögfræðing- 909 ur. Fór þá Magnús Vigfússon inn í húsið nr. 2 við Grundar- stíg en í því húsi býr kærður í þessu máli. Er Magnús kom út úr húsinu aftur var lögreglan til staðar og tók Magnús fastan og Íór með hann niður á lögreginstöð og tók þar af honum 3 1/1 flöskur af spánarvínum, er Magnús kvaðst hafa keypt af kærðum. Kærður hefir stöðugt haldið því fram undir rannsókn þessa máls, að hann hafi alls ekki selt Magnúsi þetta áfengi. Magnús Vigfússon, sem var leiddur vitni í þessu máii, hefir hinsvegar gefið þá skýrslu hjer fyrir rjettinum og unnið eið að henni, að hann hafi keypt þessar 3 1/1 flöskur af spánar- víni af kærðum. Vitnið Helgi Sigurðsson hefir einnig staðfest þá skýrslu sína með eiði, að hann hafi komið með Magnúsi heim að Grundarstíg 2, og hafi Magnús ekkert áfengi haft meðferðis, er hann fór inn í húsið og hafi farið þangað inn til þess að kaupa spánarvín af kærðum. Einnig hefir Símon Þórðarson borið það sama hjer fyrir rjetti. Það má því teljast fullsannað, að Magnús Vigfússon hafi farið inn í húsið nr. 2 við Grundarstig þetta umrædda kvöld og hafi hann þá ekkert áfengi haft meðferðis. Magnús hefir og haldið því fram, að er hann kom í húsið nr. 2 við Grundarstíg hafi hann farið beint inn í herbergi kærðs og kemur það heim við eiðfestar vitna- skýrslur vitnanna Ásgríms Jónssonar, Lindargötu 43B og Erlends Erlendssonar Njálsgötu 7, er voru þá staddir á gang- inum fyrir framan herbergisdyr kærðs og sáu báðir Magnús, er hann fór þar inn. Þá hefir Magnús haldið því fram að hann hafi alls ekki farið lengra inn í íbúðina en inn í her- bergi kærðs, sem er fyrsta herbergi við ganginn, og kemur það heim við eiðfesta vitnaskýrslu Siggeirs Einarssonar, Njáls- götu 39 BB, með því að hann hefir staðfest það méð eiði, að Magnús hafi komið inn í herbergi kærðs þetta umrædda sinni og að hann hafi ekki farið lengra en inn í herbergi kærðs nje talað við aðra en kærðan. Það má því teljast fullsannað að Magnús hafi komið inn í herbergi kærðs á þessum tíma, þrátt fyrir mótmæli kærðs. Það er og sannað með eiðfestri vitnaskýrslu vitnanna Siggeirs Einarssonar, Ásgríms Jónsson- ar og Erlends Erlendssonar, að Magnús fór út um sömu dyr frá kærðum og hann fór inn um. Ennfremur tók Erlendur Erlendsson eftir því, að þegar Magnús kom út frá kærðum, þá var hann fyrirferðarmeiri en hann átti vanda til og er Magnús kom út úr húsinu var lögreglan til staðar og á 910 honum 3 1/1 flöskur af spánarvínum, og hefir lögregluþjónn Karl Guðmundsson staðfest þá skýrslu sína hjer fyrir rjetti. Ósamræmi það sem kemur fram í vitnaskýrslu Magnúsar Vigfússonar annarsvegar og Ásgríms Jónssonar hinsvegar um um það, að áfengið hafi verið rjett út um gættina á dyrunum, en hinir hafa haldið því fram hinsvegar, að það geti ekki átt sjer stað, virðist ekki skifta hjer neinu máli, því að eftir þvi sem fram er komið í þessu máli, þá hefir Magnús fengið þetta áfengi inni í herbergi kærðs og hjá kærðum sjálfum. Við húsrannsókn, er fram fór hjá kærðum 21. í. m. fund- ust 9 1/1 af spánarvínum. Það virðist því eftir framkomnum gögnum vera full- sannað, þrátt fyrir mótmæli kærðs, að hann hafi selt Magnúsi Vigfússyni 3 1/1 flöskur af spánarvínum þetta umrædda kvöld, enda hefir kærður verið margoft dæmdur fyrir samskonar brot áður. Í öðru lagi hefir Ásgeir Ásmundsson verið kærður fyrir það, að hafa verið ölvaður inni í kaffihúsinu >Fjallkonan< hjer í bænum, og er það fullsannað með eigin játningu hans, sem kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. Kærður hefir oft áður orðið uppvís að brotum gegn ákvæðum áfengislöggjafarinnar. Í fyrsta skifti 27. júní 1923 undirgekst hann í lögreglurjetti Reykjavíkur 400 kr. sekt fyrir að geta ekki gert grein fyrir áfengi, er fanst í vörslum hans, 30. september 1924 undirgekst hann 200 króna sekt í sama rjetti fyrir samskonar brot; hinn 27. október 1924 var hann í lögreglurjetti Reykjavíkur dæmdur í 30 daga einfalt fangelsi og 1000 króna sekt fyrir áfengissölu, 18. mars 1925 var hann dæmdur í sama rjetti í 30 daga fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi og 1500 krónur í sekt fyrir sama brot. Ennfremur var hann 23. júli 1926 dæmdur í 40 daga fangelsi við venju- legt fangaviðurværi og 2000 króna sekt fyrir áfengissölu. Þá var hann og 3. apríl 1928 dæmdur í 120 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 2000 króna sekt fyrir áfengissölu og loks 17. apríl 1928 í 120 daga fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi og 2000 króna seki fyrir sama brot. Hið fyrtalda brot kærðs. sem er framið eftir 1. júlí þ, á., ber að áliti dómarans aðeins að heimfæra undir lög um verslunaratvinnu nr. 52 frá 27. júní 1925, 14 gr. með því að engin refsilákvæði virðast vera til í gildandi lögum fyrir þá g1l sölu spánarvína, sem hjer um ræðir, eftir að áfengislögin nr. 64 frá 7. maí 1928 gengu í gildi. Þar sem að reglugjörð sú, sem sett skyldi vera samkvæmt 45. gr. nefndra laga var ekki komin út, er brotið var framið, Hinsvegar virðist kærður hafa brotið gegn ákvæði 14. gr. áðurnefndra laga um versl- unaratvinnu með því að selja spánarvin, þegar og er tekið tillit til þess, að kærður hefir margoft áður verið dæmdur fyrir samskonar brot og hefir sýnilega gjört sjer atvinnu að sölu spánarvína án þess að hafa verslunarleyfi. - Refsing sú, sem kærður hefir til unnið fyrir þetta brot þykir hæfilega ákveðin 500 króna sekt í ríkissjóð, er greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 28 daga. Síðara brot kærðs ber að áliti dómarans að heimfæra undir 16. gr. áfengislaganna nr. 64 frá 7. maí 1928 og þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið fyrir það brot, hæfilega ákveðin 100 króna sekt í Menningarsjóð er greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 7 daga. Auk þess greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 26. nóv. 1928. Nr. 27/1928. Hreppsnefnd Fljótshlíðarhrepps (Jón Ásbjörnsson) gegn Kort Eyvindssyni (Enginn). Utsvarsmál. Úrskurður fógetarjettar Rangárvallasýslu 17. des. 1925: Lögtaksgjörðin gagnvart Kort Eyvindssyni á Sámsstöðum 4. þ. m. skal úr gildi feld og skal hann sýkn af öllum þeim kostnaði, er hún hefir haft í för með. sjer. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir hreppsnefnd Fljótshlíðarhrepps skotið til hæstarjettar með stefnu útgefinni 20. april 5Rs 912 þ. á. að fenginni gjafsókn dags. 27. nóv. 1926, nova- leyfi dags. 26. s. m. svo og áfrýjunarleyfi og leyfi til að áfrýja málinu þótt fjárkrafan nemi eigi 25 kr, dags. 29. mars þ. á, en með því að stefndi hefir eigi mætt í málinu hefir það verið rekið skriflega og er dæmt eftir framlögðum skjölum og skilrikjum. Svo sem nánar er framtekið í hinum áfrýjaða fógetarjettarúrskurði er ágreiningurinn í máli þessu um það, hvort stefndi hafi haft rjett til þess að draga 1/3 hluta frá útsvari, er á hann var lagt í Fljótshliðar- hreppi haustið 1924, sökum þess að lagt var á hann aukaútsvar í Vestmannaeyjum vorið 1924, en þar dvaldi hann 4 mánaðatíma, eða Írá því í janúarmán- uði og fram í maí nefnt ár. Samkvæmt þágildandi lögum um þetta efni nr. 29, 19. júni 1922, hafði heimilistastur gjaldandi, sem á gjaldárinu hefir líka haft fast aðsetur annars staðar, rjett til að draga frá ársútsvari sínu tiltölulega við þann tíma, er hann heir dvalið utan hreppsins, ef þar hefir einnig verið lagt á hann útsvar. Skilyrði fyrir því að þessu ákvæði verði beitt er þó fyrst og fremst það, að hlutaðeigandi gjaldandi hafi á gjaldárinu haft fast aðsetur annars staðar. Þótt það sje ekki beinlínis tekið fram fyrir lógeta- rjettinum verður að gera ráð fyrir því að aukaútsvar það í Fljótshlíðarhreppi, sem lagt var á steinda haustið 1924, hafi, eins og áfrýjandi heldur fram hjer fyrir rjettinum, verið lagt á fyrir fardagaárið 1924— 1925, en frá útsvari á þessu gjaldári hafði stefndi eigi rjett til að draga útsvar, er hann hafði greitt í Vestmanna- eyjum, með því að þessi dvöl hans þar var öll fyrir fardaga 1924, en lögin virðast eigi heimila frádrátt fyrir útsvari, sem greittt er vegna dvalar á fyrra 913 gjaldári, enda þótt það hafi eigi komið til frádráttar á því ári. Af þessari ástæðu verður að fella hinn áfrýjaða fógetarjettarúrskurð úr gildi og skylda fógetann til að framkvæma hið umbeðna lögtak. Það þykir eftir atvikum rjett að málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður, en málflutningslaun hins skipaða málflutningsmanns hreppsnefndarinnar, 60 kr., greiðist úr ríkissjóði. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði fógetarjettarúrskurður er úr gildi feldur og ber fógetanum að framkvæma hið um- beðna lögtak. Málskostnaður í hæstarjetti fellur niður, og greiðist málflutningskaup hins skipaða málflutn- ingsmanns hreppsnefndar Fljótshlíðarhrepps, Jóns Ásbjörnssonar, 60 kr., úr ríkissjóði. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Málavextir eru þeir er nú skal greina: Gijörðarþoli Kort Eyvindsson á Sámsstöðum átti heima á þessum bæ árið 1924. Var hann þá vistráðið hjú þar hjá fóstra sínum Sigurði bónda Einarssyni. En yfir vetrarvertíð þetta sama ár rjeðst hann til Vest- mannaeyja 4ra mánaðartíma sem aðgjörðarmaður á fiski. Að lokinni vertíð var honum gert að greiða 10 kr. út- svar til sveitar í Vestmannaeyjum. Aftur um haustið sama ár var lagt á hann ársútsvar í Fljótshlíð að upphæð 15 krónur, og þegar hreppsnefndar- oddvitinn í Fljótshlíðarhreppi Sigurþór Ólafsson í Kollabæ, krafði hann um greiðslu á öllu útsvarinu fór gjörðarþoli þess á leit að fá dregnar frá 5 kr. af útsvarinu eða rjettan þriðjung 914 þess, af því að hann hafði haft fast aðsetur í Vestmannaeyj- um þriðjung ársins og greitt þar útsvar. Þessu neitaði oddvitinn og hefir nú látið taka þessar 5 kr. lögtaki hjá gjörðarþola. Gjörðarbeiðandi hefir fyrir fógetarjettinum framlagt skrif- legt skjal, þar sem hann greinir sem ástæðu fyrir því, að hann vildi ekki taka til greina kröfu gjörðarþola um frádrátt- inn, að hreppsnefndin í Fljótshlíð, hafi myndað sjer þá skoðun um útsvarsálagningu þá, sem lögð er á menn sem dvelja í Vestmannaeyjum á vetrarvertið, að hún sje álagning á atvinnu- rekstur, og atvinnurekendur sjeu húsbændur þeirra manna sem verkin vinna en ekki þeir sjálfir, og því hafi hreppsnefndin við álagningu á húsbændur þessara manna — og um leið að sjálfsögðu á húsbónda gjörðarþola — verið búin að taka þetta Vestmannaeyja-útsvar gjörðarþola til greina, með því að á- kveða útsvar húsbóndans heima fyrir, þelm mun lægra. En þessi skoðun hreppsnefndarinnar er að rjettarins áliti misskilningur, er enga stoð hefir í gildandi lögum, og mundi fremur gera hreppnum ógagn en gagn, ef rjett væri. Gildandi lagafyrirmæli þau er koma til greina í þessu efni eru að finna í lögum nr. 29, 19. júni 1922, 1. gr. Þarf eigi að lesa lengra en aðra málsgrein tjeðrar prein- ar til þess að sannfærast um, að vinna fyrir kaupgjald er í laganna skilningi enginn atvinnurekstur; væri svo mætti eftir sömu málsgrein leggja á alla menn úr Fljótshlíð útsvör, er aðeins stunduðu 4 vikur vinnu, við bátafiski, fiskaðgeið eða annað í Vestmannaeyjum. Í öðru lagi verður ekki sjeð, að það sje sveitarsjóði Fljótshlíðar betra, nema siður sje, að þetta Vestmannaeyja- útsvar sje til greina tekið á þann hátt, að það komi til lækk- unar á útsvari húsbóndans, heldur en, að það, aðeins að nokkrum hluta sje dregið frá útsvari hjúsins, eins og farið hetir verið fram á í þessu máli. Í þriðja lagi verður það ekki sannað með aðferð hrepps- nefndarinnar, að nokkur lækkun hafi átt sjer stað, eins og líka kom fram fyrir rjettinum að húsbóndi gjörðarþola vildi eigi við það kannast. Fyrir frádrætti samkvæmt lögunum gæti aitur á móti oddvitinn tekið viðurkenningu, ef honum sýnd- ist svo. En alt þetta skiftir þó engu máli hjer, heldur hitt að gjörðarþoli hafði 4 mánuði gjaldársins 1924 haft aðsetur í 915 Vestmannaeyjum og goldið þar 10 kr. útsvar, og það annað að niðurlag fyrstu málsgreinar áðurnefndrar lagagreinar, mæl- ir svo fyrir, að ef á sama mann á sama gjaldári, er lagt út- svar á tveim stöðum, eins og hjer átti sjer stað, þá skal frá ársúfsvarinu — (þar sem hann hefir lögheimili) — draga til- tölulega við þann tíma, er hann dvaldi annars staðar, þó ekki meira en hann galt þar. Krafa gjörðarþola um 5 kr. frádrátt frá útsvari hans í Fljótshlíð 1924, er var 15 kr, var því fyllilega lögmæt; en gjörðarbeiðandinn virðist gagnvart gjörðarþola hafa virt að vettugi áminst lagaákvæði, án þess að það hafi verið rjettlætt. Mánudaginn 26. nóv. 1928. Nr. 100/1927. Hans P. Stangeland (. Jóhannesson) gegn Útbúi Landsbankans, Eskifirði (Pjetur Magnússon). Lögmæti stefnubirtingar. Dómur gestarjettar Suður-Múlasýslu 10. nóv. 1926: Stefndir, Hans P. Stangeland, Marteinn Þorsteinsson, Jón Davíðsson, Stefán Jakobsson, P. Stangeland og Georg Georgsson greiði steinanda útibúi Landsbankans á Eskifirði, einn fyrir alla og allir fyrir einn kr. 18000,00 msð 6 %o árs- vöxtum frá 15. maí 1926 til greiðsludags, !% % af upphæðinni i þóknun, 17 kr. í afsagnarkostnað og kr. 33,70 í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 3ja sólarhringa frá lögbirt- íngu hans, að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstarjettar með stefnu útgefinni 3. desbr. í. á. að fengnu áfrýjunar- leyti dags. 9. nóvbr. s. á. og novaleyfi dags. s. d. Áfrýjandi, sem mætti ekki í málinu í undirrjetti, krefst þess hjer fyrir rjettinum að hinn áfrýjaði gesta- rjettardómur og öll meðferð málsins fyrir gestarjett- 916 inum verði ómerkt að því er hann snertir. Svo krefst hann og þess, að fjárnám það og uppboð á eimskip- inu Andey, sem gjört var samkvæmt dóminum 20. desbr. 1926 og 27. mars 1927, verði ómerkt og loks krefst hann málskostnaðar fyrir hæstarjetti. Með því að áfrýjunarleyfi það, er lagt hefir verið fram í málinu, nær eigi til áfrýjunar á nefndum fjár- náms- og uppboðsgjörðum og hinn lögmælti áfrýj- unarfrestur var liðinn, verður ex officio að vísa stefn- unni frá hæstarjetti að því er þessar rjettargjörðir snertir. Kröfu sína um ómerkingu hins áfrýjaða dóms byggir áfrýjandi á því, að gestarjettarstefnan hafi ekki verið löglega birt, með því að hann hafi í marsmán- uði 1926 flutst alfarinn frá Fáskrúðstirði og hafi hann því ekki átt þar lögheimili, er stefnan var birt þar 25. okt. 1926. Um heimilistang áfrýjanda er þetta upplýst í málinu: Í gestarjettarstefnunni er áfrýjandi talinn til heim- ilis á Fáskrúðsfirði, í manntali hlutaðeigandi sóknar- prests er hann talinn til heimilis í húsi föður hans P. Stangeland á Búðum í Fáskrúðstirði og þar hafa stefnuvottarnir birt stefnuna; taka þeir það fram í birtingarvottorðinu, að þeir hafi birt stefnuna á lög- heimili Stangelands á Búðum fyrir Kristine Eide með því að stefndur hafi eigi verið heima, og taka þeir það jafnframt fram að þeir hafi afhent henni afrit af steinunni; hefir kona þessi, sem er nákomin áfrýj- anda, ekki vefengt eða mótmælt því við steinuvott- ana að þar væri lögheimili áfrýjanda. Þá hafa allar aðrar birtingar og tilkynningar til áfrýjanda, bæði birting gestarjettardómsins 14. desbr. 1926 og birting tilkynningar um nauðungaruppboð á e./s. Andey og 917 lifrarbræðslustöðinni Hlaðhamri 29. jan. 1927, verið birtar á sama stað, er steinuvottarnir enn telja lög- heimili áfrýjanda, fyrir fólki nákomnu honum, ýmist áðurnefndri Kristine Eide eða bróður áfrýjanda Thomas P. Stangeland, án þess að þau þá hreyfðu neinum mótmælum eða efasemdum um að þar væri lögheimili áfrýjanda. Við þetta bætist loks það, að áfrýjandi, sem þó telur sig hafa átt lögheimili hjer á landi árin 1926 og 1927, hefir ekki gefið neinar upplýsingar um það, hvar hann hafi átt lögheimili annars staðar þessi ár. Þessum gögnum um heimilisfang áfrýjanda hefir ekki verið hnekt með þeim vottorðum, er lögð hafa verið fram af nýju í hæstarjetti. Samkvæmt framansögðu verður að álíta að áfrýj- andi hafi átt lögheimili hjá föður sínum á Búðum í Fáskrúðsfirði, er gestarjettarstefnan vár birt, og ber því samkvæmt kröfu steinda að staðfesta hinn áfrýj- aða dóm að því er áfrýjanda snertir, og dæma hann til að greiða málskostnað fyrir hæstarjetti, er ákveðst 150 krónur. Því dæmist rjett vera: Kröfu áfrýjanda um Óómerkingu á hinu áfrýj- aða fjárnámi og uppboði á e./s. Andey vísast frá hæstarjetti. Gestarjettardóminum að því leyti, sem honum hefir verið áfrýjað, skal óraskað. Áfrýjandi Hans P. Stangeland greiði stefnda úti- búi Landsbankans á Eskifirði 150 kr. í máls- kostnað fyrir hæstarjetti. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 918 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir stefnandinn útbú Landsbankans á Eski- firði höfðað fyrir gestarjetti Suður-Múlasýslu gegn stefndum Hans P. Stangeland, Marteini Þorsteinssyni, Jóni Davíðssyni, Stefáni Jakobssyni, P. Stangeland og Georg Georgssyni, öll- um til heimilis á Fáskrúðsfirði til greiðslu á víxli að upphæð 18000,00 kr. útgefnum af steindum Marteini Þorsteinssyni með gjalddaga 15. maí þ. á, samþyktan af steindum Hans P. Stangeland, en ábekingar á víxlinum eru hinir aðrir með- stefndir. Var vixillinn afsagður sökum greiðslutalls 18. maí þ. á. Hefir stefnandi gjört þær kröfur að steindir verði dæmdir til þess in solidum að greiða sjer upphæð víxilsins með 18000,00, með 6 %o ársvöxtum frá gjalddaga hans 15. mai þ. á. til greiðsludags, '% % af upphæðinni í þóknun, 17 kr. í af- sagnarkostnað og málskostnað að skaðlausu. Stefndur: Stefán Jakobsson mætti ósteindur í málinu ep hreyfði engum mótmælum gegn dómkröfum til stefnanda og verður þegar af þeirri ástæðu að taka þær til greina, að því er hann snertir. Aðrir hinir stefndu mættu ekki nje ljetu mæta í málinu og er þeim þó löglega stefnt. Verður því samkvæmt N. L.1—4—32. og tilskipun 3. júní 1796, 2. gr. sbr. tilskipun 15. ágúst 1832, 8. gr. að dæma málið samkvæmt framlögðum skjölum og skilríkjum og þar sem stetnandi hefir lagt fram frumrit vixilsins ásamt afsagnargjörð í lögmætu formi verður að taka kröfur hans til greina að öllu leyti og ákveðst máls- kostnaðurinn kr. 33,70 samkvæmt framlögðum reikningi, sem ekkert hefir fundist athugavert við. Miðvikudaginn 28. nóv. 1928. Nr. 12/1928. Bæjarstjórn Seyðisfjarðarkaupstaðar (Guðm. Ólafsson) gegn Sigurði Magnússyni og gagnsök (Jón Ásbjörnsson). Skaðabótamál. Dómur aukarjettar Seyðisfjarðar 20. sept. 1927: Steinda, bæjarstjórn Seyðisfjarðarkaupstaðar, Jón Þór 919 Sigtryggsson bæjarstjóri, og bæjarfulltrúarnir Brynjólfur Eiríks- son, Jón Jónsson, Gestur Jóhannesson, Karl Finnbogason, Sigurður Arngrímsson, Eyjólfur Jónsson, Sigurður Jónsson, Gunnlaugur Jónasson og Sigurður Baldvinsson fyrir hönd Seyðistjarðarkaupstaðar, greiði stefnandanum, Sigurði Magnús- syni lækni á Seyðisfirði í skaðabætur kr. 1170,00, með 5ð% ársvöxtum frá 14. maí 1926 til greiðsludags, og 228 krónur í málskostnað. Framantalin ummæli skulu vera dauð og ómerk. Fyrir ósæmilegan rithátt greiði umboðsmaður stefndu, Jón Þór Sigtryggsson bæjarstjóri, 40 króna sekt, er renni í ríkissjóð og komi 4 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, verði hún ekki greidd á rjettum tíma. Dóminum ber að fullnægja ínnan 15 sólarhringa frá lög- birtingu hans, að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstarjettar. Í máli þessu, sem stefndi hefir gagnáfrýjað, að fengnu áfrýjunarleyfi 18. apríl þ. á, með stefnu, dags. s. d., hefir áfrýjandi krafist sýknu og málskostnaðar, en þó til vara lagt það á vald rjettarins að meta þær bætur, er stefnda kynnu að bera. Stefndi hefir hins- vegar gert allar þær rjettarkröfur, sem gerðar voru af hans hálfu í hjeraði og getið er í dóminum, en þó jafniramt til þrautavara kratist staðfestingar hjeraðs- dómsins og málskostnaðar í hæstarjetti. Að vísu verður bæjarstjórnarsamþyktin 11. sept. 1925 naumast skoðuð öðruvísi en grundvöllur undir væntanlegan samning áfrýjanda við steinda um með- ierð og umsjón þarnefndra tækja. En steindi hafði þó enga ástæðu til að búast við öðru, en að sjer mundi verða gefinn kostur á að fara með tækin, samkvæmt samþyktinni, þegar hann lagði skömmu síðar upp í Reykjavíkurferðina. Og dráttur áfrýjanda á umbeðnu símsvari við fyrirspurn steinda í símskeyti 30. sept. og símsvarið sjálit 9. okt. var til þess fallið, 920 að styrkja steinda í því að treysta mælti samþykt- inni að þvi leyti. Stefndi, sem fór til Reykjavikur aðallega til að kynna sjer meðferð tækjanna, varð því fyrir vonbrigð- um, er áfrýjandi ógilti samþyktina, án nokkurs tilefnis af hans hendi. Og þau vonbrigði bökuðu stefnda tjón, sem áfrýjanda ber að bæta honum. Aðiljum kemur saman um að stefndi hafi farið að heiman áleiðis til Reykjavíkur 23. sept. 1925 og að hann hafi ekki komið heim aftur fyr en um miðjan nóvember s. á. En áfrýjandi heldur því fram, að stefndi, sem hafði fengið tilkynningu áfrýjanda um ógildingu septembersamþyktarinnar 16. okt, heiði pet- að komist heim með Esju, sem aðiljum ber saman um að farið hafi úr Reykjavík 24. okt. og komið til Seyðisfjarðar 27. s. m., og verður að fallast á þá skoðun áfrýjanda. Hefir stefndi þá verið 35 daga heiman að í erindi út af samþyktinni. Og þar sem fallast má á, að 20 kr. á dag eða 700 kr. alls sje ekki of í lagt fyrir atvinnutjón stefnda, sem gegndi tannlækningum og öðrum lækningum þar eystra, þykja 470 kr. ekki of- taldar til ferðanna fram og aftur, sem ætla má eltir málfærslunni að hafi tekið um 10 daga, og til Reykja- víkurdvalarinnar, sem þá hefir numið um 25 dögum. Ber áfrýjanda því að greiða steinda 1170 kr. með 5 0/ó ársvöxtum fyrir frá sáttakærudegi, 12. maí 1926. Málskostnaðarákvæði hjeraðsdómsins þykir. eitir atvikum mega staðfesta, en málskostnaður í hæsta- rjetti falli niður. Um ómerkingu og sekt fyrir ósæmilegan rithátt þykir mega sitja við hjeraðlútandi ákvæði hjeraðs- dómsins. Þó renni sekt sú, er umboðsmanni áfrýjanda 921 í hjeraði er gerð í dóminum, að hálfu í ríkissjóð en að hinu leytinu í bæjarsjóð Seyðisfjarðarkaupstaðar. Því dæmist rjetí vera: Áfrýjandi, bæjarstjórn Seyðisfjarðarkaupstað- ar, greiði steinda Sigurði lækni Magnússyni 1170 kr. með 50/o árvöxtum frá 12. maí 1926 og 228 kr. málskostnað hjeraði, en málskostnað- ur í hæstarjetti falli niður. Ákvæðum hjeraðsdómsins um ómerkingu og sekt fyrir ósæmilegan rithátt skal óraskað. Þó renni hálf sektin í ríkissjóð og hinn helmingur- inn í bæjarsjóð Seyðisfjarðarkaupstaðar. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Að undangenginni árangurslausri sáttatilraun, með stefnu útgefinni 25. mai 1926, hefir Sigurður Magnússon læknir á Seyðistirði höfðað mál þetta fyrir aukarjettinum gegn bæjar- stjórn Seyðisfjarðarkaupstaðar, þeim Jóni Þór Sigtryggssyni bæjarstjóra og bæjarfulltrúunum Brynjólfi Eiríkssyni, Jóni Jóns- syni, Gesti Jóhannssyni, og Karli Finnbogasyni, Sigurði Arn- grimssyni, Eyjólfi Jónssyni, Sigurði Jónssyni, Gunnlaugi Jónas- syni og Sigurði Baldvinssyni f. h. Seyðisfjarðarkaupstaðar og hefir stefnandi gert þær rjettarkröfur, að hin stefnda bæjar- stjórn fyrir hönd Seyðisfjarðarkaapstaðar, verði dæmdur til að greiða honum aðallega kr. 10000,00, til vara kr. 6725,00, en til þrautavara kr. 1725,00, með 5 ársvöxtum frá sátta- kærudegi til greiðsludags, og málskostnað að skaðlausu eftir reikningi eða mati rjettarins. Stefnda bæjarstjórn hefir krafist þess, að þrautavarakröfu stefnanda verði vísað frá dómi, þar sem hún hafi ekki verið 922 lögð til sátta nje nægilega útlistuð í fyrsta rjettarhaldi eða síðar, og að hún (bæjarstjórnin) verði sýknuð af öllum kröf- um stefnanda, en verði tildæmdur málskostnaður frá stefn- anda að skaðlausu eftir reikningi. Málavextir eru þeir, að með brjefi dagsettu 6. september 1925 fór stefnandi þess á leit við bæjarstjórn Seyðisfjarðar- kaupstaðar, að hún ábyrgðist fyrir hann lán alt að kr. 2500,00 til þess að kaupa fyrir ljóslækningatæki, sem hann hefði í hyggju að starfrækja hjer í bænum. Í nefndu brjefi kvað stefn- andi þó heppilegra, að bærinn keypti tækin sjálfur, en með- ferð þeirra yrði fyrst um sinn falin honum. Á fundi bæjarstjórnar 11. september 1925 var sú sam- þykt gjörð af bæjarfulltrúunum, að bærinn tæki ekki ábyrgð á láninu, en keypti sjálfur tækin og að umsjón þeirra yrði falin stefnanda, þangað til annan veg yrði tilskipað. Samþykt þessa tilkynti bæjarstjóri alls ekki stefnanda þessa máls, heldur bárust honum fregnir af henni með öðr- um hætti, að afloknum fundi bæjarstjórnar nefndan dag. Í því trausti, að máli þessu væri þannig ráðið til lykta, virðist stefnandi, 23. september næstan á eftir, hafa tekist ferð á hendur til Reykjavíkur, í þeim tilgangi, að kynna sjer meðferð ljóslækningatækja aðallega, án þess frekar að leita vitneskju frá bæjarstjóra um það, hverjar móttökur málaleitun hans hefði fengið hjá bæjarstjórn. Á næsta fundi bæjarstjórnar, sem haldinn var 13. október 1925, var málið tekið upp að nýju og þá feld úr gildi sam- þykt bæjarstjórnarinnar frá 11. september s. á. um það, að fela stefnanda umsjón tækjanna. Þessa ráðstöfun bæjarstjórnar, og jafnframt þá samþykt bæjarstjórnarinnar frá 11. september, tilkynti síðan bæjarstjóri stefnanda, með símskeyti dagsettu 16. október 1025. Viðvíkjandi kröfum hinnar stefndu bæjarstjórnar skal eftirfarandi tekið fram. Frávísunarkröfu sína byggir hin stefnda bæjarstjórn á þvi, að þrautavarakröfu upphæðin, kr. 1725,00, hafi hvorki verið lögð til sátta, nje nægilega útlistuð í fyrsta rjettarhaldi í málinu samkvæmt kröfu 5. gr. tilsk. 3. júní 1796. Rjetturinn verður að líta svo á, að þó upphæð þessi hafi ekki komið fram sjálfstæð í sáttakæru, þá verði það að teljast nægilegt, að hún hafi verið liður í varakröfu stefnanda í sáttakærunni, og þar sem það telst alment viðurkent, að leyfilegt sje stein- 923 anda að lækka kröfur sínar frá því sem var í sáttakæru, verð- ur frávísunarkrafa stefndu ekki tekin til greina að því leyti. Að því er hitt snertir, að krafa þessi hafi ekki verið nægilega útlistuð í fyrsta rjettarhaldi eða síðar, þá getur rjetturinn ekki litið sömu augum á þetta og stefnda, og verður því ekki hægt að taka þá kröfu til greina. Sýknukröfu sína byggir steinda á þvi, að ekki hafi stofnast rjettarsamband milli stefnanda og stefndu með sam- þykt bæjarstjórnarinnar 11. september 1925. Heldur stefnda því fram, að þar sem stelnandi hafi hvorki verið viðstaddur á fundi bæjarstjórnarinnar, Þegar um mál þetta var fjallað, nje hafi haft þar umboðsmann, hafi ekki um neinn samning verið að ræða milli bæjarstjórnarinnar og stefnanda, og hún því ekki bundin við samþykt sína gagnvart stefnanda. Til þess að svo hefði getað orðið, heldur stefnda því fram, að bæjarstjóri hefði þurft að tilkynna stefnanda sambyktina form- lega, með því að hann einn hafi á hendi framkvæmd ákvarð- ana þeirra, sem bæjarstjórn tekur En það er upplýst í málinu, að bæjarstjóri ljet enga til- kynningu fram fara, fyrri en bæjarstjórnin hafði numið sam- þyktina úr gildi, á fundi 13. október næstan eftir. Hefir stefnda haldið því fast fram, að hún sje alls ekki bundin við samþyktina af þeim ástæðum, að bæjarstjóri, sem fer með framkvæmdarvald bæjarstjórnarinnar, tilkynti stefn- anda samtímis samþyktina og afturköllun hennar, jafnvel þó stefnandi hefði með öðrum hætti fengið vitveskju um hana. Um þetta meginatriði málsins skal eftirfarandi tekið fram. Nú er það upplýst í málinu, að tveir nafngreindir bæjar- fulltrúar, fyrir tilmæli stefnanda, báru honum fregnir um úr- slit málsins á bæjarstjórnarfundinum 11. september að hon- um afloknum. Hvað viðvíkur því atriði, að fundir bæjarstjórnar eru haldnir í heyranda hljóði, sbr. 10. gr. laga frá 28. nóvember 1919, verður að lita svo á, að tilgangur löggjafans með því ákvæði sje einmitt sá, að samþyktir bæjarstjórnar komist jafnskjótt til vitundar almennings, sem þær varða. Og með með því, að láta samþykt fram fara á opinberum fundi, — jafnvel þó hlutaðeigandi sje þar ekki sjálfur viðstaddur, en fái vitneskju um samþyktina frá öðrum, sem þar hafa verið, — þá sje hjá hlutaðeiganda vakið rjettmætt traust til þess, að hann hljóti það, sem samþyktin hefir veitt honum, 924 og hann megi Öruggur gera þær ráðstafanir, sem honum eru nauðsynlegar til þess að takast það á hendur, sem honum hefir verið falið. Þess vegna verður rjetturinn að líta svo á, að hin steinda bæjarstjórn hafi með samþykt sinni vakið rjettmætt traust hjá stefnanda um það, að honum yrði falin umsjón ljóslækninga- tækjanna, Og eðlileg afleiðing af því, að stefnandi tókst á hendur ferðalag sitt til Reykjavíkur til þess að kynna sjer notkun og meðferð ljóslækningatækja, því svo verður að lita á, að þær kröfur verði ekki hægt að gera til lækna alment, að þeim sje að fullu kunn meðferð slíkra tækja, sem hjer um ræðir. Það var því sjálfsagt og verður að ætlast til þess af hinni stefndu bæjarstjórn, að hún hefði gert ráð fyrir því, að stefnandinn mundi verða að takast ferð á hendur í þeim ttil- gangi, að kynna sjer meðferð á tækjunum, er hún hafði sam- þvkt 11. september að fela honum umsjón þeirra; og ef hún hefði haft í hyggju, að draga að sjer hendina, þá að láta hann vita um það tímanlega, til þess að afstýra því, að hann legði út í kostnað af völdum samþyktarinnar. Af símskeyti því, sem stefndi sendi bæjarsjóra 30. sept. frá Reykjavik, hlaut steinda að sjá, í hvaða tilgangi hann hafði þangað farið, þó hún hefði enga vitneskju fengið um það fyr. Svar við því fær stefnandi ekki fyr en 9. október, og gat hann ekki af því sjeð annað en bæjarstjórn hefði enn í hyggju að halda samþykt sína. Samkvæmt framansögðu verður rjetturinn að lita svo á, að um samningsrof hafi verið að ræða af hálfu hinnar stefndu bæjarstjórnar, er hún á fundi 13. október 1925 nam úr gildi samþykt sína ll. september s. á. um að fela stefnanda um- sjón ljóslækningatækja, er hún hugðist að festa þaup á fyrir Seyðisfjarðarkaupstað, og beri henni því að greiða stefnanda kostnað þann, sem hann hafði af ferðalagi sínu til Reykjavik- ur og heim til Seyðisfjarðar aftur, og bætur fyrir atvinnutjón það, sem ferðalagið hafði í för með sjer fyrir hann, en þó ekki lengur en til heimkomu hans með skipsferð frá Reykja- vík 23. október s. á. til Seyðisfjarðar. Að öðru leyti sjer rjetturinn sjer ekki fært að taka máls- kröfur stefnanda til greina. Samkvæmt framangreindu ber að dæma stefndu til að greiða steinandanum skaðabætur, er rjetturinn telur, eftir 925 nákvæma athugun, hæfilega metnar kr. 1170,00 með 5% árs- vöxtum frá birtingu sáttakæru, 14. maí 1926 til greiðsludags. Eftir úrslitum málsins þykir rjett, að steinda greiði stefn- andanum málskostnað, sem þykir hæfilega metinn kr. 228,00. Með tilvísun til framanritaðs, er ekki hægt að taka kröf- ur stefndu til greina. Stefnandi hefir krafist þess, að ummæli nokkur um sig og málflytjanda sinn, í skjölum málsins, verði dæmd dauð og ómerk og að umboðsmaður stefndu verði sektaður fyrir ósæmi- legan rithátt. Af ummælunum eru sjerstaklega þessi: >Kjölturakkki, dtifle, >ódrengur í húð og hár< og >kvikindi<, sem ýmist eru mjög meiðandi eða lýsa óvirðingu, eiga þau því að dæmast dauð og ómerk, og eigi virðist hægt að komast hjá því, að umboðsmaður stefndu, bæjarstjóri Jón Þór Sigtryggsson, verði dæmdur til að greiða 40 kr. sekt í rikissjóð, fyrir Ósæmilegan rithátt, og komi 4 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður ekki greidd innan 15 daga frá birtingu dóms þessa. Stefnda hefir krafist þess, að nokkur ummæli verði dæmd dauð og ómerk og stefnandi sektaður fyrir ósæmilegan rit- hátt. Af ummælunum eru sjerstaklega meiðandi orðin: planið< fyrir neðan hús, er O. Ellingsen kaupmaður rekur versluu sína í. Kom par að Sigurður Gíslason, lögregluþjónn, og hefir hann kært Þor- kel fyrir það að hann hafi verið ölvaður í þetta skifti, en kærð- ur hefir hinsvegar neitað því. Í máli þessu hafa verið leidd 3 vitni, sem öll hafa stað- fest framburð sinn. Vitnið Vilhelm Knudsen, er gerði lögregl- unni aðvart, hefir borið það, að það hafi alls ekki sjeð að kærður væri undir áhrifum áfengis. Vítnið Sigurður Gríms- son hefir hinsvegar borið það, að það hafi sjeð, að kærður var undir áhrifum áfengis, er það kom til hans og fór að tala við hann, en það hefir haldið því fram, að kærður hafi ekki slagað og ekki haft í frammi neitt það, sem til lýta mætti teljast á almannafæri. Vitnið Sigurður Gislason, kærandinn, hefir haldið því fram, að kærður hafi verið óstyrkur í gangi áfengislykt fram úr honum og að jafnframt hafi mátt heyra á mæli hans, að hann væri ölvaður, en þó kveður það, að hann hafi ekki verið með drykkjurðfl. Á þessum framburði vitnanna virðist ekki auðið að byggja refsidóm yiir kærðum, með því að það virðist ósannað að hann hafi verið ölvaður við hið umrædda tækifæri. Það ber því að áliti dómarans að sýkna kærðan af þess- ari kæru. Málskostnaður greiðist af almannafje. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 10. desbr. 1928. Nr. 47/1928. Sjómannafjelag Reykjavíkur (St. Jóh. Stefánsson) gegn H.f. Sleipnir (M. Guðmundsson). Dagpen. sjúklings í heimahúsum, sbr. 95. gr. sigl.). Dómur sjódóms Reykjavíkur 4. ág. 1928: Steindur, Magnús Blöndal, dr. Alexandir Jóhannesson og Sig- hvatur Blöndahl f. h. hf. >Sleipnis< greiði stefnandanum, 931 Sjómannafjelagi Reikjavíkur, 39 krónur. Hinsvegar greiði stefn- andi stefndum 45 krónur í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans, að viðlagri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Það er ekki upplýst í máli þessu, að dvöl Björns Bjarnasonar meðan hann var veikur á heimili sínu, hafi haft neinn aukakostnað í för með sjer umfram fæðiskostnað, er stefndi hefir boðist til að greiða með 3 kr. á dag, er telja verður nægilegt, og ber því með skírskotun til þess, sem tekið er fram í sjórjettardóm- inum að staðfesta hann. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða steinda málskostnað í hæstarjetti, er ákveðst 100 krónur. Því dæmist rjett vera: Sjórjettardóminum skal óraskað. — Áfrýjandi, Sjómannafjelag Reykjavíkur greiði stefnda h.t. Sleipnir 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjódóminum með stefnu út- gefinni 13. febrúar þ. á. af Sjómannafjelagi Reykjavíkur gegn stjórn h.f. >Sleipnis< hjer í bænum, þeim Magnúsi Blöndahl, útgerðarmanni, dr. Alexander Jóhannessyni og cand. juris Sighvati Blöntahl f. h. fjelagsins til greiðslu, á kr. 65,00 með 6%, ársvöxtum frá í maí 1927 til greiðsludags og málskostnaði að skaðlausu með kr. 63,00. Svo hefir stefnandi og krafist þess, að sjer verði tildæmdur sjóveðrjettur í eign tjeðs fjelags, b/v. R.E. 247 >Gulltoppi< fyrir framangreindum upphæðum og rjettur til að láta selja skipið á uppboði ef til komi. Stefndir hafa mótmælt framannefndum kröfum og krafist þess, að verða aðeins dæmdir til að greiða stefnanda 39 kr. 932 án vaxta en að stefnandi verði dæmdur til að greiða þeim málskostnað eftir mati rjettarins, hvernig sem málið færi. Krafan er þannig til komin, að Björn (ekki Bjarni eins og stendur Í stefnunni) Bjarnason, Vesturgötu 37 hjer í bænum var lögskráður háseti á b/v. >Gulltoppi<, en veiktist í fingri, fór úr skiprúminu og var undir læknishendi frá 23. mars. til 4. april f. á. Borgaði útgerð skipsins eða stefndir, læknishjálpina og bauðst til að greiða ennfremur 3 krónur á dag eða 39 kr. í fæðispeninga, en þvi boði var hafnað og framseldi Björn þá sjómannafjelaginu kröfur sína á hendur útgerðinni og hefir fjelagið höfðað mál þetta og gjört Í því framangreindar kröfur Krefst sjómannafjelagið að útgerðin verði dæmd til að greiða 2 krónur á dag auk fæðispeninganna, sem engin deila er um, fyrir húsnæði, ljós og hita kr. 1,75 á dag og Íyrir hjúkrun og annan aukakostnað kr. 0,25 á dag og koma þannig fram þær 26 krónur, sem deilt er um í málinu, því hin stefnda stjórn telur sjer eigi skylt að greiða annað eða meira en fæðispen- ingana, sem enginn ágreiningur er um, Og læknishjálpina, sem þegar er greidd. Það er upplýst í málinu, að Björn Bjarnason er giftur maður, sem átti heimili hjer í bænum og var á því og jafnan á ferli frá 23. mars til 4. april Í. á. Það er hinsvegar ekki upplýst, að hann hafi þurft nokkra aðra hjúkrun á þessum tíma en læknishjálp þá, er útverð hjúkrun< hias sjúka manns. Í þessu hugtaki felst að áliti sjórjettarins, og svo virðist samsvarandi orðatiltæki (>Kur og Pleje<) skilið á hinum Norður- löndunum, lækning, aðhlynning og umönnun, sem sjúkir menn þarfnast umfram heilbrigða menn og verður þá ekki betur sjeð, 933 en að útgerð >Gulltopps< hafi greitt og boðist til að greiða alla þá hjúkrun, sem upplýst er, að Björn Bjarnason þarfnaðist og atti kröfu til að yrði greidd af útgerðinni, þar sem ekki er upplýst, að rjettarvenja hafi myndast um hærri greiðslu, er fara verði eftir, og eigi er hægt að lögjafna frá ákvæðum slysatryggingarlaganna, þar sem í slysatryggingunni eru inni- faldar bætur fyrir atvinnumissi, en útgerð skips ber eigi að greiða slikar bætur. Það verður því að taka kröfur stefndu í málinu að öllu leyti til greina, þar á meðal málskostnaðarkröfuna og þykir málskostnaðurinn hæfilega ákveðinn 45 krónur. Miðvikudaginn 12. desbr. 1928. Nr. 24/1928. Leifur Th. Þorleifsson f. h. versl. Bröttuhlíð (st. Jóh. Stefánsson) gégn Skúla Jónssyni (Pjetur Magnússon). Um skyldu stefnda til að greiða vöruúttekt háseta á skipi hans. Dómur sjódóms Reykjavíkur 15. okt. 1927: Stefndur, Skúli Jónsson, greiði stefnandanum LEeifi Th. Þor- leifssyni f. h. Verslunarinnar >Brattahlíð< kr. 24,70 með 6“) ársvöxtum frá 1. október 1926 til greiðsludags og á stefnandi sjóveðrjett í vj./sk. >Svan< eign Guðmundar Kr. Guðmundsson- ar, fyrir þeirri upphæð. Málskostnaður falli niður. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir að dómur var kveðinn upp í máli þessu í hjeraði, hefir maður sá, Árni Einarsson, er veitti versl- uninni Bröttuhlið á Siglufirði forstöðu árið 1926, verið leiddur sem vitni. Hetir vitni þetta borið það, að 934 stefndi, þá er hann kom á Siglufjörð um lok útgerðar- tímans. hafi samþykt að greiða úttekt þá til hásetanna á vjelbátnum Svani, er um er deilt í máli þessu, hafi hann sjeð alla reikninga um úttekt þessa og ekkert haft. við þá að athuga. Með þessum vitnisburði þykir áfrýjandi hafa fært þær líkur fyrir staðhæfingum sín- um, að rjett þykir að láta úrslit máls þessa vera komin undir eiði steinda, þannig að ef hann eftir löglegan undirbúning innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa synjar fyrir það með eiði, að hann hafi skuldbundið sig til þess að greiða úttekt hinna einstöku háseta sem um er deilt í máli þessu, að upphæð 274 kr. 50 a. þá á hinn áfrýjaði dómur að vera óraskaður og ber áfrýjanda þá að greiða stefna 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti. Ef steinda hinsvegar verður eiðfall, þá greiði hann áfrýjanda 299 kr. 20 aura með 6'|, árs- vöxtum frá 1. okt. 1926 til greiðsludags og 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, en málskostnaður í hjeraði falli niður. Því dæmist rjett vera: Ef stefndi, Skúli Jónsson, eftir löglegan undir- búning innan 4 vikna frá birtingu dóms þessa, synjar fyrir það með eiði á varnarþingi sinu, að hann hafi skuldbundið sig til að greiða úttekt hinna einstöku háseta, sem um er deilt í máli þessu að upphæð 274 kr. 50 aur, þá skal hinum áfrýjaða dómi vera óraskað og skal áfrýj- andi Leifur Þorleifsson f. h. verslunarinnar Bröttu- hlíð þá greiða steinda 100 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, en verði steinda hinsvegar eiðfall, þá greiði hann áfrýjanda 299 kr. 20 a. með 60; 935 ársvöxtum frá 1. okt. 1926 til greiðsludags, svo og 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarjetti, en máls- kostnaður fyrir undirrjetti fellur niður. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðtör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjórjettinum af Leifi Th. Þor- leifssyni, kaupmanni f. h. Verslunarinnar >Brattahlíð< á Siglu- firði, gegn þeim Skúla Jónssyni, útgerðarmanni og Guðmundi Kr. Guðmundssyni, skipamiðlara báðum hjer í bæ, og gerir stefnandi þær kröfur að steindur Skúli verði dæmdur til þess að greiða sjer kr. 299,20 fyrir útteknar vörur, ásamt 6% árs- vöxtum frá 1. október 1926 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu. Svo krefst hann og að viðurkendur verði sjó- veðrjettur fyrir hinum tildæmdu upphæðum í vj./sk. >Svanurs, eign stefnds Guðmundar Kr. Guðmundssonar. Stefndu hafa krafist sýknu af framangreindum kröfum stefnanda að því undanskildu að stefndur Skúli býðst til þess að greiða af hinni umsteindu upphæð kr. 24,70. Svo krefjast þeir og málskostnaðar hjá stefnanda. Málavextir eru þeir, að sumarið 1926 gerði steindur Skúli vi.sk. >Svan<, sem hann tók á leigu af steindum Guðmundi, út á síldveiðar frá Siglufirði. Voru ýmsar nauðsynjar til skips- ins teknar út í verslun stefnanda um sumarið og hefir and- virði þeirra verið greitt að undanteknum fyrgreindnm kr. 24,70. Þá tóku og skipverjar út hjá versluninni ýmsar vörur, aðal- lega tóbaksvörur og eru kr. 274,50 af hinni umstefndu skuld andvirði þeirra. Reisir stefnandi kröfur sínar til þess að fá upphæð þessa greidda á því, að skipstjóri sá á vj./sk. "Svan sem kom með það norður, hafi samið svo um við sig, að verslunin ljeti skipverja hafa þær vörur, sem þeir þyrftu og skuldaði útgerðina fyrir þeim. Hefir skipstjórinn gefið vottorð í málinu og staðfest hjer fyrir rjettinum, um að svo hafi verið og hann hafi gert það að fyrirlagi útgerðarmannsins (Skúla). Stefndur Skúli hefir hinsvegar mótmælt því að hann hafi gefið skipstjóranum heimild til þessa, og þar sem hjer er ekki um þess háttar nauðsynjar að ræða, sem umgetur í 53. gr. siglinga- 936 laganna nr. 56 frá 1914 og hin umstefnda úttekt hefir auk þess öll farið fram eftir að fyrgreindur skipstjóri var farinn af skipinu — en hann gat ekki samkvæmt siglingalögunum bundið útgerðarmann með samningum nema um þann tíma sem hann hafði skipstjórn á hendi — þá þykir verða að taka kröfu stefndu um niðurfærslu á kröfunni, sem þessari upp- hæð nemur, til greina, og lækka hana niður í kr. 24,70 með vöxtum eins og krafist er og ekki hefir verið mótmælt sjer- staklega. Málskostnaður þykir eftir atvikum eiga að falla niður. Föstudaginn 14. desbr. 1928. Nr. 70/1928. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Sigurjóni Jóhannessyni (M. Guðmundsson). Ölvun bifreiðarstjóra. Dómur lögreglurjettar Reykjavíkur 2. okt. 1928: Kærður, Sigurjón Jóhannesson, missi ökuskírteini sitt í 4 mánuði frá lögbirtingu dóms þessa að telja og greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðlör að lögum. Dómur hæstarjettar. Kærði, sem 16. júlí 1926 var sektaður fyrir að hafa verið undir áhrifum áfengis við bifreiðarakstur 17. júní s. á., er með eigin játningu og öðrum skýrsl- um orðinn sannur að sök um að hafa ekið bifreið ölvaður 20. sept. þ. á. Þetta brot kærða heyrir undir 5. sbr. 14. gr. bif- reiðalaganna nr. 56/1926 og 20. gr. áfengisinvanna nr. 64/1928, og þykir hegning sú, er kærði heiir til- unnið, hæfilega metin 150 kr. sekt til ríkissjóðs, er 937 afplánist með 12 daga einlöldu fansslsi, verði sektin ekki greidd innan 14 daga frá birtinsu dóms þessa. Svo missi kærði, er ekki er sannað um, að hati verið ölvaðnr þegar hann braut í fyrra skiltið, öku- leyfi sitt um eitt ár frá birtingu lögreglujettar- dómsins. Loks greiði kærði allan kostnað sakarinnar í hjer- aði og fyrir hæstarjetti, þar á meðal málflutningslaun sækjanda og verjanda hjer í rjetti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rjett vera: Kærði, Sigurjón Jóhannesson, sæti 150 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 12 daga ein- földu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. Hann missi ökuleyfi um eitt ár, talið frá birt- birtingu lögreglurjettardómsins. Og greiði loks allan kostnað sakarinnar bæði í hjeraði og hæsta- rjetti, þar á meðal sóknar- og varnarlaun mál- flutningsmannanna Bjarna Þ. Johnson og Magnús- ar Guðmundssonar, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Sigurjóni Jóhannessyni bifreiðarstjóra, til heimilis á Grundar- stíg 2 hjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum áfengislag- anna nr. 64 frá 7. maí 1928. Það er sannað með eigin játningu kærðs, sem kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu að hann hafi ekið bifreið sinni RE. 200 frá Páli Stefánssyni, kaup- manni í Hafnarstræti hjer í bænum, niður með verkamanna- skýlinu við Tryggvagötu 20.1. m. um kl. 10 síðdegis og verið 938 þá undir áhrifum áfengis. Karl Guðmundsson, lögregluþjónn, er þar kom að, tók kærðan frá stýri bifreiðarinnar og fór með hann heim til hans, en fjekk annan bifreiðarstjóra tíl að aka bifreið kærðs. Þetta brot kærðs, sem hefir verið sektaður fyrir brot á bifreiðalögunum '%/s 1926 um 65 krónur, heyrir að áliti dóm- arans undir 20. gr. áfengislaganna nr. 64 frá 7. mai 1928 og þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið, hæfilega ákveðin missir ökuskírteinis í 4 mánuði frá lögbirtiugv. dóms þessa að telja. Svo greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 17. desbr. 1928. Nr. 29/1928. Þrotabú firmans „Bræðurnir Proppé“ (L. Fjeldsted) gegn sýslumanninum í Ísfjarðarsýslu Oddi Gíslasyni (Jón Ásbjörnsson). Ómerking. Úrskurður skiftarjettar Ísafjarðarsýslu 5. nóv. 1927: Hin framkomnu mótmæli verða ekki tekin til grein aog eiga kröfur sýslumannsins Í Ísafjarðarsýslu, Odds Gislasonar, að upphæð kr. 47106,72 og kr. 746,15 ásamt 5“ ársvöxtum frá gjaldþrotadegi að hafa forgangsrjett við skifti á þrota- búi firmans, Bræðurnir Proppé á Þingeyri, samkvæmt skifta- lögunum. Dómur hæstarjettar. Máli þessu hefir verið áfrýjað til hæstarjettar með stefnu 26. april þ. á. samkv. áfrýjunarleyfi dags. 31. mars þ. á. Að vísu er svo bókað í skiftarjettarhaldi 15. febr. í. á, að sátta hafi þá verið árangurslaust leitað um ágreiningsefni máls þessa, en þar sem stefndi sat 939 sjálfur í skiftarjettinum og gat ekki fjallað um sættir at því hann var málsaðili, þá verður þessi sátta- umleitun ekki talin lögleg samkvæmt 38. gr. skitta- laganna 12. april 1878. Og þar sem enníremur hinn setti skiftaráðandi hefir ekki síðar leitað sátta, þá verður ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða úrskurð og vísa málinu heim aftur til nýrrar og löglegri með- ferðar fyrir skiftarjettinum. Eftir atvikum þykir rjett, að málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Því dæmist rjett vera: Hinn áfrýjaði skiftarjettarúrskurður á að vera ómerkur og vísast málinu heim aftur til nýrrar op löglegri meðlerðar fyrir skiftarjettinum. Málskostnaður fyrir hæstarjetti falli niður. Miðvikudaginn 19. desbr. 1928. Nr. 67/1928. Rjettvísin (Sveinbj. Jónsson) segn Sigurði Eyjólfssyni (, Jóhannesson). Tilraun til manndráps. Sýknun samkv. 39. gr. hgl. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 12. sept. 1928: Ákærður, Sigurður Eyjólfsson, skal hlíta því, að um hann verði gjörðar þær ráðstafanir, að enginn háski verði að honum. Svo greiði hann og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstarjettar. Eftir þeim upplýsingum, sem fram eru komnar um andlega heilbrigði og þroska ákærða, þykir það 940 varhugavert að álíta að hann hafi verið sjer þess meðvitandi, að verknaður hans væri hegningarverður, og ber því að staðfesta hinn áfrýjaða dóm. Ákærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað málsins, þar með telin málflutningslaun sækjanda og verjanda fyrir hæstarjetti, 80 kr. til hvors. ; Því dæmist rjett vera: Ákærði, Sigurður Eyjólfsson, verður eigi dæmd- ur til hegningar í máli þessu, en hinsvegar ber valdstjórninni að gjöra þær ráðstafanir um hann, er nauðsynlegar eru til þess, að enginn háski sje að honum. Ákærði greiði allan kostnað málsins í hjeraði og hæstarjetti, þar með talin málilutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málflutnings- mannanna Sveinbjarnar Jónssonar og Lárusar Jóhannessonar, 80 kr. til hvors. Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins álrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af rjettvísinnar hálfu gegn Sigurði Eyjólfssyni, verkamanni, Njálsgötu nr. 3 hjer í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum 17. kapítula almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina og sannaðir með eigin játningu ákærðs, er kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. Þriðjudaginn 10. júlí þ. á. keypi ákærður í Laugvegs- lyfjabúð salisýruglas Íyrir 25 aura, í þeim beina tilgangi, að hví er hann hefir borið fram, að deyða með saltsýrunni óskil- getið barn il mánaða að aldri, Karl Edvarð að nafni, er ákærð- 941 ur hafði eignast með Kristbjörgu Kristjánsdóttur, Bergstaða- stræti 25B hjer í bænum. Var barnið hjá móður sinni, en ákærður gaf með því þangað eftir úrskurði lögreglustjóra. Eftir upplýsingum frá lyfjabúðinni, hefir ákærður fengið 20—25 gr. af saltsýru ásamt glasi fyrir 25 aurana og hún verið ca. 25 af styrkleika og er það allsterk saltsýra eftir upplýs- ingum frá efnarannsóknarstofunni. Ákærður hefir skýrt svo frá, að hann hafi áður keypt saltsýru í lyfjabúð til þess að kveikja saman með tin. Hafði honum verið sagt, að varlega yrði að fara með saltsýru, því að hún væri eitruð. Vegna þessa hugkvæmdist honum að nota saltsýru, er hann hafði tekið þá ákvörðun að deyða barnið. Saltsýru þá, er ákærður keypti í lyfjabúðinni á þriðju- daginn, geymdi hann heima hjá sjer um nóttina, en daginn eftir á 11. klukkustundinni árdegis fór hann heimanað frá sjer niður í Bergstaðastræti nr. 25B, til þess að ná í barnið, en það var enginn heima Í íbúð móður þess. Þegar ákærður gekk þaðan út aftur, hitti hann í sundi rjett hjá húsinu Svöfu Hjörleifsdóttur, 8 ára gamla telpu, hálfsystur sonar hans sam- mæðra, og var hún með drenginn í barnavagni. Fjekk ákærð- ur Svöfu peninga og bað hana að kaupa fyrir sig vindlinga og fór hún til þess, en ákærður varð eftir hjá vagninum. Þegar Svafa var farin, tók ákærður upp saltsýruglasið og helti um helming af innihaldi þess í munn barnsins, en kveður mest af því hafa runnið út aftur og hann heldur að litið hafi farið ofan í það af saltsýrunni. Þegar Svafa kom aftur, var barnið orðið óvært og farið að gráta og var bólgið um var- irnar og spurði hún ákærðan, hvort hann hefði gefið barninu nokkuð, en hann neitaði því, tók við vindlingunum og fór burtu og kveðst hafa kastað glasinu með saltsýruleifunum í stein við Bergstaðastrætið og það molast þar. Svafa litla fór heim með barnið, sem kastaði upp talsverðu. Þegar móðir barnsins kom heim, var hjeraðslæknisins vitjað. Fór hann með það á sjúkrahús og skolaði maga þess. Fór það síðan heim aftur og hefir engan verulegan eða varanlegan skaða beðið. Hjeraðslæknirinn kærði málið fyrir lögreglunni og handsam- aði hún ákærðan og hefir hann setið í gæsluvarðhaldi síðan 12. júlí þ. á. Í dóti ákærðs hafa fundist tvö glös með salsýru. Reynd- ust þau hafa inni að halda 30 % saltsýru með örlitlu af brenni- steinssýru í. Kveðst ákærður hafa keypt stærra glasið Á fyrra- 942 vetur og ætlað að nota saltsýruna til þess að kveikja með henni og látið úr stærra glasinu í minna glasið til. þess að hafa hana ekki alla í brúki í einu, en ekki munað eftir að hann átti þessa saltsýru, er honum hugkvæmdist að deyða drenginn, og þvi keypt saltsýruglas það, er áður greinir. Ákærður er fæddur 18. mars 1901 og því kominn yfir lög- aldur sakamanna. Hann hefir ekki áður sætt ákæru eða refs- ingu fyrir nokkurt brot. Það hefir verið erfitt að fá greinilega skýrslu ákærðs um það, hvað honum hafi gengið til verknaðarins. Það er helst að skilja, að honum hafi þótt móðir barnsins ekki vera nógu góð við sig og hann því viljað hefna sin á henni, og að hann hafi sjeð eftir meðlaginu með barninu og jafnvel efast um að það væri rjett feðrað. Það kom þegar í ljós í byrjun rannsóknarinnar í máli þessu, að ákærður er mjög fákunnandi og skilningslítill. Prest- ur sá, er fermdi hann hefir vottað að sig minni, >að kunnátta hans í kristnum fræðum væri þolanleg utan bókar, en skiln- ingslítill (hafi hann verið) í meira lagi og alt dauflegt, en um hegðun hans þá var ekkert að athuga, en hann virtist þá vera meinlaus og hæglátur, en sljór unglingur. Geðveikralæknir dr. Helgi Tómasson hefir rannsakað líkamlega og andlega heilbrigði ákærðs og gefið um þá rann- sókn mjög ítarlega skýrslu, sem lögð hefir verið fram í málinu: Niðurstaða sú um ákærðan, sem læknirinn kemst að, er á þessa leið: „Hann er einfeldningur< (>debilitas mentalis<): >Gáfur hans svara til 8—10 ára aldurs. Hann er geðveikur: hann hefir atypiska epilepsi (), sem máske er „organisk, að því er virðist af Jackson's typu til að byrja með (og orsakast þá ef til vill upprunalega af áfalli því er hann 5 ára gamall fjekk á höfuðið), eftir „spönsku. veikina< hefir veikin orðið greinilegri, nú gefur hún þau líkamleg einkenni organisks -taugasjúkdóms, er finnast við. skoðun mannsins, af andlegum. einkennum, þann sljó- leika (>dementia<), sem hann hefir. Meðvitund margra flogaveikra er á eftir köstunum meira eða minna óskýr, þokukend, þeir hafa minni mótstöðukraft gegn hugsunum og ástriðum, eru því mjög impulsiv og geta 943 verið hættulegir umhverfi sínu, sjerstaklega ef þeir eru undir áhrifum víns. Ákærði virðist hafa fengið hugsunina að drepa barn sitt daginn eftir að hann sennilega hefir haft >kast<, er ekki ósennilegt að meðvitund hans þá hafi verið eitthvað þoku- kend, þannig að hugsunin hafi haft meira vald yfir honum, en hún máske ella myndi hafa. Í samræmi við það er, að hún virðist hafa altekið huga hans eins og >Tvangstanke<. Ákærði getur ekki álitist hæfur til þess.að taka út hegn- ingu: Hann skilur hana ekki og sjúkdómur hars mun senni- lega fara versnandi smám saman, þannig að hann verður æ sljórri og sljórri. Sennilega væri honum að svostöddu, fyrst um sinn a. m. k. best komið fyrir á afskektu sveitaheimili, þar sem ekki væru börn, en skynsamt fullorðið fólk, er vissi hvernig ástatt væri um hann. Hann gæti þá verið góður vinnukraftur og unnið líkamlega vinnu á við hvern meðal vinnumann. Síðan mun hann máske þurfa æfilangrar spitalavistar við. Ákærður hefir afdráttarlaust kannast við það, að hann hafi tekið þá ákvörðun 10. júlí, að deyða barn sitt, keypt salt- sýruna til þessa og ekki kvikað frá þessari ákvörðun sinni. Ætti því að áliti rjettarins að heimfæra brot hans undir 187. gr. sbr. 46. gr. almennra hegningarlaga. Hinsvegar verður eftir lýsingu geðveikralæknisins á andlegri heilbrigði hans, að álíta, að skilningur hans sje svo lítt þroskaður eða svo sljófgaður eða ruglaður, að ekki verði álitið að ákvörðun hans heyri undir 291. gr. hegningarlaganna eða að hann hafi yfirleitt verið sjer þess meðvitandi, að verknaður hans var hegningar- verður. Verður þvi eftir 39. gr. greindra laga að telja verknað hans vítalausan. Hinsvegar þykir læknisvottorðið og bera þess ljósan vott, að nauðsynlegt sje að dæma ákærðan til að hlita því, að gjörðar verði um hann þær ráðstafanir, að enginn háski verði að honum. Svo ber og að dæma ákærðan til að greiða allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 60* 944 Miðvikudaginn 19. desbr. 1928. Nr. 66/1928. R. P. Levi gegn Garðari Þorsteinssyni í. h. H. Bjering. Dómur hæstarjettar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, R. P. Leví, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarjetti. Miðvikudaginn 19. desbr. 1928. Nr. 84/1928. Rjettvisin og valdstjórnin (B. Þ. Johnson) gegn Þórði Ananíasi Steinssyni (L. Jóhannesson). Ákæra fyrir brot á 17. kap. hgl. og bifreiðalögunum. Dómur aukarjettar Reykjavíkur 4. okt. 1928: Ákærður, Þórður Ananías Steinsson, á að vera sýkn af ákæru rjettvisinnar og kæru valdstjórnarinnar í*þessu máli. Málskostnaður greiðist af almannafje. Dómur hæstarjettar. At ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða dómi, ber að staðfesta hann. Allur áfrýjunarkostnaður sakarinnar greiðist af almannafje, þar með talið kaup sækjanda og verj- anda hjer í rjetti, 60 kr. til hvors. 945 Því dæmist rjett vera: Aukarjettardóminum skal óraskað. Allur áfrýjunarkostnaður, þar með talið kaup sækjanda og verjanda í hæstarjetti, málflutnings- mannanna Bjama Þ. Johnson og Lárusar Jó- hannessonar, 60 kr. hvorum, greiðist af almannafije. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir ósk dómsmálaráðuneytisins höfðað af rjettvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu gegn Þórði Ananías Steinssyni, bifreiðarstjóra, til heimilis á Klöpp í Hafnahreppi í Gullbringusýslu, fæddum 24. júní 1907, fyrir brot gegn ákvæðum 17. kapítula almennra hegningarlaga, bifreiðarlag- anna og lögreglusamþyktarinnar fyrir Reykjavík. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina. Miðvikudaginn 16. ágúst þ. á. ók ákærður vöruflutninga- bifreið sinni G.K. nr. 7, er hann hafði keypt nýja um mánaða- mótin maí og júni í ár, frá Höfnunum hingað til bæjarins, og voru í bifreiðinni 3 farþegar. Um hádegisbilið kom kærður hingað til bæjarins og ók niður Laugaveginn og ber öllum vitnum, sem yfirheyrð hafa verið í málinu, saman um það, að hann hafi ekið á vinstri brún vegarins og eigi hraðar en leyfi- legt var. Þegar ákærður kl. 12,10 árdegis var móts við húsið nr. 26 við Laugaveg, sá hann alt í einu gamla konu 1—2 faðma fyrir framan bifreiðina. Gerði hann þá alt sem hann gat til þess að stöðva bifreiðina, en það kom fyrir ekki, því þegar bifreiðin stöðvaðist, hafði konan orðið fyrir henni og lá milli fram- og afturhjóla hennar. Hinumegin á götunni stóðu 2 eða fleiri bifreiðar kyrrar rjett á móts við það, er konan varð fyrir bifreiðinni og kveðst ákærður hafa gefið hljóðmerki rjett áður en hann hann kom á móts við þær, en eftir að ákærður varð konunnar var, var enginn tími til að gefa hljóðmerki. Kona sú, er fyrir bifreiðinni varð, var Guðlaug Ólafsdóttir, Tjarnar- götu 8 hjer í bænum, 79 ára að aldri og var heyrn hennar farin að bila og sjónin mjög slæm á lengri vegalengdum, en 946 hún notaði gleraugu, sem bættu úr. Hún var enn fjörug í gangi, en farin að verða óviss á fótunum eftir því sem dóttir hennar hefir skýrt frá. Þegar kona þessi náðist undan hifreið- inni var hún meðvitundarlaus. Var henni ekið á sjúkrabifreið á Landakotsspitala og læknir sóttur, en þegar hann kom, var hún algerlega meðvitundarlaus og moribunda og andaðist 1! stund eftir að slysið hafði viljað til. Vitnið Jón kaupmaður Jónsson, Laugaveg 28, sem kom út úr húsinu nr. 24 við Laugaveg rjett áður en slysið vildi til, hefir borið það og unnið eið að þeim framburði sínum, að hann hafi sjeð Guðlaugu sálugu ganga upp Laugaveginn heldur nær gangstjett þeirri, sem fjær var bifreiðinni og hafi hún virst ætla að ganga beint eftir götunni án þess að beygja upp á gangstjottina. en alt í einu kveður hann konuna hafa tekið snöggt viðbragð og snúið að þeim kanti, er bifreiðin ók fram með, eins og hún ætlaði upp á gangstjettina þeim megin, en þá hafi bilið á milli hennar og bifreiðarinnar verið orðið svo litið, að það hafi alls ekki verið unt fyrir ákærðan að stöðva bifreiðina og forðast áreksturinn, því það hafi ekki numið neinum tíma. Kveður vitnið konuna hafa rekist á vatns- kassa bifreiðarinnar og fallið aftur á bak. Vitnið Einar Þórðarson, verslunarmaður, Kárastig nr. 8, sem var við húsið nr. 27 við Laugaveg, er slysið vildi til, hefir borið það og unnið eið að, að Guðlaug sáluga hafi gengið í veg Íyrir bifreiðina, sem hafi verið ekið gætilega mjög nærri gangstjettinni rjettu megin á veginum. Yfirleitt er ekkert það komið fram við rannsókn málsins er bendi til þess, að ákærður hafi brotið settar reglur fyrir bifreiðaakstri eða sýnt óvarkárni við hið umrædda tækifæri. Verður því að sýkna ákærðan, sem eigi hefir áður sætt ákæru eða refsingu fyrir nokkurt brot, af ákæru rjettvísinnar og valdstjórnarinnar í þessu máli og dæma málskostnaðinn af almannaije. tw 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21; 22. 23. 24. Efnisskrá. — Dómur Blis. Rjettvísin gegn Ingólfi Bjarnasyni. Úrskurður . Mi 701 H.f. Draupnir gegn Kristmann Þorkelssyni. Hluta- brjef . - ii 704 Riettvísin og valdstjórnin Bien Ólafi Hailiðrs- syni. Bífr.akstur . 16, 709 H.f. Draupnir gegn Ólafi Auðnnnswynii Mál hafið 16, 711 H.i. Kveldúlfur gegn Stefáni Th. Ailen Fisk- kaup. a „ 2 712 Rjettvísin Bagii Karli H. „Hðnsagti, Ásigling . 1 719 Rjettvísin gegn Guðm. Guðjónssyni. Ásigling . ?%, 723 Guðm. Kr. Guðmundsson og Guðm. Kristjáns- son gegn Uddeholm A/S. Útiv.d. #72 T. Frederiksen gegn A/S. Mandal á Oplands Privatbank. Veðbrjef 10/2 727 Eigandi Höllustaða gegn Slgendunn Reykhóla. Ómerking . 3 1%2 73 Valdstjórnin gegn 0. 'Noack. Botnv.v.brot 12 734 Valdstjórnin gegn Fr. Mensing., Botnv.v.brot 23 736 Valdstjórnin gegn Fr. Ríeschmiiller. Botnv.v.brot ?%/ 740 Íslandsbanki gegn lögreglustj. í Rvík f. h. ríkis- sjóðs. Gjaldfrelsi 21, TAA Valdstjórnin gegn F. von Bustel. Botnv. wbrot fg 746 Rjettvisin gegn Hannesi Jónssyni. Svik við gjaldþrot a 0... 53 748 Valdstjórnin gegn Kristjáni Íölemnsssyril, Bann- lagabrot 3 T5T Valdstjórnin gegn Stefáni Finnbogasyni Bann- lagabrot a %s 762 Þrotabú Jóns Björnssonar“ Co. Bí Bað. P. Bjarnasyni. Um samning . 123 765 Valdstjórnin gegn Ó. S. H. fölanssgril, Bifr.l.brot (38 TO Rjettvísin gegn Hirti Gunnlaugssyni. Þjófnaður 193 772 Valdstjórnin gegn Jóh. a fl. Ómerk- ing 234 TI4 Valdstjórnin Böðn Wiet Theessen. Botnv.v.brot 23 TI Íslandsbanki gegn Ólafi Pálssyni. Sjóveð - 20; 780 25 26. 21. 28. 29. 30. 31. 34. 3ð, 31. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. AT. 48. 49. Dómur Bls. Valdstjórnin gegn Guðm. Þorkelssyni. Bruggun P. Oddsson gegn O. Ellingsen. Sjóveð a Petrína K. Kristjánsd. gegn nefn. Guðmunds- syni. Barnsfaðernismál. a Valdstjórnin gegn Karli Tönssyail. Bifr..brot H.. Bakki gegn Sigm. Jóhannssyni. Útiv.d.. E. Benediktsson f. h. B. N. W. Syndicate gegn bæjarstjórn Reykjavíkur. Útiv.d. . H. Ben. í. h. Versl.fjel. Vestm.eyja gegn Ásg. Guðmundssyni. Útiv.d.? . . Valdstjórnin gegn H. Thorarensen. Átengislyf a 33. H.f. Alliance gegn Ingvari Enhjánasgið Árekst- ur, skaðab. ; Valdstjórnin gegn Eg Strehlau. Boinv.w.brot Valdstjórnin gegn Ingvari Benediktssyni. Drag- nótaveiði . Rjettvísin og valdstjórnin gegn Halldóri Einars syni. Bifr.l.brot. á K. S. Nordahl gegn St. Ingvarssgni. Sarndign . H.f. Kakali gegn V. Poulsen á Fossberg. Sjóveð Jón Guðms.son gegn Jóh. Eyfirðing á Co. Útiv.d. Valdstjórnin gegn W. Schitte. Botnv.v.brot . P. M. Bjarnarson gegn Frihavnens Kaffecompagni A/S. Skaðab. á Valdstjórnin gegn Sveini Jónssyni. Vegal. öröl Jón Stefánsson gegn G. ung f.h. A. G. Ísfeld. Húsakaup m. m. Jónína E. Arnljótsd. sögti Dan. Á. Þorleifssyni, Barnsfaðernismál H.i. Bjarmi gegn Georg Glas. Versl. skuld R. P. Leví gegn P. M. Bjarnarson. Útiv.d. Metúsalem Jóhannesson gegn Helgu Sigurgeirs- dóttur. Leigubætur Landsbanki Íslands gegn "Oddi Glalaspni big. Ómerking . Kristinn Íigsari gegn Halld. og Jóni Jóndsari um. Fyrning Guðjón J. Líndal Jeg Herm. Jónssynl. Útiv.d. 1) Útiv.d. í 3 öðrum málum sama áfrýjanda s. d. 28/a 13 30/3 16/4 20/4 30/4 30), 30/4 ?/5 1/5 Tn Mr H/ t:/5 16/, 30), 1/6 4/g S/6 18/g 20/g 225 229 234 23/5 26/g 28/g 782 788 791 796 798 800 800 801 842 845 852 852 855 858 860 5l. . Valdstjórnin gegn Þorsteini Jónssyni. Bifr.i.brot 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 6l. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 69. 70. 71. 72. 73. TA. 75. ni Dómur Bls. Valdstjórnin gegn Óskari Þórðarsyni. Úrskurður H. Ben. f. h. Versl. Vestm.eyja gegn H.f. Smjör- líkisgerðin. Þingsafglöpun Rjettvísin og valdstjórnin gegn Þork. Þorleifs- syni. Bifr.l.brot. . Valdstjórnin gegn Ámunda Geirssyni. iðlvun ; Valdstjórnin gegn Oluf Bang. Ölvun Björn Ólafsson gegn Jóni E. Berpgveinsgynni. Meiðyrði Ól. Guðmundsson bag Vísi. tjel. Nbrðurfjarðar: Útiv.d. á Jón Hinriksson c 0. f. gógni Svb. Jónssyni. Útiv.d. Ólafur R. Ólafs gegn Inga Halldórssyni. Útiv.d. H. Ben. f. h. Verslfjel. Vestm.eyja gegn L. Fjeld- sted í. h. Ströyer £ Mörk. Útiv.d. á Riettvísin gegn Jafet Agli Sigurðssyni. Ofbeldi Rjettvísin gegn Kristján Þorberg Sena agn Nauðgun Eyjólfur Kolbeins. gegn Sigurði Hlilldðrssgdi. Skaðab. a Valdstjórnin gögn Slagnjóni Tönssyri Öllum Valdstjórnin gegn Jóni Högnasyni. Ólöglegur áfengisinnflutningur . Hreppsnefnd IR vóg 'Sparisi. Sonriðár króks A Riettvisin gegn Atig Fr. Bjarnasyni. Ákgsra um vanrækslu á sa Valdstjórnin gegn Markúsi Jónassyni. Ölvun Valdstjórnin gegn Ásg. Ásmundssyni. Áfengis- sala . á Hreppsnefnd Fljótshlíðarhr. gegn Kort Eysiinda: syni. Útsvar. H. P. Stangeland segn Útbúi Landsb., Eskifirði. Stefnubirting. Bæjarstjórn Seyðisfj. kaupst gegn Sig. Magntis- syni. Skaðab. Erl. Erlendsson gegn 'Guðbi. Oktavíu Sigurðard. Útiv.d. . 5 Valdstjórnin gegn Óskari Þórðarsyni. Ölvun 50 8/10 810 210 29/,g 1/19 s. d. 111 16/11 19/1 1 26/11 211 2811 301 3 Ha aaa 860 861 863 865 869 872 674 878 878 879 879 879 882 887 890 893 895 899 904 907 911 915 918 925 926 IV 76. 7. 78. 79. sl. 82. 83. Dómur Valdstjórnin gegn Þorkeli Ólafssyni. Ölvun . Ta Sjóm.fjel. Reykjavíkur gegn h.f. Sleipnir. Dag- peningar, 95. gr. sigl.l. 10 Leifur Th. Þorleifsson í. h. versl. Brattahlíð gegn Skúla Jónssyni. Úttekt. á Valdstjórnin gegn Sigurj. Föhr. Öllvnn MY Þrotahbú >Bræðurnir Proppé< gegn Oddi Gíslasyni sýslum. Ómerking. im a Rjettvísin gegn Sigurði Eyjólfssyni: Saman tilraun á a R. P. Levi Hagi Blarðati Þölalalngali Í. h. H. Bjering. Útiv.d. 3 - S.d. Rjettvísin og valdstjórnin geg Þárði A. Blas syni. Bifr.akstur s.d. Bls. 028 930 933 936 938 939 944 944 Bæstaréttardómar Útgefandi: Þæstaréttarritari X. árgangur. 1929. Mánudaginn 14. jan. 1929. Nr. 78/1928. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Magnúsi Péturssyni (Pétur Magnússon). Lyfseðlar á áfengi gefnir út á ólöglegan hátt. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur |. okt. 1928: Kærður, Magnús Pétursson, greiði 500 kr. sekt í Menningar- sjóð, innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hann í hennar stað einföldu fangelsi í 28 daga. Þá greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Hér í réttinum hafa engir lyfseðlar um áfengi, sem kærði á að hafa látið úti á árinu 1926, verið lagðir fram, og er það því, eins og málið liggur fyrir, ekki sannað að kærði hafi brotið áfengislöggjöfina það ár. Hinsvegar hafa verið lagðir fram lyfseðlar þeir, er kærði hefir látið úti árið 1927, þar á meðal þeir 11 lyfseðlar, sem kærði hefir ritað á önnur eyðublöð en hin fyrirskipuðu. Þessu viðvíkjandi hefir landlæknir í framhaldsprófum í málinu, er haldin hafa verið eftir að dómur var kveðinn upp í því í héraði, gefið þá skýrslu, að hann út af þarafleiðandi fyrirspurnum frá læknum, hafi sagt þeim, að hann fyrir sitt leyti pæti ekki álitið það brot á reglugjörð nr. 59, 1. júlí 1925, þótt læknir riti bráðabirgða lyfseðil á almennt blað og sendi lyfjabúðinni síðan næsta dag sama lyfseðil 61 948 á fyrirskipuðu eyðublaði, þegar svo stendur á að læknir er staddur hjá sjúklingi, t. d. lungnabólgu- sjúklingi, sem harðlega þarf áfengi en læknirinn hefir eigi fyrirskipað eyðublað við hendina, en með því að kærði hefir eigi haldið því fram um þessa 11 lyfseðla, að hann hafi látið þá úti handa sjúklingum, er svo hafi staðið á, að lífi sjúklingsins gæti verið hætta bú- in, ef ekki næðist til lyfsins þegar Í stað, þá verður að telja að kærði hafi með útgáfu þessara seðla brotið gegn fyrirmælum 5. gr. nefndrar regiugjörðar. Þá er það sannað, að kærði hefir í allmörg skifti látið úti lyfseðil fyrir hærri skammti af áfengi en til er tekinn í 6. gr. reglugjörðarinnar án þess að getið sé um ástæðuna fyrir þessu á lyfseðlinum, og hefir kærði með þessu brotið fyrirmæli 6. gr. reglugjörðar- innar, i. Í, en hinsvegar er það ekki sannað, að kærði hafi á óleyfilegan hátt ávísað áfengi fram yfir ákveð- inn skammt. Refsing kærða fyrir framangreind brot á 5. og 6. gr. reglugjörðarinnar þykir hæfilega ákveðin eftir 17. gr. laga nr. 15, 8. júní 1925, 500 kr. sekt í ríkissjóð, og komi í stað sektarinnar 30 daga einfalt fangelsi, ef hún fæst eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Svo greiði kærði allan kostnað málsins bæði í hér- aði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, hér í rétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, Magnús Pétursson, greiði 500 kr. sekt í ríkissjóð og komi 30 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, fáist hún eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. 949 Svo greiði kærði allan kostnað málsins bæði í héraði og í hæstarétti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, mál- flutningsmannanna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Péturs Magnússonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu og eftir fyrir- mælum dóms- og kirkjumálaráðuneytisins gegn Magnúsi Péturs- syni, bæjarlækni, til heimilis í Pósthússtræti 17, hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum laga um aðflutningsbann á áfengi nr. 15 frá 8. júní 1925 og reglugjörð nr. 59, frá 1. júlí 1925 um sölu áfengis til lækninga. Samkvæmt skýrslu lyfsölustjóra ríkisins til dómsmálaráðu- neytisins, dags. 2. maí 1928 hefir kærður gefið út á árinu 1926, 395 áfengislyfseðla á fyrirskipuð eyðublöð og af þeim 246 áfengislyfseðla fram yfir skammt, þá á kærður þetta sama ár að hafa gefið út 7 áfengislylseðla á önnur eyðublöð en hin fyrir- skipuðu. Árið 1927 hefir kærður gefið út 354 áfengislyfseðla á fyrirskipuð eyðublöð, og þar af 218 áfengislyfseðla fram yfir skammt. Þá á hann og þetta sama ár að hafa gefið út 7 áfengislyfseðla á önnur eyðublöð en hin fyrirskipuðu. Það sem kærður er sakaður um, er í fyrsta lagi það, að hann hafi gefið út fleiri áfengislyfseðla, en hann hafi átt að geta fengið eyðublöð undir hjá landlækni. Kærður hefir viðurkennt það, að hann hafi gefið út fleiri en 300 áfengislyfseðla á fyrirskipuð eyðublöð á árunum 1926 og 1927, hvort árið um sig og kveður hann ástæðuna vera bá, að hann hafi fengið sérstaklega eyðublöð fyrir frakkneska spítalann hjá landlækni, en þar var kærður læknir á þessum árum, og hefir verið lagt fram vottorð þessu til sönnunar frá landlækni, er ber það með sér að frakkneski spitalinn hefir fengið sérskaklega tvær áfengisseðlabækur, hvort árið um sig. Þessar áfengisseðlabækur hefir svo kærður notað samkvæmt stöðu sinni þar sem læknir, og virðist ekki, að kærður hafi brotið gildandi lög með því, og ber því að áliti dómarans að sýkna hann af þessu kæruatriði. 61* 950 Í öðru lagi er kærður sakaður um það, að hann hafi — lík- lega á óleyfilegan hátt — ávísað fram yfir ákveðinn skammt. Kærður hefir kannast við það, að hann hafi ávísað fram yfir ákveðinn skammt, en hann hefir hinsvegar haldið því fram, að hann hafi því aðeins gjört það, að hann hafi álitið þess brýna þörf og farið þá alltaf eftir fyrirmælum 6. gr. reglugjörðarinnar frá 1. júlí 1925. Með því að það er ósannað, að kærður hafi brotið ákvæði áðurgreindrar reglugjörðar, er hann gaf út áfengislyfseðla fram yfir ákveðinn skammt, verð- ur og að sýkna hann af þessu kæruatriði. Í þriðja lagi er kærður sakaður um það, að hann hafi gefið út áfengislyfseðla á önnur eyðublöð en hin fyrirskipuðu. Í sambandi við þetta voru kærðum sýndir 11 áfengislyf- seðlar í réttinum, sem hann hefir gefið út á önnur eyðublöð en hin fyrirskipuðu, — fleiri slíkir lyfseðlar frá kærðum hafa ekki fengizt frá lyfsölustjóra þrátt fyrir skýrslu hans, sem áður er nefnd — og sem hann hefir kannast við að hafa pefið út og benti kærður þó á, að þessa áfengislyfseðla hefði hann aðeins gefið út til bráðabirgða til innlausnar síðar með á- fengislyfseðlum á fyrirskipuðum eyðublöðum, þegar hann hefði ekki haft hin fyrirskipuðu eyðublöð hjá sér, eins og líka lyfseðlarnir bæru með sér, því að á þá er skráð bráðabirgðar- „miðie og hefir hann jafnframt haldið því fram, að þessir seðlar myndu allir vera innleystir, en aðeins vangá lyfjabúð- anna að kenna, að þeir hefðu ekki verið ónýttir. Þá hefir kærður haldið því fram, að hann teldi sér það fyllilega heimilt að geta út slika bráðabirgðaráfengisseðla, sem hér um ræðir, ef hann hefði ekki hin fyrirskipuðu eyðublöð við hendina og kveður hann, að landlæknir hafi látið svo ummælt að þessa aðferð mætti viðhafa til bráðabirgða þegar fyrirskipuð eyðublöð væru ekki fyrir hendi. Dómarinn getur ekki fallizt á þessa skoðun, en verður að lita svo á, að kærður hafi brotið gegn ákvæðum gildandi laga er hann gaf út þessa bráðabirgðaráfengislyfseðla á önnur eyðublöð en þau, er fyrirskipuð eru, með því að lyfseðil á áfengi skal rita samkvæmt lögum á hin fyrirskipuðu eyðu- blöð, og lög eða reglugjörðir hafa enga undanþágu þar frá. Þetta brot kærðs, sem ekki er upplýst um, að hafi áður brotið áfengislöggjöfina, heyrir að áliti dómarans undir 5. gr. reglugjörðarinnar nr. 59 frá Í. júlí 1925, og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið, hæfilega ákveðin eftir 17. gr. laga 951 nr. 15 frá 8. júní 1925, 500 króna sekt, er renni í Menningar- sjóð eftir 1. gr. laga nr. 54/1928 og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað ein- földu fangelsi í 28 daga. Þá greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Miðvikudaginn 16. jan. 1929. Nr. 86/1928. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn M. Júl. Magnús (Pétur Magnússon). Úrskurður hæstaréttar. Í hæstarétti hafa verið lagðir fram í máli þessu 337 lyfseðlar kærða frá árinu 1926, sem allir eru ritaðir á ólöggilt eyðublöð. Seðlar þessir komu eipi fram við rannsókn málsins í héraði, og með því að þeir hljóða um lyfjablöndur, er ef til vill mundu verða taldar ómengað áfengi, verður, áður en málið verður dæmt í hæstarétti, samkvæmt kröfu skipaðs sækjanda, er verjandi samþykkti, að leggja fyrir rannsóknar- dómar;nn, að taka skýrslu af kærða um atvik að út- gáfu lyfseðla þessara, svo og að útvega aðrar skýrsl- ur og upplýsingar, er rannsókn málsins kann að gefa tilefni til að leitað verði. Því úrskurðast: Framangreindar skýrslur og upplýsingar ber að útvega svo fljótt, sem verða má. 952 Mánudaginn 21. jan. 1929. Nr. 20/1928. Ingólfur Flygenring á Co. (L. Fjeldsted) gegn Magnúsi Guðmundssyni Í. h. Skipa- smiíðastöðvar Reykjavikur (Sveinbjörn Jónsson). Hvort veðréttur skulí víkja fyrir haldsrétti. Úrskurður uppboðsréttar Reykjavíkur 6. febr. 1928: Hin framkomnu mótmæli gegn þvi, að Magnús Guð- mundsson. f. h. Skipasmiðastöðvar Reykjavíkur, fái uppboðs- afsal fyrir v.;b. *Vonin< G.K. 352 og að uppboðsandvirði báts- ins gangi upp Í viðgjörðarkostnað hans, verða ekki tekin til greina. Dómur hæstaréttar. Með því að fallast má í aðaldráttunum á forsend- ur hins áfrýjaða uppboðsréttarúrskurðar, ber að stað- festa úrskurðinn. Verður áfrýjandinn, sem hefir eignast Í. og 2. veðrétt i hér umræddum bát, eftir þeim úrslitum að greiða steinda kostnað málsins fyrir hæstarétti, og þykir hann eftir atvikum hæfilega ákveðinn 300 kr. Því dæmist rétt vera: Uppboðsréttarúrskurðinum skal Óraskað. Áfrýjandi, Ingólfur Flygenring á Co. greiði steinda Maonisi Guðmundssyni Í. h. Skipasmíða- stöðvar Reykjavíkur, að viðlagðri aðlör að lög- um, 300 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti. Horsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Tildrös þessa mals eru þau, að Magnus Guðmundsson. skipasiaiður hór í bænum Í. h Skipasmiðastöðvar Reykjavíkur tök tl viðgjörðar kiþastiiðastöðina v.ib. >Vonina< KG. 352 953 eign Markúsar Jónssonar, eftir beiðni eigandans. Viðgjörðar- kostnað sinn, sem nam kr. 7564.15, fékk skipasmíðastöðin eigi greiddan. Fór hún þá í mál við eigandann, fékk dóm fyrir kröfunni, lét síðan gjöra fjárnám í áðurnefndum bát og selja hann á nauðungaruppboði, er framfór 15. febrúar 1927. Varð Magnús f. h. Skipasmiíðastöðvarinnar á því uppboði hæstbjóð- andi í bátinn fyrir kr. 2000.00. Hér í réttinum hefir umboðsmaður uppboðskaupanda krafizt þess, að þar sem umbjóðandi hans hafi haft haldsrétt í bátn- um fyrir viðgjörðarkröfu sinni og sá haldsréttur hafi færst yfir á söluverð bátsins við sölu hans, verði umbjóðanda hans veitt uppboðsafsal fyrir bátnum, án þess að hann greiði upp- boðsandvirðið, m. ö. o., að uppboðsandvirðið verði látið ganga upp í viðgjörðarkostnaðinn. Til vara hefir hann krafist þess, f. h. umbjóðanda sins, að honum verði gefið afsal og auk þess úrskurðaður haldsréttur í uppboðsandvirðinu þar til krafa hans er að fullu greidd. Af hálfu 2. veðréttarhafa í bátnum, Ólafs Sigurðssonar, sam- kvæmt veðskuldarbréfi, útgefnu 8. október 1924, af Markúsi Jónssyni og fyrirfram innrituðu til þinglesturs í Gullbringu- og Kjósarsýslu 11. okt. s. á, en þinglesnu hér í bænum 16. s. m., hefir framangreindum kröfum uppboðskaupanda verið möót- mælt, og þess krafizt, að honum verði greidd, af uppboðs- andvirði nefnds báts, veðskuld hans kr. 1750.00 með 69 árs- vöxtum frá 8. okt. 1924 til greiðsludags, auk kr. 175.00 máls kostnaðar fyrir uppboðsréttinum, samkvæmt taxta málaflutn- ingsmannafélagsins. Mótmæli sín gegn kröfum uppboðskaupanda og kröfur sin. ar byggir umboðsmaður veðréttarhala í fyrsta lagi á því, að hann telur löglegan haldsrétt ekki hala stofnast í mergnefnd um bát fyrir viðgjörðarkröfunni. Sem rök Íyrir þessari staðhæfingu sinni færir hann, að v7p boðskaupandi hafi verið in mala fide. Honum hafi verið það kunnugt, þegar hann tók bátinn til viðgjörðar, að Marks Jónsson hafi verið insolvent, og að allar líkur væru því til þess, að hann gæti eigi greitt aðgjörðina, og því hati hann hlotið að sjá, að til þess mundi koma, að hann yrði eingöngu að halda sér að bátnum. En með þvi að framkvæma aðgjur: ina undir þessum kringumstæðum, hafi uppboðskarpand framið réttarbrot gagnvart umbjóðanda sinum, veðreitarhs! og réttarbrot hafi ekki getað stofnað haldsrett. Umboðsmaður 954 uppboðskaupanda hefir eindregið mótmælt því, að umbjóð- anda sínum hafi verið kunnar fjárhagsástæður áðurnefnds Markúsar, er hann tók bátinn til viðgjörðar, og þar sem ekki hefir verið sannað, að svo hafi verið gegn mótmælum hans, verður uppboðsrétturinn að líta svo á, að löglegur haldsrétt- ur til uppboðskaupanda hafi stofnast í bátnum fyrir viðgjörðar- kröfunni. Í öðru lagi byggir umboðsmaður veðréttarhafa kröfur sínar á því, að hann telur haldsréttinn hafa týnzt fyrir vangeymslu haldsréttarhafans. Með þvi, að hann hafi farið þá leið að tá dóm fyrir kröfu sinni, láta gjöra fjárnám í bátnum og siðan selja hann á nauðungaruppboði, hafi haldsréttarhafinn ekki gengið fram í krafti haldsréttarins, heldur sem venjulegur skuld- heimtumaður, og það megi skilja sem þegjandi afsal halds- réttarins. En að minnsta kosti hafi haldsrétturinn þó fallið niður, er hans var að engu getið í uppboðsskilmálunum, eða á síðasta uppboðinu, þegar báturinn var seldur, og hafi hann því ekki getað færst yfir á uppboðsandvirðið við söluna. Á þessa röksemdafærslu getur uppboðsrétturinn ekki fallizt. Það er almennt viðurkennt að haldsréttarhafa sé undir viss- um skilyrðum heimilt að láta selja hlut, er hann hafi halds- rétt í, á frjálsu uppboði og haldsrétturinn færist við slíka sölu yfir á uppboðsandvirðið. Að þessu athuguðu þykir uppboðs- réttinum ekki eðlilegt, að vernd haldsréttarhafa verði minni fyrir það, að hann fær kröfu sína viðurkennda með dómi og íer síðan þá leið, sem tryggust er talin fyrir þá sem haps- muna hafa að gæta við sölu bátsins og lætur selja hann á nauðungaruppboði, heldur álítur rétturinn, að slík aðferð mepi vel samrýmast haldsréttinum, og í því að fara hana ligpi í sjálfu sér engin uppgjöf af haldsréttarhafans hálfu á réttinum, enda hefir umboðsmaður uppboðskaupanda (haldsréttarhafa) mótmælt því eindregið. Þá getur uppboðsrétturinn heldur ekki fallizt á það, að haldsrétturinn hafi glatast af þeim ástæðum, að hans var ekki getið í uppboðsskilmálunum né á uppboðinu, þegar báturinn var seldur, þegar af þeirri ástæðu, að á uppboðinu mættu ekki aðrir en haldsréttarhafinn af þeim, sem hagsmuna höfðu að gæta við söluna, og engar kröfur voru gjörðar á þvi til uppboðsandvirðisins, og þess vegna ekki gefið tilefni til þess fyrir hann að koma þá fram með kröfu viðvíkjandi halds- réttinum. En af því, sem fyrir liggur í málinu, sézt, að strax 955 og tilefni var gefið til, bar haldsréttarhafinn fyrir sig halds- réttinn. Ennfremur verður uppboðsrétturinn að telja, að þar sem viðurkennt er, að haldsréttur færist yfir á andvirði hlutar, sem seldur er á frjálsu uppboði, þá færist hann eins yfir á and- virðið, þegar selt er á nauðungaruppboði, til annars er ekki hægt að finna nokkra skynsamlega ástæðu. Telur því rétturinn, að uppboðskaupandi hafi fengið lög- legan haldsrétt í v./b. =Vonin< fyrir viðgjörðarkröfu sinni, og að hann hafi gætt þess réttar löglega í alla staði. Þá hefir umboðsmaður veðréttarhafa í þriðja lagi byggt kröfu sína á því, að veðréttur umbjóðanda hans, sem sé stofn- aður fyr en haldsrétturinn, eigi að ganga fyrir honum. Hinsvegar heldur umboðsmaður uppboðskaupanda (halds- réttarhafa) þvi fast fram, að haldsrétturinn eigi að ganga fyrir, þótt yngri sé. Umboðsmaður haldsréttarhafa hefir haldið því fram, að báturinn hafi verið mjög lélegur, þegar umbjóðandi hans tók hann til viðgjörðar, og er það viðurkennt af um- boðsmanni veðréttarhafans. Það er heldur ekki um það deilt, að viðgjörðin hafi verið framkvæmd eftir beiðni rétts hlut- aðeiganda. Hinsvegar hefir umboðsmaður veðréttarhafa haldið því fram, að verðmæti bátsins hafi ekki aukizt við aðgjörð- ina, og byggir það á því, að viðgjörðarkostnaðurinn hafi numið kr. 7564.15, en á löglega auglýstu og tramförnu upp- boði hafi báturinn aðeins selzt fyrir kr. 2000.00, og sé því aug- ljóst, að þó veðhafar hefðu fengið eitthvað upp í kröfur sín- ar og ekki hefði verið gjört við bátinn, fái fleiri nú ekkert, ef haldsrétturinn verði látinn ganga fyrir. Það að láta bátinn til viðgjörðar hafi því verið óforsvaranleg fjárráðstöfun gagn- vart veðhöfunum, og því ekki sanngjarnt að láta veðrétt þeirra vikja. Af hálfu uppboðskaupanda (haldsréttarhafa) hefir aftur á á móti verið talið, að veðréttarhafi hefði ekkert fengið, ef ekki hefði verið gjört við bátinn, og sé því ekki sanngjarnt gagn- vart skipasmíðastöðinni, sem hafi aukið verðmæti bátsins, að láta veðréttarhafa ganga fyrir og auðgast þannig á kostnað hennar. Af öllu því, sem fyrir liggur í málinu, þykir uppboðsrétt- inum sennilegast, að báturinn hafi verið algjörlega ónýtur sem slíkur, þegar honum var komið til viðgjörðar, og að hún hafi því orðið að teljast forsvaranleg og nauðsynleg ráðstöfun 956 til þess að bjarga honum frá eyðileggingu. En í slíku tilfelli verður uppboðsrétturinn að líta svo á, að haldsréttur eigi að ganga fyrir eldri sem yngri veðréttindum, að því leyti sem hann er til tryggingar kröfu vegna nauðsynlegrar við- gjörðar, enda mun það vera almennt viðurkennt. Umboðs- maður veðréttarhafans hefir heldur ekki mótmælt sérstaklega neinum hluta viðgjörðarkröfunnar, af þeirri ástæðu, að við- gjörðin hafi verið ónauðsynleg til þess að gjöra bátinn not- hæfan. Verður því uppboðsrétturinn að íelja, að uppboðs- andvirðið, kr. 2000.00, nemi ekki meiri upphæð en nauðsyn- leg viðgjörð hefir kostað og eigi því uppboðskaupandinn (haldsréttarhafi) forgangsrétt að þeirri upphæð, á undan fyr- neindum 2. veðréttarhafa. Af sömu ástæðum og hér á undan greinir, verður Í. veð- réttur Ingólis Flygenrings í. h. h./f. „Vonin< í v./b. =Vonin< að víkja fyrir margnefndum haldsrétti. Verða því ekki teknar til greina kröfur umboðsmanna 1. og 2. veðréttarhafa, um að fá veðskuldir umbjóðenda sinna greiddar af uppboðsandvirð- inu, en uppboðskaupanda, (sem er einnig haldsréttarhafi) verður úrskurðaður réttur til þess að fá uppboðsafsal fyrir v.ib. >Vonin< G.K. 352 og láta uppboðsandvirðið ganga til greiðslu viðgjörðarkostnaðar sins, þar sem hann hefir beztan rétt til þess samkvæmt framansögðu. Miðvikudaginn 23. jan. 1929. Nr. 15/1928. Bæjarstjórn Ísafjarðar (Jón Ásbjörnsson) gegn aukalækni Eiríki Kjerúlf (B. r. Kalman). Krafa á hendur bæjarstjórn fyrir læknishjálp veitta þurfalingum. Dómur aukaréttar Ísafjarðar 13. sept. 1927: Stefnda, bæjarstjórn Ísafjarðar, greiði stefnandanum, Eiriki Kjerúlf, kr. 789.50 — sjö hundruð áttatíu og níu krónur og fimmtíu aura. Málskostnaður fellur niður. Dóminum að fullnægja innan 15 sólarhringa frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. 957 Dómur hæstaréttar. Meiri hluti kröfu þeirrar, er stefndi hefir gjört á hendur bæjarstjórn Ísafjarðar, kr. 426.50, er Íyrir læknishjálp, sem hefir verið látin í té þurfamönnum kaupstaðarins fyrir meira en fjórum árum áður en málssókn þessi hófst, og er krafan því að þessu leyti fyrnd, og verður þegar af þessari ástæðu eigi tekin til greina gegn mólmælum áfrýjanda. Um hinn hluta kröfunnar, læknishjálp til Guðr. Guðnadóttur árið 1926, 114 kr. og til Guðm. Gests- sonar árin 1923—1926, 249 kr., samtals 363 kr, er þess að geta, að sjúklingar þessir voru að vísu á fátækraframfæri á Ísafirði, en bæjarstiórnin neitar því eindregið, að hún eða fátækrareind kaupstaðarins hafi beðið læknirinn um að láta þeim þessa hjálp í té eða síðar tekið ábyrgð á greiðslunni, og auk þess hefir hún mótmælt því, að þurfalingar þessir hafi nokkurn tíma beðið fátækranefnd eða bæjarstjórn um aðstoð í þessu efni. Þessum staðhæfingum áfrýjanda hefir ekki verið hnekkt, og með því að það eigi held- ur er upplýst í málinu, að hér hati verið um svo bráða læknishjálp að ræða, að ekki hafi verið innan- handar fyrir fram að leita samþykkis eða ábyrgðar fátækranefndarinnar á kostnaði við læknishjálpina, verður eigi komizt hjá að sýkna áfrýjanda, einnig af þessum hluta krölunnar. Eftir atvikum þykir rétt að málskostnaður í héraði falli niður, en dæma verður stefnda til að greiða áfrýjanda 150 kr. upp Í málskostnað í hæstarétti. Því dæmist rétt vera: Áfrýjandi bæjarstjórn Ísafjarðar á að vera sýkn af kröfum steinda aukalæknis Eiríks Kjerúlís í máli þessu. — Málskostnaður í héraði fellur niður, 958 en upp í málskostnað í hæstarétti greiði stefndi áfrýjanda 150 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu, útgefinni 1. júní þ. á., hefir stefnandinn, Eiríkur Kjerúlf aukalæknir á Ísafirði, höfðað mál þetta gegn bæjar- stjórn Ísafjarðar og krafizt þess, að hún verði dæmd til að greiða honum kr. 789.50, sem hann telur bæjarsjóðinn skulda sér fyrir læknishjálp, veitta þurfalingum bæjarins og annara sveitarfélaga, en sem dvalið hafi á Ísafirði, þegar þeir urðu aðnjótandi læknishjálpar hans. Hefir stefnandi í málinu lagt fram reikninga, sem greina, hverjir læknishjálpar hans hafa notið, og skýrt svo frá, að hann hafi afhent réttum aðila reikninga um læknishjálpina á réttum tíma og þeir síðan hafi verið í vörzlu fátækranefndarinnar, án þess að hún ávisaði þeim til greiðslu úr bæjarsjóðnum. Ennfremur hefir stefnandi skýrt svo frá í málinu, að hann hafi gjört kröfu til þess, að umræddar reikningsinnstæður hans gengju til lúkningar gjöld- um, er honum hafi verið gjört að greiða í bæjarsjóðinn, en hafi krafa sú eigi verið tekin til greina. Hin steinda bæjarstjórn hefir krafizt algjörrar sýknu í mál- inu og stefndanda dæmdan til að greiða sér málskostnað. Auk þessa hefir hún krafizt þess, að stefnandi verði dæmdur í refsingu fyrir óþarfa málsýfingu. Til sýknu sér greinir steinda, að bæjarsjóðurinn hafi eigi haft eða hafi á hendi innheimtu reikninga fyrir stefnandann, að bæjarsjóðurinn standi eigi í umstefndri eða neinni annari skuld við stefnandann og að reikningarnir yfir umstefnda skuld séu eigi samþykktir af hlutaðeigendum sjálfum né hlut- aðeigandi nefnd bæjarstjórnarinnar. Ennfremur heldur stefnda því fram, að sumir hinna framlögðu reikninga séu að öllu, aðrir að nokkru leyti, fyrndir, án þess þó af málfærslunni verði séð, að fyrning kröfunnar sé gjör að sýknuástæðu, enda kæmi slíkt eigi til greina, þegar fyrir þá sök, að stefnda heiir enga grein gjört fyrir því í málinu, hve mikill hluti kröfunn- ar ætti að vera fyrndur, en rétturinn lítur svo á, að Íyrning kröfu komi því aðeins til álita til sýknunar, að aðili gjöri um það ítarlega rökkstudda kröfu. Koma þá til íhugunar sýknuástæður stefnda. Af málfærsl- 959 unni í málinu, sem er ærið óskýr, er að ráða, að þeir, sem stefnandi telur, að hann hafi veitt umrædda læknishjálp, hafi notið hennar í þeim mæli, sem hann greinir, og athugast þar við, að stefnda hefir engum mótmælum hreyft gegn neinum sérstökum lið umstefndrar kröfu. Þá hefir stefnda eigi mót- mælt því, að einn eða neinn þeirra manna, sem stefnandi telur sig hafa veitt umrædda læknishjálp, hafi verið þurfa- lingar, er þeir urðu læknishjálparinnar aðnjótandi, og verður því að álykta, að allir tilgreindir menn hafi verið viðurkenndir þurfalingar. En þar eð 1. gr. laga frá 10. nóv. 1905 kveður svo á, að sveéitarstyrk skuli veita þeim mönnum, er af þar greindum örsökum eigi geta aflað sér og skylduliði sínu þess, sem eigi má án vera til lífsframfærslu, >og telst þar til læknis- hjálp<, verður að álíta að stefnandi hafi öðlast rétt til greiðslu úr bæjarsjóðnum fyrir hjálp þá, sem hann veitti hér umrædd- um þurfalingum. Og með því að óvefengt er í málinu, að umræddir þurfalingar hafi dvalið á Ísafirði, er þeir nutu læknis- hjálparinnar, skiftir eigi máli, hvort þeir voru handbendi bæj- arins eða annara sveitarfélaga, sbr. tilvitnaða lagagrein og 63. gr. sömu laga. Verður því að þessu leyti að fallast á þá skoðun stefndu, að bæjarsjóðurinn hafi eigi haft né hafi á hendi innheimtu greindra reikninga fyrir stefnandann, þar eð hann, eins og sagt var, átti kröfu til greiðslu úr bæjarsjóðn- um, en hann aftur endurkröfurétt á hendur þurfalingunum eða og framfærslusveitum þeirra. Þar sem nú þannig verður að álita, að stefnandi hafi öðl- ast kröfu til greiðslu úr bæjarsjóði fyrir læknishjálp þá, sem hann veitti umræddum þurfalingum, kemur til greina, hvort hann hafi fyrirgjört þeim rétti þannig, að bæjarsjóðurinn nú eigi skuldi honum fyrir hana. Eins og áður segir, hefir stefnandi skýrt svo frá í málinu, að hann á réttum tíma hafi framvísað reikningum sínum við réttan hlutaðeiganda og krafizt greiðslu á þeim. Í því efni hefir hann leitt sem vitni í málinu fyrverandi fátækrafulltrúa og bæjargjaldkera, sem samhljóða hafa borið, að sú venja hafi ríkt, meðan þeir gegndu greindum störfum, að læknis- hjálp, veitt viðurkenndum þurfalingum, hafí verið innheimt af bæjargjaldkera ásamt öðrum veittum sveitarstyrk. Ennfremur hefir annað vitnið borið það, að það minntist þess, að hafa sem bæjargjaldkeri haft til meðferðar reikninga frá stefnanda, samskonar og þá, sem um er að ræða í máli þessu, þótt það 960 eigi sérstaklega minntist nafna þeirra manna, sem hinir fram- lögðu reikningar greina, enda væri komið á fimmta ár, síðan vitnið lét af greindum starfa. Stefnda hefir eigi mótmælt því, að stefnandi hafi gjört kröfur sínar til bæjarsjóðsins eins og hann skýrir frá, og verður því skýrsla hans, sem og styrkt er með framangreindum vitnisburðum, að leggjast til grundvall- ar í því efni. Sú mótbára steindu, að hér greindir reikningar séu eigi samþykktir af hlutaðeigendum, 9: þiggiendum læknishjálpar- innar, né hlutaðeigandi nefnd bæjarstjórnarinnar, 9: Íátækra- neind, verður eigi tekin til greina. Að því er kemur til þuria- linganna sjálfra, athugast, að samþykki þeirra á reikninga fyrir læknishjálp oft og einatt er ófhanlegt með öllu, enda fjarri öll- um sanni að ætla lækni, sem kallaður er til hjálpar í lífs- nauðsyn, fyrst að rannsaka, hvort sjúklingurinn geti eða vilji samþykkja það endurgjald, er lækninum ber fyrir aðstoð hans. Sama gildir og, ef læknirinn ætti fyrir fram að leita sam- þykkis fátækranefndannnar, og væri eftirfarandi samþykki hennar gjört að skilyrði fyrir gildi kröfunnar, gæti hún eltir geðþótta sínum látið þá þurfalinga, sem hún hefir umsýslu um, njóta ókeypis læknishjálpar á kostnað læknisins. En slikt er fjarri öllum gildandi réttarreglum. Enda er samþykki lá- tækranefndar á greiðslum til og fyrir þurfalinga samkvæmt almennum gildandi reglum aðeins formleg heimild til viðkom- andi féhirðis til að greiða hina samþykktu upphæð úr bæjar- sjóðnum, en snertir að engu gildi fyrirliggjandi kröfu í eðli sínu. Samkvæmt framansögðu verður að telja bæjarsjóð Ísa- fjarðar skulda stefnandanum umstefndar kr. 789.50, og verður því að gefa dóm í málinu eftir kröfu stefnanda. Kemur þá eigi til greina krafa stefndu um refsingu stefnanda fyrir óþarfa málsýfingu. ; Stefnandi hefir hvorki í stefnunni né undir rekstri málsins krafizt málskostraðar eða vaxta af kröfunni, og verður máls- kostnað þar af leiðandi að fella niður. 961 Mánudaginn 28. janúar 1929. Nr. 104/1927. Benedikt Sveinsson (Björn P. Ka.man) gegn Páli Jónssyni og gagnsök (Bjarni Þ. Johnson). Vanheimild útaf hússölu. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 11. ágúst 1927: Vinni Guðni Þorsteinsson, sá, er um ræðir í máli þessu, eið að því á varnarþingi sínu, eftir löglegan undirbúning, að hann hafi álitið stefndan, Benedikt Sveinsson, en ekki Svein Jóns- son, vera raunverulegan eiganda og seljanda umrædds skúrs, er hann tók við afsalinu fyrir honum, frá 21. nóvember 1923, þá á stefndur að greiða stefnanda kr. 2916.00 með 59 árs- vöxtum frá 29. des. 1926 til greiðsludags. Vinni Guðni Þorsteinsson hinsvegar ekki svofeldan eið, á stefndur að vera sýkn af kröfu stefnanda í málinu. Málskostnaður falli niður. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðtör að lögum. Dómur hæstaréttar. Eins og tekið er fram í hinum áfrýjaða bæjarþings- dómi, hafði aðaláfrýjandi fengið leyfi byggingarnefnd- ar og bæjarstjórnar Reykjavíkur til þess að byggja í eigin nafni og sem sína eign skúr þann, er ræðir um í máli þessu, og var hann talinn eigandi skúrsins í fast- eignaskrám kaupstaðarins. Um þetta var Guðna Þor- steinssyni kunnugt, er hann 23. nóv. 1923 fékk afsalsbréf aðaláfrýjanda fyrir skúrnum með kvittun hans fyrir greiðslu kaupverðsins, og mátti hann því ganga út frá, að aðaláfrýjandi hefði rétt til að gefa út afsalið fyrir skúrnum. — Hefir aðaláfrýjandi með því að undirskrifa afsalið og láta afhenda Guðna það tekið á sig van- heimildarábyrgð gagnvart honum, þar á meðal ábyrgð 962 á því, að skúrinn væri eigi öðrum veðsettur, þar sem ekki var getið neinnar veðsetningar í afsalsbréfinu. Nú reyndist það svo, eins og nánar segir í bæjar- þingsdóminum, að skúrinn var veðsettur öðrum, þeg- ar afsalið fór fram, og leiddi það til þess, að skúr- inn var seldur á nauðungaruppboði til lúkningar veð- skuld, þannig, að gagnáfrýjandi, er keypt hafði skúr- inn af Guðna, missti eignarréttinn, og hefir hann fengið Guðna dæmdan til að greiða sér vanheimildarbætur að upphæð 2916 kr. Að vísu stendur dómur þessi óhaggaður, en það verður þó ekki álitið, að aðaláfrýjanda beri skylda til að greiða alla þessa upphæð, því Guðni hefði get- að losað sig við kröfu gagnáfrýjanda til vanheimildar- bóta með því að greiða, áður en nauðungaruppboðið fór fram, veðskuld þá, er á skúrnum hvildi, ásamt vöxt- um til uppboðsdags og kostnaði. En þetta hefir Guðni ekki gjört, og á hann því sjálfur sök á því, að hann var dæmdur til að greiða hærri upphæð en sem veð- skuldinni nam. Hinsvegar felst það í vanheimildarábyrgð aðaláfrýj- anda, að honum var skylt að greiða Guðna upphæð veðskuldar þeirrar, er á skúrnum hvildi, eins og hún var með vöxtum og kostnaði, þegar nauðungaruppbeðið fór fram, en samkvæmt gestaréttardómi Reykjavíkur 18. apríl 1925 nemur upphæð þessi kr. 1316.23. — Og með því að Guðni Þorsteinsson hefir framselt gagnáfrýjanda bótakröfu sina á hendur aðaláfrýjanda, þá verður með skirskotun til málsútlistunarinnar í bæjar- þingsdóminum að dæma gagnáfrýjanda upphæð þessa með 59o vöxtum frá 29. desember 1926 (sáttakæru- degi) til greiðsludags. Eftir atvikum þykir rétt, að aðaláfrýjandi greiði 963 gagnáfrýjanda 150 kr. í málskostnað í héraði, en að málskostnaður í hæstarétti falli niður. Því dæmist rétt vera: Aðaláfrýjandi, Benedikt Sveinsson, greiði gapn- áfrýjanda, Páli Jónssyni, kr. 1316.23 með 50/o vöxtum frá 20. desember 1926 til greiðsludags. Aðaláfrýjandi greiði gagnáfrýjanda 150 kr. í málskostnað í héraði, en málskostnaður í hæsta- rétti fellur niður. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er, eftir árangurslausa sáttaumleitan, höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu útgefinni 4. janúar s.l. af Páli Jóns- syni, Bókhlöðustíg 6, gegn Benedikt Sveinssyni, alþingis- forseta, Skólavörðustíg 11, hér í bænum, til greiðslu á kr. 3206.00 með 50 ársvöxtum frá sáttakærudegi, 20. desember fí. á., til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Stefndur hefir krafizt þess aðallega, að verða sýknaður að öllu leyti af framangreindum kröfum stefnanda, fil vara, að hann verði sýknaður gegn því að greiða stefnanda kr. 987.05 og fil þrautavara, að krafa stefndanda verði færð niður í kr. 1700.00 án vaxta og kostnaðar. Svo krefst hann og máls- kostnaðar, hvernig sem málið fer, með kr. 300.00. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina. Haustið 1922 kom maður nokkur, Sveinn Jónsson að nafni, til stefinds og bað hann um að leyfa sér að reisa skúr á lóð hans á Skólavörðustig 13. Leyfði stefndur það með því skil- yrði, að Sveinn yrði á braut með skúrinn hvenær sem krafizt væri. Eftir beiðni Sveins sótti steindur um það, undir sínu nafni, til bæjarstjórnar og byggingarnefndar, að fá að reisa skúrinn þarna, og var honum leyft það. Reisti Sveinn síðan skúrinn og tók að verzla þar. Bar verzlunin sig illa, og hætti hann eftir nokkurn tima að verzla og leigði öðrum skúrinn. 62 964 Hinn 8. febrúar 1923 veðsetti Sveinn Garðari kaupmanni Giísla- syni skúrinn, lóðarréttindalausan, fyrir 1800 króna skuld. Var veðsetning þessi staðfest með áritun á skjalið 10. apríl s. á. og þinglesin 12. sama mánaðar og innfærð í veðmálabækur sem veðsetning á lausafé. Haustið 1923 hafði Guðni nokkur Þorsteinsson, steinsmiður á Óðinsgötu 17B, í hyggju að stofna verzlun hér í bænum. Fékk hann augastað á skúrnum sem hentugum stað til þess að veræla í. Spurðist hann þá fyrir um það, hver ætti skúrinn, og var sagt að hann væri eign Sveins Jónssonar. Fór hann þá heim til Sveins og falaði skúrinn af honum á leigu. Tók Sveinn vel í það, og varð það að samningum með þeim nokkru síðar, að Guðni tæki skúrinn á leigu fyrir ákveðið mánaðar- leigugjald. Byrjaði hann síðan að verzla þar í félagi við stefn- anda þessa máls. Nokkru síðar bauð Sveinn Guðna skúrinn til kaups, og tók hann því líklega. Hetir Guðni borið það fyrir lögreglurétti í sakamálsrannsókn, sem framfór meðan á rekstri þessa máls stóð, að Sveinn hafi jafnan sagt sér, bæði meðan á samningum stóð um leiguna og eins eftir að hann fór að bjóða skúrinn til sölu, að hann (Sveinn) væri eigandi skúrs- ins, en stefndur í þessu máli ætti lóðina. Kveðst Guðni síðan hafa leitað upplýsinga á bæjarfógeta- og borgarstjóraskrif- stofunum, og fengið að vita þar, að skúrinn væri „á nafni< stefnds. Bar hann það þá undir Svein, og kveður hann þá hafa sagt, að seiginlega< ætti stendur skúrinn. Hefir Sveinn borið fyrir lðgregluréttinum, að vera megi að orð sín hafi fallið á þá leið, og kveðst ekki þora að neita, að svo hafi verið. Ekki kveðst Guðni geta gjört grein fyrir, hvaða merkingu hann lagði í orðið >eiginlega<, en heldur því fram, að hjá sér hafi við þetta myndast sú trú, að stefndur ætti skúrinn. Þessu næst komust á samningar með þeim Sveini og Guðna um skúrkaupin, og var kaupverð ákveðið kr. 2500.00. Kveðst Guðni hafa reynt að ná tali af steindum, en ekki tekist það. Ákváðu þeir Sveinn og Guðni að fara heim til stefnds ákveð- inn dag, til þess að útkljá kaupin, en úr því varð þó eigi, sökum þess að Sveinn kom ekki á tilteknum tíma. Daginn eftir kom hann aftur á móti í skúrinn til Guðna og hafði þá meðferðis afsal til hans fyrir skúrnum, dags. 21. nóvember 1923, undirritað af steindum, og er tekið fram í afsalinu, að kaupverðið, kr. 2500,00. sé steindum að fullu greitt við undir- skrift þess. Skýrði Guðni svo frá, að hann hafi verið ánægð- 965 ur með að fá afsal með nafni stefnds undir, þar sem hann hafi verið formlegur eigandi skúrsins. Kaupverðið galt Guðni til Sveins um leið og hann tók við afsalinu, en þá (Guðna og Svein) greinir á um það, hvort það hafi verið greitt að fullu eða ekki. Heldur Guðni því fram, að hann hafi greitt rúmlega 2000 krónur í peningum og afganginn með 480 króna vixli, sem tekinn hafi verið með einhverjum afföllum, auk þess sem húsaleiga, er hann hafði greitt, hafi verið dregin frá kaup- verðinu. Sveinn kveður hinsvegar aldrei hafa verið greiddar nema 1700 krónur í peningum og víxillinn að auki. Afgang- inn hafi Guðni lofað að greiða seinna, en ekki efnt það. Við ofangreinda sakamálsrannsókn kom í ljós, að Sveinn duldi Guðna veðsetningarinnar til Garðars Gíslasonar, þegar ofangreind sala fór fram, og að hann lét stefndan heldur ekki vita um hana, þegar hann fékk hann til þess að setja nafn sitt undir afsalið. Hinn 29. september 1925 afsalaði Guðni stefnanda þessa máls skúrbyggingunni Íyrir rúmar 2600 krónur, og gat hann þess þá ekki, að veðið til Garðars hvíldi á skúrnum, enda bendir ekkert til þess, að honum hafi þá verið kunnugt um það. Garðar lét hinsvegar fara fram fjárnám í skúrnum hinn 28. nóvember 1925 og síðar selja hann á uppboði 21. janúar 1926, og hrökk uppboðsandvirðið ekki fyrir eftirstöðvum veð- skuldarinnar. Höfðaði stefnandi þessa máls þá mál gegn Guðna Þorsteinssyni til skaðabótagreiðslu, vegna vanheim- ildar hans við skúrsöluna, og var Guðni með dómi bæjar- þingsins dæmdur til þess að greiða stefnanda kr. 2632.00 með 59 ársvöxtum frá 29. september 1925 til greiðsludags, og 100 krónur í málskostnað. Dómskuld þessa kveður stefn- andi Guðna hafa greidd sér að fullu, og jafnframt hefir hann framselt stefnanda endurkröfurétt þann, er hann kynni að eiga á hendur steindum vegna vanheimildar af hans hendi. Sundur- liðar Guðni hína framseldu skaðabótakröfu sina þannig: 1. Dómsupphæð, vextir og málskostnaður, samkvæmt ofan- greindum bæjarþingsdómi . 2. 2. 2. - kr. 2016.00 2. Málskostnaður preiddur í sama máli, auk hins ídæmda -. . . . - - - - - - - — 200.00 3. Greidd lóðarleiga. . . - - 2.77..180.00 Og kemur þá heim hin umstefnda upphæð, kr. 3206.00 Sýknukröfu sína í málinu byggir stefndur á þeirri ástæðu, að Guðna hafi verið kunnugt um það, er hann tók við afsal- 62* 966 inu frá 21. nóvember 1923, að stefndur hafi aðeins ritað undir það >pro forma<, en að Sveinn hafi verið hinn raunverulegi eigandi og seljandi skúrsins. Hafi Guðni því ekki getað vænst þess, að stefndur svaraði til vanheimilda, sem fram kynnu að koma, heldur hafi hann vitað eða mátt vita, að hann yrði að éiga um það við Svein, við semjanda sinn og raunverulegan seljanda skúrsins. Varakröfu sína um að dómkrafan verði færð niður í kr. 987.05 byggir stefndur á því, að eftirstöðvar veðskuldarinnar til Garð- ars Gíslasonar, sem skúrinn var seldur til lúkningar á, hafi ekki numið meiru. Þrautavarakröfuna miðar stefndur við það, að upplýst sé, að Guðni hafi ekki greitt meira en 1700 krónur fyrir skúrinn. Stefndur hefir og sérstaklega mótmælt 2. og 3. reikningslið stefnanda hér að framan sem röngum og sér óviðkomandi. Rétturinn verður nú að líta svo á, að beri steindum á ann- að borð að svara til vanheimildar út af skúrsölunni, þá verði hann að greiða stefnanda upphæðir þær, er Guðni var dæmd- ur til að greiða með framangreindum bæjarþingsdómi, eða kr. 2916.00, því tjón það, er af vanheimildinni leiddi fyrir Guðna nemur þeirri upphæð, en hann hefir framselt allan bótarétt sinn til stefnanda. Hinsvegar hefir stefnandi eigi gegn mótmælum stefnds á nokkurn hátt réttlætt 2. og 3. kröfulið sinn hér að fram an, samtals að upphæð kr. 380.00, og verður stefndur því undir engum kringumstæðum dæmdur til þess að greiða þá liði. Kemur þá til athugunar aðalatriði málsins, bótaskyldan. Fer að sjálfsögðu um hana eftir því, hvort álitið verður að Guðna hafi verið eða átt að vera kunnugt um það, að Sveinn var eigandi skúrsins, þegar afsalið var gefið. Að vísu þykja réttin- um afar sterkar líkur vera komnar fram í málinu fyrir því, að Guðna hafi ávallt verið kunnugt um, að Sveinn væri hinn raun- verulegi eigandi skúrsins, meðan á sölusamningnum stóð, og þeg- ar hann tók við afsalinu. Bæði er það, að Sveinn sjálfur og aðrir höfðu sagt honum, að svo væri, og svo kom Sveinn jafnan fram gagnvart honum sem eigandi skúrsins, bæði við leiguna og söluna og Guðna var kunnugt um, að skúrinn var lóðarréttindalaus, þá réði Sveinn og alveg, á hvern hátt og með hverju kaupverðið var greitt og tók við kaup- verðinu. Hinsvegar virðist þó ekki vera komin fram full laga- leg sönnun fyrir því, að Guðni hafi vitað, að undirskrift steinds var aðeins >pro forma: gegn mótmælum hans og skýlausum 967 og skilyrðislausum orðum afsalsins. Þykir því rétt, að úrslit málsins fari eftir synjunareiði Guðna Þorsteinssonar, þar eð um aðildareið getur ekki verið að ræða, en Guðni getur ekki skapað sér réttarfarshapræði með því að framselja kröfuna, og komast á þann hátt hjá því að vera aðilji í málinu. Úrslit málsins hér í réttinum verða því þau, að vinni Guðni Þorsteinsson, sem umræðir í málinu, eið að því á varnarþingi sínu eftir löglegan undirbúning, að hann hafi álitið stefndan, en ekki Svein Jónsson, vera raunverulegan eiganda og selj- anda skúrsins, er hann tók við afsalinu, þá á stefndur að greiða stefnanda kr. 2016.00 með vöxtum eins og krafizt er. Vinni hann hinsvegar ekki svofeldan eið, á stefndur að vera sýkn af kröfum stefnanda. Hvort sem stefndur vinnur framangreindan eið eða ekki þykir rétt, að málskostnaður falli niður. Sökum anna dómarans varð dómur ekkí kveðinn upp í máli þessu 28. f. m. en siðastliðinn fimmtudag var ekkert bæjarþing haldið. Miðvikudaginn 30. jan. 1929. Nr. 46/1928. Jóhann Bárðarson og Magnús Magnússon í. h. Timburverzlunar- innar „Björk“ (Magnús Guðmundsson) gegn bæjarstjórn Ísafjarðarkaupstaðar (Jón Ásbjörnsson). Krafa áfrýjanda um greiðslu andvirðis timburs, er steinda taldi sig hafa eignast fyrir sextinctio<. Dómur aukaréttar Ísafjarðarkaupstaðar 30. júní 1928: Hin stefnda bæjarstjórn Ísafjarðarkaupstaðar á að vera sýkn af kröfum stefnenda í máli þessu. Stefnendur, Jóhann Bárðarson og Magnús Magnússon f. h. Timburverzlunarinnar >Björk<, greiði stefndu vegna bæjar- sjóðs Ísafjarðar 160 kr. í málskostnað. Dóminum að fullnægja, að því er áhrærir málskostnað- ar greiðslu, innan 15 daga frá lögbirtingu hans undir aðför að lögum. 968 Dómur hæstaréttar. Átrýjendur máls þessa, sem dæmt er Í aukarétti Ísafjarðarkaupstaðar 30. júni Í. á. af fyrv. sýslumanni, Karli Einarsyni sem setudómara, hafa krafist þess hér fyrir réttinum, að steinda, bæjarstjórn Ísafjarðar- kaupstaðar, verði dæmd til að greiða þeim 5955 kr. 28 aura, með 69/o vöxtum frá sáttakærudegi 10. des. 1927 og málskostnað í héraði og hæstarétti eitir mati réttarins. Hinsvegar hefir hin steinda bæjarstjórn aðallega krafist staðfestingar héraðsdómsins og málskostnaðar fyrir hæstarétti eftir mati réttarins. Þó hefir steinda til vara krafizt þess, að hún verði aðeins dæmd til að greiða áfrýjendunum 3999 kr. 47 aura, með 6?/o vöxtum frá ofanneindum degi, svo og niðurfellingar málskostnaður hér í rétti. Samkvæmt samningi, dags. 28. júní 1927, milli áfrýj- enda og Sigurðar nokkurs Ásgeirssonar, sem steinda hafði falið nokkrar byggingar á eignarjörð sinni Selja- landi með samningi við Sigurð, dags. 31. maí s. á, leigðu áfrýjendur Sigurði >timbur í steypumót og og geymsluskúr< til afnota við nefndar byggingar. Var meðal annars tekið svo til orða Í samningnum, að timbrið væri >lánað<, en >ekki selt, og að því skyldi eftir afnotin >skilað í sama stað og það var tekið, hreinu og uppstöfluðu, verzluninni alveg að kostnaðarlausu<, enda skyldi Sigurður greiða 10 */o af útsöluverði timbursins sem leigu fyrir afnotin. En það af timbrinu, sem annaðhvort ekki yrði skilað eða ekki skilað í forsvaranlegu standi, skyldi bætt eftir nánar tilteknum reglum í samningnum. Aftur á móti var meðal annars svo tilskilið í ofan- neindum verkkaupssamningi steindu við Sigurð Ás- geirsson, að >allt byggingarefni verði eign verkkaupa, þegar það hefur verið flutt á byggingarstaðinn<. Og 969 Sigurður, sem hætti verkinu í byrjun september, áð- ur en það var fullgjört, >afhenti bænum bygginguna og byggingarefnið og annað tilheyrandi á staðnum í því ástandi, sem það þá (4. sept.) var í. Það er in confesso milli aðilja, að áfrýjendur hafi látið Sigurði í té timbur fyrir 5955 kr. 28 aur, að bærinn hafi notað timbrið í byggingar sinar á Selja- landi án samþykkis áfrýjenda og að ofannefndir samn- ingar beggja aðilja við Sigurð séu að undirskrift og innihaldi svo sem þeir upprunalega voru gjörðir. Annars hefir steinda hér fyrir réttinum stutt aðal- kröfu sína með því, að steinda hafi eignast timbrið fyrir >extinctioc, þar sem hún hafi verið grandalaus um eignarrétt áfrýjendanna yfir því, enda hafi áfrýj- endurnir ekki tilkynnt henni, hversu ástatt var um timbrið. En fyrst og fremst sögðu áfrýjendur steindu til eignarréttar sins með bréfi 27. sept. og buðu henni jafnframt að ganga inn í samning Sigurðar, en stefnda sinnti því ekki, og lauk þó ekki byggingum sínum á Seljalandi að þvi er ætla má, fyrr en nokkrum vik- um síðar. En hvað sem grandaleysi stefndu að öðru leyti kann að hafa liðið, pá getur hér ekki verið að ræða um eigendaskifti vegna extinctionar. Samkvæmt framansögðu og þar sem eignarréttur áfrýjendanna yfir timbrinu á hinn bóginn er ugglaus, eltir ótvíræðum orðum samnings þeirra við Sigurð, verður aðalkrafa stefndu ekki tekin til greina. Fyrir varakröfunni hefir stefnda gjört þá grein, að að timbur það, er Sigurður tók út fyrir 28. júní 1927 og nam alls 955 kr. 94 aur., eigi að dragast frá hinni umstefndu upphæð 5955 kr. 28 aur., þar sem ákvæði hins skriflega samnings áfrýjenda við Sigurð nái eigi til þeirrar úttektar, og ennfremur 20 % af allri út- tektarupphæðinni, eða 999 kr. 87 aur. þar sem Sig- 970 urður hafi átt heimtingu á þeim frádrætti og timbrið hafi vitanlega rýrnað í verði. En hvorugur frádráttur- inn á við rök að styðjast. Fyrri frádrátturinn er óheimill, þar sem samningur Sigurðar við áfrýjenduma á eftir berum orðum samningsins við alla úttekt Sig- urðar. Og síðari frádrátturinn er einnig óheimill, þó að timbrið hafi rýrnað í verði, þar sem stefndi eigi aðeins sinnti ekki tilboði áfrýjenda um að ganga inn í samninginn, heldur braut lög á áfrýjendunum með því að hagnýta sér eign áfrýjendanna án samþykkis þeirra. Varakröfu stefndu verður því heldur ekki sinnt. Verður því, samkvæmt framansögðu, að dæma stefndu til þess að greiða áfrýjendunum hina umstefndu upp- hæð 5955 kr. 28 aur, með 60/o ársvöxtum frá 10. des. 1927, og málskostnað fyrir báðum réttum, sem eftir öllum málavöxtum þykir hætilega ákveðinn 700 kr. Því dæmist rétt vera: Stefnda, bæjarstjórn Ísafjarðarkaupstaðar, greiði áfrýjendunum, Jóhanni Bárðarsyni og Magnúsi Magnússyni f. h. Timburverzlunarinnar >Björkc á Ísafirði 5955 kr. 28 aura, með 6%/o ársvöxtum frá 10. des. 1927 og 700 kr. sem málskostnað fyrir báðum réttum. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hafa eigendur Tirsburverzlunarinnar >Björka, þeir Jóhann Bárðarson og Magnús Magnússon kaupmenn sama stað, höfðað, eftir löglega sáttatilraun en árangurslausa, gegn 971 bæjarstjórn Ísfjarðarkaupstaðar, þeim bæjarfógeta Oddi Gisla- syni, og bæjarfulltrúunum Vilmundi Jónssyni, Finni Jónssyni, Jóni M. Péturssyni, Jóni H. Sigurðssyni, Eiríki Einarssyni, Magnúsi Ólafssyni, Matthíasi Ásgeirssyni og Stefáni Sigurðs- syni, öllum til heimilis á Ísafirði, með steinu úigefinni 6. marz þ. á. og gjört þær kröfur, að hin stefnda bæjarstjórn verði vegna bæjarsjóðs Ísafjarðar dæmd annaðhvort til að skila aftur í samningshæfu ástandi timbri, er téð verzlun hafi lán- að Sigurði Ásgeirssyni trésmið á Ísafirði, samkvæmt samningi 28. júní 1927, er notað hafi verið í byggingu hins svokallaða Seljalandsfjóss og skúr til afnota við bygginguna á nefndu fjósi — hlöðu og safnþró, eða greiða andvirði þess, kr. 5955.28, ásamt 6 % ársvöxtum og málskostnað að skaðlausu eftir rétt- arins mati. Hin steinda bæjarstjórn krefst hinsvegar aðallega að verða sýknuð af kröfum stefnanda eða til vara að verða dæmd til að greiða umstefnt timbur í því ástandi, er það var í, þegar bæjarstjórn (búnefnd) tók að sér að byggja umrætt fjós, hlöðu og safnþró, 4. sepember 1927, eftir mati dómkvaddra, óvilhallra manna. Báðum þessum kröfum hafa stefnendur mótmælt. Málavextir eru þannig: Hinn 27. april 1927 kaus hin stefnda bæjarstjórn búnefnd, er annast skyldi búskap fyrir bæjarstjórn, á Seljalandi og Tungu. Búnefnd þessi gjörði útboð um byggingu svonefnds Seljalandsfjóss, hlöðu og áburðarhúss, en búskapurinn átti að byrja þá þegar eða á næstunni. Tvö tilboð komu, og var annað frá Sigurði Ásgeirssyni fyrneindum, og mælti búnefndin með þvi, að hans tilboði yrði tekið, og var það samþykkt á fundi hinnar stefndu bæjarstjórnar 30. maí s. á., og er ekki ágrein- ingur í málinu um það, að samningur um verkið var til stað- ar á þessum fundi, aðeins óundirskrifaður, enda var heimild gefin formanni búnefndar að undirrita hann á sama fundi hinnar stefndu bæjarstjórnar. Eftir samningi þessum, dagsett- um 31. maí 1927, átti verksmiður að byggja og fullgjöra fjós, hlöðu og áburðarhúsbyggingu á Seljalandi í Íafjarðarkaupstað, ásamt vatnsveitu, vegagjörð og aðgjörð á lóðinni í kringum húsið, allt samkvæmt viðfestri útboðslýsingu og teikningum, árituðum af báðum samningsaðilum, og samningi þessum. Ennfremur stendur í samningnum: >verksmiður leggur til allt efni og verk< og sallt byggingarefni verður eign verkkaupa, þegar það hefir verið flutt á byggingarstaðinn og verkið 972 jafnóðum og unnið er<. Hinn á. september 1927 gefst verk- smiður upp við bygginguna og afhendir bænum á búnefndar- fundi þann dag >bygginguna, byggingarefnið og annað til- heyrandi á staðnum í því ástandi, sem það nú er ie. Ágrein- ingurinn í máli þessu er út af timbri, sem verksmiður fékk hjá stefnendum í þarfir þessarar byggingar á tímabilinu 2. júní til 1. sept. 1927, sem að verðlagi nemur umstefndri upp- hæð eftir reikningi stefnenda. Stefnendur halda því fram, að timbur þetta hafi aðeins verið lánað (léð), en ekki selt eða lánað í reikning verksmiðs, og byggja þá skýringu sina á því, að 28. júní 1927 gjörir með- stefndandi, Jóhann Bárðarson samning, við verksmið um timb- ur til þessarar byggingar til láns, og beri þvi bæjarstjórn vegna bæjarsjóðs, annaðhvort að skila aftur timbrinu eins og samningur þessi gjörir ráð fyrir, eða greiði andvirði þess, þar sem það var notað í þarfir bæjarins í oftnefnda fjós-, hlöðu- og áburðarbyggingu. Þessu mótmælir hin steinda bæjarstjórn, þar sem bæjarsjóður hafi orðið eigandi að timbri þessu, samkvæmt ákvæðum verksamningsins, og telur sér óviðkomandi viðskifti verksmiðs og stefnenda. Að því er snertir timbur það, sem tekið er út hjá stefnend- um til 28. júní 1927, virðist enginn vafi geta verið um, að stefnendur hafa afhent það á sina eigin ábyrgð, og hafi eng- ar kröfur á hendur hinni stefndu bæjarstjórn út af því. Um hitt timbrið, sem afhent var í þarfir byggingarinnar eftir að samningur frá 28. júní 1927 er gjörður, fer eftir því, hvort hin stefnda bæjarstjórn eða búnefnd hennar vegna, eða stefnend- ur sjálfir eiga sök á því, að þetta — í margneindum samning — fyrirkomulag var haft um afhendingu umrædds timburs, því þetta fyrirkomulag kemur algjörlega í bága við ákvæðin í verksamningnum. Það verður nú ekki séð af því, sem upp- lýst er í málinu, að búnefnd eða bæjarstjórn hafi haft neina ástæðu til þess að grenzlast eitir þessu timburláni, en hitt er víst, að meðstefnandi, Jóhann Bárðarson, átti að gjöra búnefnd eða bæjarstjórn aðvart um þetta lán, ef hann ætlaði að krefj- ast greiðslu á því úr bæjarsjóði, þar sem það verður ekki betur séð af því, sem fyrir liggur í málinu, en að honum hafi verið kunnugt um ákvæði verksamningsins milli verksmiðs og búnefndar. Kröfur stefnenda virðast því fyrst og fremst eiga að beinast að þeim, sem fékk timbrið hjá stefnendum og sem bar að greiða það einmitt eftir samningi 28. júni 1927. En 973 það má máske segja, að ef meðstefnandi Jóhann Bárðarson gæti talist í fullkominni „góðri trú< um verksamninginn eða honum verið hann ókunnur og verksmiður talið honum trú um, að bærinn borgaði, að þá hefði máske verksmiður gjört það verk, að bærinn hefði verið bundinn við ráðstafanir hans, en það sést ekki, að svo hafi verið, heldur margt, sem bendir í gagnstæða átt, þar á meðal, að meðstefnandi Jóhann Bárðar- son neitar því ekki, að hafa lesið verksamninginn milli verk- smiðs og búnefndar. Það virðist því eiga að sýkna hina stefndu bæjarstjórn af öllum kröfum stefnenda í máli þessu, þar á meðal málskostnaðarkröfu. Eftir úrslitum málsins virðist rétt að vera, að stefnendur greiði hinni stefndu bæjarstjórn málskostnað, sem hæfilega er metinn 160 kr. Miðvikudaginn 30. jan. 1929. Nr. 81/1928. Helgi Benediktsson f. h. Verzlunar- félaps Vestmannaeyja gegn Jóni Heiðberg. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi Helgi Benediktsson tf. h. Verzlunarfélags Vestmannaeyja, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Mánudaginn 4. febrúar 1929. Nr, 3/1929. Valdstjórnin (Lárus Jóhannesson) gegn Anton Christensen (Lárus Fjeldsted). Áfengislaga- og bifreiðalagabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 22. nóvbr. 1928: Stefndur, Anton Christensen, missi Ökuskirteini sitt í 974 tvö ár frá lögbirtingu dóms þessa að telja, og greiði auk þess 150 kr. sekt í ríkissjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dómsins, ella sæti hann í stað sektarinnar einföldu fangelsi í 10 daga. Loks greiði hann og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Það athugast, að brot kærða er framið 1. nóvbr. Í. á., en ekki 2. s.m., svo sem segir í lögregluréttar- dóminum. Að öðru leyti má staðfesta dóminn af þeim ástæð- um, er þar eru fram teknar, þó þannig, að kærði á að missa ökuskírteini sitt í 3 ár. Kærða ber að greiða allan kostnað málsins í hæsta- rétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, 60 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal órask- að, þó þannig, að kærði, Anton Christensen, missi ökuskírteini sitt í 3 ár frá birtingu lögregluréttar- dómsins að telja. Kærði greiði allan kostnað málsins í hæsta- rétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, hæstaréttarmálaflutnings- mannanna, Lárusar Jóhannessonar og Lárusar Fjeld- sted, 60 kr. til hvors. Dóminum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Anton Christensen, til heimilis í húsi við Skeiðvöllinn hjá Elliða- 975 ánum hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum áfengislaganna nr. 64 frá 7. maí 1928, bifreiðalaganna nr. 56 frá 15. júní 1926 og lögreglusamþykktar Reykjavíkur frá 19. apríl 1919. Málavextir eru þeir, er hér greinir: 2. f. m., um ki. 2 e. h., fór kærður inn í Áfengisverzlun ríkisins og keypti þar tvær flöskur af portvini, sem hann fór með út í bifreið sína, og ók þá í burtu ásamt öðrum manni, að nafni Erling Olsen Weagaard. Óku þeir síðan út í útjaðar bæjarins, en ekki er upplýst hvert, og sátu þar saman í bif- reiðinni og drukku þetta áfengi. Þá ók kærður á stað aftur og suður Bergstaðastræti, en við Bergstaðastræti 68 var verið að grafa skurð all stóran eftir miðri götunni og ók kærður bifreiðinni niður í skurðinn, og sat hún þar föst. Þetta var til- kynnt á lögreglustöðina og fór Erlingur Pálsson yfirlögreglu- þjónn, ásamt tveimur öðrum lögregluþjónum, Guðlaugi Jóns- syni og Sigurði Gíslasyni, á staðinn, og sáu þeir, hvar vöru- flutningabifreiðin R.E. 315 var niðri í djúpum skurði langs eftir miðri götunni og var með fullum ljósum, en inni í stýrishús- inu sátu þeir Waagaard og kærður, báðir mikið drukknir. Var farið með kærðan í varðhald, en er hann var kominn inn í fangahúsið, sýndi hann af sér svo mikinn mótþróa, að nauðsynlegt þótti að setja hann í járn. Kærður hefir viðurkennt það, að hann hafi keypt 2 port- vínsflöskur í Áfengisverzlun ríkisins þenna umrædda dag og drukkið þær í bifreið sinni ásamt Waagaard, og hefir hann jafnframt viðurkennt það, að hann hafi verið orðinn drukk- inn, en þó ekki svo, að það hafi gjört sér neitt til við bif- reiðaraksturinn, og kveður hann ástæðuna til þess, að hann ók niður í skurðinn, eingöngu hafa verið þá, að engin merki voru sett þar við til leiðbeiningar vegfarendum. Kærður hefir haldið því fram, að hann hafi fyrst fundið það, að hann hafi verið drukkinn, er hann sté út úr bifreiðinni og lögreglu- þjónarnir komu að. Fjögur vitni hafa verið leidd í máli þessu. Vitnið Erling Olsen Waagaard, sem var með kærðum í bifreiðinni, hefir borið það, að kærður hafi verið undir áhrifum áfengis, en þó hafi það ekki tekið eftir því, að það hafi gjört honum neitt til við aksturinn. En með þvi að það kom fram undir rannsókn málsins, að vitnið hafði verið nokkuð undir áhrif- um áfengis á þessum tíma, og líklegt má telja, að dómgreind 976 þess hafi ekki verið í fullkomnu lagi, þótti ekki rétt að láta vitnið staðfesta framburð sinn með eiði. Vitnin, Erlingur Pálsson yfirlögregluþjónn og Guðlaugur Jónsson lögregluþjónn, sem bæði hafa staðfest framburð sinn með eiði, og einnig Sigurður Gíslason lögregluþjónn, sem ekki gat staðfest framburð sinn með eiði, með því að hann var fjarverandi, er eiðvinning fór fram, hafa öll borið það, að kærður hafi verið mjög ölvaður, er hann kom út úr bifreið- inni, hafa þau borið það, að kærður hafi bæði slagað og verið með drykkjurðfl og jafnframt sýnt mótþróa, er hann var settur inn í fangahúsið. Þetta framferði kærðs ber augljósan vott um það, þrátt fyrir mótmæli hans, að hann hafi verið ölvaður, er hann ók bifreiðinni, þar sem þar við bætist, að hann ók bifreiðinni niður í skurð þann, sem áður um getur, því að enda þótt kærður hafi haldið því fram, að ástæðan fyrir því, að hann ók bifreiðinni niður í skurðinn, hafi verið sú, að engin merki voru sett upp til leiðbeiningar vegfarendum, sem gætu gefið til kynna skurðgröftinn, þá verður ekki hægt að telja það ástæðuna, með því að lögregluþjónarnir, sem leiddir voru vitni í þessu máli, hafa borið það, að staðurinn hafi verið sæmi- lega upplýstur af götuljósunum og langsamlega vegljóst, enda telja vitnin, Erlingur Pálsson yfirlðgregluþjónn og Guðlaugur Jónsson lögregluþjónn, að akstur kærðs niður í skurðinn hafi ekki getað stafað af öðru en ölvun hans. Kærður gekk inn á 80 króna sekt %/s 1928 fyrir það að hafa ekið bifreið drukkinn, eftir því er séð verður af skýrslu lög- reglustjórans til dómarans, og þá hefir kærður og verið sekt- aður um 50 krónur !%/s 1928 fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 21/1926 og um 150 krónur 9/10 1928 fyrir brot gegn ákvæð- um sömu laga. Framantalið brot kærðs ber að áliti dómarans að heimfæra und- ir 20. gr. áfengislaganna nr. 64 frá 7. maí 1928 og 5. gr. 4. lið bifreiðalaganna nr. 56 frá 15. júni 1926 og 48. gr. 4. lið lög- reglusamþykktar Reykjavíkur frá 19. april 1919, og þykir refs- ing sú, sem hann hefir tilunnið, hæfilega ákveðin eftir 20. gr. áðurnefndra áfengislaga og 5. gr. 4. lið, sbr. 14. gr. áður- greindra bifreiðalaga og 48. gr. 4. lið áðurgreindrar lögreglu- samþykktar, missir ökuskirteinis í tvö ár frá birtingu dóms þessa að telja. Auk þess greiði hann 150 króna sekt í rikis- 971 sjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hann í stað sektarinnar einföldu fangelsi í 10 daga. Þá greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Miðvikudaginn 6. febrúar 1929. Nr. 28/1928. Sveinn Jón Ásmundsson (L. Fjeldsted) gegn lögreglustjóra Reykjavíkur f. h. ríkis- sjóðs (Jón Ásbjörnsson). Lögtak fyrir þinggjaldi. Lögtaksgjörð framkvæmd í fógetarétti Reykja- víkur 28. febrúar 1928. Dómur hæstaréttar. Með kaupmála, dags. 21. maí 1926 og skrásettum daginn eftir, giftingardag þeirra hjóna, áfrýjanda og konu hans, Lovísu Lúðvíksdóttur, er meðal annars svo ákveðið: >Allir innanstokksmunir, hverju nafni sem nefnast, svo sem svefnherbergishúsgögn, borð- stofuhúsgögn, matreiðslu- og eldhúsáhöld öll, hljóð- færi, málverk og annað skraut innanhúss, bæði það, sem við höfum nú þegar keypt eða kunnum síðar að eignast, skulu vera séreign mín, Lovísu Lúðvíks- dótturc. En 28. febr. 1928 var gjört lögtak í ýmsum innan- stokksmunum á heimili neindra hjóna fyrir þinggjaldi áfrýjanda 1927, að upphæð 540 kr. 84 aura. Þessari lögtaksgjörð hefir áfrýjandi skotið til hæsta- réttar með stefnu, dags. 24. apríl í. á., og krafizt ónýtingar hennar, til vara að nokkru leyti, og máls- 978 kostnaðar í hæstarétti. Telur hann lögtakið ranglega hafa verið gjört í munum, sem áfrýjandi átti ekki, heldur kona hans, og konan hafði eignazt áður en hún giftist áfrýjanda, að mestu leyti sem arf eftir föður sinn. Þessu hefir stefndi mótmælt og krafizt staðfestingar lögtaksgjörðarinnar og málskostnaðar hér í rétti, þar sem áfrýjandi hafi keypt hin lögteknu húsgögn fyrir sitt fé eftir að þau hjónin giftust, enda hafi áfrýjandi ekki sannað, hvað af húsgögnunum kona hans hafi löglega eignazt. Samkvæmt lögum nr. 20/1923, um réttindi og skyld- ur hjóna, er séreign ekki lögmælt sem almenn skip- un á fjármálum hjóna. Ber því þeim, sem heldur fram séreign, að sanna hana. En áfrýjanda hefir ekki tekist að sanna það, gegn mótmælum steinda, að lögteknu munirnir hafi orðið séreign konu hans, sam- kvæmt kaupmálanum eða með öðru löglegu móti. Verður því að staðfesta lögtaksgjörðina, og þá jafnframt að skylda áfrýjanda til þess að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarétti, og er hann ákveðinn 100 kr. Því dæmist rétt vera: Lögtaksgjörðinni skal óraskað. Áfrýjandi, Sveinn J. Ásmundsson, greiði stefnda, lögreglustjóra Reykjavíkur í. h. ríkissjóðs, 100 kr. málskostnað fyrir hæstarétti. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 979 Miðvikudaginn 20. febrúar 1929. Nr. 6/1929. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Jóni Jónssyni lækni (Pétur Magnússon). Lyfseðlar á áfengi gefnir út á ólöglegan hátt. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 21. nóvem- ber 1928: Kærður, Jón Jónsson læknir, greiði 1500 króna sekt í ríkissjóð, innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hann í hennar stað einföldu fangelsi í 60 daga. Þá er kærður og sviftur heimild til þess að gefa út lyfseðla á áfengi og láta af hendi áfengi eða áfengisblöndu. Loks greiði hann og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem teknar eru fram í dómi lögregluréttarins, ber að staðfesta hann. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun til sækjanda og verjanda, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal óraskað. Kærði, Jón Jónsson læknir, greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækj- anda og verjanda, málflutningsmannanna, Stefáns Jóh. Stefánssonar og Péturs Magnússonar, 80 kr. til hvors. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu og eltir fyrir- mælum dóms- og kirkjumálaráðuneytisins, gegn Jóni Jónssyni, 63 980 lækni, til heimilis í Ingólfsstræti 9 hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum laga um aðflutningsbann á áfengi, nr. 15 frá 8. júrí 1925 og reglugjörð nr. 59 frá Í. júlí 1925, um sölu áfengis til lækninga. Samkvæmt skýrslu lyfsölustjóra ríkisins til dómsmálaráðu- neytisins, dags. 1. maí 1928, hefir kærður gefið út á árinu 1926, 281 áfengislyfseðil á fyrirskipuð eyðublöð, og af þeim 246 áfengislyfseðla fram yfir skammt. Þá hefir kærður þetta sama ár, eftir skýrslum, gefið út 14 áfengislyfseðla á önnur eyðublöð. Árið 1927 hefir kærður gefið út 325 áfengislylseðla á fyrirskipuð eyðublöð, og þar af 279 áfengislyfseðla fram yfir skammt. Það, sem kærður er í fyrsta lagi sakaður um, er það, að hann hafi á árinu 1927 gefið út fleiri áfengislyfseðla á fyrir- skipuð eyðublöð en hann hafi átt að geta fengið eyðublöð undir hjá landlækni. Kærður hefir viðurkennt það, að hann muni hafa gefið út fleiri áfengislyfseðla en 300 á fyrirskipuð eyðublöð árið 1927, og kveður hann ástæðuna þá, að bæði hafi hann átt fyrningu af eyðublöðum frá fyrra ári og jafnframt hafi hann á sínum ferðalögum út um land gegnt læknisstörfum fyrir aðra lækna og hafi þá jafnframt haft áfengiseyðublöð þeirra til afnota. Í bréfi dóms- og kirkjumálaráðuneytisins er það tekið fram, um eyðublöð undir áfengislyfseðla, er hver læknir, þar sem lyfjabúð er, fær hjá landlækni, gilda þær reglur, settar af þessu ráðuneyti, að hver læknir má ekki fá fleiri en 300 eyðu- blöð á ári. Þetta ákvæði virðist ekki óheimila lækni að gefa út fleiri áfengislyfseðla en 300 á ári, ef hann á fyrningu af eyðublöð- um frá fyrri árum, eða ef hann gegnir störfum annars læknis, auk sinnar föstu starfsemi, og hefir eyðublöð þess læknis til afnota, og með því að þetta atriði virðist heldur ekki fara í bága við aðrar gildandi reglur, þá ber, að áliti dómarans, að sýkna kærðan af þessu kæruatriði. Í öðru lagi er kærður sakaður um það, að hann hafi, lík- lega á óleyfilegan hátt, ávísað fram yfir ákveðinn skammt. Þessu viðvíkjandi voru kærðum sýndir i réttinum, sérstak- lega, 12 áfengislyfseðlar af hinum 328 áfengislyfseðlum á fyrir- skipuðum eyðublöðum, þar af eru 3 áfengislyfseðlar útgefnir til hans sjálfs, allir sama dag, '%/% 1927. Þessar áfengisávísanir kveðst kærður hafa gefið út vegna þess, hve erfitt sé að fá 9s1 áfengi út um land, en að hann hafi verið að fara í ferðalag og þá noti hann þetta áfengi við kvefi og kulda. Viðvíkjandi hinum öðrum 9 áfengisávísunum kveður kærður, að það muni vera gleymsku sinni að kenna, að hann hafi ekki ritað á lyf- seðlana ástæðuna fyrir framyfirskammtinum. Að áliti dóm- arans hefir kærður, við það að gefa út þessa áðurgreindu 12 áfengislyfseðla, ekki gætt fyrirmæla reglugjörðarinnar nr. 59 frá 1. júlí 1925, og því gjörst brotlegur við ákvæði 6. gr. hennar. Þá hefir kærður í þriðja lagi verið sakaður um það, að hann hafi gefið út áfengisávísanir á önnur eyðublöð, en hin fyrirskipuðu. Í sambandi við þetta voru kærða sýndir 547 lyfseðlar, sem höfðu verið sendir landlækni til umsagnar og sem land- læknir, á réttarskjali nr. 5, hefir gefið þá yfirlýsingu um, að þá hefði alla átt að gefa út á hin fyrirskipuðu, tölusettu eyðu- blöð, og kveður hann þá samsetningu, sem hér um ræðir, verða að telja ómengað áfengi: ekki óhæft til drykkjar, held- ur einskonar >bitter brennivin<, ef blandað er með vatni. Kærður hefir haldið þvi fram undir rannsókn þessa máls, að hann hafi staðið í þeirri meiningu, að hann mætti gefa út svona lagaða lyfseðla á venjulegan pappir, með því að hér væri ekki um hreint áfengi að ræða, heldur blandað saman fleirum mismunandi lyfjum, en þó kveðst hann hafa hætt að gefa svona lyfseðla út, eftir að hæstaréttardómarnir nr. 34 og 35 frá 1927 voru uppkveðnir. Með tilliti til umsagnar land- læknis um þetta atriði verður að líta svo á, að þessir 547 lyt- seðlar séu áfengisávísanir, og virðist kærður þvi hafa brotið ókvæði 5. gr., sbr. 3. gr. áðurnefndrar reglugjörðar, er hann gaf þær út á önnur eyðublöð en hin fyrirskipuðu, tölusettu áfengiseyðublöð. Þessi brot kærðs, sem upplýst er um, að hafi gengið inn á 300 króna sekt '8% 1925, fyrir brot gegn fyrirmælum eldri aðflutningbannslaga, um misnotkun á áfengisávísun, heyrir að áliti dómarans, samkvæmt áðursögðu, undir 5. gr., sbr. 3. gi. og 6. gr. reglugjörðarinnar nr. 59 frá 1. júlí 1925, um sölu áfengis til lækninga, og þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið, með því að hér er um ítrekað brot að ræða, hæfilega ákveðin samkvæmt 17. gr. laga nr. 15 frá 8. júní 1925, 1500 króna sekt í ríkissjóð, er greiðist innan 30 daga frá lögbirt- ingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu 63* 982 fangelsi í 60 daga. Svo verður og, samkvæmt ákvæðum sömu greinar, að svifta kærðan heimild til þess að gefa út lyfseðla á áfengi og láta af hendi áfengi og áfengisblöndu. Þá greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Miðvikudaginn 27. febr. 1929. Nr. 31/1928. Eggert Kristjánsson £ Co. gegn Kristjáni Gíslasyni. Dómur hæstaréttar. Samkvæmt kröfu áfrýjanda er mál þetta hafið. Áfrýjandi, Eggert Kristjánsson £ Co., greiði steinda, Kristjáni Gíslasyni, samkvæmt kröfu hans, 70 kr. í ómaksbætur að viðlagðri aðför að lögum. Miðvikudaginn 6. marz 1929. Nr. 7/1929. Magnús Jónsson (Magnús Guðmundsson) gegn bankaráði Landsbankans f. h. bank- ans (Pétur Magnússon). Spurning hvort bankaráðsmaður, er lét af starfi vegna lagabreytingar og nýrra kosninga, ætti heimtingu á launum út kjörtímabil sitt. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 10. janúar 1929: Stefndu, bankaráðsmenn Landsbanka Íslands, f. h. Lands- banka Íslands, eiga að vera sýknir í máli þessu af kröfum stefnanda, Magnúsar Jónssonar. Málskostnaður fellur niður. 983 Dómur hæstaréttar. Lög nr. 10/1928, um Landsbanka Íslands, mæla svo fyrir, að kjósa skuli af nýju í bankaráð, án þess að geyma þeim bankaráðsmönnum, er fyrir sátu, sæti þeirra út kjörtímabil það, er þeir höfðu verið kosnir fyrir samkvæmt bankalögunum nr. 48/1927. Er þó titt, að lög, sem breyta eldra skipulagi, setji bráða- birgða ákvæði, að svo miklu leyti sem eldra skipu- lagið á að haldast, svo sem gjört er t. d. í 62. pr. sjálfra bankalaganna um bankastjórana. Lögin gjöra heldur ekki nokkurs staðar ráð fyrir því, að eldri bankaráðsmennirnir, er víkja kynnu að þurfa fyrir nýkjörnum, eigi rétt til launa eða bóta fyrir það, að þeir sitji ekki áfram í ráðinu út kjör- tímabil sitt. Að þessu athuguðu, og svo hinu, að ekki er vitan- legt um neitt ákvæði í stjórnarskránni eða öðrum landslögum, er skift geti verulegu máli um hér um- rætt atvik, þykir ekki verða komizt hjá því, að sýkna steinda af kröfum áfrýjanda. Samkvæmt þessum úrslitum verður, samkvæmt kröfu stefnda, að dæma áfrýjanda til að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarétti, og er hann eftir atvik- um ákveðinn 150 kr. Setudómarinn, fyrverandi bæjarfógeti Karl Einars- son, hefir haft málið undir dómi um 13 vikur, og er jafnlangur frestur, um jafn óbrotið mál, ekki nægilega réttlættur af dómaranum. Því dæmist rétt vera: Steindi, bankaráð Landsbankans, f. h. bankans, á að vera sýkn af kröfum áfrýjanda, Magnúsar prófessors Jónssonar. 984 Áfrýjandi greiði steinda, að viðlagðri aðför að lögum, 150 kr. sem málskostnað fyrir hæsta- rétti. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir stefnandinn, Magnús Jónsson prófessor theol., Laufásvegi 63 hér í bænum, höfðað, eftir árangurslausa sáttatilraun, gegn bankaráði Landsbanka Íslands, þeim Sig- urði Briem aðalpóstmeistara, Tjarnargötu 20, Jóhannesi Jó- hannessyni bæjariógeta, Suðurgötu 4, Jóni Baldvinssyni fram- kvæmdarstjóra, Miðstræti 10, Jóni Árnasyni framkvæmdar- stjóra, Baldursgötu 11, öllum í Reykjavík, og Bjarna Ásgeirs- syni, bónda á Reykjum í Mosfellssveit, með stefnu útgefinni 23. júlí 1928, til þess að fá stefndu dæmda til að greiða sér, vegna Landsbanka Íslands, laun þau, er stefnandi telur sig eiga kröfu til sem bankaráðsmaður fyrir þann tima, er kosið var til í nefnt bankaráð á Alþingi árið 1927, að því leyti, sem þau eru ekki þegar greidd, kr. 9866.66, en á því þingi var velnefnd- ur Magnús Jónsson prófessor kosinn bankaráðsmaður. Enn- fremur krefst stefnandi, að sér verði tildæmdur málskostnaður með kr. 480.00. Aðalkrafa stefndu er sú, að bankaráðið, í. h. Landsbanka Íslands, verði algjörlega sýknað og stefnandi verði dæmdur til að greiða málskostnað eftir réttarins mati. Varakrafa steindu er sú, að dýrtíðaruppbótin verði reiknuð eins hún er á hverjum tíma til starfsmanna ríkisins, því Landsbankinn sé eign rikisins. Málavextir eru þannig: Eftir fyrirmælum laga nr. 48 frá 31. maí 1927, var kosið í bankaráð Landsbankans vorið 1927, að gilda frá 1. júní það ár. Var sú kosning hlutfallskosning, og voru kosnir 4 menn, þar á meðal stefnandi þessa máls, og fór svo með hlutkesti síðar, að hann var kosinn til 4 ára. En Alþingi 1928 nam úr gildi nýgreind lög, með lögum nr.9 frá 15. april 1928, og feldu lög þessi niður umboð bankaráðs þess, er kosið hafði verið eftir lögunum frá 1927, og mæltu svo fyrir, að kosin skyldi af Alþingi landsbankanefnd, er aftur skyldi kjósa í bankaráðið, nema formann, er stjórnin skipar samkvæmt báðum lögunum. Alþingi 1928 kaus svoí þing- lokin 15 manna landsbankanefnd eftir lögunum frá 15. apríl 985 1928, og nefndin kaus svo 4 menn í bankaráðið eins og henni var skylt samkvæmt lögum þessum, og fór kosning sú svo, að stefnandi var ekki kosinn, heldur annar maður í hans stað, með hlutkesti milli hans og þessa manns, með því atkvæði voru jöfn hjá báðum, en þetta hlutkesti á að viðhafa, ef svo stendur á, samkvæmt nýnefndum lögum. Málsaðila greinir ekki á um þetta, og að Alþingi hafi haft heimild til að setja lögin frá 1928 og með þeim nema úr gildi lögin frá 1927. En stefnandi heldur því fram, að Alþingi hafi orðið bóta- skylt með athöfn þessari, og reynir að rökstyðja það með þeirri staðhæfing, að hér hafi verið um samning að ræða, í líkingu við almenna samninga manna á milli. Ennfremur til- færir hann 16. gr. stjórnskipunarlaganna. Um hið fyrra atriði er það að segja, að til þess að gjöra samning þarf samnings- aðila, en þeir finnast ekki í umræddu tilfelli. Um 16. gr. stjórnskipunarlaganna má hið sama segja, að hún á hér ekki við. Það, sem Alþingi hefir gjört með setningu bankalaganna 1928 og niðurfelling laga um Landsbankann 1927, hefir það gjört án þess að brjóta nein ákvæði stjórnskipunarlaganna, og virðist því ekki um bótaskyldu að ræða, af þeirri ástæðu, heldur ekki hefir það rofið neinn samning, og verður því ekki bótaskylt, af þeirri ástæðu. Heldur ekki finnst neitt hliðstætt dæmi, sem varðar skaðabótaskyldu Alþingis. Þá hefir ekki myndast nein dómvenja um þetta stefnanda í vil, heldur nokkuð á annan veg eða þvert á móti, né almenn réttar- eða lagavenja. Hitt er annað mál, hvað Alþingi sjálft kann að álíta sanngjarnt eða sjállsagt, því ekki er hægt að neita því, að stefnandi hafi orðið, fyrir tilhlutun þingsins og af tilviljun (sbr. hlutkestið), fyrir vonbrigðun., sem ekki eru venjuleg í almennum viðskiftum. Stefnandi gat að vísu sagt sér sjálfur, að þetta gæti komið fyrir, þar sem alþingiskosningar fóru í hönd og tilögur svipaðar þeim, er gengu fram á Alþingi 1928, höfðu komið fram á þinginu 1927. Það verður því ekki séð, að hægt sé að taka kröfur stefn- anda til greina, og ber þvi að sýkna steindu af kröfum stefnand- ans, en eftir atvikum þykir rétt, að málskostnaður falli niður. Dómarinn getur þess, að þótt ekki séu hér tilgreind einstök dæmi, að þá hafi hann víða leitað upplýsinga, ef hliðstæð dæmi fyndust í löggjöf og dómum landsins, og að hann hefir verið veikur mestallan nóvember og nær allan dezember, 986 enda þótt hann hafi oftast haft nokkra fótavist, og er það eingöngu af þessum ástæðum, að dráttur hefir orðið á upp- sögu dóms þessa. Miðvikudaginn 13. marz 1929. Nr. 8/1929. Réttvísin (Lárus Jóhannesson) gegn Karli Stefáni Danielssyni (Stefán Jóh. Stefánsson). Íkveikjutilraunir. Dómur aukaréttar Reykjavikur 8. dezbr. 1928: Ákærður, Karl Stefán Daníelsson, sæti betrunarhússvinnu í 3 ár og greiði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Það verður ekki talið, að glæpir þeir, er ákærði hefir gjörzt sekur um, hafi verið fullkomnaðir. Um íkveikjuna á Laugaveg 52 er það þannig upp- lýst, að þegar að var komið og eldurinn slökktur, var þilið, er fötin héngu á, aðeins lítið eitt farið að sviðna, en enginn eldur kominn í það. Þegar búið var að slökkva eldinn á Laugaveg 44, sást, að loftið upp undan körfunni, er ákærði hafði kveikt í, hafði sviðið dálitið, en eldur ekki kominn í það, og um íkveikjuna í húsinu nr. 12 við Frakka- stíg hefir vitni, er þar kom að og slökkti eldinn, borið það, að logað hafi í tuskum á þvottahúsborðinu, og borðið sjálft og veggurinn þar upp af hafi verið far- inn að sviðna, og verður að skilja þetta svo, að hvorki hafi verið kominn eldur í borðið eða vegginn. Á öllum þessum stöðum er því um tilraun til íkveikju 987 að ræða, en ekki um fullnað verk, en um allar þess- ar íkveikjutilraunir er það að segja, að telja verður vafalaust, að húsin myndu hafa brunnið, ef ekki hefði verið komið svo fljótt að. Þar sem ákærða var kunnugt um það, að margt fólk bjó í öllum þessum þremur húsum, og húsin öll byggð úr timbri, hlaut honum að vera það ljóst, að fólkinu var bersýnilegur lífsháski búinn með íkveikj- um þessum, er gjörðar voru að nóttu til, löngu eftir venjulegan háttatíma. Verknaður ákærða, sem er fæddur 8. april 1902, heyrir því undir 282. gr, sbr. 46. gr. almennra hegningarlaga, en með tilliti til þess, að það þykir upplýst með vottorði geðveikralæknis, Helga Tómas- sonar, að ákærði er geðveill og prófin í sambandi við læknisvottorðið sýna, að hann hefir framið glæp- ina undir áhrifum sjúklegrar alkohól verkunar, þannig. að honum verður ekki gefin sök á þeim á sama hátt og andlega heilbrigðum mönnum, ákveðst refsing hans, með hliðsjón af 40. gr. hegningarlaganna 2 ára betrunarhússvinna. Ákvæði undiréttardómsins um málskostnað ber að staðfesta. Svo ber ákærða að greiða allan áfrýjunar- kostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun til sækjanda og verjanda í hæstarétti, 100 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Karl Stefán Daníelsson, sæti betrunar- hússvinnu í 2 ár. Svo greiði hann allan kostn- að máls þessa, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda hér í rétti, málflutningsmannanna, Lárusar Jó- 988 hannessonar og Stefáns Jóh. Stefánssonar, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Sératkvæði hæstaréttardómara Lárusar H. Bjarnason, Í málinu nr. 8/1929: Réttvísin gegn Karli Stefáni Daníelssyni. Brot ákærða er í héraðsdóminum réttilega heim- fært undir 283. gr. hegningarlaganna, en þar sem aldrei kviknaði í húsunum sjálfum, eiga þau einnig undir 47. gr. Og með því að geðveikralæknirinn dr. med. Helgi Tómasson, sem hefir rannsakað sálar- ástand ákærða, telur það vafalaust, að ákærða hafi „ekki verið ljóst, hvað hann var að gjöra, er hann kveikti íc, og ekki heldur er sjáanlegt, hvað ákærða getur hafa gengið til verknaðarins, ber einnig að taka tillit til 40. gr. hegningarlaganna. Samkv. nefndum heimildum, þykir hegning ákærða, sem er fæddur 1902, hæfilega metin 8 mánaða betrunarhússvinna. Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar, þar með talin laun sóknara og verjanda í hæstarétti, 100 til hvors. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Karl Stefán Daníelsson, sæti 8 mánaða betrunarhússvinnu. Svo greiði hann allan kostnað sakarinnar, þar með talin laun sóknara og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna, Lárusar Jóhannessonar og Stefáns Jóh. Stefánssonar, 100 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. 989 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu gegn Karli Stefáni Daníelssyni, prentara, til heimilis á Laugaveg 28 hér í bæn- um, fyrir brot gegn ákvæðum 28. kapitula almennra hegn- ingarlaga frá 25. júní 1869. Málavextir eru þeir, er hér greinir: Hinn 25. ágúst þ. á. um kl. Í um nóttina, kom upp eldur í húsunum nr. 44 og 52 við Laugaveg. Menn, er áttu leið þar fram hjá, urðu varir við eldinn, og tókst að slökkva hann, án þess að nokkurt verulegt tjón hlytist af. Það kom í ljós síðar, að sá, sem valdur var að þessari eldsuppkomu, var Karl Stefán Daníelsson, ákærður í þessu máli. Hinn 25. ágúst síðastliðinn hafði ákærður verið við vinnu sína í prentsmiðjunni >Gutenberg- til kl. 5 e. h., eins og venju- lega. En frá klukkan 5 og til klukkan að ganga átta, var ákærður áfram í prentsmiðjunni ásamt þremur mönnum öðr- um, og drukku þeir þar 4 í sameiningu 2 '/1 flöskur af Spánar- víni úr Áfengisverzlun ríkisins. Klukkan að ganga átta gekk ákærður út úr prentsmiðjunni, einn saman, og upp í kaffihúsið „Fjallkonan< hér í bænum; dvaldi þar hér um bil í 2 tíma og drakk þar einn pilsner, og þar hitti hann Vilhjálm Þórar- insson, sem hann gekk með þaðan út, og niður á Hotel Ísland; borðuðu þeir þar, og drakk ákærður 2 pilsnera og jafnframt eitthvað af portvini. Um ki. 9 gengu þeir Vilhjálmur og ákærður yfir í Bröttugötu, og hittu þar stúlku, að nafni Margrét Sigurðardóttir, og gengu þau 3 saman yfir á Hotel Ísland aftur, og drakk ákærður þar þá einn pilsner. Þá ók ákærður ásamt Vilhjálmi og Margréti í bifreið inn að Lauga- nesi; stönsuðu þau þar stutt og óku til baka aftur niður á Grettisgötu 16, og ætlaði ákærður að hitta þar stúlku, en húsið var lokað, og hélt ákærður þá áfram niður í Banka- stræti, á móts við Þingholtsstræti, og sté þar út og varð einn eftir, og mun klukkan þá hafa verið rúmlega 10 eða jafnvel 10!/(2. Bifreiðarstjóranum og Margréti virtust báðum ákærður vera undir áhrifum áfengis, en Vilhjálmur virðist ekki hafa tekið eftir því, að svo var. Er ákærður sté út úr bifreiðinni við Þingholtsstræti, ætlaði hann upp Í prentsmiðjuna >Guten- berg<, en þar var þá búið að loka, svo hann komst ekki inn, og gekk hann þá niður í bæinn aftur og niður á >Hotel Ísland< og drakk þar einn pilsner. Á meðan ákærður dvaldi þar inni, kom Karl Guðmundsson lögregluþjónn, inn á hótelið. Guð- 990 mundur Jónsson, þjónn á hótelinu, skýrði lögregluþjóninum frá því, að maður sá, sem brotið hefði rúðu í hótelinu 17. s. m.— en það rúðubrot hafði áður verið tilkynnt á lögreglu- stöðina — væri þar nú staddur, og benti þjónninn honum á ákærðan. Lögregluþjónninn gekk þá til ákærðs og spurði hann að því, hvort hann hefði brotið greinda rúðu, en hann snerist illur við og kvaðst enga rúðu hafa brotið. Lögreglu- þjónninn fór þá með ákærðan á lögreglustöðina og þýfgaði hann frekar um rúðubrotið, en hann neitaði stöðugt að hafa brotið þessa rúðu, og var hann kominn í æst skap út af því, að þetta skyldi vera borið á sig, sem og getur hafa stafað af því, að hann var talsvert undir áhrifum áfengis. Þá ók lögregluþjónninn ákærðum upp að Laugaveg 28 og sá hann ganga upp sundið að húsi því, er hann býr í, og var ákærður þá orðinn rólegri, og skildi þá með þeim. Þegar ákærður var kominn heim að húsinu, tók hann í útidyrahurðina, en hélt að hún væri lokuð, með því að hún var svo föst aftur, en það er hún venjulega, þótt hún sé ólæst. Ákærður hafði engan lykil á sér, og reyndi ekkert frek- ara til að komast inn, en hvarf á burtu aftur og niður í Banka- stræti, að hann minnir, en þaðan kveðst hann hafa gengið inn að Laugaveg 55 og ætlað að heimsækja móður sína, Ólafíu Pétursdóttur, sem þar býr, en þegar hann kom þangað var húsið lokað, svo að hann komst ekki inn. Þá sneri ákærður þaðan aftur og gekk niður Laugaveg, og er hann kom að húsinu nr. 52 við Laugaveg, sá hann, að kjallaradyr hússins voru opnar og bjart þar inni í ganginum, og Íór hann þar inn til þess að kveikja í vindlingi, en jafn- framt kveikti hann í fötum, sem héngu þar í ganginum og var farið að loga í þeim, er hann fór þaðan út aftur. Þá gekk ákærður áfram niður Laugaveg og beygði upp á Frakkastig, og sá hann þá, að kjallaradyrnar á Laugaveg nr. 44 voru opnar. Ákærður fór þar inn, en þar var dimmt, en þegar hann þreifaði fyrir sér, fann hann körfu, sem í voru tuskur og fleira þessháttar, kveikti hann á eldspitu og bar hana að tuskunum og kveikti í þeim, og tóku þær brátt að loga, og fór ákærður þá út þaðan heim til sín á Laugaveg 28, knúði fast hurðina og kom þá í ljós, að hún var ólæst, og gekk hann þá inn og fór að sofa. Við rannsókn þessa máls kom það í ljós, að ákærður hafði verið staddur í húsinu nr. 12 við Frakkastíg, 7. maí í fyrra, 991 seint um kvöldið. Var hann á ganginum á efri hæð hússins, en Ragnar Kristinsson, sem þar býr, kom þar upp ásamt fleiri mönnum og hitti ákærðan. Ákærður var all drukkinn í þetta sinn og gat ekki gjört neina grein fyrir veru sinni á þessum stað, svo Ragnar skipaði honum að fara út og fór með honum sjálfur út fyrir dyr, og skildi þar með þeim. Er ákærður var kominn út fyrir dyrnar, fór hann inn í kjallara hússins, en dyrnar voru ólæstar og jafnvel alveg opnar. Ákærður gekk inn í þvottahúsið, en þar var bjart inni, sá hann tuskur þar á borði, og kveikti hann í þeim, og var kominn dálitill reyk- ur og nokkur sviðalykt, er ákærður gekk út aftur, og var eld- urinn slökktur áður en nokkurt tjón yrði. Ákærður hefir stöðugt neitað því undir rannsókn málsins, að hann hafi brotið rúðu þá á >Hotel Íslands, sem hann er sakaður um að hafa brotið, og er það að öllu leyti ósannað, að hann hafi framið það brot. Hinsvegar hefir ákærður viður- kennt það, að hann hafi kveikt í hinum þremur áðurgreindu húsum, eins og áður er frá skýrt. Það þykir sennilegt eftir upplýsingum peim, sem fyrirliggja í málinu, að öll þrjú húsin hefðu brunnið upp, ef ekki hefði verið komið svo fljótlega að og eldurinn slökktur, og jafnframt má það teljast líklegt, að hætta hafi stafað af þessu fyrir lif manna, með því að hér er um stór timburhús að ræða með mörgum íbúum, þar sem og var kveikt í um hánótt, þegar menn eru almennt í fasta svefni. Það virðist og, samkvæmt 285. gr. almennra hegn- ingarlaga frá 25. júní 1869, að íkveikjan í þessum þremur húsum hafi verið fullkomnuð. Ákærður hefir ekkert getað upplýst um það, hverjar ástæð- ur hafi legið til þess, að hann kveikti í þessum húsum, og á annan hátt er það eitt upplýst, að ákærður hefir verið tals- vert undir áhrifum áfengis í þau skifti, er hann framdi íkveikj- urnar. Ennfremur hefir ákærður verið í bæði skiftin í mjög æstu skapi. Álit geðveikralæknisins, dr. Helga Tómassonar, á ákærðum, er það, að hann sé hvorki fábjáni né geðveikur, en hinsvegar kveður hann ákærðan geðveilan (Psychopath) og hafi hann tilhneigingar til pyromani og dipsomani og sjúklegrar alkoholverkunar, ef hann kemst ölvaður í mikla geðshrær- ingu. . Dómarinn verður að líta svo á, eftir því, sem fram er komið í málinu, að ákærðum hafi ekki verið ljós sú hætta, sem hann stofnaði til með þessari íkveikju, en hinsvegar verður 992 ekki hægt að líta öðruvísi á, en að hann hafi verið fullkom- lega sakhæfur, þrátt fyrir það, að hann var talsvert undir áhrif- um áfengis. Brot ákærðs heyrir að áliti dómarans undir 283. gr. al- mennra hegningarlaga frá 25. júní 1869, og þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið, eftir þeirri grein, og með tilliti til hreinskilinnar játningar, langrar gææzluvarðhaldsvistar og undan- farandi góðrar hegðunar ákærðs, hæfilega ákveðin betrunar- hússvinna í 3 ár. Þá greiði ákærður og allan af máli þessu lög- lega leiddan og leiðandi kostnað. Skaðabótakrafa hefir engin komið fram í málinu. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Miðvikudaginn 13. marz 1929. Nr. 74/1927. Réttvísin (Magnús Guðmundsson) gegn Ingólfi Bjarnasyni (Jón Ásbjörnsson). Brenna o. Íl. Dómur aukaréttar Árnessýslu 29. júlí 1927: Ákærður, Ingólfur Bjarnason, verzlunarmaður í Reykjavík, sæti 2 ára betrunarhússvinnu og greiði allan sakarkostnað, þar á meðal 100 kr. til talsmanns síns i héraði, Gunnars mál- flutningsmanns Benediktssonar. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Með úrskurði hæstaréttar 7. jan. Í. á. var ákveðið, að framhaldsrannsókn skyldi fara fram í máli þessu, til þess að útvega ýmsar nánar tilgreindar upplýsing- ar. Hefir sýslumaður Strandasýslu, Halldór Júlíusson, með konunglegri umboðsskrá 25. jan. Í. á., verið skip- aður til þess að fara með framhaldsrarnsóknina, og hafa framhaldspróf hans verið lögð fram í hæstarétti 993 í málinu, er rekið hefir verið skriflega samkvæmt 2. lið 38. gr. hæstaréttarlaganna. Samkvæmt þeim upplýsingum, sem nú eru fyrir hendi, eru málavextir þeir, er hér greinir. Vorið 1926 stakk Sveinn J. Valfells, verzlunarmað- ur í Reykjavík, upp á því við ákærða, að þeir stofn- uðu með sér félagsskap til verzlunarreksturs, og leiddi þetta til þess, að beir, ásamt Guðmundi kaupmanni Þorkelssyni og tveimur öðrum mönnum, stofnuðu hlutafélag, er þeir neindu >Þór<. Var stofnfundur fé- lags þessa haldinn 1. júlí 1926, og var tilgangur félags- ins að reka allskonar verzlun. Stofnféð var ákveðið 50 þúsund krónur, og er það upplýst, að ákærði lagði fram 21 þúsund krónur til hlutabréfakaupa, er hann mestmegnis fékk að láni, Sveinn J. Valfells 22 þúsund krónur og Guðmundur Þorkelsson 5000 kr., er honum þó voru endurgreiddar, en ekkert varð af fjárfram- lagi hinna tveggja stofnendanna. Ákærði var fram- kvæmdarstjóri hlutafélagsins og einn í stjórn þess. Félag þetta réði þegar frá byrjun Guðmund Þorkels- son í þjónustu sína og sendi hann til útlanda til þess að kaupa vörur. Keypti félagið vörur, einkum vefnaðarvörur, fyrir yfir 50 þúsund krónur og setti á stofn heildsöluverzlun í Reykjavík. En verzlun þessi gekk illa. Lítið seldist af vörunum og lítill hagnaður á því, sem selt var, en kostnaður mikill. Sökum þessa og einkum af því, að ákærði hafði, gagnstætt til- gangi, félagsins keypt fyrir 20 þúsund krónur hluta- bréf í öðrum félögum, er voru mjög lítils virði, var um miðjan október 1926 svo komið fjárhag hluta- félagsins, að gjaldþrot voru fyrirsjáanleg. Tók ákærði þá það ráð, að setja á fót verzlun á Stokkseyri til þess að reyna að selja vörurnar, og leigði hann í því skyni verzlunarhús þar, svonefnd Ingólfshús. Samdist 994 svo um með ákærða og stjórn h/i. >Þór< á stjórnar- fundi í því félagi 20. okt. 1926, að ákærði keypti vörur þess til verzlunar sinnar á Stokkseyri, og fékk hann á þeim 6 mánaða gjaldfrest og mátti skila aft- ur þeim vörum, er ekki seldust og óskemmdar væru. Var kaupverð varanna í hendur ákærða kr. 59788.45. Lét ákærði flytja megnið af þessum vörum austur á Stokkseyri þ. 10. nóv. og leigði til þess 2 bifreiðar. Var burðarmagn annarar bifreiðarinnar 1!/2 tonn, en hinnar 1 tonn. Voru vörurnar, er til Stokkseyrar kom, settar í geymsluherbergi við hlið sölubúðarinn- ar í húsi því, er ákærði hafði leigt. Áður en ákærði flutti vörurnar austur, eða þann 6. nóvember, sótti hann um það til umboðsmanns brunabótafélagsins Sun Insurance Office í Reykjavík, að fá vörur sínar á Stokkseyri vátryggðar hjá því félagi fyrir 70 þús- und krónur, og samþykkti stjórn vátryggingarfélags- ins brunatrygginguna með símskeyti, er kom í hend- ur umboðsmannsins 9 s. m. Ákærði fór til Stokks- eyrar ásamt vörunum og tók eitthvað lítið af þeim úr kössunum, en hafði þar aðeins stutta viðdvöl, og hvarf aftur til Reykjavíkur og var þar til 7. dezem- ber, að hann fór austur aftur til Stokkseyrar, til þess að byrja veræzlunarreksturinn. Áður en ákærði fór austur í þetta sinn, keypti hann í sölubúð í Reykjavík tvo steinolíulampa. Voru lamp- arnir ætlaðir til að hengja á vegg, með olíugeymi úr gleri, er hver um sig tók um /2 litra. Hefir ákærði skýrt svo frá, að hann hafi tekið lampa þessa með sér, til þess að nota þá í verzlunarhúsunum, af því að rafveita Stokkseyrar var biluð um þessar mundir, og er það upplýst í próium málsins, að svo var. Er austur kom, keypti ákærði 3 lítra af steinolíu í sölu- búð á Stokkseyri, og segist hafa fyllt olíugeyma 995 beggja lampanna og hengt annan þeirra í sölubúðina, en hinn á nagla, er var á milligjörð milli hillna á suðurhlið herbergis þess, er ákærði geymdi vörur sin- ar i. En undir hillunum var borð í ca. 90 ctm. hæð frá gólfi, er náði ca. 15—18 ctm. fram fyrir hillurnar, og á naglinn að hafa verið í ca. meters hæð frá borðinu. Þann 8. og 9. dezember vann ákærði, sem þó ekki hafði leyst verzlunarleyfi, eitthvað að því að verð- setja vörurnar, en að kvöldi hins 9. dez., í útsynnings- veðri, kom eldur upp í vörugeymsluherberginu, en magnaðist svo fljótt, að slökkvilið kauptúnsins fékk eigi slökkt hann né varnað því, að hann breiddist út í kauptúninu, og brunnu þar og skemmdust mörg hús og lausafjármunir fyrir rúm 164 þúsund krónur, auk vara ákærða. Ákærði, er fyrstur sagði til eldsins og einn hafði lykil að húsi því, er fyrst kviknaði í, var grunaður um að vera valdur að brunanum, og var því þegar settur í gæzluvarðhald. En fyrir lögreglurétti Árnes- sýslu skýrði hann svo frá, að hann hefði séð eld í sölubúðinni, sérstaklega fyrir framan ofn, er þar var, og hélt því fram, að kviknað mundi hafa í út frá ofninum, sem lagt hafði verið í þá um daginn. Og þessu hélt ákærði fram meðan hann var í gæzlu- varðhaldinu á Stokkseyri og rannsóknin fór þar fram. En undir lok janúarmánaðar var ákærði fluttur sem gæzlufangi til Reykjavíkur, og í fyrsta réttarhaldi í lögreglurétti Reykjavíkur kannaðist hann við, að hann hefði sagt rannsóknardómara Árnessýslu ósatt frá um uppkomu eldsins, og gaf nú um það og hlutdeild sína í því skýrslu, svo sem hér greinir. Um kl. 8!/2 að kvöldi þ. 9. dezember settist ákærði að spilum í húsi Karls Þorsteinssonar bakara á Stokks- 64 996 eyri, ásamt Jóni kaupmanni Jóhannssyni og tveimur öðrum. Áður en byrjað var að spila, fór ákærði ásamt Jóni út í sölubúðina og sótti þangað vindlakassa og flösku með slatta af rommi í, er þeir Jón drukku, blandað heitu vatni og sykri, meðan þeir spiluðu. Var í þeirri ferð ekki kveikt ljós í búðinni, heldur notað vasaljós, er Jón hafði. Kl. um 10! voru þeir búnir úr flöskunni, og gekk ákærði þá út erinda sinna og segist þá hafa orðið var við í vasa sínum lás, sem upplýst er í framhaldsprófunum, að hann keypti sama dag í sölubúð á Stokkseyri, og ætlaður var fyrir kjallaradyrnar á sölubúðinni. Hugkvæmdist honum þá að setja lásinn fyrir kjallaradyrnar, og gekk því að sölubúðinni, og datt honum í hug á leiðinni að taka með sér flösku af rommi, er geymd var í kassa, sem ákærði kom með frá Reykjavík. Í kassa þessum var auk flöskunnar mikið af olíu- myndum og póstkortum, er ætluð voru til sölu. Fór ákærði inn um kjallaradyrnar, þaðan upp í geymslu- herbergið, þar sem vörur hans voru geymdar, og var gólfið þakið kössum þeim, er vörurnar voru í. Gekk hann eftir kössunum að suðurvegg herbergis- ins, þar sem olíulampinn hékk á hillumilligerðinni, og kveikti á honum með eldspýtu. Kassi sá, er romm- flaskan og myndirnar voru geymdar í, var undir lampanum, annar endi hans á borðinu undir hillun- um en hinn á vörukassa. Náði ákærði upp lokinu af kassanum og beygði sig niður til þess að ná romm- flöskunni, er var á botni kassans, en er hann reisti sig upp aftur, kom hann með vinstri öxlinni við lamp- ann, er datt niður af naglanum og brotnaði á kassa- horninu, en olían rann niður í kassann og kviknaði þegar í henni og myndunum. Ákærði kveðst þá hafa gjört tilraun til að slökkva með því að hvolfa kass- 997 anum og kasta fötum, er í herberginu voru, á eldinn, en árangurslaust. Er eldurinn breiddist út milli úti- göngudyranna og ákærða, vafði hann sig teppi, hljóp yfir eldinn og komst út sömu leið og hann kom inn, með sviðið hár á augabrún og höfði og dálitið brennd- ur á hægri hendi. Hljóp ákærði þá þegar til þeirra, er hann spilaði við, sagði þeim í ofboði frá elds- uppkomunni, og var slökkviliði kauptúnsins þegar gjört viðvart, og kom það á vettvang, en gat ekki slökkt eða stöðvað eldinn, svo sem áður er sagt. Að vísu eru nokkur atriði í þessari skýrslu ákærða ekki líkleg, og jafnvel grunsamleg, svo sem það og sérstaklega veikir trúverðugleik ákærða, að hann hélt áður fram vísvitandi rangri greinargjörð fyrir elds- uppkomunni, þangað til einsýnt var, að hún hlaut að vera ósönn. En þar sem ákærði hefir staðfastlega haldið fram þessari skýrslu sinni, síðan hann kannað- ist við ósannindi hinnar fyrri, og ekki er girt fyrir, að hún geti verið rétt í meginatriðunum, þá þykja ekki fengnar nægar líkur til að sakfella ákærða fyrir brennu af ásettu ráði. Hinsvegar verður að telja það skort á almennri varkárni, að ákærði fór ofan í kassa með eldfimu eini beint neðan undir lauslega festum steinoliulampa, án þess jafnframt að stilla svo til, að hann gæti ekki rekist á lampann. Verður því að telja ákærðan sekan samkvæmt 286. gr. hegningarlaganna. Svo sem sagt hefir verið voru vörur ákærða, er brunnu, vátryggðar lyrir eldsvoða hjá Sun Insurance Oftice og samkvæmt þvi, er í vátryggingarskirteininu segir, var vátryggt >Íyrir allt það tjón, sem bruni veldur á hinum vátryggðu munum, í allt ekki meira en 70 þúsund krónur<. Í fyrsta réttarhaldinu 10. dez. 1926 skýrði ákærði svo frá, að brunnið hefðu vörur, er hann 64* 998 átti, fyrir 60 þúsund krónur, og þessu hélt hann enn fram í réttarhaldi 13. s. m., að viðstöddum umboðs- manni vátryggingarfélagsins. Í réttarhaldi 14. dez. lækk- aði ákærði þó að fyrrabragði upphæð þessa um tæpar 6000 kr. verð vörusendingar, er aldrei hafði komizt í vöræzlur hans. En síðar sannaðist, að brunatjón ákærða hlyti að vera a. m. k. 7000 kr. lægra, enda hefir ákærði sjálfur ekki metið það hærra en 46547 kr. 16 aura alls. Ákærði hefir þannig gjörzt brotlegur gegn 261. gr., sbr. 47. gr. hegningarlaganna. Ákærði er fæddur 23. apríl 1900, og hefir eigi áð- ur sætt ákæru eða hegningu fyrir neitt lagabrot. Þyk- ir refsing hans fyrir framangreind brot hæfilega ákveð- in fjögra mánaða fangelsi við venjulegt fangaviður- væri. Svo ber og ákærða að greiða allan kostnað sakar- innar í héraði og hæstarétti, þar á meðal 100 kr. til talsmanns síns í héraði og laun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, 300 kr. til hvors. Út af kæru, er ákærði hafði látið látið leggja fram í hæstarétti, yfir því, að hann hefði sætt illri með- ferð í varðhaldinu á Stokkseyri og við rannsóknina þar, er það upplýst með framhaldsrannsókninni, að hætt var um tíma að bera ákærða mat í gæzluvarð- haldið, en honum sagt, að hann gæti fengið mat þegar hann óskaði þess. Ennfremur er það upplýst, að skrifarinn við réttarhöldin þar hefir, er réttarhlé varð, klipið ákærða í eyrun. Og loks er það upplýst, að dómarinn, Magnús Toriason sýslumaður, hafi, er ákærði í réttarhaldi 18. jan. 1927 svaraði engum spurningum, er dómarinn bar upp fyrir hann, látið sækja salmíaksspirítus, og hafi réttarrskrifarinn haldið spirítusnum með annari hendi að nefi ákærða, en hinni hendinni um háls honum. Og er þetta þótti 999 ekki bera tilætlaðan árangur, með því að salmiak- spirítusinn var gamall og daufur, stakk dómarinn ákærða með títuprjóni í lærið, en stillti þó svo til, að aðeins bláoddurinn snerti lærið. Við þetta hrökk ákærði við, en hefir ekkert mein af því haft. Nefndum rannsóknardómara hefir eigi verið stefnt til ábyrgðar út af þessu, en þessi verknaður hans er mjög vítaverður. Einnig er það vítavert, að sami dóm- ari synjaði ákærða um leyfi til að ná prestsíundi, meðan hann var í gæzluvarðhaldinu. Um framhaldsrannsóknina athugast, að hún er á köflum óþarflega langdregin. En aðfinnsluvert er, að rannsóknardómarinn hefir ekki eiðfest umboðsmann vátryggingarfélagsins, og að nokkur vitni hata verið eiðfest án þess að ákærða væri gefinn kostur á að vera viðstaddur. Því dæmist rétt vera: Álrærði, Ingólfur Bjarnason, sæti fjögurra mán- aða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Svo greiði hann og allan kostnað sakarinnar, bæði í héraði og fyrir hæstarétti, þar á meðal 100 kr. til talsmanns síns í héraði, málflutnings- manns Gunnars Benediktssonar, og laun sækj- anda og verjanda í hæstarétti, hæstaréttarmála- flutningsmannanna, Magnúsar Guðmundssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 300 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er með stefnu, dags. 20. aprilmánaðar þ. árs og birtri 30. sama mán., höfðað gegn ákærðum af réttvísinnar 1000 hálfu fyrir brennu og tilraun til svika gegn vátryggingar- félagi. Drög málsins eru sem hér segir: Vorið 1926 stofnuðu þeir Sv. B. Valfells verzlunarmaður, ákærður, Guðmundur Þorkelsson kaupmaður, Sigurjón Markús- son fyrv. sýslumaður og Jón Hallvarðsson lögfræðingur, verzlunarfélagið h/f. >Þór< í Reykjavík. Átti höfuðstóllinn að vera 50000 kr. og þar af innborgað ali Sv. B. Valfells 22000 kr., af ákærðum 21000 kr. og af Guðm. Þorkelssyni 5000 kr., en hinum síðastnefnda voru greiddar þær aftur um haustið til að losna við hann úr félaginu, að því ákærður ber. Ákærður var framkvæmdarsjóri félagsins og líka einn af 3 í stjórn þess. Hafði félagið í lok októbermán., að því upp- lýst er, keypt vörur fyrir rúmar 55000 kr. en selt vörur fyrir tæpar 2400 kr. og er sú tala miklum mun minni en kostnaður félagsins á því tímabili. Þetta leiddi til þess, að félagið komst í peningakröggur, svo að teknar voru af því, með aðstoð fógeta, vörur upp í skuld, og félagið fjárþrota. Á fundi h/f. sÞór< 20. októbermán. samþykkti svo stjórnin að lána ákærð- um vörur félagsins, eftir vild, með því að hann ætlaði að setja upp verzlun á Stokkseyri. Ákærður tók síðan á leigu verzlunarbúð kaupfélagsins Ing- ölfur á Stokkseyri, sem þá var orðin eign Íslandsbanka, og flutti þangað 10. nóvbr.mán. vörur á 2 bifreiðum aðallega, og voru þær geymdar í verzlunarbúðinni, er hann einn hafði lykla að. Vörubirgðir þessar voru vátryggðar 6. sama mánað- ar í enska félaginu Sun insurance office fyrir allt að 70000 kr. Sjálfur fylgdi hann vörunum austur, en hafði þó ekki opnað sölubúð réttum mánuði síðar né heldur undirbúið það, og dvaldi hann þó ekki annriki. Um kvöldið 9. dezbr.mán. gaus upp eldur í geymslu- herbergi fyrir aftan sölubúðina og ágjörðist svo fljótt, að á örlítilli stundu stóð þar allt í björtu báli, og um nóttina brunnu þar niður að grunni 6 hús, er vátryggð voru fyrir 92770 kr., ennfremur skemmdist járn og gluggar á 2 húsum, er vátryggð voru fyrir 10240 kr., auk allra vörubirgða ákærða, ýmislegs lausafjár er aðrir áttu og metið hefir verið 50150 kr. 47 aur., svo og salts, metið á 6375 kr. Enginn maður bjó í sölubúðinni. Um uppkomu eldsins skýrði ákærður í upphati svo frá, að hann seint á vöku hafi gengið út örna sinna og orðið ranglað 1001 niður að sjógarðinum á Stokkseyri og þaðan séð eldsglampa í suðurhlið Ingólfsbúðarhússins, og taldi hann, að eldurinn mundi hafa komið frá ofni, sem var í sölubúðinni. Sá vitnis- burður gat samt ekki staðist, eftir að mörg vitni, sem gengu þar fram hjá talsvert siðar, báru að þau hafi ekki orðið vör við neinn glampa í búðinni, en eldhafið um sama leyti sézt í geymsluherberginu aftan og norðan við búðina, og fram- burður ákærðs að öðru leyti rak sig á önnur gögn í málinu. Þar sem ákærður, eins og áður er sagt, einn hafði lykla að að húsinu, og önnur atvik bentu fastlega í þá átt, að hann hefði farið út í sölubúðina, um það leyti sem eldurinn kom upp, þótti sýnt, að hann hefði valdið brunanum, og það studdi öll framkoma ákærðs, þar á meðal að hann um. nótt, eftir að íkveikju hafði orðið vart í húsinu, sem hans var gætt í, fannst úti í hesthúsi, að hann straúk á Kolviðarhól, þrábeiðni hans um að ná í samband við félaga hans o. fl. Stóð málið þannig, er ákærður seint í janúar 1927 var sendur lögregludómaranum í Reykjavík til prófs, í þeim vænd- um að fá upplýsingar um samband ákærðs við H/f. >Þór< og þeirra félaga m. fl., eins og segir Í lok réttarprófs 18. janúar. En í stað þess að hefja ítarlega rannsókn um þetta allt sam- an og hin ísjárverðu viðskifti ákærðs við Guðmund Þorkels- son, þar á meðal um kaup á hlutabréfum Titans og Eim- skipafélags Suðurlands fyrir margfalt sannvirði, tók lögregu- dómarinn sér fyrir hendur óbeðið að halda rannsókn um brunann hér á Stokkseyri. Í þeim prófum skýrir ákærður þannig frá uppkomu eldsins: Um kvöldið 9. dezbr.mán. kom Jón Jóhannsson kaupmað- ur til ákærðs, þar sem hann borðaði, og fór hann með Jóni út í sölubúð Ingólfs til þess að sækja þangað vindla, er hann hafði borið þangað, samdægurs, og slatta í rommflösku og notuðu þeir vasaljós í þeirri ferð. Þeir fóru þá um skúrdyr á norðurhlið Ingólfsbóðarinnar. Siðan fóru þeir inn að spila. Um kl. 10! um kvöldið hafði ákærður svo gengið út örna sinna, en meðan hann sat á hækjunum hafði hann orðið var við hengilás í vasa sínum, sem hann hafði keypt þá um kvöldið, og nota átti fyrir hurð á kjallaradyrum á norðurhlið Ingólfsbúðarinnar, af því að gamli lásinn hafði verið ónýtur. Datt honum þá í hug að setja lásinn fyrir um leið, en á leið- inni út að kjallaradyrunum hugkvæmdist honum að taka rommflösku, sem átti að vera í smákassa, er stóð ofan á öðr- 1002 um kössum austarlega í geymsluherberginu í norðausturhorni Ingólfsbúðarinnar, fast við skáp þar, en Olarlega í hiliubrún skápsins hafi hangið steinolíulampi á nagla, rétt yfir eystra horni rommkassans. Síðar, eftir að upplýst var, að borð, eins og mjaðmarhátt, hafi verið undir skáphillunum, og mun breið- ara en þær, skýrir ákærður frá, að partur af rommkassanum, sem var litill, hafi staðið upp á borðinu á móts við lampann. Ákærður kveðst hafa farið inn um kallaradyrnar og þaðan upp stiga, sem lá upp í geymsluherbergið, kveikt á eldspýtu og farið upp á kassa við lampann, kveikt á honum og sett glasið á hann, náð síðan lokinu af rommkassanum og tekið flöskuna upp, en um leið og hann reisti sig upp hafi hann komið við lampann með vinstri öxlinni, svo hann hafi dottið niður og brotnað á kassahorninu. Hafi þá þegar kviknað í olíumynd- um, sem einnig áttu að vera í rommkassanum, en ákærður ekki getað slökkt eldinn, þótt hann reyndi að kæfa hann, og komizt út úr eldinum við það, að hár og augnabrún sviðn- aði á honum, svo og brann hann á hendi. Sagði hann svo til eldsins í ofbæði. Þessi skýrsla getur þó ekki staðist. — Fyrir framan lamp- ann var breitt borð, en ákærður stóð ekki upp á því, það nær því ekki átt, að hann hafi komið við lampann með öxlinni; kjallarahurðin var krækt að innan, og var því með öllu óþarft fyrir ákærðan að breyta um lás, þótt lélegur hefði verið, allra sizt í myrkri og hryðjuveðri þá um kvöldið. Ekkert styður það, að rommflaska hafi verið í kassanum og vist er um það, að það er rangt skýrt frá, að Karl Þorsteins- son hafi fengið rommflösku úr þeim kassa, sú flaska var úr handkofforti og tekin upp við Tryggvaskála, en þess duldist ákærður meðan kostur var. Þá er það upplýst, að ákærður hafði vasaljós þá um kvöldið, en þess hefir hann jafnan dul- izt og það horfið með öllu, án þess að grein sé gjörð fyrir. Þegar þess er gætt, að ákærður þykist ekki hafa farið með lyklana að Ingólfshúsinu, og þar með að kjallaradyrunum, í þessari ferð, en hinsvegar borið, að hann hafi búizt við að lásinn væri lokaður, verður allt þetta ferðlag hans harla ósennilegt, þar í myrkrinu. Þá er það mjög tortryggilegt, að breitt var fyrir gluggana í geymsluherberginu og engum manni hleypt inn í herbergið eftir að vörurnar voru fluttar þangað. Hinsvegar hnigur allur undanfari brennunnar í þá átt, að hér sé um ráðinn glæp að ræða. 1003 Aðalmennirnir í Hf. >Þór<, sem þykjast hafa lagt fé fram, voru félausir menn, og lítt skiljanlegt, að þeir hafi haft veru- legt lánstraust, og þá ekki sízt sakir sambands þeirra við Guð- muud Þorkelsson. Félagið kaupir vörur af Guðmundi, sem reyndust óútgengilegar, selur sama sem ekkert fram á haust, og þá falla á það kröfur, sem það getur ekki borgað. Þá er á stjórnarfundi 20. oktbr.mán. ákveðið að lána ákærðum vö-- ur eftir vild, tryggingarlaust og eftirlitslaust, af því hann ætii að setja upp verzlun á Stokkseyri. Þar sem nú vörurnar voru fárra tegunda og mjög mikið af sumum þeirra, enda HA. „Þór< rekið sem heildveræzlun, virtist engin skynsamleg ástæða verða færð fyrir því, að setja slika verzlun upp Í jafn fátæku plássi og Stokkseyri er, í byrjun vetrar, og því síður, sem vörurnar þurfti að selja fljótt. Þar sem loks vörurnar voru mjög hátt tryggðar og ákærður hefir ætlað sér að svíkja vátryggingarfélagið, verður eftir öllum atvikum ekki unnt að byggja á síðari skýrslu ákærðs, en eftir öllum atvikum verð- ur að telja nægilega sannað, að ákærður hafi með ráðnum hug valdið brunanum. Eins og áður er getið vátryggði ákærður vörur, sem áttu að geymast í Ingólífsbúðinni, fyrir allt að 70000 kr. Sam- kvæmt vöruskrá, rskj. nr. 11, áttu vörubirgðir þessar að vera 59788 kr. 45 a. virði, og auk þess bjóst ákærður við að fá meira af vörum til viðbótar. Fyrir rétti 10. dezbr.mán. heldur ákærður því fram, að hann haii flutt vörur austur fyrir 60000 kr. Í rétti 13. dezbr.mán. var honum sýnd vöruskráin, og get- ur hann þá ýmsar upplýsingar í tilefni af því, en breytir ekki þeim framburði. Hinn 14. dezbr.mán. lýsir ákærður því yfir óspurt, að austur hafi ekki verið fluttar vörur Chr. Nielsen á Co., Odense fyrir 5880 kr. 40 a. sem taldar voru á vöru- skránni, enda þær legið óinnleystar hjá Sameinaðaða gufu- skipafélagiau í Reykjavík frá því í ágúst. Síðar hefir ákærður orðið að játa, að vörur fluttar til Stokkseyrar og brunnar þar hafi ekki numið nema alls 46547 kr. 16 a. Af þeim vörumis- mun hafi hann meðal annars afhent Guðmundi Þorkelssyni vörur fyrir 5362 kr. 55 a., og skrifstofugögn hafi verið geymd hjá Páli Jónssyni fyrir 1100 kr. Það er því sannað, að ákærð- ur hefir ætlað sér að fá andvirði þessara vara Óréttilega greiddar frá vátryggingar*élaginu. En það er ekki unnt að álíta, að ákærður hafi flutt vöru- birgðir austur að Stokkseyri fyrir svo háa fjárhæð. 1004 Það er upplýst, að allar vörubirgðir ákærðs voru, að kalla má, fluttar á tveim bifreiðum frá Reykjavík. Bifreiðarstjórarnir hafa borið, að í annari hafi verið 7—8 kassar, allt að 500 kg. á þyngd, en á hinni 8 kassar, um 600 kg., og er ekkert komið fram, sem hnekki þessum vitnisburði. Samkvæmt framkomn- um gögnum sést, að vörur áþekkar þeim, sem fluttar voru, hafa kostað 10—15 kr. hvert kg., upp og niður, og að sömu eða líkri niðurstöðu var komizt við vigt á sumum hinna fluttu vara og líkra vara. Þegar þar við bætist, að sýnishorn af hinum brunnu vörum sýna, að sumt að minnsta kosti hefir verið heldur óvönduð vara og fullt eins þungt að tiltölu við verð, og að í kassa þeim, sem fara átti austur, en eitir varð á Laugaveg 42, var illa eða ódrjúglega látið, getur það ekki náð átt, að í kössum, sem með umbúðum vigtuðu um 1100 kg., hafi komizt vörur fyrir fullar 46000 kr. eða hvert kg. hafi átt að kosta yfir 40 kr. Í því sambandi má og minna á, að vöru- skrár yfir 23769 kr. 40 a. vörubirgðir, ósundurliðaðar, samkv. rskj. 11, þar á meðal frá Chr. Nielsen á Co., eru taldar brunn- ar og að ákærður leyndi verzlunarbókum sínum. Verður því að telja nægar sannanir komnar fram fyrir því, að ákærður hafi ekki flutt vörur fyrir 46547 kr. 16 a. til Stokkseyrar, þótt ekki sé unnt að ákveða, hve miklu minna það var, en talsverðu hlýtur það að hafa munað. Ákærður er kominn yfir lögaldur sakamanna og hefir ekki áður verið kærður fyrir neitt afbrot. Afbrot hans á undir 283. gr. og 261. gr., sbr. 47. gr. almennra hegningarlaga, og virðist hegning hans hæfilega ákveðin 2 ára betrunarhúss- vinna. Svo ber honum að greiða allan sakarkostnað, þar á meðal 100 kr. til talsmanns síns í héraði, Gunnars Benedikts- sonar málaflutningsmanns. Brunabótafélagi Íslands og um- boðsmanni Sun insurance office var gjört aðvart um að krefj- ast iðgjalda, en hvorki þau né aðrir gjört það og verða þvi iðgjöld eigi dæmd. Dómarinn getur þess, að mjög erfitt hafi verið að komast fyrir rætur máls þessa, sem liggja á annað hérað og ákærður alls eigi verið fyllilega einangraður. Á málinu hefir ekki orðið vítaverður dráttur og vörn í því lögmæt. 1005 Föstudaginn 15. marz 1929. Nr. 60/1928. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn stjórnendum h/f. Shell á Íslandi, þeim Magnúsi Guðmundssyni, Björg- ólfi Ólafssyni og Hallgrími Tulinius (Jón Ásbjörnsson). Tilkynning til firmaskrár. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 4. júni 1928: Kærðir, Magnús Guðmundsson, Hallgrímur Axel Tulinius, og Björgólfur Aðalsteinn Ólafsson, eiga að vera sýknir af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli. Málskostnaður greiðist af almannafé. Dómur hæstaréttar. Eftir að dómur var kveðinn upp í héraði í máli þessu, hefir rannsókn farið fram á ný, en með upp- lýsingum þeim, er fengizt hafa við framhaldsrannsókn þessa, er ekki hnekkt þeirri skýrslu hinna kærðu, að allt hlutaféð hafi verið innborgað þ. 16. jan. Í. á. sbr. bréf frá The Anglo Saxon Petroleum Co. Ltd., dags. 16. (ekki 12.) marz Í. á, eða fjórum dögum áð- ur en hinir kærðu undirrituðu firmatilkynninguna í Hafnarfirði. Með þessari athugasemd, og að öðru leyti sam- kvæmt ástæðum hins áfrýjaða lögregluréttardóms, ber að staðfesta hann. Allur kostnaður sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 120 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal Óóraskað. Allur kostnaður sakarinnar í hæstarétti, þar með talin 1006 laun sækjanda og verjanda, málflutningsmann- anna Stefáns Jóh. Stefánssonar og Jóns Ásbjörns- sonar, 120 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. Forsendur Eins áfrvjaða dóms hljóða svo: Mál þeita er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu eftir fyrir- m dóms- og kirkjumálaráðuneytisins gegn stjórn h/f. „Shell á Íslandie, þeim Magnúsi Guð:nundssyni hrm., Fri- kirkjuvegi 19, Haligrími Axel Tulinius, kaupmanni, Lækjar- götu 3, og Björgólfi Aðalsteini Olafssyni, lækni og sjálfseignar- bónda á Bessastöðum á Álftanesi, út af meintu broti á ís- lenzku löggjöfinni um atvinnurekstur. Hið nefnda hlutafélag var stofnað 14. janúar þ. á. og kærðir kosnir í stjórn þess. Það var tilkynnt til hlutafélagsskrárinnar í Hafnarfirði 20. janúar þ. á., með því að heimilisfang þess er að Skildinganesi við Skerjafjörð, og var tilkynningin undir- rituð af stjórnendum félagsins, hinum kærðu. Í tilkynningunni var það tekið fram, að allt hlutafé félagsins væri innborgað, en með því að grunur kom upp um það, að svo væri ekki, fyrirskipaði dómsmálaráðherra í bréfi til lögreglustjóra Reykja- víkur, dags. 30. april þ. á. lögreglurannsókn út af hinum meintu lögbrotum, og málið síðan sent til réttarins til rann- sóknar og málshöfðunar gegn þeim, er sekir kynnu að reyn- ast lögum samkvæmt. Á stofnfundi neinds hlutafélags var svo ákveðið, að hluta- fé þess skyldi vera 500000 krónur og innborgast þegar að fullu. Skyldu þeir Magnús Guðmundsson, Hallgrímur A. Tulin- ius, Hallgrímur Benediktsson kaupmaður, og Gísli J. John- sen konsúll, allir til heimilis hér í bænum, leggja fram 2000 krónur hver af hlutafénu, Björgólfur læknir Ólafsson 244 þús- und krónur, Anglo Saxon Petroleum Co. Ltd. og A. S. Deben- ham í London, félagið 150 þúsund krónur, en Á. S. Deben- ham 98 þúsund krónur. Nema þessar upphæðir til samans kr. 500000.00 og leggja Íslendingarnir fram af þeim 252 þús- und krónur, en útlendingarnir 248 þúsund krónur, og er þá meira en helmingur hlutafjárins eign hérlendra manna. Kærðir hafa nú haldið því fram, að allt hlutaféð hafi verið innborgað að fullu 16. janúar þ. á. Hafi 8 þúsund krónur 1007 verið borgaðar af því hérlendis, en 492 þúsund krónur í London upp í viðskifti h/f. „Shell á Íslandi< við The Anglo Saxon Petroleum Co. Ltd., sem lætur reisa olíugeyma og stöð fyrir fyrnefnda félagið við Skerjafjörð. Þessi framburður kærðu kemur heim víð bækur Shellfélagsins og við bréf frá Anglo Saxön félaginu til þess félags, dagsett 12. marz þ. á., og þykir því ekki ástæða til að rengja hann, en eftir honum hefir allt hlutaféð verið innborgað 20. janúar þ. á. Þegar tilkynningin til hlutafjárskrárinnar fór fram, og þar sem meiru en helm- ingur hlutafjárins er eign hérlendra manna, verður ekki séð, að tilkynningin eða atvinnurekstur k/f. >Shell á Íslandi< komi að nokkru leyti í bág við íslenzka atvinnulöggjöf, og verður þá að sýkna kærðu af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli og dæma málskostnaðinn af almannafé. Á rekstri málsins hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 18. marz 1929. Nr. 11/1929. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Ásgeiri Jónssyni (Guðmundur Ólafsson). Sýknaður af kæru fyrir ölvun. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 20. dezbr. 1928: Kærður, Ásgeir Jónsson, skal sýkn vera af kæru vald- stjórnarinnar í þessu máli. Málskostnaður greiðist af almannafé. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða lögregluréttar dómi, ber að staðfesta dóminn. Verður samkvæmt þeim úrslitum að greiða allan kostnað af áfrýjun málsins af almannafé, meðal ann- ars málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæsta- rétti, 60 kr. hvorum. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað. Allur áfrýjunarkostnaður, þar með talin mál- 1008 flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna Magnúsar Guðmundssonar og Guðmundar Ólafssonar, 60 kr. til hvors, greið- ist úr ríkissjóði. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ásgeiri Jónssyni, til heimilis á Bjargarstíg 17 hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum áfengislaganna nr. 64 frá 7. mai 1928. Hinn 4. ágúst þ. á. var kærður ásamt fleirum austur í Þrastaskógi. Við Sogsbrúarsporðinn hitti sýslumaðurinn í Ár- nessýslu kærðan, sem honum virtist ölvaður, og hefir hann því kært hann fyrir ölvun, og hefir haldið því fram, að kærð- ur hafi ekki viljað segja til nafns síns eða heimilisfangs fyr en félagar hans höfðu hvatt hann til þess. Kærður hefir viðurkennt það undir rannsókn málsins, að hann hafi verið staddur í þetta sinn á þeim stað, er syslu- maður tilgreinir í kæru sinni og á þar tilgreindum tíma, en hann hetir ekki aðeins neitað því, að hann væri ölvaður, heldur kveðst hann ails ekkert áfengi hala bragðað þann dag. Þá hefir kærður og viðurkennt það, að sýslumaðurinn hafi spurt um nafn sitt og heimilisfang og kveður hann, að sér hafi þótt það svo undarlegt, með því að hann hefði ekki vitað til, að hann hefði gjört neitt fyrir sér, og hafi hann því spurt sýslumanninn að þvi, hversvegna hann vildi fá að vita nafn sitt, og kveðst hann þá strax hafa sagt honum það. Í máli þessu hafa verið leidd 5 vitni, sem öll hafa staðfest framburð sinn með eiði. Vitnið Aðalsteinn Sigmundsson hefir borið það, að kærður hafi verið ölvaður í þetta sinn og dregur vitnið það af útliti kærðs og augum, sem hann kveður hafa verið fljótandi. Ennfremur kveður vitnið, að kærður hafi verið ófús á að segja til nafns síns, og jafnframt kveður vitnið, að kærður hafi komið inn í anddyri Þrastalunds og marg stagast á þvi, að engin ástæða hefði verið til að skrifa sig upp, og heyrði vitnið að sýslumaður gat þess þá, að þetta nudd kærðs sannfærði sig um, að hann væri ölvaður. Vitnið Guðmundur Halldórsson, hefir borið það, að kærð- ur hafi verið rauðleitur útlits og tregur til að segja syslu- 1009 manninum nafn sitt og heimilisfang, einnig að kærður hafi stagast á því, að engin ástæða væri til að skrifa sig upp og jafnframt að sýslumaðurinn hefði látið það í ljósi, að þessi framkoma kærðs bæri vott um það, að hann væri ölvaður. Vitnið Bjarni Jónsson, hefir hinsvegar borið það, að það hafi alls ekki getað séð, að kærður væri undir áhrifum áfengis, og ekki vitað til, að hann hefði bragðað áfengi þennan dag, en hinsvegar kveður það, að kærður hafi ekki sagt sýslu- manninum strax til nafns síns og kveðst það hafa sagt við kærðan, að hann skyldi segja til nafns síns, en það þorir ekki að fullyrða neitt um það, að það hafi verið fyrir þessi orð sín, að kærður sagði til nafns síns. Vitnið Þorsteinn Sigmundsson, sem sá kærðan öðru hvoru þennan dag og var nálægur, er sýslumaður hitti kærðan við Sogsbrúarsporðinn, hefir borið það, að það hafi alls ekki verið unnt að sjá, að kærður væri undir áhrifum áfengis þennan dag, og jafnframt hefir það haldið þvi fram, að kærður hafi sagt sýslumanni til nafns síns án nokkurs atbeina félaga hans, en það kveður, að kærður hafi spurt sýslumanninn að því fyrst, hvers vegna han vildi vita nafn sitt. Vitnið Albert Siggeirsson hefir borið það sama. Með því að það þykir ósannað, eftir því sem fram er komið í málinu, að kærður hafi verið ölvaður í þetta umrædda sinn, verður að áliti dómarans að sýkna kærðan af kæru vald- stjórnarinnar í þessu máli, og málskostnaður greiðist af al- mannafé. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Fimmtudaginn 21. marz 1929. Nr. 48/1928. Bæjarstjóri Vestmannaeyja f. h. bæjar- sjóðs (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Verzlunarfélagi Vestmannaeyja h/f. (Enginn). Frávísun. Úrskurður fógetaréttar Vestmannaeyja 21. júlí 1928: Hin umbeðna gjörð á ekki fram að fara. 1010 Dómur hæstaréttar. Af hálfu stefndu hefir enginn mætt í hæstarétti, og hefir málið því verið rekið þar skriflega samkv. 1. lið 38. gr. hæstaréttarlaganna. Við niðurjöfnun aukaútsvara Í febrúarmánuði 1927 gjörði niðurjöfnunarnefnd Vestmannaeyjakaupstaðar Verzlunarfélagi Vestmannaeyjakaupstaðar h/f. að greiða 5000 kr. aukaútsvar, og er útsvarið var ekki greitt í tæka tíð, krafðist bæjarstjórnin, að það yrði tekið lögtaki, en þessu var synjað með úrskurði fógetaréttar Vestmannaeyja 21. júlí Í. á. Úrskurði þessum hefir verið áfrýjað til hæstaréttar með stefnu, dags. 25. ágúst Í. á., og hefir stjórn nefnds hlutafélags, þeim Helga Benediktssyni, Jóni Einars- syni og Sigurði Ólasyni, verið stefnt fyrir hönd tfé- lagsins, en samkvæmt áritun stefnuvottanna á áfrýj- unarstefnuna hefir stefnan aðeins verið birt einum þessara manna, Helga Benediktssyni, en ekki hinum tveimur, og sézt þó ekki af skjölum málsins, að Helgi Benediktsson sé formaður stjórnar hins steinda hluta- félags. Þessi birting stefnunnar er ófullnægjandi, og þar sem enginn hefir mætt í hæstarétti af hálfu stefndu, verður ex officio að vísa málinu frá réttinum, og fellur þá málskostnaður niður. Því dæmist rétt vera: Máli þessu vísast frá hæstarétti. Málskostnað- ur fellur niður. 1011 Fimmtudaginn 21. marz 1929. Nr. 86/1928. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn M. Júl. Magnús (Pétur Magnússon). Lyfseðlar á áfengi gefnir út á ólöglegan hátt. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 1. okt. 1928: Kærður, M. Júl. Magnús, greiði 500 kr. sekt í Menningarsjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hann í hennar stað einföldu fangelsi í 28 daga. Þá greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Það er sannað í máli þessu, að kærði, M. Júl. Magnús, læknir, hefir látið úti nokkra lyfseðla á árinu 1926 á fyrirskipuð eyðublöð fyrir hærri skammti af áfengi en til er tekinn í 6. gr. reglugjörðar nr. 59, 1. júlí 1925, án þess að getið sé um ástæðuna fyrir þessu á lyfseðlunum. Þá er það og sannað, að kærði hefir gefið út lyf- seðla um áfengi á önnur eyðublöð en hin fyriskipuðu og hærri skammt en 210 gr, án þess að útgáfa seðla þessara hafi verið réttlætt, þar á meðal eigi allfáa lyfseðla, þar sem áfengið einungis er blandað fáum dropum af bragðbætandi efni, svo sem tinctura aro- matica. Með þessu hefir kærði gjörzt brotlegur gegn ákvæð- um 5. og 6. gr. olangreindrar reglugjörðar, og þykir refsing sú, er hann hefir tilunnið hæfilega ákveðin, eftir 17. gr. laga nr. 15, 8. júní 1925, 700 kr. sekt í ríkissjóð, og komi í stað sektarinnar 35 daga einfalt fangelsi, ef hún fæst eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. 65 1012 Svo greiði kærði allan kostnað málsins, bæði í hér- aði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda hér í rétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, M. Júl. Magnús, greiði 700 kr. sekt í ríkis- sjóð, og komi 35 daga einfalt fangelsi í stað sektar- innar, fáist hún eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Svo greiði kærði allan kostnað málsins, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutn- ingsmannanna, Stefáns Jóh. Stefánssonar og Pét- urs Magnússonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu og eftir fyrir- mælum dóms- og kirkjumálaráðuneytísins gegn M. Júl. Magnús, læknir, til heimilis á Hverfisgötu 30 kór í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum laga, um aðflutningsbann á áfengi, nr. 15 frá 8. júní 1925 og reglugjörð nr. 59 frá Í. júlí 1925, um sölu áfengis til lækninga. Samkvæmt skýrslu lyfsölustjóra ríkisins til dómsmálaráðu- neytisins, dags. 1. maí 1928, hefir kærður gefið út á árinu 1926, 369 áfengislyfseðla á fyrirskipuð eyðublöð, og af þeim 354 áfengislyfseðla fram yfir skammt, þá hefir kærður og þetta sama ár, eftir skýrslunni, gefið út 23 áfengislyfseðla á önnur eyðublöð. Árið 1927 hefir kærður gefið út 71 áfengis- lyfseðil á fyrirskipuð eyðublöð og þar af 64 áfengislyfseðla fram yfir skammt. Það sem kærður er sakaður um, er í fyrsta lagi það, að hann hafi árið 1926 gefið út fleiri áfengislyfseðla en hann hafi átt að geta fengið eyðublöð undir hjá landlækni. Kærður hefir viðurkennt það, að hann muni hafa gefið út fleiri en 300 áfengislyfseðla á fyrirskipuð eyðublöð á árinu 1013 1926, og kveður hann ástæðuna vera þá, að hann hafi átt fyrningu af eyðublöðum frá fyrri árum. Í bréfi dóms- og kirkjumálaráðuneytisins er það tekið fram, að um eyðublöð undir áfengislyfseðla, er hver læknir, þar sem lyfjabúð er, fær hjá landlækni, gildi þær reglur, settar af þessu ráðuneyti, að hver læknir má ekki fá fleiri eyðublöð en 300 á ári. Þetta ákvæði virðizt ekki óheimila lækni að gefa út fleiri áfengis- lyfseðla en 300 á ári, ef hann á fyrningu á eyðublöðum frá fyrri árum, og með því að þetta atriði virðizt ekki fara í bága við aðrar gildandi reglur, þá ber að áliti dómarans að sýkna kærðan af þessu kæruatriði. Í öðru lagi er kærður sakaður um það, að hann hafi — lík- lega á óleyfilegan hátt — ávísað fram yfir ákveðinn skammt. Kærður hefir kannast við það, að hann hafi ávísað fram yfir ákveðinn skammt, en hann hefir hinsvegar haldið því fram, að hann hafi því aðeins gjört það, að hann hafi álitið þess brýna þörf og farið þá allt af eftir fyrirmælum 6. gr. reglugjörðarinnar frá 1. júlí 1925. Með því að það er ósannað, að kærður hafi brotið ákvæði áðurgreindrar reglugjörðar, er hann gaf út áfengislyfseðla fram yfir ákveðinn skammt, verð- ur og að sýkna hann af þessu kæruatriði. Í þriðja lagi er kærður sakaður um það, að hann hafi gefið út áfengislyfseðla á önnur eyðublöð en hin fyrirskipuðu. Í sambandi við þetta hafa kærðum verið sýndir 12 áfengis- lyfseðlar, sem hann hefir gefið út á önnur eyðublöð en þau, sem fyrirskipuð eru — Íleiri slíkir lyfseðlar frá kærðum hafa ekki fengizt frá lyfsölustjóra, þrátt fyrir skýrslu hans, sem áð- ur er nefnd —, og hefir hann kannast við, að það sé rétt, án þess að geta gjört grein fyrir, hversvegna hann hefir ekki fylgt fyrirmælum laganna í þessu efni. Þetta brot kærðs, sem ekki hefir verið dæmdur áður fyrir brot gegn áfengislöggjöfinni, heyrir að áliti dómarans undir 5. gr. reglugjörðarinnar nr. 59 frá 1. júlí 1925, og þykir refs- ing sú, sem hann hefir til unnið, hæfilega ákveðin eltir 17. gr. laga nr. 15 frá 8. júní 1925, 500 kr. sekt, er renni í Menning- arsjóð, eftir 1. gr. laga nr. 54/1928 og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 28 daga. Þá greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. ratar i5R 1014 Föstudaginn 22. marz 1929. Nr. 90/1928. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn dr. Carl Paul (Pétur Magnússon). Kaup á sild til bræðslu af erlendum skipum. Dómur lögreglurjettar Siglufjarðar 13. ágúst 1928: Kærður, dr. Carl Paul verksmiðjueigandi, Siglufirði, á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli. Málskostnaður greiðist af almannafé. Dómur hæstaréttar. Það má ætla, að kærði hafi keypt hér umrædda sild af skipum, sem hafa verið löglega stödd á Siglutirði, úr því að skipstjórarnir voru ekki sóttir til saka. Og það er ekki ástæða til að ætla, að samið hafi verið um síldarkaupin, áður en skipin komu til Siglufjarðar í þau skifti, sem kærði keypti síldina af þeim. En við þannig löguð kaup á sild til bræðslu verð- ur ekki talið, að 9. gr. laga nr. 33/1922 eigi, svo sem greinin er orðuð og eftir greinargjörð landsstjórnar- innar fyrir lagafrumvarpinu á sínum tíma. Það verður því að sýkna kærða af kærum vald- stjórnarinnar, og leggja allan sakarkostnað á almanna- fé, m. a. varnarlaun skipaðs verjanda í héraði, sem láðzt hefir að til taka þar, og eru ákveðin 30 kr, og málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, sem ákveðin eru 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, dr. Carl Paul, á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar. Allur sakarkostnaður, bæði í héraði og hæsta- rétti, greiðist af almannafé, þar á meðal varnar- 1015 laun Alfons Jónssonar, cand. jur., 30 kr. og mál- flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna, Stefáns J. Stefánssonar og Péturs Magnússonar, 80 kr. hvorum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn sildar- verksmiðjueiganda, dr. Carl Paul, Siglufirði, fyrir að hata pjörzt brotlegur gegn lögum 19. júní, nr. 33/1922, með því að kaupa nýveidda sild af erlendum fiskiskipum til sildarverksmiðju sinnar, Siglufirði, án leyfis atvinnumálaráðherra og að nokkru þrátt fyrir bann atvinnumálaráðuneytisins. Málavextir eru þessir: Kærði hefir keypt sild af nokkrum skipum svo sem hér segir: af vík. Stormfuglen . . . . . *%f 1514 mál - es. Olga . „ . . . . . . % 205 — - es Signal. „ . . . . . . *%% 508%3 — - e/s. Huginn . . . . . . . s.d. 4821; — Sild þessa kveður kærði sig hafa keypt af Íslending, Steini Emilssyni, sem er fastráðinn efnafræðingur við verksmiðju hans, en að Steinn Emilsson hafi keypt hana af norsku skip- unum. Á þetta verður ekki fallizt. Eins og rannsókn málsins ber með sér, verður kærði að álítast hinn raunverulegi kaup- andi. Þá hefir kærði, eftir að honum var tilkynnt, að atvinnu- málaráðuneytið hefði bannað honum að kaupa sild af erlend- um skipum, keypt svo sem hér segir: Af norska síldveiðaskipinu Enos . . . . . 3%/2 15!/4 mál a —— Henry og Martha %/, 514 — a Í Melkevik . . . %% 17 — a að Defender . . . %4 1514 — Um kaup þessi er ekkert fyrirfram samið, heldur eftir á, er skipin komu á Siglufjarðarhöfn, af tilviljun, með veiði sína. Hér er tvennt að athuga: 1. Hafa erlend skip leyfi til að setja veiði sína á land og að hve miklu leyti? 2. Er þeim sérstaklega bannað að seljá sildarverksmiðjum á landinu sildveiði, sem þeim væri bannað að selja öðrum? 1016 Að því er fyrra atriðið snertir, þá bannar 3. gr. 2. mgr. laga 3311922 útlendum fiskiskipum >að hafast við við land eða Í höfn, til þess að reka þaðan fiskiveiðar utan landhelgi. Samkvæmt þessum siðast tilvitnuðu orðum, verður að telja það óleyfilegt erlendum skipum að hafast við við land, svo að skipin hafi stöð á íslenzkri höfn, eða innan landhelgi, og í ástæðum fyrir lagafrumvarpinu segir m. a.: >erlendum fiski- veiðafðrum ekki meinað að leita hafnar, til þess að taka kol eða aðrar nauðsynlegar vistir, eða til þess að selja veiði sína, ef ekki eru svo mikil brögð að slíkum sölum, að sölurnar sýni, að farið hefir stöð í höfn. Og í praxis hefir þeirri reglu verið fylgt. Í hverju einstöku tilfelli getur það oft verið örðugt fyrir dómstólana að dæma um, hvort svo mikið kveði að sölunni, að skipið hafi stöð í höfn, en sú sala sem hér hefir átt sér stað, er auðsjáanlega ekki þess eðlis, að skipin hafi haft stöð í höfn. Skipin hafa þvi mátt selja hina seldu veiði í land, og er þá eftir að rannsaka, hvort nokkur laga- ákvæði hamli því, að skipin hafi selt hina seldu veiði sina síldarverksmiðjum í landinu. Er þá komið að öðru úrlausnar- atriðinu: er erlendum skipum sérstaklega bannað að selja síldarverksmiðjum í landinu sildveiði sína, sem þeim væri leyfi- legt að selja öðrum, eða í öðru skyni, t.d. til söltunar? Um það atriði hefir nokkuð verið deilt, og er það 9. gr. téðra laga, sem helzt mætti ætla, að bannaði slíka sölu til verk- smiðjanna. 9. gr. segir: „atvinnumálaráðherra getur veitt leyfi til þess að eigendum sildarolíu eða fóðurmjölsverksmiðju, eða slíkra verksmiðja, megi nota erlend skip, til þess að fiska fyrir verksmiðjur þessar til eiginna nota, þrátt fyrir bannið í 2, máls- grein 3. greinar<. Það verður varla sagt, að verksmiðjurnar noti erlend skip til að fiska fyrir sig, þótt þær kaupi í einstaka tilfellum sild (eða aðra veiði) af skipum, sem komin eru í höfn, án þess áður sé um kaupin samið og án þess að svo mikið kveði að kaupunum, að skipin við það hafi stöð í höfn. Það verður því að telja rétt, að greinin eigi eingöngu við kaup samkvæmt föstum samningi frá skipum, sem hala stöð í höfn, en um önnur kaup af erlendum fiskiveiðaskipum, fari, eftir því sem annars er leyfilegt, samkv. 3. gr. laganna. En það sem þó hér virðizt taka allan vafa af, er tilgangur 9. gr. Tilgangurinn með þeirri grein var sá, að heimila atvinnumála- ráðherra að veita erlendum skipum leyfi, til þess að selja sildarverksmiðjum veiði sína, þótt svo mikið kvæði að sölunni, 1017 að skipin höfðu stöð í höfn, m. ö. o. að veita heimild til undanþágu fyrir sildarverksmiðjurnar frá 3. gr. (2. mgr.), þar sem álitið var, að fengju sildarverksmiðjurnar ekki leyfi til þess að kaupa síld af erlendum skipum, nema að svo miklu leyti, sem þau höfðu ekki stöð í höfn (3. gr. 2. mgr.), mundi það verða sildarverksmiðjunum alls ófullnægjandi. Það hefði og líka verið óeðlilegt og gagnstætt íslenzkum hagsmunum, ef lögin hefðu ákveðið, að erlend skip mættu almennt selja meiri síld til söltunar en til bræðslu í verk- smiðjum, því að síld til söltunar, keypt af erlendum skipum, keppir meir við sildarframleiðslu landsmanna en bræðslu- sildin. Í ástæðum lagafrumvarpsins, sérstaklega fyrir 9. gr, er sama skilningi haldið fram. Þar segir: „Þar sem verksmiðjur, sem vinna sildarlýsi og sildarmjöl, eins og nú er, geta ekki fengið nægilegt efni til starfrækslu verksmiðjanna frá Íslenzkum skipum eingöngu, þykir rétt að gjöra þeim mögulegt á þann hátt, sem hér er lagt til, að nota erlend för til þess að flytja þeim síld, veidda utan landhelgi, umfram það sem annars er leyft<. Orðin: =umfram það sem annars er leyft<, sýna ljóslega, að með 9. gr. á ekki, m.a., að veita heimild til þess að banna að selja sildar- verksmiðjum þá sild erlendra skipa, sem skipunum væri ann- ars heimilt að selja öðrum, heldur að veita atvinnumálaráð- herra heimild til undanþágu frá lögunum fyrir sildarverk- smiðjurnar. Eftir þessum úrslitum verður eigi séð, að skip þau, er að framan ræðir um, að selt hafi dr. Carl Paul veiði sína, hafi gjört sig sek í ólöglegri sölu, og að dr. Carl Paul hafi þá líka heldur ekki gjört sig sekan um ólöglegt athæfi eða í broti á lögum nr. 33/1922 við að kaupa þá síld til verksmiðju sinnar, og að kærðan, dr. Carl Paul, beri því að sýkna af ákæru valdstjórnarinnar í þessu máli og að kostnaður við sökina greiðist af almannafé. Á málinu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 1018 Föstudaginn 22. marz 1929. Nr. 95/1928. Erlendur Erlendsson gegn Guðbjörgu Oktavíu Sigurðardóttur. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Erlendur Erlendsson, sem ekki mætir í málinu, greiði 50 króna aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Mánudaginn 8. april 1929. Nr. 58/1928. Jóhannes Einarsson (Bjarni Þ. Johnson) gegn Kaupfélagi Grimsnesinga (Svo. Jónsson). Niðurjöfnun á reksturstapi kaupiélags á félagsmenn eftir viðskiftamagni þeirra. Dómur aukaréttar Árnessýslu 27. ágúst 1928: Steindur, Jóhannes Einarsson í Eyvík, greiði stefnanda, Kaup- félagi Grimsnesinga, 495 kr. með 5% ársvöxtum frá 31. dezbrmán. 1922 unz greitt verður og 100 kr. í málskostnað. Dómi þessum að fullnægja innan 15 daga frá lögbirting hans að viðlagðri lagaaðför. Dómur hæstaréttar. Hið stefnda kaupfélag var stofnað árið 1919. Virð- izt verzlunarrekstur þess hafa gengið sæmilega fyrsta árið, og var tekjuafgangur þá talinn kr. 6305.95, en árið eftir, 1920, varð rúmlega 3000 kr. tekjuhalli á rekstri þess, og á reikningunum fyrir árið 1921 er 1019 tekjuhallinn talinn kr. 7907.12. Með því að stjórn fé- lagsins þótti jafnvel líkindi til þess, að tekjuhalli félagsins væri Í raun og veru enn meiri, ákvað hún á fundi 9. júlí 1922 að lá 2 menn útnefnda af sýslu- manni, til þess að virða hús og aðrar eignir félagsins, og láta síðan gjöra upp allan hag félagsins. Hinir út- neindu menn töldu nauðsynlegt að skrifa af eignum félagsins 38000 kr, og á fulltrúafundi í félaginu 1. dezbr. 1922 var ákveðið, að reikna skuli út nú þegar verzlunarhalla félagsins, og var framkvæmdar- stjóra og stjórn falið að jafna hallanum niður á fé- lagsmenn og færa hallann inn á reikninga félags- manna fyrir árið 1922. Stjórnin jafnaði þó ekki niður hærri upphæð en 36467 kr. 75 aur., eða 11 % af viðskiftamagni félags- manna árin 1919—1922, og á aðalfundi félagsins 9. febr. 1923 voru reikningar félagsins fyrir árið 1922 samþykktir í einu hljóði. Með þessum gögnum verður það að teljast sannað, að tap félagsins hafi við árslok 1922 numið að minnsta kosti þeirri upphæð, er jafnað var niður á félags- menn. Samkvæmt þessari niðurjöfnun kom í hlut áfrýjanda 495 kr. Áfrýjandi, sem sagði sig úr félag- inu 21. apríl 1921, vefengir nú fyrst og fremst, að heimild hafi verið til að jafna hallanum niður á félagsmenn eftir verzlunarmagni þeirra á árunum 1919—1922, en á þetta verður ekki fallizt. Það er nú að visu svo, að ekkert beint ákvæði finnst í sam- þykktum félagsins um það, hvernig veræzlunarhalla þess skuli jafnað niður, en þar sem svo er sagt í 18. gr. félagslaganna, að ágóða félagsins skuli skift milli félagsmanna hlutfallslega við vöruúttekt þeirra í félaginu yfir árið, verður að álíta, að tap félagsins eigi og að skiftast á lélagsmenn eftir sömu hlutföll- 1020 um, enda er það helzt í samræmi við tilhögun fé- lagsins. Og þar sem tap félagsins, sem aðallega staf- ar af verðfalli á eignum þess, án þess bennt verði á neitt einstakt ár sérstaklega, þykir eðlilegt og sann- gjarnt að jafna tapinu á viðskiftamagn félagsmanna, öll árin 1919— 1922. Í 8. gr. í lögum félagsins frá 5. marz 1921 er ákveðið, að sá félagsmaður, sem segir sig úr félag- inu, „beri þó ábyrgð á öllum skuldbindingum félagsins ásamt félagsmönnum, þar til reikningar yfirstandandi árs og hins næsta árs eru fullgjörðir, endurskoðaðir og samþykktir á aðalfundi. Sýni þeir reikningar gróða eða tap á félaginu, tekur úrsegjandi sinn þátt í hvoru sem er eins og félagsmenn<. Við þetta ákvæði félagslaganna var áfrýjandi bundinn, og var því heimild til þess að jafna tapinu á hann eins og aðra félagsmenn. Þá hefir áfrýjandi haldið því fram, að ábyrgð hans á tapi félagsins hafi verið fyrnd, er málssókn þessi hófst, samkvæmt 8. gr. í lögum nr. 36, 27. júní 1921 um samvinnufélög, en hér að lútandi ákvæði 8. gr., verður samkvæmt greinargjörð laganna, er þau voru lögð fram á Alþingi, að skilja svo, að tap félagsins verði að vera gjört upp að fullnustu innan 2ja ára frá næstu áramótum eftir úrgöngu, en ekki svo, að málssókn skuli byrjuð gegn úrsegjanda innan þess tíma. Hið niðurjafnaða gjald til félagsins fyrnist hinsveg- ar á 4 árum, eins og aðrar verzlunarskuldir, og þar sem sáttakæra var birt áfrýjanda hinn 23. dezbr. 1926 var Íyrningarfrestur ekki liðinn, hvort sem fyrningar- fresturinn telst frá 31. dezbr. 1922 eða 9. febr. 1923. Það ber því, samkvæmt kröfu steinda, að staðfesta hinn áfrýjaða dóm, og verður jafnframt að dæma 1021 áfrýjanda til að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 200 kr. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, Jóhannes Einarsson, greiði stefnda, Kaupfélagi Grímsnesinga, 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu, dags. 24. maímán. f. árs, hefir stefnandi, Kaup- félag Grímsnesinga, krafizt, að stefndur Jóhannes Einarsson í Eyvik verði dæmdur til að greiða sér skuld að fjárhæð 495 kr. með 5 ársvöxtum frá 31. dezbrmán. 1922 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu eftir mati réttarins. Stefndur hefir krafizt, að málinu verði vísað frá dómi, en til vara, að hann verði sýknaður af kröfum stefnanda, svo og sér dæmd- ur málskostnaður. Frávísunarkröfuna styður stefndur með því, að annar mað- urinn, sem birti sáttakæruna, hafi ekki verið eiðsvarinn stefnu- vottur, en þar sem stefndur mætti á sáttafundinum, getur það enga þýðingu haft fyrir málið, sbr. 10. gr. laga 63/1917. Sama er um þá mótbáru, að annar sáttasemjarinn hafi verið deildarfulltrúi í kaupfélaginu, og þá er það ekki, gegn yfir- lýsingu sáttamanna sannað, að sáttaumleitunin hafi farið fram fyrir opnum dyrum. Þá verður að telja, að stefnandi hafi haft nægjanlegt umboð til að reka málið, enda það síðar staðfest af stefnanda, og loks getur það eigi valdið frávísun, að í sátta- kærunni er krafizt 7 ársvaxta, þar sem þetta atriði hefir með höfuðkröfunni verið lagt til sátta og sáttaumleitun fór fram. Frávísunarkröfur stefnds geta því ekki orðið teknar til greina. Umstefnd skuld er þannig tilorðin, að í ársbyrjun 1922 þótti sýnt, að kaupfélagið, meðal annars sakir verðfalls, hefði tapað allmiklu fé, og varð það til þess, að samþykkt var á stjórnar- 1022 fundi og síðan á fulltrúafundi, að 2 menn, er sýslumaður nefndi til, skyldi meta eignir félagsins, og hagur þess allur síðan gjörður upp, til þess að verzlunarhalla þeim, er fram var kominn, yrði jafnað niður á félagsmenn. Fór svo matið fram og töldu virðingarmenn tapið um 38000 kr. en af því lét stjórnin jafna niður á félagsmenn 36467 kr. 75 aur. eða 11), af viðskiftamagni þeirra, samkvæmt samþykkt á fulltrúafundi 1. dezbr. 1922, og var þessi ráðstöfun svo samþykkt á aðalfundi félagsins 9. febrmán. 1923. Heimild sína til að jafna verzlunarhallanum á félagsmenn byggir stefnandi á 8. gr. í lögum Kaupfélags Grímsnesinga 5. marzmán. 1921, en samkvæmt henni taka félagsmenn þátt í gróða eða tapi félagsins samkvæmt reikningum þess, eigi aðeins úrsagnarárið, heldur einnig þar til reikningar þess árs og hins næsta eru fullgjörðir, endurskoðaðir og samþykktir á aðalfundi. Stefndur var félagsmaður þar til í apríl 1921, að hann virð- izt hafa sagt sig úr félaginu. Honum var því réttilega gjört að taka þátt í öllu því tapi, er fram var komið í árslok 1922, og er fært tapið til skuldar, eftir að aðalfundur hafði sam- þykkt niðurjöfnunina hinn 9. febrmán. 1923, eins og hver önn- ur veræzlunarskuld við félagið. Stefndur hefir viljað halda því fram, að skuldin hafi verið fyrnd, en með því að fyrningarirestur byrjaði eigi fyr en 31. dezbrmán. 1923, nær sú mótbára eigi neinni átt. Samkvæmt þessu verður að taka kröfur stefnanda að öllu leyti til greina, og málskostnaður metinn 100 kr. Mánudaginn 8. april 1929. Nr. 93/1928. — Magnús Vernharðsson (Svbj. Jónsson) gegn Sigurði Jónssyni o. fl. (Enginn). Frávísun. Dómur hæstaréttar. Samkvæmt áfrýjunarstefnunni, útg. 20. dezbr. í. á,, að áðurfengnu áirýjunarleyfi, átti að þingfesta málið 1023 í marzmánuði þ. á. og stefndu að fá 5 vikna stefnu- frest, miðað við 1. dag mánaðarins, sbr. 21. gr. hæsta- réttarlaganna. En þar sem stefnan var ekki birt fyrr en 6. febrúar, hafa stefndu, sem mættu ekki við þingfestingu máls- ins, fengið ofstuttan stefnufrest. Verður því ex officio að frávísa málinu, sem rekið hefir verið skriflega, samkv. 1. lið. 2. mgr. 38. gr. hrél., og kemur málskostnaður, að svo vöxnu máli, ekki til greina. Því dæmist rétt vera: Máli þessu vísast frá hæstarétti. Málskostnaður fellur niður. Miðvikudaginn 10. april 1929. Nr. 21/1929. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Elísabetu Eiríksdóttur (Guðm. Ólafsson). Áfengissala. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 19. febr. 1929: Kærð, Elisabet Eiríksdóttir, sæti 600 kr. sekt, er renni í ríkis- sjóð, og greiði innan 30 daga frá lögbirtingu dómsins, ella sæti kærða í stað sektarinnar einföldu fangelsi í 30 daga. Svo greiði kærð allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem teknar eru fram í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi, ber að staðfesta hann og 1024 telst greiðslufrestur sektarinnar frá birtingu dóms þessa. Kærða greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 50 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað og telst greiðslufrestur sektarinnar frá birtingu dóms þessa. Kærða, Elísabet Eiriksdóttir, greiði allan kostn- að sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, málflutningsmannanna, Bjarna Þ. Johnson og Guðmundar Ólafssonar, 50 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Elísabet Eiríksdóttir, ráðskonu á Bræðraborgarstíg 14 hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum reglugjörðar nr. 67 frá 24. ágúst 1928, um sölu og veitingu vína þeirra, sem ræðir um í lögum nr. 3 frá 1923, og áfengislaganna nr. 64 frá 7. maí 1928. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina. Þrir bifreiðarstjórar hér í bænum, þeir, Sigurður Guðmunds- son, Þingholtsstræti 8B, Tryggvi Tómasson, Grundarstíg 56 og Ingólfur Einarsson, Grettisgötu 22B, hafa borið það, að þeir hafi hver um sig keypt nokkrar flöskur af spánarvíni, White Lissabon Wine, af kærðri, yfir 10.00 kr. heilflöskuna. Þetta vin keyptu þeir til þess að útvega það farþegum sinum, sem þeir voru að aka með um bæinn. Sök bifreiðarstjóranna verður afgjörð í öðru máli. Kærð hefir játað, að framburður vitnanna sé réttur, hún kveðst nokkrum sinnum hafa selt hverjum þeirra umrætt vin, og jafnframt hefir hún játað, að hún hafi selt ýmsum fleiri mönnum, sem til hennar hafa komið, samskonar áfengi með sama verði. Áfengið hefir hún keypt í Átengisverzluninni 1025 fyrir kr. 7.00 hverja flösku, sem hún hefir, eins og fyr segir, selt fyrir kr. 10.00. Salan hefir oft gengið talsvert fram á næturnar, en umsetn- ingin segir kærð, að hafi verið fremur lítil. Þar sem ekki hefir tekizt að færa sönnur að því nánara, hve mikil umsetningin hefir verið, og þetta er fyrsta brot kærðrar, verður ekki talið nægilega sannað, gegn mótmælum kærðrar, að salan hafi verið rekin sem atvinna. Í reglugjörðinni nr. 67 frá 1929, er það að vísu hvergi beinlínis bannað einstökum mönnum að selja þau spánarvin öðrum, sem þeir hafa keypt í Áfengisverzlun ríkisins, en 3. gr. reglugjörðarinnar og 9. gr., virðast tvímælalaust verða að skilja svo, að þar sé tæmandi upptaldir þeir, sem heimild hafa til að selja vínin og veita þau. Það verður heldur ekki séð, að áliti réttarins, hvaða skynsemi mælir með því, að setja þeim, sem hafa heimild til að selja vínin samkv. reglugjörðinni, margskonar takmarkanir um það, hvenær þeir megi selja vin- in, hverjum þeir megi selja þau og á hvern hátt megi veita þau, ef salan væri öðrum einnig heimil án fyrnefndra tak- markana. Rétturinn verður því að álíta það heimilt að gagnálykta frá ákvæðum 3. gr. reglugjörðarinnar og telur, að kærð hafi með framferði sínu brotið gegn ákvæðum hennar. En samkv. 14. grein reglugjörðarinnar verður að ákveða refsinguna fyrir þetta brot eftir viðeigandi refsiákvæðum áfengislaganna og er þau að finna í 32. grein þeirra. Refsing kærðrar, Elísabetar Eiríksdóttur, þykir samkvæmt þessari grein hæfilega ákveðin 600 króna sekt, er renni í ríkissjóð og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærða í stað sektarinnar einföldu fangelsi í 30 daga. Svo greiði kærð allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 1026 Föstudaginn 12. apríl 1929. Nr. 206/1929. Réttvísin (Lárus Jóhannesson) gegn Helga Benediktssyni (Guðm. Ólafsson). Mótþrói við stefnuvotta. Dómur aukaréttar Vestmannaeyja 6. nóvbr. 1928: Ákærði, Helgi Benediktsson, á innan fjögra vikna frá birtingu þessa dóms að greiða 500 kr. sekt í ríkissjóð, en að öðrum kosti afplána hana með 31 dags einföldu fangelsi. Auk þess á hann að greiða allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, er greinir í forsendum hins áfrýj- aða dóms, ber að staðfesta hann, þó þannig, að greiðslu- frestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Ákærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað sakar- innar, þar með talið málilutningskaup sækjanda og verjanda í hæstarétti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Aukaréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Ákærði, Helgi Benediktsson, greiði allan áfrýjun- arkostnað málsins, þar með talið málflutningskaup sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutnings- mannanna, Lárusar Jóhannessonar og Guðmundar Ólafssonar, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum 1027 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það má telja upplýst í máli þessu, sumpart með játningu ákærða sjálfs og sumpart með eiðfestum vitnaframburðum, að hann, Helgi Benediktsson, kaupmaður í Vestmannaeyjum, hafi, er stefnuvottar kaupstaðarins birtu honum sáttakæru á heimili hans 6. júní þ. á., bannað þeim að lesa kæruna upp og skip- að þeim að fara út. Ennfremur má telja sannað, að ákærði hafi við þetta sama tækifæri þrifið nefnda sáttakæru og afrit hennar úr höndum annars stefnuvottsins og hent þessu út. Með þessu athæfi hefir ákærði gjört sig brotlegan gegn 2. málsgr. 99. gr. alm. hegningarlaga 25. júní 1869, sbr. 101. gr. sömu laga og telst refsingin hæfilega ákveðin 500 króna sekt, er greiðist innan fjögra vikna frá birtingu þessa dóms, en af- plánast að öðrum kosti með einföldu tangelsi í 31 dag og er þá tekið tillit til þess, að ákærði hefir ekki til þessa tíma verið dæmdur fyrir refsiverðan verknað. Auk þess greiði ákærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Á málinu hefir eaginn óþarfur dráttur orðið. Sá dráttur, sem varð á fyrirtekt þess, stafaði af að á því tímabili varð að taka fyrir mesta sæg fógetamála og einkamála, en dómar- anum engin aðstoð ætluð til þessa. Miðvikudaginn 17. apríl 1929. Nr. 83/1928. Einar M. Jónasson (Sjálfur) gegn dómsmálaráðherra og fjármálaráð- herra, f.h. ríkissjóðs (Stef. Jóh. Stefánsson). Krafa áfrýjanda um skaðabætur m. m. út af frávikn- ingu hans úr sýslumannsembætti eigi tekin til greina. Dómur gestaréttar Reykjavikur 30. júní 1928: 1. og 2. kröfuliðum stefnandans, fyrv. sýslumanns Einars M. Jónassonar, í máli þessu, vísast frá dómi. Stefndir, ráðherrarnir Jónas Jónsson og Magnús Kristjánsson, f. h. ríkissjóðs, eiga að vera sýknir af skaðabótakröfu stefn- anda í málinu, en hann að greiða þeim 500 krónur í máls- 66 1028 kostnað, innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Að því athuguðu, að stefndu hafa einnig hér í rétti gjört kröfu um að verða sýknaðir af bótakröfum áfrýj- anda og að upplýsingar þær, er áfrýjandi hefir lagt hér fram af nýju, geta ekki raskað niðurstöðu hins áfrýjaða dóms, má staðfesta dóminn, þó með þeirri leiðréttingu á sögu málsins í forsendum hans, að lög- hald var gjört hjá áfrýjanda í verðmætum, sem námu alls 147.595 kr. 75 aur. Samkv. þessum úrslitum verð- ur áfrýjandi að greiða steindu málskostnað fyrir hæsta- rétti, og er hann ákveðinn 300 kr. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Áfrýjandi, Einar M. Jónasson, greiði stefndu, dómsmálaráðherra og fjármálaráðherra, í. h. ríkis- sjóðs, 300 kr. málskostnað fyrir hæstarétti, að við- lagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum af fv. sýslumanni í Barðastrandarsýsln, Einari M. Jónassyni, til heimilis á Patreks- firði, með utanréttarstefnu, dagsettri 16. apríl þ. á., gegn dóms- málaráðherra Jónasi Jónssyni, f. h. rikissjóðs, og hefir stefn- andi krafizt þess, að stefndur verði dæmdur til að þola dóm til: 1) ógildingar á frávikningu stefnanda sem sýslumanns í Barðastrandarsýslu sem með öllu ástæðulausri og lögum gagnstæðri og öllum öðrum ráðstöfunum stefnds í sambandi við embættisveitinguna í Barðastrandarsýslu sem markleysu, 2) að núverandi dómsmálaráðherra eða hver annar, er kynni vera það, í. h. ríkissjóðs, verði dæmdur til, að viðlögðum allt að 200 króna dagsektum, að setja stefnanda inn í embætti sitt í 1029 Barðastrandarsýslu með öllum réttindum og skyldum, er þvi fylgdu hans embættistíð, honum að kostnaðarlausu, ella greiða honum skaðabætur miðaðar við full laun ásamt uppbót, sem starfandi embættismanni og miðað við venjulegan embættis- aldur eða |lifstíð, með hæfilegri hliðsjón af aukatekjum em- bættis þess, svo sem verið hala og verða kunna hans embættis- tið, og 3) til þess, f. h. ríkissjóðs, að greiða sér skaðabætur allt að 200000.00 — tvö hundruð þúsund krónur — miðað við álitshnekki og traustsspjöll, sem og eignatjón, sem öll þessi misbeiting á embættisvaldi ráðherrans hafi bakað sér, svo og allan kostnað af méli þessu að skaðlausu eftir mati gesta- réttarins. Með framhaldsstefnu, dagsettri 12. maí þ.á., hefir stefnandi stefnt Magnúsi Kristjánssyni, fjármálaráðherra, sumpart til að hlýða á vitnaleiðslu í málinu og sumpart til þess að gæta hagsmuna rikissjóðs, að því er til fjárútláta komi eftir stefn- unni á hendur dómsmálaráðherranum. Báðir hinir steindu ráðherrar hafa látið mæta í málinu og gjöra þær réttarkröfnr, að Í. og 2. kröfulið stefnanda verði vísað frá dómi, þeir sýknaðir af 3. kröfuliðnum og stefnandi dæmdur til að greiða þeim málskostnað í málinu að skað- lausu með að minnsta kosti 2000 krónum, og sektaður fyrir óþarfa málsýfingu. Með bréfi, dagsettu 28. nóvember f. á, vék dómsmálaráð- herra stefnanda frá embætti hans um stundarsakir. Hinn 6. janúar þ. á. var honum með konungsúrskurði vikið úr embætti fyrir fullt og allt. Það hefir aldrei verið dregið í efa, að ráðherra Íslands hefði, vald til þess að setja sýslumenn og bæjarfógeta frá embætti um stundarsakir og eins til hins, að setja menn til bráðabyrgða í þessi embætti, og meðan landshöfðingjadæmið var við lýði, hafði jafnvel landshöfðingi þetta vald (Auglýs- ing um verksvið landshöfðingja frá 22. febr. 1875, 4. gr). Eitir 16. gr. stjórnarskrárinnar 18. mai 1920 veitir konungur þessi embætti og getur vikið þeim frá embætti, er hann hefir veitt þau. Það er þvi bert, að framkvæmdarvaldið í gjörðum sínum, sem snerta stefnanda og ráðstöfun embættis þess, er hann hafði, og stefnt er út af í þessu máli, hefir haldið sér innan valdssviðs sins, og geta dómstólarnir þá ekki dæmt gjörðir þess ógildar eða breytt þeim að neinu leyti. 66* 1030 Verður því að taka til greina kröfu hinna stefndu um frá- vísun 1. og 2. kröfuliðs stefnanda í þessu máli. Hinsvegar verður að álíta, að það heyri undir valdsvið dómstólanna að skera úr því, hvort framkvæmdarvaldið með framferði sínu gagnvart stefnanda hafi bakað sér skaðabóta- skyldu gagnvart honum, og heyri þvi 3. liðurinn í kröfum stefnanda undir úrlausn dómstólanna. Það er upplýst í málinu, að þótt stefnandi sjálfur telji embættisrekstur sinn hafa verið óaðfinnanlegan og í bezta lagi eftir því sem um var að gjöra með skrifstofufé þvi, sem embætti hans var lagt, — að hann hefir ekki getað staðið skil á fé því, sem í vörzlum hans, sem sýslumanns í Barðastrandar- sýslu, átti að vera tilheyrandi ríkissjóði, sýslusjóði Barða- strandarsýslu, dánar- og þrotabúum o. fl. Var þvi af hálfu fjármálastjórnarinnar lagt löghald á eignir stefnanda vestra til tryggingar kröfu hennar á hendur honum sem fyrverandi sýslumanns, að upphæð kr. 141950.18, en til tryggingar kröf- unni fengust aðeins við löghaldsgjörðina munir virtir á kr. 94405.75 (réttarskjal nr. 28). Síðar, 20. marz þ. á., veðsetti stefnandi fjármálastjórninni lóð með húsi í smíðum, sem hann á hér í bænum, til tryggingar þeim eftirstöðvum af kröfu fjármálaráðuneytisins á hendur mér, sem eigi hafa fengizt tryggðar með löghaldi, sem lagt hefir verið á eignir mínar undanfarna daga:- (réttarskjal nr. 30). Liggur í þessari veð- setningu stefnanda nægileg viðurkenning þess, að hann hafi ekki getað staðið skil á fé því, sem í vörzlum hans átti að vera sem sýslumanns, en það eitt var nægt til réttlætingar frávikningarinnar um stundarsakir, sbr. 12. gr. auglýsingar um reglugjörð um opinber reikningsskil frá 17. júní 1915, Þegar stefnandi hafði fengið framanneint frávikningarbréf dómsmálaráðherra, dags. 28. nóvember í. á. og fyrirskipun um það að afhenda þeim, er settur hafði verið til þess að taka við embættinu af honum og gegna því um stundarsakir, skjalasafn embættis síns, bækur, peninga og annað, er em- bættinu ætti að fylgja, setti hann aukarétt Barðastandarsýslu, 30. s. m., þótt vikið væri þá frá embætti um stundarsakir, og kvað upp úrskurð, þess efnis, að hann teldi óforsvaranlegt að afhenda embættið eða nokkuð því tilheyrandi. Símaði úrskurð þennan blöðum hér í bænum til birtingar, trássaðist við að afhenda eftirmanni sínum það, er embættinu tilheyrði, svo að senda þurfti annan mann héðan úr bænum, til þess að taka 1031 með fógetavaldi embættisplöggin af stefnanda og afhenda þau eftirmanninum. Þetta framferði stefnanda gjörði að áliti réttarins það óumflýjanlegt fyrir dómsmálaráðherra, að láta frávikninguna fyrir fullt og allt úr embættinu fylgja svo fljótt á eftir frá- vikningunni um stundarsakir og raun var á. Rétturinn fær því ekki séð, að dómsmálaráðherra hafi bak- að sér skaðabótaskyldu gagnvart stefnanda með frávíkningu hans úr sýslumannsembættinu í Barðastrandarsýslu um stundar- sakir eða fyrir fullt og allt, og verður þvi að taka til greina sýknukröfu stefndra af skaðabótakröfu hans og kröfu þeirra um málskostnað hjá honuri, sem þykir nægilega ákveðinn 500 krónur. Hinsvegar þykir ekki alveg næg ástæða til þess að sekta stefnanda fyrir óþarfa málsýfingu, þar sem þriðji liður kröfu hans heyrir að áliti réttarins undir úrlausn dómstólanna og dómur er ekki enn genginn í því máli, er fjármálastjórnin hefir höfðað gegn honum út af sjóðþurðinni hjá honum. Föstudaginn 19. april 1929. Nr. 2/1929. Réttvíisin (Sveinbj. Jónsson) gegn Sigurpáli Sigurðssyni (Lárus Fjeldsted). Nauðgunartilraun. Dómur aukaréttar Árnessýslu á. júní 1928: Kærð- ur, Sigurpáll Sigurðsson, skal vera sýkn af kæru réttvísinnar í máli þessu. Sakarkostnaður greiðist af almannafé, þar á meðal 30 kr. til talsmanns kærðs, útbankastjóra Eiríks Einars- sonar. Dómur hæstaréttar. Stúlkan Þórdís Gísladóttir í Reykjavik hefir um viðureign sína og ákærða í Þrastaskógi þ. 24. júlí 1927 gefið fyrir lögregluréttinum og staðfest með eiði skýrslu þá, er greinir í upphafi aukaréttardómsins, oc hefir einnig staðfest, að hún hafi meðan á ofbel:;:;- 1032 verknaðinum stóð, kallað 6—8 sinnum á hjálp eins hátt og hún gat og neytt frá fyrsta til þess síðasta alls þess afls, er hún átti til að verjast árás ákærða. Ákærði hefir og undir rannsókn málsins viður- kennt fyrir lögregluréttinum, að hann hafi fellt Þór- dísi niður, lagzt ofan á hana og falazt eftir samræði við hana, en hún neitað því og hótað að kæra hann, ef hann sleppti sér ekki, ennfremur, að Þórdis hafi eftir að hann felldi hana í fyrstu, komizt einu sinni undan honum, en hann þá fellt hana aftur og lagzt ofan á hana á ný, að Þórdís hafi hljóðað að minnsta kosti 2—3 sinnum, en hann tekið fyrir munn henni, að hún hafi klórað hann og bitið, og hann hafi náð buxunum niður um hana eftir töluvert stímabrak og komið getnaðarlim sínum inn í getnaðarfæri hennar. Með þessari játningu ákærða í sambandi við framan- greinda eiðfesta skýrslu Þórdísar er fengin full sönn- un fyrir því, að ákærði hafi beitt ofbeldi til þess að þröngva Þórdísi nauðugri til samræðis við sig, og er ekki næg ástæða til að vefengja skýrslu hennar um það, að hún frá upphafi til enda hafi neytt allra krafta sinna til að verjast ofbeldisverknaði ákærða. En þar sem Þórdís hefir borið það, að ákærði hafi vegna mótstöðu sinnar aðeins komið getnaðarliminum lítið eitt inn á milli blygðunarbarmanna, en eigi svo, að fullkomið samræði hafi átt sér stað, og önnur atvik þar á meðal skýrsla ákærða sjálfs benda í sömu átt, þá verður að líta svo á, að glæpurinn hafi ekki verið fullkomnaður. Þar sem það með læknisvottorði er upplýst, að stúlkan var óspjölluð og hún hafði ekkert óorð á sér, heyrir afbrot ákærða undir 1. málsgrein 169 gr. sbr. 47. gr. hinna almennu hegningarlaga, og þykir 1033 refsing hans hæfilega ákveðin betrunarhússvinna í 18 mánuði. Svo ber og ákærða að greiða allan kostnað sakar- innar í héraði og fyrir hæstarétti, þar með talin varnar- laun talsmanns hans í héraði, 30 kr., og málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Sigurpáll Sigurðsson, sæti betrunar- hússvinnu í átján mánuði. Svo greiði hann og allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin málsvarnar- laun verjanda sins í héraði, Eiríks Einarsonar, 30 kr, og málflutningslaun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, málflutningsmannanna, Svein- björns Jónssonar og Lárusar Fjeldsted, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað samkvæmt skipun dómsmálaráðuneytis- ins í bréfi 21. febrm. þ. árs. Sunnudaginn 24. júlímán. í. árs var Þórdís Gísladóttir, ógift stúlka í Reykjavík, legin af kærðum í máli þessu, Sigurpáli Sigurðssyni, vinnupilti frá Riftúni í Ölvesi. Fór Þórdís til Reykjavíkur um kveldið og kærði Sigurpál þar daginn eftir fyrir lögreglustjóra fyrir að hafa með ofbeldi neytt sig til samræðis við sig. Í kærunni segir, að Þórdís hafi síðari hluta dags átt erindi í Þrastaskóg, til að hafa uppi á samferðafólki hennar, en er hún var komin inn fyrir skógar- hliðið, mætti hún kærðum og spurði, hvort hann hefði séð fólkið. Hann hafi jánkað því og boðizt til að fylgja henni, 1034 Hafi hún ekki mælt því í gegn og þau gengið áleiðis í næstu skógarlaut. Allt í einu hafi kærður skellt sér niður og lagzt ofan á sig, reynt svo með Íagurgala að fá sig til samræðis við sig og jafnvel lofað sér eiginorði. Hún hafi þó eindregið neitað þessum tilmælum hans, hótað að kæra hann, reynt að hrópa á hjálp, bitið hann í hönd og kinn og átt í hörðustu glímu við hann stundarlangt. Hafi kærðum að lokum tekizt að slíta niður um hana fötin, er hún var orðin örmagna, og loks komið lim sínum lítið eitt inn á milli blygðunarbarm- anna, þrátt fyrir stöðuga mótspyrnu hennar. Er fyrir bæjarþing kom, réttir Þórdís kæru sína í þann veg, að kærður hafi aðeins slitið af sér skotthúfuna, en hinsvegar hafi hún hrópað á hjálp, hvenær sem hún gat fyrir kærðum, er hafi tekið fyrir munn sér. Þar lætur hún þess og getið, að hún sé alveg viss um, að kærður hafi ekki verið undir áhrifum víns, enda enga viniykt af honum fundið. Síðan viil hún helzt álita, að kærður hafi fellt sæði sökum þess, að hún hafi verið vot milli fótanna; skotthúfan hafi einhvern veginn losnað í viðureigninni, og loks segist hún hafa fundið hana langt frá, á hríslu, eftir viðureignina. Af samhljóða vitnisburðum sézt, að Þórdís hefir ekki í upp- hafi skýrt frá, að kærður hafi náð samræði við sig, þvert á móti haldið því fast að fólki, að kærður hafi ekki verið í færum um það. Skýrir hún þetta fyrst með því, að hún hafi gjört það af ertni, en síðar með því að hún hafi verið í æstu skapi, og loks með því, að hún hafi skammast sín fyrir að segja hvernig Íór. Málið kom hér fyrir rétt 25. júlí Í. árs, og varð þá að sætt milli kærðs og Þórdísar, að hann greiddi henni 300 kr. og málskostnað með 50 kr, sem hann gjörði, en hún neitaði að taka við fénu, og krafðist frekari rannsóknar og að kærður yrði sóttur til refsingar. Í upphafi varðist kærður þess, að hafa átt nokkur mök við Þórdísi og duldist nafns, en er kom fyrir rétt kveðst hann haft hafa nokkurn veginn fullt samræði við hana, en þó ekki fellt henni sæði, af óíta við að gjöra henni barn. Nánar skýrir kærður frá, að Þórdís hafi sagt sér, að hún ætlaði að skoða reyniviðarhrísluna þar í skóginum, og aí því hún væri ókunnug, beðið hann að fylgja sér, eða inni í þá átt, að honum skildist, eftir því sem hann ber síðar, en það 1035 er vitað, að Þórdis var gjörkunnug í skóginum. Hafi þau fylgst að og kærður setzt niður í skógarlautinni og hún hjá honum, þau setið á tali þó nokkra stund, og hún gefið hon- um rauðröndóttan brjóstsykur. Er Þórdís stóð upp hafi hann fellt hana og lagzt á hana ofan. Hún hafi hljóðað, að minnsta kosti tvisvar eða þrisvar, klórað sig, án þess hann þó yrði var við það, bitið í hendina á sér og atyrt sig. Hafi hann lagt hægri hendi sina á brjóst henni og haft ekki önnur íök á henni, nema hvað hann muni augnablik hafa tekið Íyrir munn henni, er hún hljóðaði. Hún hafi skroppizt undan hon- um, en hann hafi fellt hana aftur og eftir það náð buxunum niður um hana, en þeim var haldið uppi með togbandi. Hafi hann komið lím sínum í getnaðarlim hennar, enda hún borið sundur fætur. Eftir samræðið hafi Þórdís svo, er hún lá þarna beruð, spurt sig, hvort hann væri búinn að ljúka sér af. Yfir höfuð hafi mótspyrna hennar rénað, er fram leið, sérstaklega eftir að hann feldi hana í síðara skiltið. Hvorugt þeirra nafnkynnti sig. Eitir viðureign þeirra fór Þórdís til fólks, er var við skógar- hliðið, með húfuna í hendinni og skýrði frá, að ráðizt hefði verið á sig. Héraðslæknirinn í Reykjavik hefir skoðað Þórdisi og vottað, að meyjarhaftið hafi verið ósært eftir viðureignina, svo og að engin för eða merki hafi sézt á henni. Þórdis neitar framburði kærðs sem ósönnum, að því leyti sem hann fari í bág við sína skýrslu. Sérstaklega neitar hún, að hafa sýnt kærðum nokkurt tillæti, þar á meðal að hafa gefið honum brjóstsykur, en ber þó, að hún hafi haft á sér blandaðan brjóstsykur; hún heldur því stöðugt fram, að kærð- ur hafi ekki verið undir áhrifum áfengis, enn þótt vitni hafi borið, að hann hafi drukkið eitthvað af Spánarvíni fyr um daginn og einskis neyit eftir að hann fór að heiman um morguninn. Samkvæmt framangreindu má telja sannað Í málinu, að kærður hefir gjört allharða tilraun til að komast ylir Þórdísi, og mætt svo mikilli mótspyrnu af hennar hálfu, að hann missti af henni um sinn. En hinsvegar má telja Íullfvíst, að hann hefir ekki beiit hana eiginlegum hörkutökum eltir vitnis- burðum þeirra beggja, ekki einu sinni í fyrri lotunni. Þá er ekki unnt að verjast því, að Þórdís hali gefið kærðum tals- vert tilefni til að halda, að hún væri ekki fráhverf samlagi 1036 við hann og að mótspyrna hennar, eftir að kærður feldi hana í síðara sinnið, hafi reynzt merkilega litil. Virðist því gegn afdráttarlausri og stöðugri neitun kærðs, sem er óharðnaður unglingur (f. 17. febrmán. 1907), einfaldur, ógreindur og óreyndur sveitapiltur, varúðarvert að telja sann- að, að hann hafi með ofbeldi þröngvað stúlkunni til samræðis við sig, og það því fremur sem framburður Þórdísar í sumum atriðum er ekki laus við að vera tortryggilegur, en í því efni kemur það til greina, að æsing hennar þurfti, að minnsta kosti ekki eingöngu, að stafa af atvikum í sambandi við sjálft samræðið, jafn ómannsleg og aðbúð kærðs var við hana, sérstaklega er hann hljópst frá henni. Það verður því að sýkna kærðan af kröfum réttvísinnar í máli þessu, en sakarkostnaður greiðist af almannafé, þar á meðal þóknun til talsmanns, 30 kr. Það hefir torveldað fulla rannsókn málsins, að ekki fékkst af Þórdísi að mæta við yfirheyrslur í málinu hér eystra. Á málinu hefir ekki orðið vitaverður dráttur. Mánudaginn 22. april 1929. Nr. 9/1928. Guðmundur Ólafsson, f. h. firmans Jakob Gunnlögsson £ Co. (Guðmundur Ólafsson) gegn Íslandsbanka (Lárus Fjeldsted). Krafa um greiðslu víxilskuldar eigi tekin til greina. Dómur gestaréttar Reykjavíkur 29. okt. 1927: Stefnd, stjórn Íslandsbanka, á að vera sýkn af kröfum stein- anda, Guðmundar Ólafssonar, Í. h. firmans Jakob Gunnlögs- son á Co., A/S., í máli þessu, en greiði fyrir bankans hönd kr. 150.00, stimpilgjald og stimpilsekt í ríkissjóð. Málskostnaður falli niður. Ídæmt stimpilgjald og stimpilsekt greiðist innan Þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. 1037 Dómur hæstaréttar. Með því að hin nýju skjöl, er lögð hafa verið fram í máli þessu í hæstarétti, geta ekki leitt til annarar niðurstöðu, ber af ástæðum þeim, er greinir í ior- sendum hins frýjaða dóms, að staðfesta hann að því leyti sem honum hefir verið áfrýjað. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 300 kr. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða gestaréttardómi skal óraskað að því leyti sem honum hefir verið áfrýjað. Áfrýjandi Guðmundur Ólafsson hrm., í. h. firm- ans Jakob Gunnlögsson á Co. í Kaupmannahöfn, greiði steindu, stjórn Íslandsbanka, fyrir bankans hönd, 300 kr. málskostnað fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir samkomulagi málsaðilja höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu útgefinni 30. október s.l. af Guð- mundi Ólafssyni hrm, f. h. firmans Jakob Gunnlögsson á Co., A/S., í Kaupmannahöfn, gegn stjórn h/f. Íslandsbanka hér í bænum, fyrir bankans hönd, til greiðslu vixilskuldar, að upp- hæð danskar kr. 24200.00, með 6 %% ársvöxtum frá 29. nóvem- ber 1925 til greiðsludags, innheimtulauna samkvæmt gjald- skrá málflutningsmannafélags Íslands, svo og öllum öðrum kostnaði samkvæmt víxillögunum, eða til vara eftir mati réttarins. Stendur hefir krafizt sýknu af framangreindum kröfum stefnanda og málskostnaðar hjá honum samkvæmt fyrnefndri gjaldskrá, eða eftir mati réttarins. Málavextir eru þeir, að hinn 10. október 1925 gaf umbjóð- andi stefnanda út vixil, að upphæð danskar krónur 24200.00, á 1038 hendur firmanu Hannes B. Stephensen á Co. Bíldudal, og var hann samþykktur af því firma til greiðslu í Íslandsbanka 29. nóvember 1925. Með bréfi, dags. 10. október 1925, tókst Íslandsbanki á hendur ábyrgð gagnvart umbjóðanda stefn- anda á því, að víxillinn yrði greiddur á gjalddaga, en setti jafnframt sem skilyrði fyrir ábyrgðinni, að víxillinn yrði send- ur honum til innheimtu á gjalddaga ("Det er en Betingelse for Garantien at Vekslerne sendes os til Incasso ved Forfald <). Umbjóðandi stefnanda sendi síðan Páli kaupmanni Stefáns- syni hér í bænum víxilinn til innheimtu með árituðu fram- sali til hans. Fór hann með vixilinn í afgreiðslustofu Íslands- banka á gjalddaga 29. nóvember 1925, og krafðist þess, að fá hann greiddan, en starfsmaður sá í bankanum, sem hann átti tal við og beindi kröfunni að, neitaði að innleysa víxilinn sök- þess, að >samþykkjendur ættu ekkert inni í bankanum<. Fór Páll við svo búið með víxilinn aftur og hafði hann í vörzl- um sínum þar til hann með bréfi, dags. 1. febrúar 1926, sendi Íslandsbanka hann til innheimtu. Tilkynnti bankinn þá þegar með bréfi, dags. 3. febrúar 1926, umbjóðanda hans, að honum hefði þá fyrst verið sendur víxillinn til innheimtu og vísaði til skilyrðis þess, er hann hafði í bréfinn frá 10. október 1925 sett fyrir ábyrgðinni. Hefir bankinn af þessum ástæðum talið ábyrgðina niður fallna og neitað að greiða vixilinn, en firmað Hannes B. Stephensen £ Co. framseldi bú sitt til gjaldþrota- skiftameðferðar, að því er séð verður, snemma í marzmánuði 1926. Hefir stefnandi því höfðað mál þetta og gjört í því framangreindar kröfur. Stefnandi reisir kröfur sínar í málinu á því, að ábyrgðin hafi aldrei fallið niður, þar eð bankinn hafi verið krafinn um greiðslu á gjalddaga og þar með boðinn vixillinn til afhend- ingar, en hann hafi neitað að innleysa víxilinn og brotið með því ábyrgðarskuldbindingu sína, og enga kröfu gjört um það, að fá víxilinn afhentan til innheimtu. Hafi því skilyrðinu verið fullnægt af hendi víxileiganda, en það sé bankans sök, að hann fékk ekki víxilinn í hendur þegar á gjalddaga. Stefnandi hefir bent á það, að bankinn hafi einnig með bréfi sínu frá 10. október 1925 tekizt á hendur ábyrgð á öðrum vixli, er um- bjóðandi stefnanda átti og samþykktur var af firmanu Hannes B. Stephensen á Co., að upphæð 16000.00 krónur, með gjald- daga Í. nóvember 1925. Kveður stefnandi bankann hafa Breitt víxil þennan á gjalddaga, enda þótt hann hafi ekki Íengið 1039 hann samtímis í hendur, og hafi þó ábyrgðin verið af bank- ans hálfu bundin sama skilyrði og ábyrgðin á víxli þeim, sem stefnt er út af í þessu máli. Kveður stefnandi umbjóð- anda sinn því ekki hafa getað litið öðruvísi á en að bank- inn teldi það ekki skifta máli, hvort hann fékk vixilinn af- hentan eða ekki. Um þetta atriði hefir stefndur aftur á móti haldið því fram, að það hafi verið eftir beiðni firmans Hannes B. Stephensen á Co., að víxill þessi var greiddur af bankanum á gjalddaga, og þar sem þeirri frásögn hefir ekki verið hnekkt af stefnanda, verður ekki álitið að greiðslan á þeim víxli hafi neina þýðingu, er skera á úr um ábyrgð þá, er um er deilt í þessu máli. Að því er hinsvegar snertir kröfu vixilhafa um greiðslu á gjalddaga og áhrif þeirrar kröfu á ábyrgðina, þá ber aðiljum málsins ekki fyllilega saman um það, hvernig sú krafa hafi verið gjörð. Fyrnefndur Páll Stefánsson, sem víxilinn hafði í höndum, gaf vottorð, sem lagt hefir verið fram í málinu, um það, að hann hafi eins og fyr segir, farið með víxilinn í bankann á gjalddaga og kratizt þess að fá hann greiddan, en viðkomandi starfsmaður hafi tjáð sér, að samþykkjendur ættu ekkert inni í bankanum og gæti bankinn því ekki greitt víxil- inn. Kveðst hann hafa látið sér þetta nægja, þar sem starfs- maðurinn hafi hvorki bent sér á, að bankinn ætti að fá víxil- inn til innheimtu samkvæmt ábyrgðarskuldbindingunni, né krafizt þess að fá hann afhentan. Vottorð þetta staðfesti Páll hér fyrir réttinum sem vitni í málinu, að því viðbættu, að hann hafi farið í bankann til þess að krefja hann og ekki aðra um víxilupphæðina, enda hafi starfsmaður sá, sem hann átti tal við, oftar en einu sinni látið í ljós það álit sitt, að bankanum bæri skylda til þess að greiða víxilinn. Umboðsmaður stefnds skýrir hinsvegar svo frá, að oftnefnd- ur bankastarfsmaður, sá sem tal átti við Pál, hafi tjáð sér, að hann hafi ekki getað skilið viðræðuna við Pál á þá leið, að hann væri að krefja bankann um greiðslu samkvæmt ábyrgð hans, því hann hefði aðeins spurzt fyrir um það, hvort firmað Hannes B. Stephensen á Co. hefði ráðstafað fé til bankans til borgunar á vixlinum, og þegar hann hafi svarað því neitandi, hafi Páll farið með víxilinn án þess að gjöra frekari kröfur, og jafnvel látið þess getið, að hann kærði sig ekki um að fela bankanum víxilinn til innheimtu, því þá losnaði umbjóð- andi hans við að greiða bankanum ómakslaun. 1040 Rétturinn lítur nú svo á, að skilyrði það fyrir ábyrgðinni, að fá víxilinn afhentan til innheimtu á gjalddaga, hafi verið svo ákveðið og mikilvægt fyrir bankann — sérstaklega með tilliti til þess, hve firmað Hannes B. Stephensen á Co. var illa statt fjárhagslega, að brot á þvi hefði það í för með sér, að ábyrgð- in félli niður. Í málinu er það nú upplýst, að umbjóðandi stefnanda sendi ekki bankanum heldur Páli Stefánssyni víxil- inn til innheimtu, og þó að Páll færi með vixilinn á gjald- daga í bankann, þar sem víxillinn var vistaður, og ætti þar tal við einn starfsmann hans um greiðslu, þá verður það alls ekki talin fullnæging á skilyrðinu, enda ekki fyllilega upplýst hvað Páli og starfsmanninum hafi farið á milli, og mátti Páli þó vera það ljóst, að áríðandi var fyrir hann að tryggja sér sönnun fyrir því, að bankinn, löglega krafinn, neitaði að upp- fylla ábyrgðarskuldbindingu sína. Þar sem því Páll fór aftur með víxilinn, án þess að beina kröfum sinum um greiðslu gegn bankastjórninni, sem hann sem góður og skynsamur maður átti að gjöra, og án þess að afhenda víxilinn til inn- heimtu, eins og tilskilið var, verður að telja ábyrgðina hafa verið fallna niður, er vixillinn var sendur bankanum til inn- heimtu meira en 2 mánuðum siðar. Víxillinn ber það og með sér, að farið hefir verið með hann til samþykkjanda og hann verið látinn falla frá afsögn á honum 2. dezember 1925, eða eftir að farið hafði verið með hann í bankann á gjalddaga. Virðist það benda til þess, að krafan í bankanum um greiðslu á vixlinum í gjalddaga, hafi verið gjörð vegna þess, að vixill- inn var vistaður þar, en ekki vegna ábyrgðarskuldbindingar bankans. Ber því að sýkna bankann af kröfum stefnanda í málinu, en eftir atvikum þykir mega ákveða, að málskostnað- ur falli niður. Hin stefnda stjórn Íslandsbanka hefir lagt fram í málinu framanskráðan víxil, að upphæð kr. 24200.00, rskj. nr. 7, óstimpl- aðan. Ber því að dæma hann til þess að greiða samkv. 35. og 45. gr. stimpillaganna frá 27. júní 1921 stimpilgjald og stimpilsekt í ríkissjóð, samtals kr. 150.00. 1041 Miðvikudaginn 24. apríl 1929. Nr. 37/1928. Stefán Friðriksson (Lárus Jóhannesson). gegn Margréti Kristgeirsdóttur (Stefán Jóh. Stefánsson). Barnsfaðernismál. Dómur einkalögregluréttar Reykjavíkur 25. mai 1928: Vínni kærandinn, Margrét Kristgeirsdóttir, eið að því, eftir löglegan undirbúning á varnarþingi sínu, innan 30 daga frá uppkvaðningu dóms þessa, að hún hafi haft holdlegt sam- ræði við kærðan, Stefán Friðriksson, á tímabilinu frá 20. april til 15. maí 1927, þá skal hann teljast faðir sveinbarns þess, sem hún ól 28. jan. s.l., greiða meðlag með því og barnsfarar- kostnað eftir yfirvaldsúrskurði og ennfremur kr. 20.00 í máls- kostnað. Vinni hún hinsvegar ekki svofeldan eið, skal kærður vera sýkn af öllum kröfum hennar í máli þessu og málskostnaður falla niður. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Áfrýjandi máls þessa, sem steinda hefir fengið giafvörn í fyrir hæstarétti og sér skipaðan talsmann, hefir aðallega krafizt sýknu af kröfum stefndu, en til vara, að honum verði dæmdur synjunareiður, þar sem hann telur stefndu, sem sannað er um, að hefir verið dæmd í eins árs betrunarhússvinnu 23. okt. 1923 fyrir brot gegn 230. og 270. gr. hegningarlaganna, ekki eiðgenga. Svo krefst áfrýjandi málskostnaðar eftir mati réttarins. Steinda hefir hinsvegar krafizt staðfestingar lög- regluréttardómsins og málskostnaðar, eins og málið væri eigi gjafvarnarmál af hennar hendi, þar á meðal málsvarnarlauna handa málflutningsmanni hennar. 1042 En þar sem áfrýjandinn hefir játað það fyrir lög- regluréttinum, og samskonar jáfning komið fram af hans hendi hér í réttinuum, að hann hafi haft sam- ræði við stefndu 20. maí 1927, og hann þannig getur verið faðir barns þess, er steinda ól 28. janúar 1928 og um er deilt í málinu, enda ekkert upplýst, þrátt fyrir þar að lútandi eftirgrennslun fyrir rétti, að öðr- um karlmönnum hafi verið hér til að dreifa, þá get- ur hvorugri kröfu áfrýjanda orðið sinnt. Og er þá, þar sem málinu hefir ekki verið gagn- áfrýjað af hendi stefndu, ekki um aðra úrlausnarleið að ræða en fyllingareið af hennar hálfu. Má því staðfesta lögregluréttardóminn, þó þannig, að tímabil það, sem eiður stefndu á að taka til, teljist frá 15. marz til 31. mai 1927, að báðum dög- um meðtöldum, og að eiðvinningarfresturinn sé tal- inn frá uppsögn dóms þessa. Vinni stefnda eiðinn, á áfrýjandi að greiða henni málskostnað fyrir hæstarétti, eins og málið hefði eigi verið gjafvarnarmál af hennar hendi, þar með taldar 80 kr. til málflutningsmanns hennar. En verði stefndu eiðfall, á hún að greiða áfrýjanda 150 kr. málskostnað fyrir hæstarétti. Að öðru leyti á málskostnaður þar, þar á meðal 80 kr., málflutnings- kaup talsmanns hennar, þá að greiðast af almannafé. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að eiðstímabilið ákveðst frá 15. marz til 31. maí 1927, að báðum dögum meðtöldum, og eiðvinn- ingarfresturinn telst frá uppsögn dóms þessa. Vinni steinda, Margrét Kristgeirsdóttir, eiðinn, á áfrýjandi, Stefán Friðriksson, að greiða henni 1043 málskostnað fyrir hæstarétti eins og málið hefði ekki verið gjafvarnarmál af hennar hendi, þar með talið 80 kr. málflutningskaup talsmanns hennar þar, Stefáns Jóh. Stefánssonar málflutnings- manns. Verði stefndu aftur á móti eiðfall, á hún að greiða áfrýjanda 150 kr., málskostnað fyrir hæsta- rétti. Að öðru leyti á málskostnaður þar, þar á meðal 80 kr. málflutningskaup nefnds talsmanns hennar, þá að greiðast af almannafé. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Hinn 28. janúar síðastliðinn ól ógift stúlka, að nafni Margrét Kristgeirsdóttir, fullburða sveinbarn, og nefndi hún föður að því kærðan í þessu máli, Stefán Friðriksson, Bergþórugötu 10. Hann hefir ekki viljað kannast við faðernið, og er því mál þetta eftir kröfu kærandi og árangurslausa sáttatilraun höfðað gegn honum. Hefir hún gjört þær kröfur, að kærður verði dæmdur faðir sveinbarnsins, til að greiða meðlag með þvi og barnsfararkostnað eftir úrskurði yfirvalds og ennfremur máls- kostnað eftir mati réttarins. Framburður kærandi er á þá leið, að hún hafi þekkt kærðan og haft samræði við hann annað slagið síðan árið 1924. Hún kveðst oft hafa haft samræði við hann á árinu 1927, sérstaklega eftir nýárið, en barnið kveður hún að muni vera getið við samræði, er hún hafði við kærðan heima hjá sér 6. eða 7. mai. Hún hefir neitað því að hafa haft samræði við nokkurn annan en kærðan á getnaðartímanum og kveður því engan annan en hann geta verið föður barnsins. Kærður neitar því, að þessi framburður sé réttur. Hann kveðst að visu vera mjög vel kunnugur kærandi og hafa haft samræði við hana við og við síðan árið 1924, en hann hélt því fram fyrir lögreglufulltrúanum, að hann heiði ekki haft 67 1044 samræði við kærandi frá þvi í febrúar til 14. mai 1927. Þennan framburð hefir hann þó leiðrétt hér fyrir réttinum. Hefir hann nú.sýnt, að hann hefir verið fjarverandi héðan, nema dagana 6. eða 7. maí, og svo aftur 20. maí. Hann heldur því fram, að hann hafi ekki haft samræði við kærandi fyr en 20. maí og neitar því ákveðið að hafa haft samræði við kærandi 6. eða 7. maí. Hann kannast þó við, að hafa heimsótt hana einnig þá, en kveður hana ckki hafa viljað hleypa sér inn til sín, því annar karlmaður hafi þá verið inni hjá henni. Kær- andi kveður þetta rangt; hún telur að kærður hafi í júní- mánuði 1927, laugardaginn fyrir hvítasunnu, komið heim til sín og þá hafi verið heima hjá sér karlmaður, ekki í því augnamiði að hafa samræði við sig, heldur til þess að bíða eftir bifreið fram að Melshúsum. Dómarinn verður að líta svo á, að þar sem vottorð liggur fyrir í málinu um það, að barnið hafi fæðst fullburða, verði úrslit málsins að vera komin undir eiði og telur þá réttara, að úrslitin verði látin vera komin undir fyllingareiði hennar, þannig, að vinni hún eftir löglegan undirbúning, eið að þvi á varnarþingi sínu innan 30 daga frá uppkvaðningu dóms þessa, að hún hafi haft samræði við kærðan, Stefán Friðriks- son, á tímabilinu frá 20. apríl tii 15. maí 1927, skal hann telj- ast faðir sveinbarns þess, sem kærandi ól 28. janúar s.l. og greiða meðlag með þvi og barnsfararkostnað til barnsmóður eftir úrskurði yfirvalds. Svo skal hann þá og greiða kr. 20.00 í málskostnað. Vinni kærandi hinsvegar ekki svofeldan eið, skal kærður vera sýkn af kröfum hennar í máli þessu, og málskostnaður falla niður. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 1045 Föstudaginn 26. apríl 1929. Nr. 22/1929. Réttvísin (Pétur Magnússon) gegn Jóhannesi Jóhannessyni (Magnús Guð- mundsson). Ómerkingardómur. Dómur hæstaréttar. Með lögum nr. 67, 7. maí 1928, 3. gr., var dómsvald í sakamálum og almennum lögreglumálum Reykjavíkur lagt í hendur lögreglustjóra, og maður skipaður í það nýja embætti frá 1. jan. þ. á. Mál þetta heyrði því að lögum undir hann sem dómara, en hefir þó eigi verið rannsakað og dæmt af honum, heldur af sýslu- manni Barðastranda:sýslu, Bergi Jónssyni, sem setu- dómara samkvæmt skipunarbréfi dómsmálaráðuneytis- ins 19. janúar þ. á. Hefir hinn skipaði verjandi ákærða krafizt þess, að hinn áfrýjaði dómur og öll meðferð málsins verði ómerkt, fyrir þá sök, að setudómarinn hafi ekki haft lögmæta löggildingu til að fara með málið eg dæma það, þar sem hinn reglulegi dómari hafi ekki vikið sæti í því. Í nefndu bréfi dómsmálaráðuneytisins er þess ekki getið, hversvegna málið var fengið í hendur setudóm- ara, en eftir að dómur var kveðinn upp í héraði hefir dómsmálaráðuneytið með bréfi, dags. 21. Í. m., til- kynnt hæstarétti, að setudómari hafi verið skipaður vegna þess, að hinn regulegi dómari hefði lýst því yfir fyrir ráðuneytinu, að hann mundi ekki sjá sér fært að fara með málið, sökum fyrri aðstöðu sinnar við bæjarfógetaembættið. Og fylgdi þessu bréfi þar að lútandi yfirlýsing hins reglulega dómara, dags. sama dag. 67* 1046 Í málinu eru ekki fyrir hendi neinar upplýsingar um það, að hinum reglulega dómara hafi lögum sam- kvæmt verið skylt eða jafnvel heimilt að víkja sæti í því vegna málgengisbrests (inhabilitas specialis), sem ætla má, að hann hafi talið baga sig, né heldur, að lögmæt forföll, þ. e. hindranir, svo sem sjúkdómur, fjarvist eða annir hafi bannað honum að fara með málið, og verður auk þess eigi litið svo á, að fyr téð utanréttaryfirlýsing hans feli í sér endanlega ákvörðun um að víkja dómarasæti í málinu, enda hefði slík ákvörðun, er heyrir undir mat æðra dóm- stóls, átt eins og á stóð að koma fram í rétti áður en setudómarinn tók til starfa. Og þar sem þannig hinn reglulegi dómari hefir ekki vikið sæti í málinu, svo sem lög og réttarvenja útheimta, og með því ennfremur að gjöra má ráð fyrir, að dómsmálaráðu- neytið hafi ætlazt til, að skipun setudómarans kæmi ekki til framkvæmda fyr en eftir að hinn reglulegi dómari hefði vikið sæti í málinu, þá verður að líta svo á, að setudómarinn hafi ekki haft heimilld til að fara með málið og dæma það. Verður því fyrir þessa sök að ómerkja hinn áfrýjaða aukaréttardóm og alla meðferð málsins fyrir aukaréttinum og lögreglurétt- inum. Allan kostnað sakarinnar í héraði og fyrir hæsta- rétti ber að greiða úr ríkissjóði, þar á meðal mál- flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði aukaréttardómur og öll meðferð málsins fyrir aukaréttinum og lögregluréttinum á ómerk að vera. Allur kostnaður sakarinnar í héraði og fyrir 1047 hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda fyrir hæstarétti, málflutnings- mannanna, Pétur Magnússonar og Magnúsar Guð- mundssonar, 80 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. Miðvikudaginn 1. maí 1929. Nr. 27/1929. Réttvísin (Guðm. Ólafsson) gegn Jóhannesi Guðjónssyni (. Jóhannesson). Þjófnaður. Dómur aukaréttar Ísafjarðarsýslu 3. jan. 1929: Ákærður, Jóhannes Guðjónsson, sæti 16 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Svo greiði hann og allan af mál- inu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar með talinn varð- haldskostnaður, og málsvarnarlaun hins skipaða talsmanns síns, cand. jur. Þórhalls Sæmundssonar, 25 kr. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, er greinir í hinum áfrýjaða auka- réttardómi, má staðfesta hann, bæði að því, er í dæmda hegningu og málskostnað snertir, en með tilliti til þess að ákærði var aðeins 21 árs, er hann framdi brotið, og hefir ekki áður sætt ákæru fyrir refsivert athæfi, þykir mega ákveða samkv. 1. gr. |. nr. 39, 16. nóv. 1907, að fullnustu refsingar hans skuli frest- að og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, ef fullnægt verður lögmæltum skilyrðum: Ákærði greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 50 kr. til hvors. 1048 Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða aukaréttardómi skal óraskað, en fullnustu refsingarinnar skal frestað og hún falla niður eftir 5 ár frá uppsögn dóms þessa, et skilorð laga nr. 39, 16. nóv. 1907 verða haldin. Ákærði, Jóhannes Guðjónsson, greiði allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna, Guðmundar Ólafssonar og Lárusar Jóhannessonar, 50 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn ákærðum, Jóhannesi Guðjónssyni, sjómanni Í Bolungarvík, fyrir þjófnað, og eru tildrög og atvik málsins upplýst, sumpart með eigin játingu ákærðs og sumpart á annan hátt, þau, er hér greinir. Fimmtudaginn 11. okt. f. á. tók ákærður, er var staddur hér í bænum, reiðhjól, er annar maður, Finnbjörn Finnbjörns- son málari hér í bænum átti. Var Finnbjörn að vinna í húsi, svonefndri Pétursborg við Hnifsdalsveg utan til í kaupstaðn- um, hafði hann ekið á hjólinu þangað og sett það frá sér við suðurenda hússins, úti. Kastaði ákærður eign sinni á hjólið, ók á því út í Hniífs- dal kl. 4 e. h. umgetinn dag, en þaðan fór hann með báts- ferð til Bolungarvíkur og hafði með sér hjólið. En frá Hnifs- dal sást til ferða ákærðs á hjólinu, og er hann kom til Bol- ungarvikur, lýsti eigandi hjóls þess, er hann saknaði, fyrir manni þar, er gekk úr skugga um, að eftir lýsingunni að dæma myndi það vera sama hjólið og ákærður hafði í vörzl- um sinum. Fól dómarinn hreppstjóra Hólshrepps að flytja ákærðan hingað til yfirheyrslu, og kom hann með ákærðan 15. s. m. sem og reiðhjólið. Helgaði eigandi sér hjólið og fékk það afhent. Hjólið var um 150 kr. virði. Ákærður var í fyrstu ófús til að kannast við brot sitt. Hélt 1049 hann því fram, að hann hefði keypt hjólið af manni, að nafni Eymundur Jónsson. Vildi ákærður eigi breyta þeim framburði, enda þótt honum væri bent á, að framburður hans væri ósenni- legur, og var settur í gæzluvarðhald, en meðgekk þá sökina nokkru síðar. Eftir það, að málið var tekið til dóms, taldi dómarinn sig knúðan til að taka, það fyrir á ný til frekari rannsóknar, sök- um þess, að hinn skipaði talsmaður ákærðs þykir gefa það í skyn í varnarskjali sínu, að rannsóknardómarinn eigi nokkra sök á því, að ákærður kannaðist eigi strax við sök sína, án þess þó, að séð verði, að réttarrannsóknin gefi tilefni til þess. Við framhaldsrannsókn þessa verður að telja það fyllilegar upplýst, að það hafi í raun og veru verið ásetningur ákærðs að þræta fyrir brot sitt og reyna að skrökva sig frá því. Ákærður er fæddur 3. okt. 1907, og var því fullra 21 árs, er hann framdi brotið. Þykir eiga að heimfæra brot ákærðs undir 6. gr. laga nr. 51, 1928, um nokkrar breytingar til bráðabirgða á hegningarlöggjöfinni og viðauka við hana, og refsing hans, er áður hefir eigi sætt ákæru eða refsingu fyrir neinn glæp, hætilega metin 16 daga fangelsi við venjulegt fangaviður- væri. Svo greiði og ákærður allan af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar með talinn varðhaldskostnaður og málskostnað hins skipaða talsmanns sins, 25 kr. Á málinu hefir enginn óþarfa dráttur orðið og meðferð þess verið vítalaus. Föstudaginn 3. maí 1229. Nr. 89/1928. Valdstjórnin (stefán Jóh. Stefánsson) gegn Sören Goos (Lárus Fjeldsted). Kaup á sild til bræðslu af erlendum skipum. Dómur lögregluréttar Siglufjarðar 13. ág. 1928: Kærður, Sören Goos verksmiðjueigandi, Siglufirði, á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli. Málskostnaður greiðist af almannafé, 1050 Dómur hæstaréttar. Það má ætla, að kærði hafi keypt hérumrædda sild af skipum, sem hafa verið löglega stödd á Siglufirði, úr því að skipstjórarnir hafa ekki verið sóttir til saka. Og það er ekki ástæða til að ætla, að samið hafi verið um síldarkaupin, áður en skipin komu til Siglu- fjarðar í þau skifti, sem kærði keypti síldina af þeim. En við þannig löguð kaup á síld til bræðslu, verð- ur ekki talið, að 9. gr. laga nr. 33/1922 eigi, svo sem greinin er orðuð og eftir greinargjörð landsstjórnar- innar fyrir lagafrumvarpinu á sínum tíma. Það verður því að sýkna kærða af kærum vald- stjórnarinnar, og leggja allan kostnað sakarinnar, bæði í héraði og hæstarétti á almannafé, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda hér í rétti, sem ákveðin eru 60 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, Sören Goos, á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar. Allur sakarkostnaður, bæði í héraði og hæsta- rétti, greiðist af almannafé, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna, Stefáns Jóh. Stelánssonar og Lárusar Fjeldsted, 60 kr. til hvors. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af hálfu valdstjórnarinnar gegn sildar- verksmiðjueiganda Sören Goos, Siglufirði, fyrir að hafa gjörzt brotlegur gegn lögum 19. júní, nr. 33, 1922, með því að kaupa nýveidda síld af erlendum fiskiskipum til sildarverksmiðju sinnar, Siglufirði, án leyfis atvinnumálaráðherra og að nokkru þrátt fyrir bann atvinnumálaráðuneytisins. Málavextir eru þessir: 1051 Kærði hefir keypt síld af norskum skipum sem hér segir af ss. Aspð 2. 20, 243 tn. - vík Leon 2... yt 90 — „ víklLisi .. . . . hi — 2 ss. ASpð 2, 162 — - vík. Septer .. 0... 3 — - vík Leon .. M| 48 — Þá hefir kærður eftir að honum var tilkynnt, að atvinnu- málaráðuneytið hefði bannað honum að kaupa síld af erlend- um skipum, keypt svo sem hér segir: af ss. Aspð .. . - - - - - - #4 Ttn. „ ss. Jóna ... 76 — Um kaup þessi er ekkert fyrirfram samið, heldur eftir á, er skipin komu á Siglufjarðarhöfn af tilviljun með veiði sína. Hér er tvennt að athuga: 1. Hafa erlend skip leyfi til að setja veiði sína á land, og að hve miklu leyti? 2. Er þeim sérstaklega bannað að selja sildarvérksmiðjum í landinu síldveiði, sem þeim væri leyfilegt að selja öðrum. Að því, er fyrra atriðið snertir, þá bannar 3. gr. 2. mgr. laga 3311922 útlendum fiskiskipum >að hafast við við land eða í höfn, til þess að reka þaðan fiskiveiðar utan landhelgi. Það er því eigi allskostar bannað erlendum fiskiskipum >að hafast við við land eða í höfn<, heldur aðeins að svo miklu leyti, sem það er til þess að reka þaðan fiskiveiðar utan land- helgi. Samkvæmt þessum síðast tilvitnuðu orðum, verður að telja það óleyfilegt erlendum skipum að hafast við við land, svo að skipin hafi stöð í íslenzkri höfn, eða innan landhelgi, og í ástæðum fyrir lagafrumvarpinu segir m. a.: >erlendum fiski- veiðafðrum ekki meinað að leita hafnar, til þess að taka kol, eða aðrar nauðsynlegar vistir, eða til þess að selja veiði sína, ef ekki eru svo mikil brögð að slíkum sölum, að sölurnar sýni, að farið hefir stöð Í höfn<, og í praxis hefir þeirri reglu verið fylgt. Í hverju einstöku tilfelli getur það oft verið erfitt fyrir dómstólana að dæma um, hvort svo mikið kveði að söl- unni, að skipið hafi stöð í höfn, en sú sala, sem hér hefir átt sér stað, er auðsjáanlega ekki þess eðlis, að skipin hafi haft stöð í höfn. Skipin hafa því mátt selja hina seldu veiði í land, og er þá eftir að rannsaka, hvort nokkur lagaákvæði 1052 hamli því, að skipin hafi selt hina seldu veiði sína síldarverk- smiðjum í landinu. Er þá komið að öðru úrlausnaratriðinu: er erlendum skipum sérstaklega bannað að selja síldarverksmiðj- um í landinu sildveiði sína, sem þeim væri leyfilegt að selja öðrum, eða í öðru skyni, t. d. til söltunar. Um þetta atriði hefir nokkuð verið deilt, og er það 9. gr. téðra laga, sem helzt mætti ætla, að bannaði slíka sölu til verksmiðjanna. 9. þr. segir: >atvinnumálaráðherra getur veitt leyfi til þess, að eigendur sildarolíu- eða sildarmjölsverksmiðju eða slíkra verksmiðja, megi nota erlend skip til þess að fiska fyrir verksmiðjur þessar, til eiginna nota, þrátt fyrir bannið í annari málsgrein 3. greinar. Það verður varla sagt, að verk- smiðjurnar noti erlend skip til þess að fiska fyrir sig, þótt þær kaupi í einstaka tilfellum sild (eða aðra veiði) af skipum, sem komin eru í höfn, án þess áður sé um kaupin samið, og án þess að svo mikið kveði að kaupunum, að skipin við það hafi stöð í höfn. Það verður því að telja rétt, að greinin eigi eingöngu við kaup samkvæmt föstum samningi frá skipum, sem hafa stöð í höfn, en um Önnur kaup af erlendum fiski- veiðaskipum fari eftir því, sem annars er leyfilegt samkv. 3. gr. laganna. En það sem þó hér virðist taka allan vafa .af, er til- gangur 9. gr. Tilgangurinn með þeirri grein var sá, að heimila atvinnumálaráðherra að veita erlendum skipum leyfi, til þess að selja sildarverksmiðjum veiði sína, þótt svo mikið kvæði að sölunni, að skipin hefðu stöð í höfn, m. ö. o. að veita heimild til undanþágu fyrir síldarverksmiðjurnar frá 3. pr. (2. mgr.) þar sem álitið var, að ef verksmiðjurnar fengju ekki leyfi til þess að kaupa sild af erlendum skipum, nema að svo miklu leyti, sem þau hefðu ekki stöð í höfn, (3. gr. 2. mgr.) mundi það verða sildarverksmiðjunum alls ófullnægjandi. Það heiði líka verið óeðlilegt og gagnstætt íslenzkum haps- munum, ef lögin hefðu ákveðið, að erlend skip mættu al- mennt selja meiri síld til söltunar en til bræðslu í verksmiðj- ur, því að sild til söltunar, keypt af erlendum skipum, keppir meir við sildarframleiðslu landsmanna en bræðslusildin. Í ástæðum lagafrumvarpsins, sérstaklega 9. gr, er sama skilningi haldið fram. Þar segir: >Þar sem verksmiðjur þær, sem vinna síldarlýsi og sildar- mjöl, eins og nú er, geta ekki fengið nægilegt efni til starf- rækslu frá íslenzkum skipum eingöngu, þykir rétt að gjöra þeim mögulegt á þann hátt, sem hér er lagt til, að nota 1053 erlend för til þess að flytja þeim síld, veidda utan landhelgi, umfram það, sem annars er leyft. Orðin: „umfram það, sem annars er leyft sýna ljóslega, að með 9. gr. á ekki m. a. að veita heimild til þess að banna að selja sildarverksmiðjum þá síld erlendra skipa, sem skipunum væri annars leyfilegt að selja öðrum, heldur að veita atvinnumálaráðherra heimild til undanþágu frá lögunum fyrir verksmiðjurnar. Eftir þessum úrslitum verður eigi séð, að skip þau, er að framan ræðir um, að selt hafi Sören Goos veiði sína, hafi gjört sig seka í ólöglegri sölu, og að Sören Goos hafi þá líka heldur ekki gjört sig sekan um ólöglegt athæfi eða í broti á lögum 33/1922, við að kaupa þá síld til verksmiðju sinnar, og að kærðan, Sören Goos, beri því að sýkna af ákæru vald- stjórnarinnar í þessu máli og að kostnaðurinn við sökina greiðist af almannafé. Á málinu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 13. maí 1929. Nr. 82/1928. Einar M. Jónasson (Sjálfur) Begn fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs (Stefán Jóh. Stefánsson). Áfrýjandi sóttur um vangreiddar tekjur ríkissjóðs og annað fé, er hann hafði haft í vörzlum og umsjá sinni sem sýslumaður í Barðastrandarsýslu. Dómur gestaréttar Reykjavíkur 15. ág. 1928: Framangreindum kröfuliðum í aðalsök og gagnsök vísast frá dómi. Í aðalsökinni greiði gagnstefnandi, Einar M. Jónasson, aðal- stefnandanum, Magnúsi J. Kristjánssyni, f. h. ríkissjóðs, kr. 65112.02 með 5% ársvöxtum frá 16. apríl þ. á. til greiðslu- dags, og staðfestast löghaldsgjörðirnar frá 14.—20. marz þ. á. fyrir þeirri upphæð. Málskostnaður í aðalsök falli niður. Í gagnsökinni á aðalstefnandi að vera sýkn af kröfum gagn- stefnanda, en gagnstefnandi að greiða honum 3500 krónur í málskostnað í henni. 1054 Dóminum ber að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Mál þetta, sem í héraði var rekið sem aðalsök op gagnsök, og áfrýjað hefir verið af aðalstefnda og gagnsækjanda þar, fyrv. sýslumanni Einari M. Jónas- syni, með stefnu, dags. 20. okt. Í. á., en ekki hefir verið gagnáfrýjað af steinda, fjármálaráðherranum, hefir verið rekið skriflega hér í rétti, samkv. 2 lið 38. gr. hæstaréttarlaganna. Krefst áfrýjandi þess, að aðalsökinni fyrir undir- réttinum verði vísað frá réttinum, og byggir hann þessa kröfu á því, að úrskurður sá, er hann kvað upp í aukarétti Barðastrandarsýslu 30. nóv. 1927, standi enn óhaggaður, en með því að úrskurður þessi er markleysa, svo sem fram er tekið í hinum áfrýj- aða dómi, verður þessi krala eigi tekin til greina. Til vara krefst áfrýjandi þess, að verða sýknaður af þeim kröfum fjármálaráðherra, er teknar hafa verið til greina í undirrétti, að svo miklu leyti sem hann hafi ekki sérstaklega viðurkennt einstaka liði. Stefndi krefst staðfestingar héraðsdómsins, þó með þeim frádrætti, sem síðar greinir, og málskostnaðar fyrir hæstarétti. Um kröfuliðina 2.—13 og 16 a, b, c, d, f, h.i, samtals kr. 15131.17, er áfrýjandi var dæmdur til að greiða, athugazt: Áfrýjandi hefir hér í rétti lagt fram kvittanir fyrir greiðslu á 3.—5. lið, og hefir stefndi samþykkt, að draga megi frá dómsupphæðinni kr. 571.00. Þá hefir stefndi lagt fram eftirrit af reikningum sýslusjóðanna í Austur- og Vestur-Barðastrandarsýslu fyrir árið 1927, eins og þeir hafa verið samþykktir af hlutaðeigandi 1055 sýslunefndum, og sýna reikningar þessir, að innstæða sýslusjóðanna hjá áfrýjanda hefir í undirrétti verið oftalin um 302 kr. 38 au. í Austursýslunni og um 496 kr. 22 au. í Vestursýslunni. Áfrýjandi hefir vefengt reikninga þessa, en þær aðfinnslur eru eigi svo rök- studdar, að þær verði teknar til greina. 11. og 12. lið- ur færist þannig niður um kr. 798.60. Kröfuliðina 2., 6., 7., 9., og 13. hefir áfrýjandi viður- kennt rétta, og mótmæli hans gegn kröfuliðunum 16 a, b, c, d, í, h, ii, eru eigi svo ákveðin, að þau verði tekin til greina, en mótmæli hans gegn 8. lið eru ekki á rökum byggð. Viðvíkjandi kröfulið 16 e, inneign dánarbús Jakobs Kristjánssonar, hefir áfrýjandi lagt fram 8 kvittanir, fyrir samtals kr. 1649.95, um útborganir úr búi þessu, og með því að stefndi hefir ekki mótmælt réttmæti þessara greiðslna, verður eins og málið liggur fyrir, að færa þennan lið niður um nefnda upphæð. Kröfulið 16 k, þrotabú Hannesar B. Stephensen. Meðal eigna bús þessa, er talið andvirði fasteignar búsins á Bíldudal 3500 kr., en hér fyrir réttinum hefir áfrýjandi lagt fram vottorð frá kaupanda húss þessa, um, að hann hafi eigi greitt áfrýjanda meira en 2600.00 kr. upp í húsverðið, með því að hann hafi tekið að sér greiðslu á 900 kr. veðskuld búsins, sem hvíldi á eigninni. Færist þessi líður því niður um 900 kr, en að öðru leyti verða mótmæli áfrýjanda gegn þessum lið, eigi tekin til greina, af ástæðum þeim, er segir í hinum áfrýjaða dómi. Mótmælum áfrýjanda gegn síðasta kröfuliðnum, inn- stæðu sjúkrasjóðs sjúkrahússins á Patreksfirði, hefir stefndi andmælt sem ofseint framkomnum, og verða þau því eigi tekin til greina. Samkvæmt framansögðu ber að draga frá hinni til- 1056 dæmdu upphæð kr. 65112.02 : kr. 571.00 { 798.60 -- 1649.95 - 900 = kr. 3919.55, en eftirstöðvarnar kr. 6119247 ber að dæma áfrýjanda til að greiða steinda með vöxtum eins og segir Í dómnum. Kröfur áfrýjanda viðvíkjandi gagnsökinni í héraði, þykir mega skilja svo, að hann krefjizt heimvísunar til dómsáleggingar í héraði að efni til um þá liði, sem vísað var frá rétti í gestaréttardóminum, þar á meðal um 8. og 9. lið, en áfellisdóms hér í rétti um þá liði, sem stefndi var sýknaður af í gestaréttardóminum. En þar sem áfrýjanda hefir ekki tekizt að hnekkja ákvæðum héraðsdómsins, hvorki frávísunar- né sýknu- ákvæðum hans, verður sanfkvæmt kröfu steinda, að staðfesta hinn áfrýjaða dóm að því, er tekur til gagn- sakarinnar í héraði, þó þannig, að ómerkja ber ákvæði dómsins um 14. og 17. kröfulið áfrýjanda Í gagnsök- inni og vísa þeim liðum frá gestaréttinum, þ. e. kröfu hans um embættislaun sér til handa í dez. 1927 og jan. 1928, þar sem ekkert er auglýst um, að skifting sú, sem háyfirvaldinu ber að gjöra, samkv. tilsk. 3. febr. 1836, IV., á laununum milli embættismanns, sem vikið er frá embætti um stundarsakir og þess manns, sem gengur í hans stað, meðan frávikningin stendur, hafi farið fram í þessu falli. Málskostnaðarákvæði undirréttardómsins ber og að staðfesta. Með því að álíta verður, að áfrýjandi án áfrýjunar málsins, heiði fengið framgengt þeim niðurfærslum á hinum áfrýjaða dómi, er að framan greinir, þykir rétt að dæma áfrýjanda til að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarétti og ákveðst hann 300 kr. Því dæmist rétt vera: Áfrýjandi, Einar M. Jónasson, greiði fjármála- 1057 ráðherra, f. h. ríkissjóðs, kr. 61192.47 með 5 %, ársvöxtum frá 16. april 1928 til greiðsludags, og staðfestast hinar áfrýjuðu löghaldsgjörðir fyrir þeirri upphæð. Að öðru leyti skal hinum áfrýjaða gestaréttar- dómi vera óraskað, þó þannig, að ákvæði dóms- ins um 14. og 17. lið gagnsakarinnar í héraði eru ómerkt, og þeim liðum vísað frá gestarétt- inum. Svo greiði áfrýjandi stefnda 300 kr. í máls- kostnað fyrir hæstarétti. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir samkomulagi málsaðilja höfðað fyrir gesta- réttinum með stefnu, útgefinni 16. april þ. á. af Magnúsi J. Kristjánssyni fjármálaráðherra, Í. h. ríkissjóðs, gegn fyrv. sýslu- manni í Barðastrandarsýslu, Einari M. Jónassyni, til heimilis á Patreksfirði, til greiðslu á kr. 138358.18 með 5% ársvöxtum frá stefnudegi til greiðsludags og málskostnaði að skaðlausu eftir mati réttarins. Ennfremur hefir stefnandi krafizt þess, að staðfest verði með dóminum í málinu löghaldsgjörð á eign- um stefnds, er fór fram eftir kröfu stefnanda á Patreksfirði, dagana 16., 19. og 20. marz þ. á. Stefndur hefir krafizt þess, að verða með öllu sýknaður af kröfum stefnanda í málinu. Hann hefir og gagnstefnt í því 28. april þ. á. og kratizt þess í gagnsökinni, að stefnandi, í. h. ríkissjóðs, verði dæmdur til að greiða sér kr. 91161.76, er stafi sumpart frá röngum reikningi, sumpart frá útlögðum pening- um, sumpart frá búum, sem greidd séu og uppgjörð, en nú sé krafizt borgunar á, og ýmsum öðrum ástæðum, ásamt 5 % ársvöxtum af upphæðinni frá gagnstefnudegi til greiðsludags, og málskostnað eftir mati gestaréttarins að skaðlausu, í sam- ræmi við taxta málfærslumanna. 1058 Aðalstefnandi hefir krafizt sýknu af öllum liðum gagn- sakarinnar, málskostnaðarkröfunni í henni, og málskostnaðar í henni hjá gagnstefnanda að skaðlausu eftir mati réttarins. Málavextir eru þeir, sem alkunnugt er orðið, að með bréfi, dagsettu 28. nóvember í. á., vék dómsmálaráðherra gagnstefn- anda frá embætti hans sem sýslumanni í Barðastrandarsýslu, um stundarsakir, og sendi bréfið vestur og jafnframt mann, til þess að taka við embættinu af honum og gegna því um stundarsakir. Jafnframt lagði dómsmálaráðherra fyrir pagn- stefnanda að afhenda eftirmanninum skjalasafn embættisins, bækur, peninga og annað, er embættinu ætti að fylgja. Þeg- ar gagnstefnandi var búinn að meðtaka bréf þetta, setti hann 30. nóvember í. á. — Þótt búið væri að víkja honum frá embætti um stundarsakir — aukarétt Barðastrandarsýslu o7 kvað upp úrskurð, þess efnis, að hann teldi óforsvaranlegt að afhenda embættið eða nokkuð þvi tilheyrandi, og trássaðist við að afhenda eftirmanni sínum það, sem embættinu til- heyrði, svo að sendur var maður héðan úr bænum, til þess með fógetavaldi að taka embættisplöggin af gagnstefnanda og afhenda þau eftirmanninum. Snemma í dezember Í. á. var Björn E. Árnason, fulltrúi i fjármálaráðaneytinu sendur vestur til Patreksfjarðar til aðstoðar hinum setta sýslumanni, Bergi Jónssyni, við uppgjörð á sýslumannsembættinu. Gjörði hann upp viðskifti sýslumanns við ríkissjóðinn fyrstu 11 mánuði ársins 1927, taldi saman allar þær gjaldabækur, sem honum tilheyrðu og samdi yfirlit yfir það, sem hann taldi ríkissjóði bera og greitt vera, svo sem og annað fé, er hann taldi þagn- stefnanda eiga að standa skil á, og hefir yfirlit þetta (réttar- skjal nr. 23) verið lagt fram í þessu máli. Síðan samdi Erlend- ur Guðmundsson, gjaldkeri hjá lögreglustjóranum hér í bæn- um, fyrir hönd Bergs sýslumanns, yfirlitsreikning yfir ríkissjóðs- tekjur og greiðslur þeirra í ríkissjóð í Barðastrandarsýslu fyrir tímabilið frá 1. janúar til 30. nóvember 1927 og reikninga þá, sem hann er gjörður yfir. Þessa reikninga samdi Erlendur „eftir embættisbókum Barðastrandarsýslu, eftir að hafa lokið við að færa þær. Hann >bar tollbækurmmar saman við skila- grein og uppgjör frá umboðsmönnunum í Flatey og Bildudal og farmskrár, er ég fékk lánaðar hjá afgreiðslu Eimskipafélags Íslands á Patreksfirði, með því að í vörzlum fyrv. sýslumanns, Einars M. Jónassonar, fundust að heita má engin fylgiskjöl með reikningum þessum. Við samanburðinn kom í ljós, að fallið 1059 hefir niður að færa ýmsar tolltekjur ríkissjóðs, sumar innheimt- ar aðrar óinnheimtars< (réttarskjal nr. 37). Yfirlitsreikningurinn er dagsettur 23. febrúar þ. á. undirritaður af Bergi Jónssyni og hefir verið lagður fram Í málinu í eftirriti, sem þó er ekki staðfest. Hinsvegar hafa >special<-reikningarnir, sem yfirlits- reikningurinn byggist á, ekki verið lagðir fram í þessu máli og ekki fylgiskjölin með þeim, og fæstar hinar einstöku heildar- upphæðir á yfirlitsreikningnum eru í samræmi við tilsvarandi heildartölur á ytirliti því, sem Björn E. Árnason hafði samið og getið er hér að framan. Eftir að búið var að gjöra upp embættið, taldi fjármála- ráðuneytið gagnstefnanda eiga að standa skil á kr. 141950.18 sem vangreiddum tekjum ríkissjóðs, sýslusjóðs Barðastrandar- sýslu, fjármuni dánar- og þrotabúa og annað fé, er hann hefði í vörzlun, sínum og umsjá sinni sem sýslumaður í Barða- strandarsýslu og ekki fengizt til að greiða (réttarskjal nr. 3). Í stað þess nú að fara þá venjulegu og sjálfsögðu leið, að láta höfða sakamál gegn gagnstefnanda út af sjóðþurð þeirri, er fjármálaráðuneytið taldi vera hjá honum, láta dómarann í því, eftir ákvæðum 14. gr. í tilsk. 24. jan. 1838 viðvíkjandi misgjörningsmálum á Íslandi, kyrsetja eignir hans til trygging- ar því, er honum bar að svara — en þá kyrsetningargjörð þurfti ekki að réttlæta (justificera) í sérstöku máli — og fá dóm yfir honum í sakamálinu fyrir því, er honum bar að standa skil á, valdi ráðuneytið þá einstæðu leið í svona máli, að senda lögfræðing í marzmánuði vestur á Patreksfjörð og fá lagt venjulegt löghald (civil Arrest) á eignir gagnstefnanda. Byrjaði sú löghaldsgjörð 14. marz þ. á. og var lokið 20. s. m. Síðan hefir fjármálaráðuneytið látið höfða mál þetta og gjöra í því réttarkröfur þær, er að framan greinir. Af kröfunni, sem löghalds var beiðst fyrir, hafa verið feldar niður samtals kr. 7900.00, en jafnframt er i þessu máli bætt við kröfuna kr. 4308.00, sem gagnstefnandi er talinn skulda sjóði sjúkra- hússins á Patreksfirði, og verður því hin umstefnda upphæð kr. 138358.18. Gagnstefnandi hefir — þó ekki fyrri en 20. júní þ. á. — lagt fram í málinu afrit af úrskurði þeim, er hann kvað upp í aukarétti Barðastrandarsýslu 30. nóvember Í. á. og að framan er að vikið, og krafizt þess, að hann þegar af þeirri ástæðu, að sá úrskurður standi óhaggaður, verði sýknaður fyrir allri af- hendingu embættis sins eða nokkru því tilheyrandi. 1060 Það er nú óvefengjanlegt, að eftir íslenzkum lögum getur dómsmálaráðherra vikið sýslumönnum frá embætti um stundar- sakir og konungur fyrir fullt og allt — gagnstefnanda var vikð fyrir fullt og allt úr embætti með konungsúrskurði, dag- settum 6. janúar þ. á., éða löngu áður en mál þetta var höfðað —, og geta dómstólarnir, með því að kveða upp úr- skurði í gagnstæða átt, ekki gjört neina breytingu á þessu. Auk þessa er úrskurður sá, er gagnstefnandi kvað upp 30. nóvember í. á., kveðinn upp eftir að búið var að víkja hon- um úr embætti og er því markleysa, sem ekki er unnt að taka tillit til. Fyrsti kröfuliðurinn á reikningi aðalstefnanda til gagnstefn- anda er: „Skuld yðar við ríkissjóð samkv. yfirlitsreikningi kr. 53898.11. Eins og tilvísunin ber með sér, er þessi kröfuliður byggð- ur á yfirlitsreikningi þeim, sem fyr er nefndur fyrir tímabilið frá 1. janúar til 30. nóvember Í. á. og Í samræmi við eftirrit það af téðum reikningi, sem lagt hefir verið fram í þessu máli. Heldur stefnandi því fram, að kröfuliður þessi sé í alla staði réttur. Gagnstefnandi beri ábyrgð á greiðslu allra ríkis- sjóðstekna, sem fallið hafa í gjalddaga meðan hann var sýslu- maður, hvort sem hann hafi verið búinn að innheimta þær eða ekki. Það sem óinnheimt hafi verið, en kunni að inn- heimtast síðar, verði tekið upp í skuld stefnds og lækki hún við það. Reikningar þeir, er kröfuliðurinn byggist á, séu gjörðir af hinum færustu mönnum, eftir öllum þeim gögnum, sem hægt hafi verið að fá. og hljóti því að vera réttir. Gagnstefnandi hefir mótmælt þessum lið og krafizt sýknu af honum. Hann heldur því fram, að hann sé búinn að standa skil á öllu því ríkissjóðsfé, er hann hafi innheimt og sér beri að standa skil á. Rétturinn getur nú ekki fallizt á þá skoðun aðalstefnanda, að gagnstefnandi beri persónulega ábyrgð á greiðslu allra þeirra ríkissjóðstekna, er féllu í gjalddaga í Barðastrandar- sýslu á árinu 1927 meðan gagnstefnandi gegndi sýslumanns- embættinu þar. Til þess að.svo væri, hefði gagnstefnandi orðið að vera búinn að innheimta tekjurnar eða vera búinn að sýna af sér einhverja vanrækslu um innheimtu þeirra, áð- ur en honum var vikið úr embætti. En að svo sé eða þurfi að vera er ekki upplýst í málinu. Á yfirlitsreikninginn eru teknar allar ríkissjóðstekjur úr Barðastrandarsýslu, er fallið hafa 1061 í gjalddaga frá |. janúar til 30. nóvember Í. á., daginn. sem gagnstefnanda var vikið úr umbætti um stundarsakir, og er ósennilegt, að hann hafi verið búinn að innheimta eða sýna af sér vanrækslu um innheimtu á þeim tekjum, er fallið kunna að hafa í gjalddaga siðustu dagana fyrir frávikninguna, sér- staklega þegar þess er gætt, að í Barðastrandarsýslu eru aðrir og fleiri tollstaðir en Patreksfjörður, er gagnstefnandi var bú- settur og hafði sýsluskrifstofuna á. Auk þessá eru allir tekjuliðirnir á yfirlitsreikningnum, að - þeim síðasta (20.) undanskildum, byggðir á >speciale-reikning- um, sem aðrir hafa samið en gagnstefnandi og sumpart eftir gögnum, sem gagnstefnandi ef til vill hefir aldrei séð eða átt kost á að kynna sér (sbr. réttarskjal nr. 37). Honum hefir aldrei verið gefinn kostur á að kynna sér og gjöra sinar athugasemdir við þessa reikninga eða fylgiskjöl þeirra, og er hann því í þessu máli útilokaður frá því að gjöra athuga- semdir við heildartölurnar, sem færðar eru á hið framlagða yfirlitsreikningseftirrit. Reikningar þessir hafa ekki, að minnsta “ kosti ekki áður en löghaldsgjörðin fór fram eða mál þetta var höfðað, verið endurskoðaðir í fjármálaráðuneytinu, athuga- semdir ekki verið við þá gjörðar, og þeim svarað af gagn- stefnanda og reikningarnir síðan úrskurðaðir af fjármálaráð- herra eins og venja er til um samskonar reikninga. Síðasti (20.) liðurinn á yfirlitsreikningnum er: >Eftirstöðvar samkv. landsreikningi við síðustu reikningslok kr. 34885.08. Þótt þessi upphæð hafi verið tekin upp á landsreikninginn fyrir árið 1928 sem tekjuettirstöðvar úr Barðastrandarsýslu, er það ekki næg sönnun þess, að gagnstefnandi beri persónulega ábyrgð á greiðslu hennar, og það er ekki sannað í málinu á annan veg en með tilvísun til þessa. Eftirstöðvarnar geta vel stafað af því, að tekjuskattur eða aðrar ríkissjóðstekjur úr sýslunni, hafi ekki greiðst, t. a. m. vegna gjaldþrots, og hafi innheimtumaður og reikningshaldari þó enga vanrækslu sýnt um innheimtu þeirra, og beri því ekki ábyrgð á greiðslunni, en upphæðin verið tekin upp á landsreikninginn sem tekju- eftirstöðvar úr sýslunni, þar til fulireynt væri, hvort eða að hve miklu leyti þær greiddust af þeim, sem áttu að greiða þær að lögum. Rétturinn fær því ekki séð, að aðalstefnandi hafi rökstutt þennan kröfulið sinn svo vel í þessu máli, að hægt sé gegn 68* mótmælum gagnstefnanda að dæma hann til að greiða upp- 1062 hæð hans. Hinsvegar þykja svo miklar líkur vera fyrir því, að gagn- stefnandi í raun og veru skuldi ríkissjóði ef til vill mikinn hluta upphæðarinnar, að eigi sé rétt að sýkna gagnstefnanda af kröfuliðnum, heldur þykir tiltækilegra að velja þá leiðina, að vísa honum í heild sinni frá dómi, sem ekki nægilega útlistuðum (9: undirbyggðum) í þessu máli. Gagnstefnandi hefir ekki í þremur fyrstu vörnum sinum í aðalmálinu hreyft sérstökum andmælum gegn neðantöldum kröfuliðum á reikningi aðalstefnanda til hans: 2. Innstæða Bjargráðasjóðs . . kr. 416.75 3. Ellistyrksúthlutun til Geiraðalshrepps — 124.00 4. Ellistyrksúthlutun til Reykhólahrepps — 335.00 5. —— til Múlahrepps . — 112.00 6. — til Rauðasandshrepps —- „400.00 7. Afgjald kirkjujarða samkv. sjóðbók . — 619.09 8. Samkv. sjóðbók ógreitt úr dálkinum ýmsar tekjur . . . . kr. 3103.84 Afhent við fógetagjörð . — 2405.07 ———— = 9. Innstæða slysatr.sjóðs samkv. sjóðbók 3011 1927 — 1451.80 10. Innstæða slysatr. sjóðs innb. á Bildudal og Flatey ?%/1 1927. - — 1864.12 11. Innstæða sýslusjóðs Á. „Barðasttanidar- sýslu . — 4545,97 12. Innstæða sýslusjóðs V-Barðastrandar- sýslu — 4011.27 13. Girðingalán samkv. manntalsbók. in 59.78 16.a. Dánarbú Magnúsar Sæbjörnssonar — 404.92 16.b. —— Guðrúnar Dagsdóttur — 43%.25 16... —- Friðriks Eiríkssonar — 1700.00 16.d. Þrotabú Þórðar Guðbjartssonar — 22.10 16.f. Dánarbú Guðríðar Þórðardóttur — 44.79 16.h. —— Jóns Árnasonar. — 357.44 16.i. —— Júlíusar Júlíussonar 2. 380.24 Það verður því að taka til greina kröfu aðal- stefnanda um dóm yfir gagnstefnanda fyrir þessum samtals á - kr. 16905.29 Flyt kr. 16005.29 1063 Flutt kr. 16995.29 að frádregnum 15. lið reikningsins, þar sem gagnstefnanda eru færðar til tekna sem vá- tryggingargjald innfært í sjóðbók 2 1927 — 1864.12 eða kr. 15131.17 Í 4. vörn sinni í aðalmálinu (réttarskjal nr. 52, sbr. rskj. nr. 55), hefir gagnstefnandi gjört nokkrar athugasemdir við suma af framangreindum liðum, en bæði er það, að þær eru allt of seint framkomnar í málinu til þess, að þeim verði gaumur gefinn gegn mótmælum aðalstefnanda og svo eru þær mjög óskýrar og virðast ekki verða á rökum reistar. 14. liðnum á reikningi aðalstefnanda til gagnstefnanda, þar sem honum eru færðar til tekna kr. 1465.40 sem manntals- bókargjöld f. í sjóðbók "12 1927 og því stendur í sambandi við 1. kröfuliðinn, virðist verða að vísa frá dómi í þessu máli, þar sem dómur verður ekki í því lagður á viðskifti gagn- stefnanda við ríkissjóðinn yfirleittt. Næsti kröfuliðurinn (16.e.) á reikningi aðalstefnanda til gagn- stefnanda er vegna dánarbús Jakobs Kristjánssonar og inneign þess hjá gagnstefnanda eftir tölunni og samtölunni á bls. 3 í réttarskjali nr. 3, og þá í stefnunni í málinu, talinn kr. 2636.06. Gagnstefnandi telur dánarbúi þessu hafa verið skift og það að fullu uppgjört, er hann fór úr embættinu. Umboðsmaður aðalstefnanda hefir lagt fram í málinu stað- festa útskrift úr aðalreikningabók Barðastrandarsýslu, sem gagnstefnandi hefir sjálfur fært, viðvíkjandi þessu dánarbúi. Eftir útskriftinni eru eignir búsins í bókinni taldar kr. 8229.12, en gjöld þess kr. 3343.08, og ætti eftir því að standa inni hjá gagnstefnanda tilheyrandi þessu dánarbúi #. . kr. 4886,.04. Umboðsmaður aðalstefnanda hefir upplýst, að gagnstefnandi hafi sýnt kvittanir fyrir tveimur greiðslum úr þessu búi, sem ekki eru færðar til útgjalda í aðalreikningabók, og nema samtals kr. 1899.98, ættu þá að standa inni hjá gagnstefnanda . . kr. 2986.06, en í málinu er aðeins stefnt fyrir og leitað sátta um kr. 2636.06, og er ekki gjörð grein fyrir því, hvernig á þessum mismun standi. Gagnstefnandi heldur því fram, að arfur ómyndugs erfingja í búi þessu, sem eftir upplýsingum frá umboðsmanni aðal- stefnanda á að nema ki. 2080.00 og vera frátekið meðlag 1064 með óskilgetnu barni hins látna — sé lánaður út >gegn fyrsta veðrétti í jörðinni Hólar í Tálknafirði, sem af fógetavottunum var metin 1800 krónur, og verður bréf þetta framselt fjárhalds- manni hinnar ómyndugu, hvenær sem Óskað verður. Af því, er til þessa erfingja á að fara, standa eitthvað eftir um 1800 krónur, hitt greitt af mér í peningum fóstru barnsins. Það virðist nú hafa verið óheimil ráðstöfun eftir 8. gr. til- skipunar frá 18. febrúar 1847 um fjárforráð ómyndugra, að lána jafnmikið ómyndugra fé, og hér er um að ræða út á jörð, sem ekki er virt nema á 1800 krónur, þótt gjört hafi verið. En í málinu eru gegn mótmælum aðalstefnanda engar sönnur færðar á, að fé þessu hafi verið varið á þennan hátt, eða að gagnstefnandi hafi greitt fóstru barns þessa nokkra upphæð af fé þvi, er því bar úr dánarbúi föður síns Og þar sem eftir aðalreikningsbókinni, sem gagnstefnandi hefir sjálfur fært, á að standa inni hjá honum meira fé, tilheyrandi þessu dánarbúi, en dóms er krafizt fyrir, verður að taka dómkröfuna til greina og dæma gagnsteinanda til að greiða aðalsteinanda hinar umstefndu kr. 2636.06. Næsti kröfuliður (16.g.) eru kr. 2081.99, sem eiga að standa inni hjá gagnstefnanda, tilheyrandi þrotabúi Guðmundar Berg- steinssonar, eftir aðalreikningabók Barðastrandarsýslu, er hann hefir sjálfur fært og staðfest útskrift úr hefir verið lögð fram í málinu, og kemur upphæðin heim við hana. Gagnstefnandi hefir nú lagt Íram í málinu (réttarskjal nr. 33) skjal, dagsett í Flatey 10. apríl þ. á., og undiritað af sparisjóðsstjórninni þar, fyrir hönd sparisjóðsins, svohljóðandi: „Af uppboðsandvirði skulda v/þrotabú Guðm. kaupm. Berg- steinssonar, Flatey, kr. 5000 — fimm þúsund krónur, er Spari- sjóður Flateyjar varð hæstbjóðandi að, voru eftir Ógreiddar til þrotabúsins kr. 3000.00 — þrjú þúsund krónur —, er síð- asti skiftafundur fór fram í búinu í nóv. s.l. Á þeim fundi var (sic) Sparisjóði Flateyjar ákveðnar kr. 2961.75 — tvö þúsund níu hundruð sextíu og ein króna 75/100 — upp í víxilkröfu, er hann átti á hendur búinu, áttu þær að ganga til greiðslu á eftirstöðvum uppboðsandvirðisins<. Af aðalreikningabókarútskriftinni sézt, að gagnstefnandi hefir fært þrotabúinu þar til tekna allt uppboðsandvirði skulda þeirra, er Sparisjóðurinn í Flatey keypti á 5000 krónur. Eru 2000 krónur af upphæðinni færðar þrotabúinu til tekna í dezbr. 1926, en 3000 krónur 18. júlí 1927. Hinsvegar verður 1065 ekki séð á útskriftinni, að þrotabúinu hafi verið færðar til út- gjalda þær kr. 2061.75, sem Sparisjóðnum bar úr búinu eftir því, sem upplýst er í réttarskjali nr. 33 og áttu að koma á móti þeim 3000 krónum af uppboðsandvirði skuldanna, sem til tekna eru færðar 18. júlí 1927. Verður að telja réttarskjal nr. 33 næga sönnun þess, að skuldajöfnuðnr hafi átt sér stað og 3000 krónurnar ekki verið greiddar þrotabúinu á annan hátt. Gagnstefnandi hefir að vísu enga grein fyrir því gjört í málinu, hversvegna hann hafi ekki fært þrotabúinu til út- gjalda í aðalreikningabókinni þær kr. 2061.75, sem Sparisjóðnum í Flatey báru og hann tók undir sjálfum sér af uppboðs- andvirði skuldanna, og heldur eigi hvernig á þvi stendur, að upphæð þessi er meiri en aðalreikningsbókin sýnir, að ógreitt eigi að vera úr þrotabúinu, en það, sem sagt er um næsta kröfulið hér á undan sýnir, að gagnstefnandi hefir ekki verið hirðusamur með færslur 'gjaldamegin í aðalreikningabókina. Umboðsmaður aðalstefnanda heldur. því fram. (réttarskjal .. nr. 36), að ekki sjáist, að ríkissjóði hafi verið fært til.tekna. skiftagjöld og aðrar lögboðnar greiðslur úr þrotabúi þessu, en þetta er ekki rétt. Eftir aðalreikningabókarútskriftinni eru skiftalaunin úr búinu færð til útgjalda með kr. 797.20 árið 1927 og uppboðslaun bæði árin 1926 og 1927, og verður að ætla, að þær upphæðir hafi og verið færðar í aukatekjubók Barðastrandarsýslu. Rétturinn telur því ekki sannað í málinu, að inni standi hjá gagnstefnanda fé tilheyrandi þrotabúi Guðmundar Bergsteins- sonar, og verður þá að sýkna hann af þessum kröfulið aðal- stefnanda í því. Um tvo síðustu kröfuliðina á reikningnum frá aðalstein- anda til gagnstefnanda (16.j. og 16.k.) vegna dánarbús Jóns Þorsteinssonar og þrotabús Hannesar B. Stephensen £ Co., heldur gagnstefnandi því fram, >að öll meðferð þeirra heyri und- ir skiftaráðandann í Barðastrandarsýslu og einstaka kröfuhafa, og getur þvi ekki komið til máls, að gestaréttur í Reykjavík geti fellt nokkurn dóm eða úrskurð út af þeim, enda stríðir slík krafa ekki einasta móti lagalegum grundvallarreglum, að dómstólarnir láti ekki meiri réttarvernd í té, en nauðsynleg er, sem og sérreglum skiftalaganna, að kröfuhafar gjöri sjálfir með aðstoð skiftaréttarins út um einstök afriði, er búin varða, enda væri dómur fyrir gestarétti hér á engan hátt bindandi 1066 fyrir skiftaráðandann í Barðastrandarsýslu og þannig þýðingar- laus. Krefst ég þá einnig að verða sýknaður fyrir kröfu þess- ari, sem að því, er þessi tvö bú snertir, nemi kr. 69668.25 eða virðist réttinum frekar ástæða til þess, þá verði kröfu út af þessu atriði vísað frás. Gagnstefnandi virðist ekki skilja það, að í þessu máli er ekki að ræða um skifti á þessum tveimur búum eða kröfum í þau. Hér er aðeins um það að ræða, hvort fé tilheyrandi þessum búum standi inni hjá gagnstefnanda frá þeim tíma, er hann var skiftaráðandi í þeim, er honum hafi borið að skila af sér, er hann hætti að vera skiftaráðandi í búunum og er engin ástæða til að vísa því atriði að Órannsökuðu máli frá dómi í þessu máli, sem er höfðað fyrir gestarétti Reykja- víkur eftir samkomulagi aðalstefnanda og gagnstefnanda. Í þessu sambandi skal það tekið fram, að það er næsta ósennilegt, enda hefir gagnstefnandi engar sönnur á það fært gegn mótmælum aðalsteinanda, að gagnstefnanda hafi persónu- lega, en ekki sem sýslumanni Barðastrandarsýslu, verið falin nokkur störf fyrir þessi bú. Skal svo vikið að kröfunum fyrir hönd þessara tveggja búa hvorrar fyrir sig. Skuld gagnstefnanda við dánarbú Jóns Þorsteinssonar var á reikningi aðalstefnanda til gagnstefnanda (á bls. 3 í rskj. nr. 3, liður 16.j.) talin krónur 20731.46, en þegar löghalds- gjörðin var endurupptekin, var fallið frá 2000 krónum af upp- hæðinni, og aðeins stefnt fyrir kr. 18731.46 í þessu máli, Ekki kemur sú upphæð þó heim við staðfesta útskrift úr aðalreikn- ingabók Barðastrandarsýslu af dánarbúi þessu (réttarskjal nr. 28), sem umboðsmaður aðalstefnanda hefir lagt fram í mál- inu, enda virðast 3 síðustu liðirnir á henni (tveir útfærðir með tölum, en miðliðurinn ekki) vera færðir inn eftir að gagn- stefnanda var vikið úr embætti og af öðrum (sbr. rskj. nr. 15). Eftir aðalreikningabókinni eins og gagnstefnandi hefir fært hana, virðist skuld hans við þetta dánarbú hafa verið kr. 13337.02 -:- kr. 1778.20 eða kr. 11558.82 (réttarskjal nr. 15). Umboðsmaður aðalstefnanda byggir heldur ekki á aðal- reikningabókarútskriftinni, heldur á réttarskjali nr. 15, sem er skýrsla um bú þetta, er umboðsmaðurinn telur samda að mestu leyti af Birni Árnasyni og Erlendi Guðmundssyni, en gagnstefnandi af Bergi sýslumanni Jónssyni (skýrslan er ódagsett og Óundirskrifuð), og leggur fram í málinu sem 1067 sönnun þess, að sér hafi sem prívatmanni verið falin inn- heimta útistandandi skulda dánarbús Þessa, en véfengir að öðru leyti. Aðalágreiningurinn um þennan lið er í því fólginn, að aðal- stefnandi telur gagnsteinanda eiga að bera ábyrgð á skuid þrotabús Hannesar B. Stephensen á Co. við þetta dánarbú, kr. 18243.87 4 vöxtum = 4028.77 eða kr. 22212.64, en gagn- stefnandi mótmælir að svo sé. Aðalstefnandi staðhæfir að svo sé af því, að gagnstefnandi muni hafa falið Hannesi B. Stephensen að taka á móti miklu af fé dánarbúsins, en hann ekki getað staðið skil á því og þvi gefið út veðskuldabréf til dánarbús Jóns Þorsteinssonar fyrir skuld sinni, en gagnstefn- andi beri ábyrgð á þessari skuld gagnvart dánarbúinu, þar sem hún hafi myndazt eftir að dánarbúið var tekið til opin- berra skifta. Gagnstefnandi hefir mótmælt þessari skýrslu og kveður skuld þessa hafa verið til orðna áður en Jón sál. Þorsteins- son dó og sig fyrir dánarbúsins hönd eigi hafa getað gjört annað eða meira til innheimtu hennar en að láta Hannes B. Stephensen gefa út veðbréf fyrir henni og þinglýsa því, og styðst þessi skýrsla við vottorð frá H. B. Stephensen (réttar- skjal nr. 20), sem gagnstefnandi hefir lagt fram í málinu. Aðalstefnandi hefir nú ekki fært sönnur á það, að skuld H. B. Stephensen á Co. sé stofnuð eftir að Jón sál. Þorsteins- son lézt, eða að gagnstefnandi hafi gjört sig sekan um van- rækslu við innheimtu þessarar skuldar og eigi því að bera ábyrgð á henni. Er þó mjög sennilegt, að uppskriftin á téðu dánarbúi skeri úr um Íyrra atriðið, en útskrift af henni hefir ekki verið lögð fram í málinu. Þar sem þvi eigi er hægt að skera úr því eins og málið er upplýst, hve mikið gagnstefnandi skuldar þessu dánarbúi, þykir rétt að visa þessum kröfulið frá dómi sem ekki nægi- lega útlistuðum. Skuld gagnstefnanda við þrotabú Hannesar B. Stephensen (16.k.) var við löghaldsgjörðina talin kr. 48936.79, en við endurupptöku gjörðarinnar færð niður um 3900 krónur, sem er andvirði seldrar fasteignar Í Auðkúluhreppi og uppboðs- haldarinn í Ísafjarðarsýslu stendur skil á, og um 2000 krónur, sem gagnsteinandi hefir greitt Íslandsbanka upp í kröfur bankans í þrotabú þetta. Er því í þessu máli stefnt fyrir kr. 43086.70. Gagnstefnandi hefir ekki mótmælt þeim eigna- 1068 liðum þrotabús þessa, sem krafan er byggð á, enda eru þeir teknir eftir lista yfir úthlutun í búinu, ér hann hefir sjálfur samið. Skulu nú athuguð andmæli gagnstefnanda gegn greiðslu þessarar upphæðar (réttarskjal nr. 34). Upphæðir þær, sem gagmstefnandi telur greiddar í tölu- liðunum 1. og 5. á réttarskjali nr. 34, eru þegar dregnar frá kröfunni á hendur honum vegna þrotabús þessa, eins og að framan segir. Sömuleiðis upphæðin á tölulið 3 (15 þúsund krónur í ríkissjóð), sjá bls. 4 á réttarskjali nr. 30, þótt umboðs- maður aðalstefnanda virðist ekki hafa veitt því eftirtekt (sbr. ummæli hans á bls. 4 í réttarskjali nr. 36). Í tölulið 4 vill gagnstefnandi draga frá hinni umstefndu upphæð kr. 931.30, veðskuld til sparisjóðs Arnfirðinga með veði i húsi þrotabúsins á Bildudal. Í útdrætti þeim úr aðalreikningabók Barðastrandarsýslu, sem lagður hefir verið fram í máli þessu, er skuld þessi ekki færð til útgjalda sem greidd, -og gagnstefnandi hefir enga kvittun lagt fram í málinu fyrir greiðslu hennar. Verður því ekkert tillit tekið til þessarar kröfu hans. Í 5. eipnaliðnum síðara (á að vera 6.) eru búinn færðar til eigna 12100 krónur fyrir seldan fisk. Þessi upphæð Segir gagn- stefnandi: >verður og á að vera í vörzlum fyrverandi skitta- ráðanda, þartil gjört verður út um, hvort tilfellur Íslandsbanka eða ekki, og var ætlazt til þess, að skiftaráðandi fengi af þeirri upphæð innheimtulaun sín 12000 kr. samkv. skiftafundar- samþykkt, er skiftaráðandi var sviftur rétti til innheimtulauna, ef eignirnar væru seldar á uppboði og annar keypt en bank- inn< 0. s. frv. Gagnstefnandi hefir sjálfur í áðurnefndum lista sínum tekið upp þennan eignalið búsins og á hann að sjálfsögðu að skila honum af sér með embættinu, hverjum svo sem hann verður útlagður við endanleg skifti á búinu. Siðari kafli hinnar tilvitn- uðu klausu um innheimtulaunin er óskiljanlegur, og gagn- stefnandi hefir engar sönnur á það fært, það enda mjög ósennilegt, að honum hafi borið eða verið lofað frekari inn- heimtulaunum úr búi þessu en komin eru til frádráttar, inn- eign búsins hjá honum í réttarskjali nr. 30, 4. og 5. gjald- lið undir nafninu >sölulaun<, og nema liðirnir kr. 356991 -k kr. 276.00 eða samtals kr. 3845.01. Í tölulið 6 (á að vera 7) á réttarskjali nr. 34 kveður gagn- 1069 steinandi: >kr. 15100.00 innborgast inn í bú Jóns Þorsteinsson- ar, Bildudal og erfingjum gjörð grein þeirrar upphæðar, sbr. flskj. nr. 19, og hefði auk þess átt að vera Í vörzlum Íyr- verandi skiftaráðanda, sbr. flskj. 20<. Í hinum tilvitnuðu skjölum felst engin sönnun þess, að gagnstefnandi hafi greitt þessa upphæð úr þrotabúi Hannesar B. Stephensen til dánarbús Jóns sál. Þorsteinssonar eða erí- ingja hans á lögmætan hátt, og verður því gegn mótmælum aðalstefnanda þessari fullyrðingu enginn gaumur gefinn. Loks vill gagnstefnandi láta draga frá hinni umstefndu upphæð kr. 6900.00, sem er uppboðsandvirði tveggja skipa, sem þrotabú H. B. Stephensen átti, og Landsverzlunin átti veð í, en gagnstefnandi seldi á uppboði. Vill hann nú láta söluna ganga til baka, en aðalstefnandi hefir mótmælt því, enda hefir gagnstefnandi sjálfur tilfært söluverð skipa þessara á úthlut- unarlista þeim, sem áður er nefndur. Gagnstefnandi hefir ekki fært sönnur á, að hann hafi fengið lögmæta ákvörðun skiftafundar í þrotabúi H. B. St. eða ann- ara hlutaðeiganda fyrir því, að sala þessi mætti skoðazt sem ógerð, og upp á sitt eindæmi getur hann ekki ákveðið, að svo skuli vera, enda hefir gagnstefnandi þegar fengið greiddar 4000 krónur upp í andvirði annars þessara skipa og er sú upphæð dregin frá kröfunni á hendur honum vegna þrota- bús þessa, sbr. réttarskjal nr. 30. Það verður þvi ekki hægt að taka til greina neitt af mót- bárum gagnstefnanda gegn þessum kröfulið, heldur verður að taka til greina kröfu aðalstefnanda um dóm yfir honum til greiðslu þessara kr. 43036.76. Síðasti kröfuliður aðalstefnanda á hendur gagnstefnanda er byggður á framlögðum reikningi yfir innstæður sjúkrasjóðs sjúkrahússins á Patrekstirði hjá Einari M. Jónassyni Íyrv. sýslu- manni, Patreksfirði, að upphæð kr. 4308.00 (réttarskjal nr. 5). Gagnstefnandi hefir ekki mótmælt þvi, að hann hafi heimt inn þessa upphæð, en haldið því fram, að fyrir hana hafi hann keypt fasteign, sem sýslunefnd Vestur-Barðastrandar- sýslu fái afsal fyrir, og kveðst hann hafa talið fasteign þessa eign sjúkrasjóðsins >eftir ákvæðum sýslunefndar-. Aðalstefnandi hefir mótmælt því, að sýslunefndin hafi sam- þykkt slíka ráðstöfun á fé sjóðsins, og gagnstefnandi hefir engar sönnur á það fært, að svo hafi verið, né á það, að sér hafi verið heimil slík ráðstöfun fjárins án samþykkis sýslu- 1070 nefndarinnar. Verður því að taka til greina kröfu aðalstefn- anda um það, að gagnstefnandi verði dæmdur til að skila af sér þessu fé í peningum. Niðurstaða aðalmáisins hér í réttinum verður því sú, að dæma gagnstefnanda til að greiða aðalstefnanda kr. 15131.17 -- kr. 2636.06 -- kr. 43036.79 -- kr. 4308.00 = kr. 65112.02 með vöxtum eins og krafizt er. Eins og tekið er fram hér að framan, byrjaði löghalds- gjörð sú, sem krafizt er staðfestingar á í málinu, 14. marz þ. á. og stóð yfir til 16. s. m. en var lokið þann dag, og hefir sérstök réttargjörð í aktsformi af henni, dags. í9. s. m. verið lögð fram í málinu (réttarskjal nr. 3). Hinn 19. marz þ. á. var lögtaksgjörðin tekin upp að nýju eftir ósk gjörðarþola og þá lagt löghald á ýmsa muni hans og var framhaldsgjörðinni lokið daginn eftir, 20. marz þ. á., og hefir sérstök réttargjörð í aktsformi verið framlögð í mál- inu (réttarskjal nr. 4). Við fyrri réttargjörðina er það að athuga, að ekkert nafn er skrifað undir staðfestingarklausulu þá, sem á hana er rituð, en endarnir á saumgarni því, sem hún er heft með, eru lakkaðir niður og innsigli Barðastrandarsýslu á lakkinu. Þar sem bæði upphæð sú, sem löghalds er krafizt fyrir og samtala virðingarverðs hinna kyrsettu muna, er tekið upp í síðari staðfestu löghaldsgjörðina, þykir ekki þurfa að frávísa fyrri löghaldsgjörðinni ex olficio sakir undirskriftavöntunar- innar, heldur mega líta svo á, að staðfesting hinnar síðari gjörðar nái einnig til hinnar fyrri. Það athugazt og, að stimpilmerki hefir verið sett á hvoruga réttargjörðina, þótt gjald fyrir þau sé tilfært í báðum, auk ritlauna og staðfestingargjalds, en þar sem fjármálaráðuneytið er sækjandi málsins, þykir ekki þurfa að gjöra frekara út af því né hinu, að ýmsar útskriftir úr embættisbókum Barða- strandarsýslu, sem lagðar eru fram í málinu, eru óstimplaðar. Verða löghaldsgjörðirnar þvi staðfestar fyrir upphæð þeirri, sem aðalstefnanda verður tildæmd í aðalmálinu. Eftir niðurstöðu þeirri, sem hér er komizt að í aðalmálinu, þykir rétt, að málskostnaður falli niður. Gagnsökin: Gagnstefnandi sundurliðar á réttarskjali nr. 12 í 21. liði upphæð þá, kr. 91161.76, sem stefnt er fyrir í gagnsökinni. 1071 Rétt samtala þessara 21 liða eru kr. 101161.76 eða réttum tíu þúsund krónum hærri en upphæðin í gagnstefnunni og eng- in grein er gjörð fyrir því í málinu, hvernig á þessu stendur. Fyrsti liðurinn á þessu réttarskjali >skuld dánarbús Jóns Þorsteinssonar, Bíldudal, of tilfærð kr. 20371.46<, á væntanlega að vega upp á móti kröfulið 16.j. í aðalmálinu (kröfuliðnum fyrir skuld gagnstefnanda við þetta dánarbú) og vera kr. 18731.46 (sjá hér að framan). Í liðunum nr.1.—7. og 10.—11. á réttarskjali nr. 12, er ekki farið fram á annað í raun og veru en að felldir verði niður í aðalsökinni eða lækkaðir tilsvarandi kröfuliðir í henni, og var því gagnstefna út af þeim allsendis óþörf. Þessir liðir lafa því allir komið til álita og um þá verið dæmt í aðalsökinni, og kemur þá ekki til mála, að um þá verði dæmt í annað sinn, og ber því að vísa þeim öllum frá dómi í gagnsökinni. Í 8. liðnum á réttarskjali nr. 12 gjörir gagnstefnandi kröfu til að fá dóm yfir aðalstefnanda til að greiða sér 24000 krón- ur sem vangreiddan skrifstofukostnað síðastliðin 8 ár. Í 11. gr. laga nr. 71/1919 er það lagt undir dómsmála- ráðherra að ákveða kostnað sýslumanna og bæjarfógeta við rekstur embætta þeirra, og heyrir sú ákvörðun því ekki undir valdsvið dómstólanna. Verður því að vísa þessum kröfulið frá dómi. 9. kröfuliðurinn á reéttarskjalinu er kr. 5845.00, sem >van- greidd togaragjöld samkv. stjórnarráðsúrskurðia. Sem rökstuðning á þessum lið hefir gagnstefnandi lagt fram >reikning yfir tilfallin gjöld af togurum í Barðastrandar- sýslu árin 1925, 1926 og 1927, 50 aura gjald samkvæmt send- um yfirlitsreikningum (réttarskjal nr. 13) og er upphæð þessa reiknings kr. 6633.01. Hinsvegar hefir hann ekki lagt fram í málinu stjórnarráðsúrskurð þann, sem hann vísar til og byggir á kröfu sína um dóm fyrir ofannefndri upphæð. Er kröfuliður þessi því ekki nægilega útlistaður í málinu, svo að og verður að vísa honum frá dómi. Kröfuliðina nr. 12—21 á réttarskjali nr. 12 rökstyður gagnstefnandi sem hér segir í gagnsókn sinni (réttarskj. 8). Kröfuliðimir: >eru allt kröfur á hendur ríkissjóði, sem Bergi voru ávísað upp Í sjóðeignina, sem sumpart greiddar og sumpart væntanleg greiðsla frá ríkissjóði, tel ég ástæðulaust að rökstyðja þær frekar svokomnu, en Bergi voru sendir reikningarnir og hafði ekkert við þá að athuga, og tel ég því þær kröfur viðurkenndar<, og síðar (réttarskjal 1072 nr. 32). >Að 12.—21.: Þessar kröfur skýra sig sjálfar og legg ég fram viðurkenningu Bergs fyrir að hafa veitt þessum kröf- um minum móttöku 8. dezbr. 1927, og er það hans sök, ef hann ekki hefir viljað innheimta eða krefja ávisaðar upphæðir og ber ríkissjóði að halda sér að honum út af því atriðis. Frekari rökstuðning á þessum kröfuliðum er ekki að finna í gagnsóknum gagnstefnanda. Þótt þess ætti ekki að þurfa, þar sem rökstuðning þessara kröfuliða er ekki merkilegri en að framan greinir, skal þó farið nokkrum orðum um hina einstöku liði. 12. liður er svo: Ávisun á h/fj. >Norðri<, Flatey, kr. 435.00. Á réttarskjali nr. 3, bls. 18 sézt, að ávísun sömu upphæðar á sama hlutafélag er eitt af því, sem löghald var lagt á hjá gagnstefnanda — og fær rétturinn ekki skilið hvernig gagn- stefnandi hugsar sér að Íá dóm yfir aðalstefnanda fyrir upp- hæð hennar. 13. liður: >síma- og póstkvittanir kr. 983.75<. Um þennan lið er sama að segja og næsta lið á undan. 14. og 17. liður eru krafa um laun handa gagnstefnanda, fyrir dezembermánuð 1927 og hálfan janúarmánuð 1928, sam- tals kr. 1500.00. Gagnstefnanda var vikið úr embætti með bréfi dómsmála- ráðherra, dags., 28. nóvember í. á., og hefir hann í málinu enga tilraun gjört til þess að rökstyðja þessa kröfuliði. 15. liður: >Depositumskirteini mitt úr ráðuneytinu kr. 3500.00:. Af réttarskjali nr. 35 má sjá, að gagnstefnandi hefir sent sýslumanni Barðastrandarsýslu þetta skírteini 7. dezbr. f. á., en hann endursent gagnstefnanda það daginn eftir, ásamt ávisuninni fyrir dezemberlaunum. Eftir því sem umboðsmaður aðalstefnanda hefir upplýst, mun hér vera að ræða um 3500 krónur í veðdeildarbréfum, sem gagnstefnandi á í fjármálaráðuneytinu og löghald var lagt á 16. marz þ. á. auk þess sem þau munu sett sem trygg- ing fyrir opinberum gjöldum þeim, er gagnstefnda var trúað fyrir að innheimta sem sýslumanni í Barðastrandarsýslu. Er því sama um þennan kröfulið að segja og um 12. kröfu- liðinn. 16. liðurinn: "Krafa til lögtaks hjá P. A. Ólafssyni, Patreks- firði, kr. 399.00%. Það sézt á réttarskjali nr. 35, að gagnstefnandi hefir 1073 7. .dezbr. f. á. sent sýslumanni >lögtaksbirting hjá verzlun P. A. Ólafssonar, Geirseyris, en að ríkissjóður verði dæmdur til að greiða þennan lið, sem ekki er gjörð nánari grein fyrir, fær rétturinn ekki skilið. Sama er um 18., 19., og 20. liðina, kröfur á hendur sýslu- sjóðum Barðastrandarsýslu og vangreidd þinggjöld (væntanl.) úr sömu sýslu) 1927. Fyrir því að ríkissjóður eigi að greiða gagnstefnanda 21. liðinn. >Vangreidd ávísun frá fógetagjörð 2. dezember "27, kr. 1800.00<, er heldur engin sæmileg grein gjörð. Það verður því að sýkna aðalstefnanda af öllum liðum gagnsakarinnar nr. 12—21 á réttarskjali nr. 12. Eftir þessum úrslitum gagnsakarinnar verður að dæma gagnstefnanda til þess að greiða aðalstefnanda málskostnað í henni, og þykir hann hæfilega ákveðinn 500 krónur. Sakir annara embættisanna dómarans, þess, hve umfangs- mikið mál þetta er og ógreinilega Hutt, hefir dómur ekki orðið kveðinn upp í því fyrri en nú. Miðvikudaginn 15. maí 1929. Nr. 19/1929. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Robert William Millener (L. Fjeldsted). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 15. febr. 1929: Kærður, Robert William Millener, greiði 12500 kr. sekt í Landhelgissjóð Íslands, og komi 6 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður ekki greidd innan viku frá birtingu dóms þessa. Svo og allan af máli þessu leiddan og leiðandi kostnað. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í b/v. H. 64. St. Berlade sé upptæk. og andvirði þeirra renni í sama sjóð og sektin. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem tekið er fram í hinum áfrýjaða lögreglu- réttardómi, staðnæmdist. varðskipið Óðinn við hliðina 1074 á skipi kærða þ. 14. febr. þ. á., kl. 7,20 Í. h., og var kærði þá samkvæmt skýrslu varðskipsins 1,5 sjómílu innan við landhelgislínuna, og hafði stjórnborðsvörpu sína í sjó. Með skýrslu varðskipsforingjans um þetta, er eigi hefir verið hnekkt, er fengin næg sönnun þess, að kærði hafi á fyrgreindum tíma, verið að hotn- vörpuveiðum í landhelgi, og með því gjörzt brotleg- ur gegn 1. gr. laga, nr. 5, 18. maí 1920. Og með þvi fallast má á ákvæði lögregluréttardómsins um upp- hæð sektar, upptekt afla og veiðarfæra og um máls- kostnað, þá ber að staðfesta dóminn, þó þannig, að kærða veitist mánaðarfrestur til greiðslu sektarinnar, er telst frá birtingu dóms þessa, og komi sjö mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd innan þess tíma. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal Óraskað, þó þannig, að sektin afplánist með sjö mánaða einföldu fang- elsi, ef hún er eigi greidd innan mánaðar frá birt- ingu dóms þessa. Kærði, Robert William Millener, greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, málflutningsmannanna, Magnúsar Guðmundssonar og Lárusar Fjeldsted, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. 1075 Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn skip- stjóranum á b/v. H. 64, St. Berlade frá Hull, Robert William Millener fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 5 frá 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum, og eru málavextir þeir, sem nú skal greina. Í gær, kl.6,10 árdegis, hélt varðskipið „Óðinn“ frá Ólafsvík, og var farið grunnt með landi fyrir Rif og sem leið liggur fyrir Sand. Þegar komið var að Öndverðanesi, sást togari skammt frá landi, er virtist vera að veiðum. Kl. 7,12 árdegis miðaðist Öndverðanesviti í misv. S. t. V. fjarlægð 0,3 sm. Þá setti varðskipið út vegamæli og sýndi hann 85,3. Þaðan var stýrt í misv. V. t. N. Kl. 7,20 mín. árdegis var varðskipið við hlið botnvörpungsins H. 64, St. Berlade, og sýndi vegamælir þá 86,9, og gefur þetta stað togarans 1,5 sjómílur innan við landhelgislínuna. Var þá lýst að togaranum og sást þá, að hann hafði stjórnborðsvörpu sína í sjó. Var honum gefið stöðvunarmerki, en hann beygði þá til V.N.V. og stanzaði kl. 7,27 mín. árdegis. Var þá mælt dýpið við hlið togarans og var það 154 metrar. Kærður hefir ekki viljað kannast við það, að skýrsla sú, sem lögð hefir verið fram í málinu frá skipherranum á >Óðnic sé rétt og hann hefir neitað því, að hann hafi verið innan landhelginnar. Þessi mótmæli sín byggir hann á þvi, að hann hafi áður en hann kastaði vörpunni siglt með hálfri ferð í 55 mín. frá Öndverðanesvitanum í vestur, suðvestur. Hann býzt við, að skip sitt hafi siglt um 5 mílur á klukkustund, og telur sig á þennan hátt hafa verið kominn um 1 milu út fyrir landhelgislínuna, áður en hann kastaði út vörpunni og byrjaði að draga. Hann kveðst og hafa látið gjöra dýpismælingar, bæði áður en hann lét kasta vörpunni og eftir það, og hafi dýpið þegar vörpunni var kastað verið 60 enskir faðmar, en þegar hún var dregin upp aftur 64 enskir faðmar. Bátsmaður og stýrimaður hafa verið leiddir sem vitni í þessu máli, og kemur framburður bátsmannsins heim við framburð kærðs, um það í hvaða stefnu botnvörpungurinn hafi siglt frá Öndverðanesi og hve langan tíma. Hinsvegar er fram- burður vitnanna innbyrðis og Ssamanborinn við framburð kærðs í talsverðu ósamræmi um það, hvenær dýpismælingarn- ar hafi verið gjörðar, hvernig þær hafi verið gjörðar, af hverj- um þær hafi verið gjörðar og hver niðurstaðan hefir orðið. 1076 Það er upplýst í málinu bæði með framburði kærðs og bátsmannsins, að hraði skipsins þær 55 mínútur, sem þeir telja, að þeir hafi siglt frá Öndverðanesi, er ágizkun, og það kemur beinlínis fram í framburði kærðs sjálfs, að skipið hafi einu sinni stanzað á þessari ferð til þess að gjöra dýpimæl- ingar. Með þvi að þessi staðarákvörðun kærðs og þess vitnis, sem nokkuð treysti sér til að segja um staðarákvörðunina, er byggð á ágizkun, fær dómarinn ekki séð, að þessar staðhæf- ingar geti á nokkurn hátt hnekkt hinum nákvæmu mælingum varðskipsins, sem að gjörðar eru með hinum beztu tækjum og af þaulæfðum mönnum, né skýrslu skipherrans, sem sýna, að skipið var svo langt fyrir innan landhelgislinuna, og verð- ur því að telja að með því sé fullsannað, að skip kærðs var að veiðum með botnvörpu innan landhelginnar rétt áður en það var tekið fast, kl. 7,27, árdegis í gær. Það er sannað í málinu, að kærður, sem ekki er upplýst að hafi áður brotið íslenzka fiskiveiðalöggjöl, hafi við hið um- rædda tækifæri brotið gegn ákvæðum 1. gr. laga nr. 5 frá 1920, og þykir refsing sú, er hann hefir tilunnið fyrir það samkv. 3. gr. laganna, sbr. við 1. gr. laga nr. 7 frá 11. april 1924, hæfilega ákveðin 12500 kr. sekt til Landhelgissjóðs Ís- lands, með tilliti til þess, að gengi íslenzkrar krónu er í dag, eftir upplýsingu frá Landsbankanum, að hún jafngildi 81,65 aur- um gulls, og komi 6 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinn- ar, ef hún verður ekki greidd innan viku frá birtingu dóms þessa. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í botnvörpungnum H. 64, St. Berlade, skal upptækt og and- virðið renna í sama sjóð. Loks greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Föstudaginn 17. maí 1929. Nr. 32/1929. Valdstjórnin (Lárus Jóhannesson) gegn Guðlaugi Brynjólfssyni (B. Þ. Johnson). Afengislagabrot. Dómur lögregluréttar Árnessýslu 4. jan. 1929: 1077 Ákærður, Guðlaugur Brynjólfsson, lyfsölumaður á Eyrarbakka, greiði 500 kr. í Menntamálasjóð, er afplánist með 31 dags einföldu fangelsi, svo og allan sakarkostnað. Hið ídæmda að greiða innan 14 daga frá birting dóms þessa og honum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Brot kærða, sem lýst er í hinum áfrýjaða dómi, er af undirdómaranum réttilega heimfært undir 21. gr. laga nr. 64, 7. maí 1928, og þykir refsing kærða hæti- lega ákveðin samkv. 38. gr. sömu laga 500 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 30 daga einföldu fangelsi, ef hún fæst eigi greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar, bæði í héraði og fyrir hæstarétti, þar með talin málflutn- ingslaun til sækjanda og verjanda hér í rétti, 50 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, Guðlaugur Brynjólfsson, greiði 500 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 30 daga ein- földu fangelsi, ef hún fæst eigi greidd innan 4 daga frá birtingu dóms þessa. Svo greiði kærði allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, mál- flutningsmannanna, Lárusar Jóhannessonar og Bjarna Þ. Johnson, 50 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför.að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með játning kærðs, Guðlaugs Brynjólfssonar, lyfsölumanns, sem veitir forstöðu lyfjabúðinni á Eyrarbakka, er sannað, að 69 1078 28. nóvbrm. f. árs skipaði hann, sem var sjúkur, vikapilti sín- um, Guðmundi Geir Ólafssyni, að afhenda Skúla Magnússyni lausamanni í Litlu-Sandvik, eina flösku og meinti með því venjulegan áfengisskammt, 210 gr. af spiritus concentratus. Var Skúla afhentur skammturinn, og gerðist hann svo drukkinn af, að hann lét öllum illum látum, er heim kom, og því kærði þetta húsbóndi hans Guðmundur Þorvarðarson hreppstjóri í Litlu-Sandvík. Brot kærðs, sem er 25 ára og hefir eigi áður sætt kæru fyrir afbrot, á undir 21. gr. áfengislaganna, og þykir refsing hans samkvæmt 38. gr. sömu laga hæfilega ákveðin 500 kr. sekt, er afplánist með 31 dags einföldu fangelsi. Svo greiði hann allan sakar kostnað. Á málinu hefir ekki orðið óhæfilegur dráttur. Miðvikudaginn 22. mai 1929. Nr. 34/1929. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Gísla Guðmundssyni (Pétur Magnússon). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 30. marz 1929: Kærður, Gísli Guðmundsson, sæti 14000.00 króna sekt til Landhelgissjóðs Íslands, er greiðist innan 10 daga frá lög- birtingu dóms þessa, ella sæti kærður einföldu fangelsi í 7 mánuði í stað sektarinnar. Svo greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Samkvæmt ástæðum hins áfrýjaða dóms, ber að staðfesta hann, þó þannig, að greiðslufrestur sektar- innar sé 30 dagar frá lögbirtingu dóms þessa, og að vararefsingin verði 8 mánaða einfalt fangelsi. Samkvæmt þessum úrslitum verður kærði að greiða 1079 allan kostnað af áfrýjun málsins, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar sé 30 dagar frá lögbirtingu dóms þessa, og að vararefsingin verði 8 mánaða einfalt fangelsi. Kærði, Gísli Guðmundsson, greiði allan áfrýj- unarkostnað málsins, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, hæsta- réttarmálflutningsmannanna, Sveinbjarnar Jóns- sonar og Péturs Magnússonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Gísla Guðmundssyni, skipstjóra, Garðastræti hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum landhelgislöggjafarinnar. Málavextir eru þannig eftir því sem upplýst er: Hinn 27. september 1927, kveðst Björgvin Þórarinsson bóndi í Krossavík í Þistilfirði hafa séð botnvörpung, svartan að lit, vera að veiðum, — sá vörpunni kastað og hana dregna upp aftur með fiski — undan Krossavík. Hann heldur að botn- vörpungurinn hafi verið um 300 faðma undan landi, og telur líklegt að ágizkun sín sé nærri lægi, þar sem hann sé vanur að gizka á vegalengdir. — Björgvin Þórarinsson kveðst þvi hafa tekið sjónauka og reynt að sjá nafn og númer togarans. Eftir mikla erfiðismuni kveðst hann að hann heldur, gegnum samandregið eða tvöfalt net, sem breitt var fyrir nafn og númer togarans, hafa séð nafnið „Otur< — >OOtur< RE. 245, allan septembermánuð 1927, hefir lagt fram útdrátt úr dagbók skipsins. Samkvæmt dagbókinni á skipið að hafa verið fyrir norðan Langanes dagana, 26. og 21. september. Kærður kveðst hafa verið að toga á Þistilfirð- inum umræddan dag, en neitar því eindregið að hala verið fyrir innan landhelgislinuna. — Í málinu hafa og verið leiddir sem vitni, Magnús Gunnar Guðmundsson, 1. stýrimaður á b/v. „Otur< og Erlendur Sigurðsson bátsmaður á botnvörpungn- um. — Báðir kveðast þeir muna eitir því, að botnvörpungur- inn var að veiðum á Þistilfirðinum umrædda daga. Magnús kveðst ekki muna hvar á Þistilfirðinum botnvörpungurinn hafi togað og hann kveðst ekki hafa orðið var við, að hann væri fyrir innan landhelgislinuna. Hann hefir þó alls ekki fengizt til að vinna eið að framburði sínum né breyta honum frá því, sem nú er sagt. Erlendur Sigurðsson kveður engan vafa geta leikið á því, að botnvörpungurinn hafi verið að veiðum mjög nærri 1081 landhelgislínunni umrædda daga, en telur hann þó ekki hafa verið fyrir innan línuna. Þegar hann hafi verið næst landi, hafi hann verið við vesturlandið, Melrakkasléttumegin, að hann minnir nokkuð langt fyrir innan Melrakkanes; en er vitninu var sýnt sjókortið í réttinum og að eftir þessum framburði þess hlyti botnvörpungurinn að hafa verið í landhelgi, kvaðst þetta vitni hafa álitið, að Melrakkanes væri allra yzti oddi Melrakkasléttunnar. Þetta vitni neitaði einnig að vinna eið að framburði sínum og fékkst þó ekki til að breyta honum. Dómarinn verður nú að telja það nægilega sannað í máli þessu, með framburði hinna þriggja vitna, sem unnið hafa eið að framburði sínum, og annað, sem fram hefir komið í þessu máli, styður mjög eindregið, að kærður, Gísli Guðmunds- son, hafi hinn 27. september 1927, verið að veiðum í land- helgi með botnvörpu á b!v. >Otur<, RE. 245, inni á Þistilfirði framundan Krossavík og Viðarvík. Með framannefndu framferði sínu hefir kærður brotið gegn 1. gr. laga nr. 5/1920, og þykir refsing sú, sem hann hefir til- unnið fyrir það, hætilega ákveðin eftir 3. gr. laganna, sbr. 1. gr. laga nr. 7 frá 11. apríl 1924, hæfilega ákveðin 14000 krónur, með tilliti til þess, að gengi íslenzkrar krónu er í dag, það eftir gefnum upplýsingum frá Landsbanka Íslands, að ein króna íslenzk jafngildir 81.70 aurum gulls, enda hefir kærður 8. október 1924, verið dæmdur í 4000 króna sekt í lögreglu- rétti Reykjavíkur, fyrir brot gegn ákvæðum landhelgislög- gjafarinnar, en frekari refsingu hefir hann ekki sætt, svo kunnugt sé. Sektin renni í Landhelgissjóð Íslands og greiðist innan 10 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 7 mánuði. Um upptöku afla og veiðarfæra er ekki að ræða, þar sem svo langt er um liðið síðan brotið var framið. Svo greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir orðið nokkur dráttur, og að því leyti, sem hann hefir orðið hér við embættið, stafar hann af annriki dómarans. 1082 Mánudaginn 27. mai 1929. Nr. 88/1928. Guðmundur Ólafsson, f. h. þrotabús Thor E. Tulinius (Guðm. Ólafsson) gegn hreppsnefnd Eskifjarðarhrepps (Lárus Fjeldsted). Lögtak fyrir útsvari. Úrskurður fógetaréttar Suður-Múlasýslu 8. júni 1928: Umbeðið lögtak á fram að fara. Dómur hæstaréttar. Með fógetaréttarúrskurði, gengnum 8. júní 1928, úrskurðaði fógetinn í Suður-Múlasýslu, eftir að aðiljar höfðu sótt og varið málið fyrir fógetaréttinum frá 12. okt. 1927 til 25. maí 1928, er ágreiningsefnið var tekið undir úrskurð, að lögtak skyldi fram fara hjá Thor E. Tulinius fyrir 6000 kr. útsvari, er hreppsnefnd- in í Eskifjarðarhreppi hafði lagt á hann fyrir sild- veiðar þar í hreppi sumarið 1923 og beiðst lögtaks á með bréfi, dags. 28. júli 1927. Samdægurs úrskurðinum, gjörði fógetinn lögtak fyrir útsvarinu í eignarhluta Tulinius's Í svokölluðu Lamb- eyrartúni, er virt hafði verið af fógetavottunum á 3500 kr. Var uppboð í hinni lögteknu eign síðan auglýst í Lögbirtingablaðinu, er útkom 20. sept. 1928, og skyldi uppboðið fara fram þann 27. okt. samæris. En eltir að uppboðið hafði verið auglýst, fékk þrotabú Tuliniuss, er hafði verið úrskurðaður gjald- þrota ai skiftadeild Sö- og Handelsrettens í Kaup- mannahöfn 29. maí 1928, uppboðinu frestað og álrýj- aði síðan lögtaksúrskurðinum og gjörðinni með stefnu, dags. 6. nóv. Í. á, að fengnu áfrýjunarleyfi 2. sm. 1083 Kreist áfrýjandi þess, að lögtaksúrskurðurinn og lögtaksgjörðin verði felld úr gildi, og honum tildæmd- ur málskostnaður fyrir hæstarétti. En stefndi, hrepps- nefndin í Eskifjarðarhreppi, sem fengið hefir gjafvörn og sér skipaðan talsmann hér í rétti, krefst hinsveg- ar staðfestingar úrskurðarins og gjörðarinnar og máls- kostnaðar sér til handa, eins og málið væri ekki rekið með gjafvörn af hans hendi. Áfrýjandi byggir ógildingarkröfu sína á því, að lög- taksúrskurðurinn og gjörðin hafi verið óheimil, af því að bú Tulinius's hafi verið tekið til gjaldþrotaskifta í Kaupmannahöfn, áður en lögtaksúrskurðurinn gekk, en hefir þó jafnframt kannast við það, að hvorki hafi gjaldþrotaúrskurðurinn verið birtur hér á landi, né heldur hafi búið gjört neinar ráðstafanir til að draga eignir Tulinius's hér undir skiftin, Íyr en það sneri sér til sýslumannsins í Suður-Múlasýslu, út af fyrneindri auglýsingu um uppboð á Lambeyrartúni. En 20. júní 1928 var innköllun til skuldheimtumanna birt í hinu opinbera auglýsingablaði Dana >Statstidende< og skyldu skuldheimtumenn segja til krafna sinna innan 4 mánaða. Stefndi hefir hinsvegar aðallega borið fyrir sig opið bréf 30. nóv. 1821. Að vísu á nefnt opið bréf ekki við aðrar fógeta- gjörðir, samkv. orðanna hljóðan, en kyrsetningar, en lögjöfnun þaðan og til lögtaks þykir heimil. Ög nú með því að requisitus hefir um langt skeið verið bú- settur erlendis, og er það enn, verður hann þegar af þeirri ástæðu að teljast útlendingur í þessu sam- bandi. En af þessu leiðir, að steinda var heimilt, samkv. niðurlagi neinds bréfs, að láta gjöra lögtak fyrir útsvarinu; 1084 Ber þvi að staðfesta hinn áfrýjaða úrskurð og löp- taksgjörðina. Samkv. þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða kaup hins skipaða talsmanns stefnda í hæstarétii, og þykir það hæfilega ákveðið 80 kr. Að öðru leyti á málskostnaður að íalla niður. Því dæmist rétt vera: Lögtaksúrskurðinum og lögtaksgjörðinni á að vera óraskað. Áfrýjandinn, Guðmundur Ólafsson, í. h. þrota- bús Thor E. Tulinius's, greiði, að viðlagðri aðför að lögum, kaup hins skipaða talsmanns stefnda, málflutningsmanns Lárusar Fjeldsted, en að öðru leyti fellur málskostnaður í hæstarétti niður. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Lögtaksúrskurður hefir verið birtur Snorra Jónssyni á Eski- firði, en þar sem gjörðarþoli lét mæta við þessa gjörð og leggja fram andsvör, virðist hann hafa tekið téða birtingu gilda. Umboðsmaður gjörðarþola hefir krafizt frávísunar máls- ins af þeirri ástæðu, að varnarþing gjörðarþola sé í Kaup- mannahöfn, en ekki á Eskifirði, en þar sem því er ómótmælt haldið fram af gjörðarbeiðanda, að gjörðarþoli eigi bæði fast- eign og lausafé hér á staðnum, á hann rétt á að fá aðstoð réttarins til að leita fullnægingar í téðum eignum fyrir kröfu sinni, ef hún annars er á rökum byggð, og verður því frá- visunarkrafan ekki tekin til greina. Í annan stað krefst umboðsmaður gjörðarþola þess, að lög- tak verði aðeins leyft fyrir 1800 kr., en það er sá hluti af útsvars- upphæðinni, sem gjörðarþoli hefir játað sig fúsan til að greiða. Telur hann hreppsnefnd Eskiljarðarhrepps hafa farið út fyrir takmörk þau, sem henni eru sett í lögum um niðurjöfnun auka- útsvara. Útsvar gjörðarþola nemi %, af tekjum þeim, sem það 1085 sé lagt á, og sé því útsvarsálagningin í raun og veru eignar- nám, sem hreppsnefndina skortir heimild til. Útsvar þetta er lagt á hagnað af síldveiði gjörðarþola á Eskifirði sumarið 1926. Telur umboðsmaður gjörðarþola þennan hagnað 9000 kr., án þess þó að leggja fram nokkra reikninga eða sundurliðaða skýrslu yfir þennan atvinnurekstur sinn, og hefir gjörðarbeiðandi fært talsverðar líkur fyrir því, að neító- hagnaður gjörðarþola hafi orðið miklu meiri. Það verður því ekki talið sannað í málinu, að hreppsnefndin hafi með því að leggja téðar 6000 kr. á gjörðarþola farið fram yfir þau takmörk, sem henni eru sett í lögum, enda þótt aukaútsvar þetta virðist mjög hátt, miðað við síldarafla gjörðarþola, og með því að útsvarsskyldu gjörðarþola á Eskifirði, téð sumar, er ekki mótmælt, verða framangreind mótmæli umboðsmanns hans ekki tekin til greina, heldur á umbeðið lögtak fram að ganga. Miðvikudaginn 29. maí 1929. Nr. 39/1928. H/f. Völundur (Lárus Fjeldsted) gegn hreppsnefnd Ólafsvíkurhrepps (Jón Ásbjörnsson). Skuldamál. Dómur gestaréttar Reykjavíkur 24. marz 1928: Stefnd, hreppsnefnd Ólafsvikurhrepps, í. h. þess hrepps, á að vera sýkn af kröfum stefnandans, h/fj. >Völundar< hér í bæn- um, í þessu máli, er. stefnandi á að greiða steindum 150 krónur í málskostnað innan þriggja sólarhringa frá lögbin- ingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Hin steinda hreppsnefnd hefir haldið því fram, að áfrýjandi hafi afhent Bræðrunum Proppé, en ekki stefndu timbrið til hafnargjörðarinnar, og hefir áfrýj- andi ekki hnekkt þessu. Einnig er það upplýst hér 1086 fyrir réttinum, að áfrýjandinn sendi stefndu ekki reikn- inginn yfir timbrið og krafði hana ekki um kaupverð þess fyr en 2 dögum eftir að birt hafði verið inn- köllun til skuldheimtumanna í þrotabúi Bræðranna Proppé, þ. e. 20. okt. 1927. Að þessu athuguðu verður að staðfesta sýknudóm gestaréttarins, af ástæðum þeim, sem teknar eru fram í dóminum. Eitir atvikum þykir rétt, að málskostnaður í héraði falli niður, en að áfrýjandi greiði steindu 200 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti. Því dæmist rétt vera: Hreppsnefnd Ólafsvíkurhrepps á sýkn að vera at kröfum áfrýjanda h/i. Völundar í máli þessu. Málskostnaður í héraði falli niður, en áfrýjandi greiði steindu 200 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rétti, að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir heimild í lögum nr. 59/1905 höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu útgefinni, 29. apríl 1927, af hluta- félaginu >Völundur< hér í bænum gegn hreppsnefnd Ólafsvíkur- hrepps í Snæfellsnessýslu, f. h. þess hrepps, til greiðslu á kr. 1350.73, ásamt 6 % ársvöxtum frá 1. júlí 1925 til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu með kr. 178.00. Hin steinda hreppsnefnd hefir krafizt algjörðrar sýknu af kröfum stefnanda í málinu og ríflega málskostnaðar hjá hon- um eftir mati réttarins. Málavextir eru þeir, að vorið 1925 bað hreppsnefnd Ólafs- víkurhrepps firmað >Bræðurnir Proppé< í Ólafsvík að útvega timbur til hafnargjörðarinnar þar. Varð firmað við þessari beiðni og fékk timbrið frá stefnanda. Kom það vestur 16. júni s. á. og fylgdi því reikningur, sömu upphæðar og dómkrafan, stílaður til hafnargjörðarinnar, en sendur firmanu, og var hann 1087 færður hafnargjörðinni til útgjalda s. d. í verzlunarbókum firmans. Vorið eða sumarið 1926 varð firmað >Bræðurnir Proppé: gjaldþrota. Sneri stefnandi sér þá fyrst til hreppsnefndar Ólafsvikurhrepps 25. október 1926, sendi henni reikning fyrir timbrinu og krafðist borgunar á honum. Hreppsnefndin svar- aði málaleitan þessari 19. nóvember 1926 á þá leið, að hún hefði greitt firmanu >Bræðurnir Proppé< npphæðina þegar eftir móttöku timbursins og greiddi hana ekki aftur, ódæmd. Höfðaði stefnandi mál þetta og hefir í því gjört réttarkröfur þær, er að framan greinir. Rétturinn verður nú að líta svo á, að þar sem stefnandi sendi firmanu >Bræðurmir Proppé<, en ekki steindum beint reikninginn fyrir timbrinu til hafnargjörðarinnar í Ólafsvík, þá hafi í því legið umboð til firmans til þess að heimta inn upphæð reikningsins og kvitta fyrir móttöku hennar, og þar sem það er ómótmælt, að stefndur hafi greitt firmanu reikn- ingsupphæðina, og steindandi sneri sér ekki til steinds um borgun á henni fyrri en nærri hálfu öðru ári á eftir að timbrið var látið af hendi og eftir að firmað var orðið gjaldþrota, verður eigi betur séð en að hann hafi fyrirgjört þeim rétti, sem hann í upphafi hafði til þess að krefja steindan um borg- un fyrir timbrið. Verður því að áliti réttarins að sýkna stefndan af kröfum stefnanda í málinu, og dæma hann til að greiða steindum málskostnað, er með hliðsjón af lágmarksgjaldskrá málaflutn- ingsmannafélagsins þykir hæfilega ákveðinn 150 krónur. Föstudaginn 31. maí 1929. Nr. 9/1929. Kári Ósland (Sveinbjörn Jónsson) gegn Sigurði Jónssyni o. fl., f.h. h/f. „Alda“ (Lárus Jóhannesson). Ábyrgð fyrir kaupgreiðslu. Dómur aukaréttar Seyðisfjarðarkaupstaðar 13. febr. 1928: Stefndu, kaupmennirnir, Sigurður Jónsson, Lars 1088 J. Imsland og Stefán Th. Jónsson, f. h. hí. >Alda<, eiga að vera sýknir ef kröfum stefnanda í þessu máli. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstaréttar með stefnu, dags. 23. jan. þ. á, samkvæmt áfrýjunarley i 15. s. m, og hetir áfrýjandi fengið gjafsókn og skip- aðan talsmann fyrir hæstarétti. Svo sem segir í hinum áfrýjaða dómi, réðist áfrýj- andi til sjóróðra að Skálum á Langanesi hjá Jörundi Þórðarsyni frá 1. júní til 30. sept. 1925 fyrir 300 kr. kaup á mánuði, auk ókeypis fæðis, þjónustu og tarcr aðra leiðina. Var um þetta gjörður skrillegur samn- ingur í Vestmannaeyjum 27. mai 1925, og hefir pro- kúristi h/f. >Aldac< ritað á samninginn, að hlutafélagið ábyrgist kaupgreiðsluna. Í lok "áðningartímans átti áfrýjandi mestallt kaupið innistandandi hjá Jörundi og fékk hann með gestaréttardómi Reykjavíkur dæmd- an til að greiða sér kaupeftirstöðvarnar, kr. 1197.30 og kr. 171.50 í málskostnað, en fjárnámsgjörð samkvæmt þessum dómi reyndist árangurslaus. Hefir áfrýjandi krafizt þess hér fyrir réttinum, að stefndi verði samkvæmt ábyrgðarskuldbindingu hans, dæmdur til að greiða sér báðar þessar upphæðir, eða samtals kr. 1368.80 með 5/, vöxtum frá sáttakæru- degi og málskostnað fyrir hæstarétti. Stefndi hefir hinsvegar krafizt sýknunar og máls- kostnaðar fyrir hæstarétti. Það er upplýst hér fyrir réttinum, að það heyrir undir atvinnurekstur stefnda, h/f. >AldaAldac á Seyðis- firði, greiði áfrýjanda Kára Ósland í Reykjavík, kr. 1368.80 með 5“, vöxtum frá 15. marz 1927 og til þess greitt verður. Svo greiði og stefndi áfrýjanda í málskostnað fyrir undirrétti og hæstarétti 300 kr, þar í talin málflutningslaun talsmanns áfrýjanda fyrir hæstarétti, málflutningsmanns Sveinbjörns Jóns- sonar, 80 kr. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað fyrir aukaréttinum með stefnu, útg. 4. april 1927, birtri 7. april s. á., af Jóni Jónssyni í Firði, Seyðisfirði, í. h. Kára Ósland, Banka- stræti 14 í Reykjavík, gegn kaupmönnunum, Sigurði Jónssyni, Lars J. Imsland og Stefáni Th. Jónssyni, í. h. h/f. *Alda<, Seyðis- firði, sem stjórnendum og eigendum félagsins, til greiðslu á kr. 1197.30, ásamt 5 ársvöxtum frá 22. júni 1926, til greiðslu- dags, áföllnum kostnaði kr. 171.50, innheimtulaunum samkvæmt lágmarksgjaldskrá málfærslumannafélags Íslands, sem nema kr. 150.75, og málskostnaði eftir mati dómarans. Stefndu hafa krafizt algjörðrar sýknunar af kröfum stefn- 1091 anda og sér dæmdan málskostnað samkvæmt framlögðum reikningi. Til vara hafa þeir gjört þá kröfu, að umstefnd upphæð verði færð niður um kr. 280.00. Málavextir eru þeir, að sumarið 1925 réðist umbjóðandi stefnanda til sjóróðra norður á Langanes hjá Jörundi nokkr- um Þórðarssyni frá Þverá með ráðningarsamningi, dags., 27. maí 1925. Með áritun á ráðningarsamning þennan tók framkvæmdarstjóri og prókúruhafi h/f. >Alda< á það einfalda ábyrgð á greiðslu umsamins kaups umbjóðanda stefnanda. Í lok ráðningartímans var hag stefnds Jörundar Þórðarsonar þannig varið, að hann gat ekki greitt umsamið kaup. Höfðaði því umbjóðandi stefnanda mál á hendur nefndum Jörundi Þórðarsyni fyrir gestarétti Reykjavíkur, og með dómi upp- kveðnum 30. júní 1926 var hann dæmdur til að greiða um- bjóðanda stefnanda þessa máls, umstefnda upphæð, ásamt vöxt. um og málskostnaði. Með fjárnámsgjörð, sem fram fór á Siglu- firði 9. ágúst 1926 reyndist greindur Jörundur með öllu eigna- laus, og af þeirri ástæðu hefir umbjóðandi stefnanda snúið sér til hf. >Alda< um greiðslu umstefndrar upphæðar, sem hann telur, að félagið beri ábyrgð á. Sýknukröfu sína í máli þessu byggja stefndu á þvi, að prókúruhafa félagsins hafi ekki verið heimilt að taka ábyrgð á kaupi umbjóðanda stefnanda á félagið, nema eitthvað kæmi á móti, svo ábyrgðarskuldbindingin gæti talizt í þágu rekstr- ar atvinnu félagsins. Hali því verið tilætlun prókúruhafars, að nefndur Jörundur Þórðarson hefði öll viðskifti sín við fé- lagið um sumarið eða ráðningartíma umbjóðanda stefnanda, og hafa steindu haldið því fram, að munnlegur samningur hafi verið gjörður um það atriði. Ennfremur hafa þeir stað- hæft, að fyrir prókúruhafa félagsins hafi viðskifti þessi verið veruleg forsenda fyrir ábyrgðinni, sem hún hlaut að falla og standa með. Þessu hefir stefnandi ekki mótmælt, heldur þvert á móti fallizt á það, að ábyrgðin muni hafa verið gefin í þeim til- gangi að sælast eltir viðskiftum þessum. Það er upplýst í málinu með játningu stefnanda Og Öðrum gögnum, að í ágúst um sumarið flutti nefndur Jörundur Þórðarson og menn hans, þar á méðal umbjóðandi stefnanda, úr húsum félagsins, þar sem þeir höfðu haft leigða íbúð og geymslu fyrir afla sinn. Fluttu þeir burtu fisk þann, er þeir 70 1092 höfðu aflað til þess tíma, og hættu öllum viðskiftum við h/f. >Alda<. Sagði þá prókúruhafi félagsins upp ábyrgðinni, eftir að hafa kvatt fyrir sig nefndan Jörund Þórðarson og menn þá, sem ábyrgðin náði til, og þar á meðal umbjóðanda stefnanda. Hefir stefnandi eindregið mótmælt því, að afturköllun þessi hafi verið bindandi fyrir umbjóðanda sinn, þar sem prókúru- hafi félagsins hafi „ekki getað rift ábyrgðina með þessum hætti að lögum. Á það hafa stefndu fallizt, en hinsvegar haldið þvi fram, að með því að hætta viðskiftunum við fé- lagið hafi aðalskuldari aukið að svo miklum mun áhættu fé- lagsins sen ábyrgðartaka, að ábyrgðin hafi fallið niður um leið og viðskiftunum var slitið. Þá hafa stefndu ennfremur haldið því fram, að hafi ábyrgðar- skuldbindingin ekki byggzt á viðskiftasamningi, hafi prókúru- hafi h/f. >Aldac< farið út fyrir takmörk umboðs sins, og ábyrgð- in þá frá upphafi verið ógild. Þessu til stuðnings hafa þeir vitnað til 25. gr. laga nr. 42, 18. nóvember 1903, og verður rétturinn að fallast á, að sérstæðar ábyrgðarskuldbindingar verði ekki taldar til „rekstrar atvinnu umbjóðanda prókúruhafa. Með skírskotun til framanritaðs verður rétturinn að líta svo á, að ofangreind ábyrgð, sem prókúruhafi h/f. >Alda< tók á félagið, sé niður fallin, og beri félagið þvi ekki ábyrgð á umstefndri kaupkröfu umbjóðanda stefnanda. Eiga því stefndu, f. h. h/f. >Alda<, að vera sýknir af kröfum stefnanda í máli þessu. Eitir atvikum þykir rétt, að málskostnaður falli niður. Mánudaginn 3. júní 1929 Nr. 36/1928. Réttvísin (Stefán Jóhann Stefánsson) gegn Pétri Oddssyni (Pétur Magnússon). Brot gegn 2. mgr. 99. gr., sbr. 47. og 103. gr. hegningar- laganna. Dómur aukaréttar Ísafjarðarsýslu 23. apríl 1928: Ákærður, Pétur Oddsson, sæti refsingu, 600 kr sekt, er renni í ríkissjóð, en sé sektin eigi greidd innan 30 daga frá 1093 lögbirtingu dómsins, afplánist hún með 34 daga einföldu fangelsi. Allan af málinu löglega leiddan og leiðandi kostnað greiði og ákærður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Að vísu var samkv. skýrslum þeim, sem aflað hefir verið eftir uppkvaðningu héraðsdómsins í máli þessu, meðal annars sérstaklega eftir útskrift af prófum Halldórs Júlíussonar sýslumanns, í svokölluðu kosn- ingasvikamáli úr Hnífsdal, engin ástæða til þess í lok síðasta prófs neinds sýslumanns í Bolungarvík, 8. nóv. 1927, að gruna Kristján hreppstjóra Ólafsson í Hóls- hreppi, sem nokkrir kjósendur höfðu kosið hjá við alþingiskosningarnar í júlí 1927, um að hann hefði gjörzt sekur um kosningarsvik þau, sem Halldór sýslu- maður hélt próf út af, sem commissiarius í Bolungar- vík, dagana 7. og 8. nóv. Báðir vottarnir að kosningu Friðbjargar Friðriks- dóttur, sem báða dagana hafði haldið því fram, að hún hefði sjálf útfyllt kjörseðil sinn hjá hreppstjóra, en ekki hreppstjóri fyrir hennar hönd, þær, frú Sig- þrúður Pálsdóttir og ungfrú Soffía Freygerður Þor- valdsdóttir, höfðu þá fyrir réttinum í öllum aðalatriðum afsannað framburð Friðbjargar, og að sama skapi styrkt skýran, ákveðinn og stöðugan framburð hrepp- stjóra, um að hann hefði útfyllt kjörseðil Friðbjargar eftir beiðni hennar. Og að því, er snertir framburð Sigurðar Vagns Magnússonar, manns Friðbjargar, sem að vísu fyrst hafði haldið hinu sama fram fyrir sitt leyti, en þó afturkallað það samstundis, og síðan stöðugt borið, að hreppstjóri hefði útfyllt sinn kjörseðil eftir beiðni 1094 sinni, þá hafði einnig það vitnið við kosningu Sigurð- ar, er náðzt hafði til áður en nefndu réttarhaldi sleit, og fyrir rétti staðfest skýrslu hreppstjóra og Sigurð- ar, um að hreppstjóri hefði aðstoðað Sigurð við kosn- inguna. Krafa rannsóknardómarans í lok réttarhaldsins í Bolungarvík 8. nóv. 1927, um tryggingu af hendi Kristjáns hreppstjóra fyrir návist hans, var því átyllu- laus. En bó að þessi ljóður væri á framkomu rannsóknar- dómarans, þá réttlætir hann ekki gjörðir ákærða gegn dómaranum, sem í öllum aðalatriðum er rétt lýst í forsendum hins áfrýjaða dóms. En með þeim athöfn- um þykir ákærði hafa gjörzt sekur um tilraun til að tálma því, að Kristján hreppstjóri Ólafsson yrði sett- ur Í gæzluvarðhald, er ekkert varð úr setningu trygg- ingarinnar fyrir návist hans. Brot ákærða heyrir þannig undir 2. mgr. 99, sbr. 47. gr. hegningarlag- anna. En framanskráð framkoma rannsóknardómarans, Halldórs sýslumanns Júlíussonar, verður jafnframt samkv. 103. gr. hegnl., að teljast ákærðum til svo mikilla málsbóta, að honum þykir eftir atvikum nægi- lega refsað með 100 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 10 daga einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. Samkv. þeim úrslitum verður ákærði að greiða kostnað sakarinnar, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talið málilutningskaup sækjanda og verjanda hér í rétti, 120 kr. til hvors. Það athugast, að málið var afgreitt til sækjanda 12. júní 1928, en hann, sem var erlendis um sumarið, sendi verjanda það 5. okt., er aftur sendi dómsmála- ráðuneytinu það 11. dez. með beiðni um, að ný Próf yrðu fyrirskipuð, en frá þeim tíma og þangað til 1095 22. apríl þ. á., hefir málið, að slepptum nokkrum tíma vestra vegna framhaldsprófs, samkv. umsögn verjanda, verið á vegum dómsmálaráðuneytisins. Enda þó að málið hafi þannig verið alllengi í vörzlum málflutn- ingsmannanna, þykir eftir atvikum mega við svo búið standa. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Pétur Oddsson, sæti 100 kr. sekt til ríkissjóðs, er afplánist með 10 daga einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þess. Ákærði greiði og allan kostnað sakarinnar, bæði í héraði og hæstarétti, meðal annars laun sækj- anda og verjanda hér í rétti, málflutningsmann- anna, Stefáns Jóh. Stefánssonar og Péturs Magnús- sonar, 120 kr. hvorum. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af réttvísinnar hálfu höfðað gegn Pétri Odds- syni, kaupmanni í Bolungarvík, fyrir brot á móti valdstjórninni. Atvik og tildrög málsins, upplýst sumpart með eigin játn- ingu ákærðs, sumpart á annan hátt, eru þau, er nú skal greina. Þann 8. nóvember í. á. var rannsóknardómari, commissiarius Halldór Kr. Júlíusson að þinga í Bolungarvík í máli út af meintum kosningasvikum í Hnifsdal við síðastliðnar alþingis- kosningar. Taldi hann grun falla á hreppstjóra Hólshrepps og fór fram á, að hann setti tryggingu, að upphæð 4000 kr., fyrir nærveru sinni. Í tilefni af því fór hreppstjóri, er eigi var svo efnum búinn, að hann af eigin rammleik gæti sett trygg- inguna, þess á leit við ákærðan, og að því er virðist við nokkra aðra borgara í Bolungarvík að setja tryggingu fyrir nærveru hans á staðnum. Tryggingarinnar krafðist commissiarius í 1096 réttarhaldi að aflokinni yfirheyrslu kl. ca. 6 e. h. greindan dag. En varðhaldsúrskurð kvað hann eigi upp yfir hreppstjóra. Þegar hreppstjóri bar upp erindi sitt við ákærðan, að hann setti umgetna tryggingu, þótti ákærðum eigi vera ástæða til þess og sendi boð til nokkurra helztu borgara kauptúnsins, tjáði þeim álit sitt, að eigi bæri að setja umgetna tryggingu fyrir nærveru hreppstjóra og mótmæla bæri, að hann yrði settur í gæzluvarðhald að eigi meira rannsökuðu máli, þareð hann væri sannfærður um sakleysi hans og bað þá verða sér samferða á fund commissiarii eða að húsi því, er hann dvaldi í, til þess að mótmæla þessu. 'Kl. tæplega 8 e. h. umræddan uag fór ákærður á Íund commissiarii og urðu ýmsir borgarar honum samferða að húsi því, er commissiarius bjó Í, Og megin- þorri þorpsbúa streymdi og að og staðnæmdist Íyrir framan húsið að því, er virðist í tilefni af greindri ráðstöfun ákærðs. En ákærður fór einn inn til commissiarii, tjáði honum, að hann ásamt fleiri borgurum neitaði að setja tryggingu fyrir nærveru hreppstjóra og sömuleiðis að þeir mótmæltu, að h:eppstjóri væri settur í gæzluvarðhald að eigi meira rannsökuðu máli. En commissiarius gaf í skyn, að hann myndi fara sínu fram og að komu hans myndi mega skilja sem mótþróa gegn embættis- starfi hans. Vildi commissiarius því setja rétt og fá erindi ákærðs og aðstöðu bókaða i réttinum, en réttarvottar þeir, er voru í för með commissiario, voru eigi viðstaddir. Vildi ákærður eigi, að réttur væri settur yfir honum í þessu skyni, en kvaðst skyldi gefa honum erindi sitt og afstöðu til málsins skriflega. Varð það að samkomulagi með ákærð- um og commissiario, að ákærður gæfi honum skriflega yfir- lýsingu um þetta. Samdi ákærður þá svofelda yfirlýsingu: „Ég undirritaður, Pétur Oddsson, kaupm. í Bolungarvik lýsi því yfir, að ég ásamt mörgum borgurum í Bolungarvík neita að setja tryggingu þá, sem setudómari Halldór Júlíusson heimtar að hreppstjóri Hólshrepps setji fyrir nærveru sinni hér á staðnum. Sömuleiðis neita ég því, ásamt sömu borgurum, að hreppstjórinn verði tekinn og settur í gæzluvarðhald að ekki meira rannsökuðu máli en orðið er, því álit okkar er, að hreppstjórinn sé algjörlega saklaus. Bolungarvik, Sn '27. Petur Oddsson:. 1097 Er ákærður hafði samið yfirlýsingu þessa, las hann hana fyrir commissiario, er lýsti yfir, að hann léti sér það nægja eða „léti það gott heita<. Gekk svo ákærður út í anddyrið, las yfirlýsinguna í heyranda hljóði fyrir mannsöfnuðinum, er stóð þar þéttskipaður úti fyrir og spurði hvort þeir væru samþykkir yfirlýsingunni, en mannsöfnuðurinn galt samþykki sitt við yfir- lýsingunni með því að rétta upp hendina. Áður en ákærður kom á fund commissiarii hafði com- missiarius pantað mótorbátsflutning til Ísafjarðar kl. 10 um kvöldið. Bátinn átti ákærður, og kveður hann, að formaður bátsins hafi komið að máli við sig og tjáð sér, að þareð útlit væri fyrir sjóveður næsta dag kæmi honum illa að fara seinna en kl. 9 um kvöldið. Kveðst ákærður hafa skýrt commissiario frá þessu, enda varð það úr, að commissiarius fór kl. 9 um kvöldið, en kveðst hafa gjört það fyrir fortölur ákærðs. Á tímabilinu frá kl. 8—9, meðan ákærður var inni hjá commissiario, stóð mannsöfnuðurinn úti fyrir og beið þar til commissiarius lagði af stað til Ísafjarðar. Fylgdi mannsöfnuð- urinn honum eftir til skips og skildi eigi við hann fyr en hann lét frá landi. Commissiarius hefir skýrt réttinum frá, að á greindu tíma- bili, meðan ákærður var á fundi hans, hafi verið svo að segja stöðugar sendiferðir inn í hús það, er commissiarius dvaldi í, og erindið hafi verið að fá að vita, hvenær hann færi og að ýta undir brottför hans. Það hefir þó eigi sannazt, að á þessu tímabili hafi nema einn íaður af mannsöfnuðinum komið inn til commissiarii í þessu skyni. En annar réttarvottanna, er stadd- ur var í anddyri hússins, kveðst hafa heyrt rétt eftir að mað- ur þessi kom út aftur, að einhver í mannþrönginni kallaði svofelld ummæli: „Ætlið þið nú eigi að fara að koma með hann eða >farið þið nú að koma með hanns, og leit vitnið svo á, að átt væri við commissiarius með ummælum þessum. En hver maðurinn var hefir eigi verið auðið að upplýsa, þar sem útidyrnar voru lokaðar. Likamlegu ofbeldi var commissiarius ekki beittur, hvorki af ákærðum né öðrum, og mannsöfnuðurinn, er beið rólega fyrir utan húsið, fylgdi á eftir commissiarii til skips með fullkom- inni kyrð, en um leið og landfestin var leyst úr Öldubrjótn- 1098 um, var henni, er var æði gildur kaðall, fleygt með nokkrum þjósti út á þilfar bátsins, rétt þar sem commissiarius stóð, en endi hans strauk með brjósti annars réttarvottarins, án þess að meiða hann. Eins og greint er að framan krafðist commissiarius, að hrepp- stjóri Hólshrepps setti tryggingu fyrir nærveru sinni, en eigi gerði hann það með úrskurði samkv. 61. gr. stjórnarskárinnar. Það framgengur og af réttarprófunum, að commissiarius hafði orð á því utan réttar, bæði við ákærðan og héraðslæknirinn í Hólshreppi, að hann teldi hreppstjóra sekan, en færði það eigi til þingbókar í úrskurði undir ábyrgð að lögum. Þegar ákærður kom á fund commissiarii og tjáði honum erindi sitt, varð brátt samkomulag um, að ákærður gæfi hon- um skriflega yfirlýsingu um erindi sitt, en eigi til réttarbókar eins og commissiarius ætlaðisttil í fyrstu, og commissiarius virðist hafa lýst því yfir í viðurvist ákærðs og héraðslæknis- ins í Hólshreppi, að hann þyriti eigi að halda fleiri réttarhöld í málinu í Bolungarvík, þareð hann teldi sekt hreppstjóra þegar nægilega upplýsta. Eins er það, að þegar ákærður tjáði commissiario, að það kæmi sér illa, ef hann eigi gæti lagt á stað kl. 9 um Kvöldið eða kl.t. fyr en commissiarius ætlaði í fyrstu, féllst hann á það og lagði af stað kl. 9. En þó svo virðist, að commissiarius hafi á yfirborðinu sjálf- ur ráðið gjörðum sínum umrætt kvöld, þá felst í yfirlýsingu ákærðs í sambandi við það, að hann kallar saman menn sér til aðstoðar, er leiðir til. þess, að allur þorri borgara kaup- túnsins safnast saman fyrir utan hús commissiarii, lætur þar í ljósi andúð sína gegn commissiario með því að gjalda jákvæði við yfirlýsingu ákærðs, bíður svo úti fyrir húsinu allt til commissiarius leggur al stað, að fyrirlagi ákærðs, fyr en hann ætlaði — ótvíræð ógnun um að aftra commissiario frá að fangelsa hreppstjóra, þó til framkvæmda kæmi eigi, enda virð- ist aðstaða commissiarii hafa verið slík, að hann hlaut að sjá það, að hann væri eigi frjáls athafna sinna og sá kostur vænstur að láta að orðum ákærðs. Með þessu atferli þykir ákærður, sem kominn er yfir Jög- aldur sakamanna og hefir kannast við, að hann sé frumkvöðuli verkraðarins, hafa brotið gegn 99. og 104., sbr.53. gr. hinna aim. borgaralegu hegningarlaga frá 25. júní 1869, og virðist hegn- ing hans, er áður hefir eigi sætt ákæru eða refsingu fyrir neitt lagabrot, sbr. 103. gr. ofangreindra laga hæfilega metin 600 kr. 1099 sekt, er renni í ríkissjóð, en sé sektin eigi greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dómsins, afplánist hún með 34 daga ein- földu fangelsi, samkv. lögum nr. 13, 1925. Svo greiði og ákærður allan af málinu leiddan og leiðandi kostnað, Það vottast að enginn Ónauðsynlegur dráttur hefir orðið á máli þessu og meðferð þess hefir verið lögleg. Föstudaginn 7. júní 1929. Nr. 10/1929. Olíuverzlun Íslands h/f. (Stefán Jóhann Stefánsson) gegn bæjarstjórn Ísafjarðar (Jón Ásbjörnsson). Útsvarsmál. Úrskurður fógetaréttar Ísafjarðar 5. jan. 1929: Umbeðið lögtak á fram að fara. Dómur hæstaréttar. Spurning sú, sem lögð hefir verið undir úrslit hæsta- réttar Í máli þessu, er, hvort atvinnurekstur áfrýjanda á Ísafirði árið 1928, hafi verið útsvarsskyldur þar samkv. 8. gr. a-lið í lögum nr. 46, 15. júní 1926. Hefir samningur áfrýjanda við Finn Jónsson, póst- meistara á Ísafirði, dags. 10. april 1928, um atvinnu- reksturinn, ásamt öðrum skjölum, verið lagður fram af nýju í hæstarétti, og samkvæmt gögnum þessum og öðru, sem upplýst er við flutning málsins í hæsta- rétti, eru málavextir þeir, er hér greinir. Á öndverðu árinu 1928 leigði áfrýjandi, sem er skrásett olíusölufirma hér á landi, með heimili og varnarþingi í Reykjavík, lóð á Ísafirði af bæjarstjórn- inni þar og sömuleiðis leigði áfrýjandi af öðrum olíu- geyma og nokkur önnur tæki, er á lóðinni voru. Setti 1100 áfrýjandi upp olíubirgðir á þessum stað og réði Finn Jónsson póstmeistara á Ísafirði sem sölumann olíunn- ar með áðurnefndum samningi. Segir svo Í samningi þessum, að sölumaður, er samningurinn nefnir um- boðsmann, skuli sjá um móttöku, afhendingu og geymslu varanna á olíustöðinni og ábyrgjast örugga gæzlu þeirra, en áfrýjandi sé eigandi birgða þeirra, sem þar eru á hverjum tíma, sem er, og hann ráði söluverði þeirra og söluskilmálum, þar á meðal hvern gjaldfrest megi veita viðskiftamönnum, og samkvæmt samningnum er sölumanni yfirleitt skylt að hlíta fyrirmælum áfrýjanda um olíusöluna. Ennfremur er svo tilskilið, að sölumaður skuli hafa sérstakt reikn- ingshald yfir viðskiftin, og séu allar bækur sölunnar, skrif og skjöl eign áfrýjanda, og skuli söluandvirði varanna jafnóðum og það kemur inn, greiðast inn á bankareikning áfrýjanda þar á staðnum, en sölumað- ur mánaðarlega gjöra skilagrein um söluna og kostn- aðinn. Olían var töl hverjum og einum, er kaupa vildi, án pöntunar fyrirfram. En það er ekki upplýst í mál- inu, hvort áfrýjandi eða sölumaðurinn hefir leyst borgarabréf til verzlunarrekstursins. Um launakjör sölumanns er svo ákveðið, að hann skuli fá fyrirfram ákveðna upphæð, eftir nánar tilteknum þunga þeirrar olíutegundar, er hann selur, til að greiða með sölu- kostnað, þóknun, innheimtulaun og skrifstofukostnað, þar með talin laun starfsmanna, ferðakostnaður, húsa- leiga, ljós, hiti og ritfangakostnaður. En allan annan kostnað við verzlunarreksturinn greiðir áfrýjandi. Það verður nú að líta svo á, að verzlunarrekstur átrýj- anda á Ísafirði árið 1928, er rekinn hefir verið með þeim hætti, sem hér hefir verið lýst, sé útsvarsskyld- ur þar, samkv. a-lið 8. gr. í lögum, nr. 46, 15. júní 1101 1926. Verður því samkvæmt kröfu stefnda að stað- festa hinn áfrýjaða fógetaréttarúrskurð. Eftir þessum úrslitum verður að dæma áfrýjanda til að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 150 kr. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða ógetaréttarúrskurði skal ó- raskað. Áfrýjandi, Olíuverzlun Íslands h/f., greiði stefnda, bæjarstjórn Ísafjarðar, 150 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti, að viðlagðri aðför að lögum Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Í september siðastliðum lagði niðurjöfnunarnefnd Ísafjarð- ar 700 kr. aukaútsvar á Olíuverzlun Íslands, hlutafélag, á verzlun þess með olíur árið 1928, en þareð verzlunin telur sig eigi útsvarsskylda, vildi hún eigi greiða útsvarið og hefir því verið krafizt lögtaks á þvi. Gjörðarþoli byggir útsvarsundanþágu sína Í málinu á því, að hann hafi eigi útbú á Ísafirði. heldur einungis umboðs- mann, er selji vöruna í consignation, eða að því, er ætla má, að umboðsmaðurinn selji vöruna í sínu nafni en fyrir reikning gjörðarþola og á hans ábyrgð, gegn ákveðnum sölulaunum. En á þetta verður eigi fallizt. Það er upplýst í málinu, að 27. febrúar í. á. tók gjörðar- þoli land af bænum á leigu gegn ákveðinni ársleigu, sem sé 700 kr. lágmarksleigu eða 25 aura gjaldi af hverri tunnu olíu, sem seld er, nemi það meiru en lágmarksleigan, ennfremur er það viðurkennt, að gjörðarþoli hefir tekið á leigu hjá Lands- verzlun Íslands olíugeyma og önnur tæki olíuverzlunar, er hún átti hér, og notað við atvinnurekstur sinn. Í málinu hefir Finnur Jónsson póstmeistari lagt fram samn- ing við gjörðarþola, dags. 9. okt. f. á. En þess er að gæta, að aukaútsvarið er lagt á í september Í. á., á starfrækslu gjörðar- 1102 þola þann tíma, sem liðinn var af árinu, eða áður en greind- ur samningur var gjörður, og kemur hann þvi eigi til greina í málinu. Að réttarins áliti er eigi neitt komið fram í málinu, er hnekki því, að gjörðarþoli hefir sjálfur látið reka hér umrædda atvinnu, er telja verður arðsamt fyrirtæki. Virðist því gjörðarþoli hafa haft hér heimilistasta atvinnustofnun, er niðurjöfnunarnefnd- inni var heimilt að jafna á aukaútsvari samkvæmt a-lið 8. gr. útsvarslaganna. Miðvikudaginn 12. júní 1929. Nr. 58/1927. Bæjarstjórn Ákureyrar (Pétur Magnússon) segn Verksmiðjufélaginu á Akureyri (Jón Ásbjörnsson). Skaðabætur m. m. vegna truflana á vatnsrennsli. Dómur aukaréttar Akureyrar 5. febr.1927: Kröfu gagnstefnanda, bæjarstjóra Jóns Sveinssonar, f. h. bæjarstjórn- ar Akureyrar, að Verksmiðjufélag Akureyrar >verði dæmt af öðrum þeim réttindum, er það telur sig hafa fengið með samn- ingi og afsali frá 1902<, vísast frá réttinum ex olficio. Af öðr- um þeim gagnkröfum, er gjörðar hafa verið í málinu, á aðal- stefnandi, Verksmiðjufélag Akureyrar, sýkn að vera. Réttur Verksmiðjufélags Akureyrar til truflunarlausra afnota af öllu vatnsafli úr Glerá, þar sem félagið hefir virkjað hana, viður- kennist. Bæjarstjórn Akureyrar greiði vegna Akureyrarbæjar, Verksmiðjufélagi Akureyrar skaðabætur fyrir tjón félagsins vegna truflana á vatnsrennsli Glerár af völdum rafveitu Akur- eyrar eftir mati tveggja dómkvaddra manna — þó ekki yfir kr. 12000 —, að geymdum rétti aðilja til að krefjast yfirmats samkvæmt þar að lútandi ákvæðum laga nr. 15 frá 1:23. Ennfremur greiði bæjarstjórn Akureyrar vegna Akureyrarbæjar Verksmiðjufélagi Akureyrar 50 krónur í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 15 sólarhringa frá löglegri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. 1103 Dómur hæstaréttar. Í máli þessu, sem jafnframt var gagnsóknarmál í héraði og ekki hefir verið gagnáfrýjað, en rekið hefir verið skriflega hér í rétti, samkv. 2. lið. 38. gr. hæsta- réttarlaganna, hefir áfrýjandi lýst því yfir, að hann sætti sig við úrslit héraðsdómsins í gagnsökinni, en hefir jafnframt krafizt þess, að úrslit dómsins um >truflunarlaus< afnot stefnda til handa á vatnsafli Glerár, þar sem stefndi virkjaði ána á sínum tíma og nú rekur verksmiðjuna >Gefjun<, verði ómerkt, og því atriði vísað frá héraðsdóminum, eða til vara, að hann verði sýknaður af þeirri kröfu. Jafnframt krefst áfrýjandi sýknu af skaðabótakröfu stefnda og máls- kostnaðar sér til handa fyrir báðum réttum. Stefndi krefst hinsvegar staðfestingar héraðsdómsins og máls- kostnaðar fyrir hæstarétti. Áfrýjandi, sem véfengir ekki rétt stefnda til vatns- atlsnotkunar í Glerá handa verksmiðju hans, byggir Ómerkingar- og frávisunarkröfu sína um ofannefnt ákvæði dómsins á því, að stefndi væri engu bættari, þó að hann fengi þannig lagaðan dóm, þar sem allt af mætti um það deila, eftir sem áður, hvort afnot steinda væri >truflunarlaus<, eða ekki. En þar sem ekki er unnt að girða fyrir það, að ágreiningur geti risið, jafnvel um dæmt atriði, þá verður ómerkingar- kröfu áfrýjanda, þegar af þeirri ástæðu ekki sinnt. Kröfu sína um sýknun, bæði af kröfu stefnda um truflunarlaus vatnsafnot og af skaðabótakröfunni, byggir áfrýjandi á því, að stefndi hafi ekki fengið heimild til einkaafnotaréttar af vatnsafli Glerár fyrir sínu landi, enda hafi stefndi ekki amast við byggingu rafmagnsstöðvar áfrýjanda 1922. Telur áfrýjandi það leiða af rétti sínum til rekstrar rafmagnstöðvarinnar 1104 ofar við ána, að stefndi geti ekki krafizt truflunar- lausra vatnsafnota fyrir verksmiðju sína neðar við ána, enda ósannað, að truflanir þær, er stefndi krefst bóta fyrir, séu að kenna rafmagnsstöðinni, eða að þær séu að öðru leyti svo lagaðar, að áfrýjanda beri að bæta fyrir þær. Steindi byggir rétt sinn til truflunarlausra afnota árvatnsins við verksmiðju sína á kaupsamningi og af- salsbréfi oddvita sýslunefndarinnar í Eyjafjarðarsýslu og bæjarstjórnarinnar á Akureyri, dags. 12. júlí og 4. dez. 1902, sem áfrýjandi hafi að vísu mótmælt í héraði, vegna aðildarskorts seljanda, en hafi ekki véfengt hér í rétti og bindi því áfrýjanda að því leyti. Í 1. gr. neinds kaupsamnings, sem styðst við sam- þykkt bæjarstjórnar Akureyrar 24. júní 1902, um að „kaupendur tóvélanna mættu auka vatnsleiðsluna eftir þörfum<, er kaupendunum, nú stefndu, heitinn „fullkominn réttur fyr og siðar til afnota vatns úr Glerá til stærri og minni verksmiðjureksturs<, Og í af- salinu er þeim afsöluð: „Stofnunin Tóvélar Eyfirðinga við Glerá (nú verksmiðjan Gefjun) til fullrar eignar og umráða<. Með hinum tilfærðu orðum úr kaupsamningnum og afsalinu fyrir verksmiðju stefnda, sem áfrýjandi ekki hefir mótmælt hér í rétti, verður nú að vísu ekki álitið, að stefnda hafi verið afsalaður einkaréttur til vatnsaflsnotkunar úr Glerá fyrir landi áfrýjanda, enda andmælti stefndi ekki byggingu ralmagnsstöðyar áfrýj- anda 1922. En hinsvegar verður að telja áfrýjanda skyldan til samkv. nýnefndum heimildum og grund- vallarreglum laga um notkun vatna að Íornu og nýju, að haga rekstri stöðvar sinnar Svo, að hann bagi ekki atvinnurekstur stefnda, enda viðurkennir áfrýj- andi það í síðari sókn sinni hér fyrir réttinum, að 1105 sefri virkjunin verði að taka fullt tillit til hinnar neðri. Það er sannað með eiðfestum framburði 7 vitna, að Gefjun hafi aðeins einusinni, áður en rafmagns- stöðin tók til starfa, haustið 1922, orðið að stöðva rekstur sinn vegna vatnsskorts, eða, eins og það er orðað í vitnaskýrslunum >vegna truflunar á aðrennslis- vatni til verksmiðjunnar úr Glerá<, og hafi það gjörzt í aftakafrosthörkunum Í janúar 1918, en aftur á móti hafi þetta >iðulegac komið fyrir Þöll árin< síðan raf- virkjan tók til starfa, stundum marga daga í einu. Þá er það sannað með eiðfestri réttarskýrslu 5 vitna, að það hafi aldrei komið fyrir áður en rafmagnstöðin tók til starfa, að Gefjun hafi orðið fyrir nokkrum truflunum, >vegna framburðar eða óhreininda í að- rennslisvatni úr Glerác, en aftur á móti hafi svo mikil brögð orðið að þessu haustið 1925, meðan uppi- stöðulón rafveitunnar var hreinsað og nokkurn tíma eftir það, að Gefjun >gat alls ekki gengið<, auk þess sem túrbína verksmiðjunnar hafi þá orðið fyrir >stór- skemmdum, hvað eftir annað, vegna *ramburðar í vatninu um langan tíma<. Áfrýjandi hafði undir rekstri máls.ns í héraði fengið 2 dómkvadda menn útnefnda, til þess að athuga og gela skýrslu um ásigkomulag og vatnsvirkjunartæki Gefjunar, sérstaklega um sandlokuútbúnað hennar. og útbúnað um innrennslisop Í aðrennslisskurðinum. Segja skoðunarmenn ristina, sem verja eigi aðrennslisskurð- inn fyrir möl og ís, >sæmilega útbúna<, en telja bilið milli stýflu og hreinsunarops uppistöðupolls verksmiðj- unnar, helzt til langt, og straumleiðina þar á milli ekki svo beina sem æskilegt væri. Sandlokuútbúnaðinn telja þeir og sæmilegan eftir stærð orkuversins. Þá hefir stefndi og undir rekstri málsins í héraði 1106 fengið 2 menn dómkvadda til þess að skoða og gefa álit sitt um stýflu og sandrásarútbúnað rafmagns- stöðvarinnar, sérstaklega með tilliti til þess, hvort út- búnaður rafmagnsstöðvarinnar, til að hindra óhreink- un vatnsins til skemmda fyrir Gefjuni, væri Í góðu lagi. Lýsa skoðunarmennirnir stýfluútbúnaði rafveitunnar svo, að aðeins litill hluti, '/6—!/1o, vatnsmagnsins fari í stærstu flóðum um botnrásina, hitt fari um flóð- og ísgáttir, er liggi 4—5 metrum hærra en botnrásin, og >lónið myndi því eiginlega stóra sandþróc. En eftir skýrslu rafveitunnar setjast árlega að í lóninu um 3000 m3 af framburði, sem skola þarf fram. Lýsa skoðunarmennirnir því yfir, að Gefjun fái nú hreinna vatn en áður alla aðra tíma en þá, er hreinsun Jóns- ins stendur yfir, en treysta sér ekki til að skera úr því, hvort hallkvæmt sé fyrir Gefjun að fá mestan hluta árframburðarins í einu (á 3—4 dögum) og hreinna vatn á öðrum tímum. Að sandrásarútbúnaði rafveitunnar finna skoðunarmennirnir ekki, enda telja þeir hann skifta litlu eða engu máli fyrir Gefjuni. Eftir framburði framan nefndra vitna um aðstöðu Gefjunar fyrir og eitir byggingu rafmagnsstöðvar- innar, verður að telja það sannað, að hún hefir breyzt til hins lakara eftir að stöðin tók til starfa, og gætir þess, eins og þegar er getið, með köflum í minna vatni og meiri framburði en áður. Enda er það upp- lýst, meðal annars með skýrslu forstöðumanns raf- magnsstöðvarinnar, að rafveitan stöðvar vatnið stund- um alveg, til að safna nægri orku til ljósatímans. Þá sézt það og á útdrætti úr dagbók rafveitunnar um hálfsmánaðartíma nokkru eftir nýár, hvort árið 1924 og 1925, að allmikill munur hefir verið á vatnsmagni því, er runnið hefir í gegnum vatnsvirki stöðvarinnar nefnd tímabil, þar sem vatnsmagnið hefir numið hæzt 1107 1645 lítrum á sekundu, en lægst 420 |, og stundum, klukkustundum saman og jafnvel meiri hluta dags, virðist hafa verið alstöðvað. Og um framburð árinnar er það sannað, að hann hafi sérstaklega orðið Gefjunni til mikils baga haustið 1925, þegar uppistöðulón rafveitunnar var hreinsað, þar sem hann þá bæði gjörhindraði gang verksmiðj- unnar um hríð og skemmdi auk þess turbinu hennar. Hvorntveggja örðugleikanna, oflítið vatn með köfl- um og ofmikinn framburð, verður samkv. framan- sögðu og lýsingu héraðsdómsins á þar að lútandi málavöxtum að kenna rekstri rafmagnsstöðvarinnar, enda er það sértsaklega upplýst, að rafveitan aðvar- aði ekki Gefjun fyrirfram um hreinsun safnþrór sinn- ar 1925, auk þess sem stýfluútbúnaði rafveitunnar var nokkuð áfátt, að dómi skoðunarmannanna. Það verður þannig að dæma áfrýjanda eins og gjört er í héraðsdóminum, til að bæta steinda þann skaða, sem hann hefir orðið fyrir af völdum rafmagns- stöðvar áfrýjanda, og er þá jafnframt að svo miklu leyti, sem unnt er, eftir þeim upplýsingum, sem liggja fyrir, lagður dómur á kröfu steinda um struflunar- laus vatnsafnot<, sem vitanlega á aðeins við trufi- anir af völdum áfrýjanda, og, þannig eftir eðli sínu, fremur er forsenda fyrir skaðabótakröfu stefnda en sjálfstæð krafa. Má þannig, að undanskildri beinni viðurkenningu á rétti stefnda til struflunarlausrac vatnsafnota, stað- festa hinn áfrýjaða dóm að niðurstöðu til, og verður þá jafnframt að skylda áfrýjanda til að greiða stefnda málskostnað fyrir hæstarétti, og er hann eftir atvik- um ákveðinn 300 kr. Það athugast, að ekki sést, að dómsgjörðirnar hafi 71 11C8 verið stimplaðar, enda þó að kvittað sé á þær fyrir stimpilmerkinu. Því dæmist rétt vera: Áfrýjandi, bæjarstjórn Akureyrar, greiði steinda, Verksmiðjufélagi Akureyrar, bætur samkv. mati tveggja dómkvaddra manna, — þó ekki yfir 12000 kr., og að áskildum rétti aðilja til yfirmats, samkv. vatnalögunum — fyrir tjón það, er steindi hefir beðið vegna truflunar á vatnsrennsli Glerár af völdum rafmagnsstöðvar áfrýjanda. Héraðsdóminum í gagnsökinni og málskostn- aðarákvæði hans skal Óraskað. Áfrýjandi greiði steinda 300 kr. málskostnað fyrir hæstarétti. Dómi þessum skal fullnægja að viðlagðri aðtör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er að því, er aðalsök snertir, höfðað með auka- réttarstefnu, dags. 5. dez. 1925, af stjórn Verksmiðjufélagsins á Akureyri gegn bæjarstjórn Akureyrar. Hefir aðalstefnandi gjört þær dómkröfur í málinu. 1. sað þvi verði slegið föstu með dóminum, að >Verk- smiðjufélag Akureyrar< hafi óskoraðan rétt til truflunar- lausra afnota af öllu vatnsafli úr Glerá, þar sem félagið hefir virkjað ána<, og „að bæjarstjórn Akureyrar, f. h. bæjarins, verði dæmd til að greiða >Verksmiðjufélaginu< skaðabætur, að upphæð kr. 18848.00 auk 5% ársvaxta p. a. frá sáttakærudegi, dags. 19. okt. 1925, til greiðsludags — eða til vara skaða- bætur eftir mati óvilhallra dómkvaddra manna, fyrir tjón félagsins til þess tíma vegna truflana á vatnsrennsli 1109 Glerár af völdum rafveitunnar.. Ennfremur, að stefndi verði dæmdur til að greiða málskostnað eftir reikningi eða eftir mati dómarans. Dómkröfur sínar að því, er snertir vatnsréttindi í Glerá, byggir aðalstefnandi á eignarheimild sinni — kaupsamningi, dags. 12. júlí 1902 og afsali, dags. 4. dez. s. á. — að >Tóvél- um Eyfirðinga<, þar sem Verksmiðjufélagi Akureyrar, er þá nefndist >Hið eyfirzka verksmiðjufélag<, var, auk >Tóvéla Ey- firðinga<, afsalað „fullkomnum rétti, fyr og síðar, til afnota af vatni úr Glerá til stærri og minni verksmiðjureksturs<, svo og að því, er snertir vatnsréttindi fyrir Bændagerðislandi, (er ligg- ur að Glerá að norðan) á dómi, uppkveðnum í aukarétti Eyja- fjarðarsýslu og Akureyrarkaupstaðar 11. dez. 1908, þar sem „Verksmiðjufélagið á Akureyric er sýknað af kröfum sækj- anda málsins, umboðsmanns eiganda Bændagerðis, er gengu í þá átt, að því yrði slegið íðstu með dómi, að Verksmiðju- félagið ætti engan rétt á að nota vatn úr Glerá fyrir Bænda- gerðislandi. Skaðabótakröfu sína byggir aðalstefnandi sum- part á því, að rafveita Akureyrar hafi truflað eðlilegt rennsli Glerár, stundum með því að stýfla alveg Íyrir vatnið, sum- part á því, að rafveitan hafi óhreinkað vatn árinnar með þvi að láta hana flytja frá sér leir, möl og sand, en þetta hvort- tveggja hafi valdið truflunum á klæðaverksmiðju hans >Gefjun:, er honum beri bætur fyrir frá Akureyrarbæ, sem eiganda raf- veitunnar. Hefir umboðsmaður aðalstefnanda lagt fram í mál- inu sundurliðaðan reikning yfir tjón það, er aðalstefnandi tel- ur sig hafa beðið, að upphæð kr. 18848.00. En síðar undir rekstri málsins hefir hann fært þessa skaðabótakröfu aðal- stefnanda niður í kr. 12000.00. Umboðsmaður aðalstefnanda hefir mótmælt kröfum þeim, sem gjörðar eru í aðalsök, öllum í heild og hverri einstakri. Krefst hann fyrst og fremst, að málinu >verði vísað frá dómi, „í það minnsta fyrra atriði stefnunnar um réttinn til virkjunar og eignarrétts yfir Glerás. Byggir hann frávísunarkröfur sinar á því, að um áramótin 1923 og 1924 hafi verið gjörður samningur um þessi atriði milli *Verksmiðjufélags Akureyrar< og bæjarstjórnar Akureyrar, og hafi í þeim samningi verið ákveðið, að ágreiningi útaf honum skyldi ráðið til lykta af >Gerðardómi Verkfræðir ga- félags Íslands<. Samkvæmt þessu heyri málið ekki undir h na almennu dómstóla. Í annan stað heldur umboðsmaður að s- 71 1110 stefnda því fram, að >Verksmiðjufélagið< hafi aldrei löglega eignazt vatnsréttindi í Glerá, og geti því ekki verið um skaðabætur að ræða vegna skerðingar á vatnsréttindum, sem Verksmiðjufélagið hafi aldrei átt. Auk þessa hafi aldrei verið um neinar truflanir að ræða af völdum rafveitunnar, heldur hafi þær >orsakazt af völdum náttúrunnar og illum útbúnaði Gefjunnar<. Loks krefst umboðsmaður aðalstefnda þess, að aðalstefndur verði sýknaður af öllum kröfum aðalstefnanda, en aðalstefnandi verði dæmdur til að greiða málskostnað eftir mati réttarins. Þá hefir umboðsmaður aðalstefnda gagnstefnt.i málinu með gagnstefnu, dags. 9. júlí 1926. Gjörir hann þar þær réttarkröf- ur f. h. aðalstefnda, a. >að Akureyrarbæ verði tildæmdur eignarréttur að !/s — einum sjötta hluta — í >Tóvélum Eyfirðinga<, er nú bera nafnið >Klæðaverksmiðjan Gefjun<, eða skuldlausri eign verksmiðjunnar, sem nú er kr. 41800.00, sömuleiðis, b. >að Verksmiðjufélagið verði dæmt af öllum vatnsréttind- um í Glerá fyrir landi Stóra-Eyrarlands<, og c. >öllum lóðarréttindum, að undanteknum $/6 hlutum þeirr- ar lóðar, er gömlu tóvélahúsin stóðu á<. Ennfremur, d. >að Verksmiðjufélagið á Akureyri verði dæmt til að rifa niður hinn uppsteypta og lokaða skurð, er um getur í sáttakæru, hvenær sem þess kynni að verða krafizta. Og loks, e. „að félagið verði dæmt af öðrum þeim réttindum, sem það telur sig hafa fengið með samningi og afsali frá 1902. f. >Í öðru lagi, að Verksmiðjufélagið á Akureyri verði dæmt til að greiða Akureyrarbæ kr. 4000.00 sem endur- gjald fyrir allt byggingarefni og annað jarðvegsefni, sem félagið fyr og siðar hetir tekið úr landi bæjarins til bygg- inga og annara mannvirkja verksmiðjunnar, og sem skaða- bætur, fyrir það, að Gefjunnarlækurinn — frárennslisskurð- ur verksmiðjunnar — hefir iðulega í stórhriðum og frostum flætt innyfir Oddeyrina, svo að bærinn hefir orðið að veita honum burt með framræslu í skurðum og síkjum. Loks hefir gagnstefnandi (þ. e. umboðsmaður aðalstefnda) krafizt þess, að Akureyrarbæ verði tildæmdur málskostnaður í gagnsakarmálinu að skaðlausu, samkv. reikningi eða eftir réttarins mati. 1111 Gagnsteindur (þ. e. umboðsmaður aðalstefnanda) hefir hins- vegar krafizt þess, að aðalstefnandi verði dæmdur sýkn af öll- um kröfum gagnstefnanda í gagnsakarmálinu. Vísar til eignar- heimildar Verksmiðjufélags Akureyrar, kaupsamningsins og afsalsins frá 1902, sem sé og hafi verið fullkomlega löglegt, og auk þess sé Verksmiðjufélagið nú búið að vinna eignar- hefð á hinum umþrættu eignum og réttindum. Þá hefir gagn- steindur og krafizt þess, að aðalstefndur verði dæmdur til að greiða málsvarnarkostnað í gagnsakarmálinu eftir mati dóm- arans. Að því, er snertir formhlið málsins, kemur krafa umboðs- manns aðalstefnda um frávísun aðalsakar, vegna þess að sakarefnið heyri undir gjörðardóm, en ekki undir úrskurð hinna almennu dómstóla, ein til greina. Kemur þá til álita, hvort uppkast það að samningi milli aðilja málsins, er gjört var um áramótin 1923 og 1924, og umgetur hér að framan, hafi nokkurn tíma fengið samningsgildi fyrir löglegt samþykki beggja aðilja. Umboðsmaður aðalstefnanda hefir upplýst, að umbjóðandi sinn hafi verið reiðubúinn að samþykkja samnings- uppkastið óbreytt, ef bæjarstjórn hefði gjört slíkt hið sama. En bæjarstjórn hafi ekki viljað samþykkja samningsuppkastið óbreytt, heldur samþykkt það með athugasemd, sem hafi falið í sér viðbótarákvæði eða fyrirvara, er frá sjónarmiði aðal- stefnanda kom beint í bága við aðalefni og tilgang samn- ingsuppkastsins, og sem gjörði samningsuppkastið með >athuga- semd< bæjarstjórnarinnar, eins og það var samþykkt af henni, allskostar óaðgengilegt fyrir Verksmiðjufélagið. Að vísu hafi stjórn Verksmiðjufélagsins undirritað samningsuppkastið með fyrirvaranum heima hjá sér, til þess að hata það tilbúið til afhendingar, ef bæjarstjórnin, þrátt fyrir „athugasemd: sína, uppfyllti hin upprunalegu skilyrði samningsuppkastsins, um að byggja mölunarstýflu í Glerá hjá Rangárvöllum, en aldrei „látið það frá sér“, og sé því ekki um neitt samþykki að ræða af hendi aðalstefnanda. Það sézt á afriti því af samningsupp- kastinu, er umboðsmaður aðalstefnda hefir lagt fram í málinu, að bæjarstjórn hefir samþykkt samningsuppkastið með athuga- semd, eins og umboðsmaður aðalstefnanda hefir haldið fram. Í annan stað hefir umboðsmaður aðalstefnda, hvorki sannað né fært fram líkur fyrir, að aðalstefnandi hafi samþykkt form- lega, þ. e. undirritað og látið frá sér, samningsuppkastið, eins og það kom frá bæjarstjórn Akureyrar, og getur því ekki 1112 komið til mála að játa því gildi gegn mótmælum mótpartsins. Leiðir af þessu, að frávísunarkrafa umboðsmanns aðalstefnda, er byggist á því, að samningsuppkastið hafi verið samþykkt af báðum aðiljum, og sé núgildur samningur, getur ekki orðið tekin til greina. Að því, er snertir efnisatriði aðalsakar og gagnsakar, virðist óhjákvæmilegt að taka fyrst til athugunar gagnkröfur gagn- stefnanda. Skulu þær teknar í sömu röð sem í stefnunni, og hver umsagnarliður fyrir sig auðkenndur bókstaf (a.—f.), á sama hátt og kröfurnar eru sjálfar auðkenndar hér að framan. Kem- ur þá fyrst til álita, hvort sala >Tóvélanna< 1902 hafi verið lögleg að því, er Akureyrarbæ snertir, en þessu er, eins og áður hefir verið tekið fram, neitað af gagnstefnanda (umboðs- manni aðalstefnds). a. Það er upplýst í málinu, að upphaflega hafi bæjarstjórn Akureyrar leitað leyfis landshöfðingja, til þess að taka lán til „Tóvélanna< í félagi við sýslunefnd Eyjafjarðarsýslu, en þessa leyfis verið synjað. Svo virðist sem sýslunefnd hafi þá ein tekið lánið, og Eyjafjarðarsýsla hafi að formi til verið einka- eigandi >Tóvélanna<. Þessu er haldið fram af umboðsmanni aðalstefnanda og eigi beinlínis mótmælt af umboðsmanni aðal- stefnda, en veðbókarvottorð, er hefði getað tekið af öll tvi- mæli um þetta atriði, hefir ekki verið lagt fram í málinu. Hinsvegar virðist Akureyrarbær hafa staðið á bak við sem eig- andi að !/6 hluta >Tóvélanna< og að bæjarstjórn hafi afhent sýslunefnd Eyjafjarðarsýslu skuldabréf fyrir tilsvarandi hluta af „láninu til Tóvélanna<. Hafi nú svo verið í raun og veru, að Eyjafjarðarsýsla væri að formi til einkaeigandi vélanna, liggur það í augum uppi, að samþykki sýslunefndar einnar saman, með samþykki >Amtráðs Norðuramtsins<, nægði til sölunnar svo gild væri, án þess að samþykki bæjarstjórnar Akureyrar og landshöfðingja, hennar vegna, kæmi til. Hafi hinsvegar Eyja- fjarðarsýsla ekki verið einkaeigandi >Tóvélanna< að formi til, heldur einnig Akureyrarbær að '/s hluta þeirra, virðist jafn- augljóst, að lögleg sala, að því, er þann hluta snertir, gat ekki farið fram, svo að löglegt væri, án samþykkis bæði bæjar- stjórnar og landshöfðingja. Þessari skoðun hefir og umboðs- maður aðalstefnda haldið fram i málinu öðrum þræði. Hins- vegar hafa 2 nefndir, kosnar af bæjarstjórn í júlí og dezem- ber 1905, til þess sérstaklega að athuga, hvort kaupsamning- urinn og afsalið frá 1902 væri gilt, að því er Akureyrarbæ 1113 snertir, komizt að þeirri niðurstöðu, að samþykki bæjarstjórn- ar einnar saman, hefði verið nægilegt. Héraðlútandi ummæli eru svo að segja nákvæmlega eins í álitsskjölum beggja nefndanna, og eru sýnilega tekin upp í hið síðara úr því fyrra. Mætti því einu gilda úr hvoru álitsskjalinu tilvitnunin væri tekin, en þar sem umboðsmaður aðalstefinda hefir lýst þvi yfir, um leið og hann lagði fram álitsskjal nefndar þeirrar, er síðar fjallaði um málið, að álitsskjal þetta hafi verið >á sin- um tíma samþykkt af bæjarstjórn, og, að hann >geri innihald þess að sínum orðum>, skal tilvitnun tekin úr álitsskjali þeirr- ar nefndar. Nefndinni farast þannig orð: — >Eins og þegar er fráskýrt, hafði landshöfðingi aldrei samþykkt, að bæjarfélag Akureyrar tæki lán til Tóvélanna, bæjarfulltrúarnir hafa því hlotið að taka á sig ábyrgðina gagnvart sýslunni, annað- hvort prívat eða á ólöglegan hátt, og útgjöld þar af leiðandi frá bæjarfélaginu verið liðin, en aldrei leyfð formlega. Af þess- um ástæðum hlaut bæjarstjórnin án samþykkis landshöfðingja að hafa rétt til að afsala frá sér þeim rétti í Tóvélafyrir- tækinu, er það hafði á nefndan hátt eignazt<.... Hér greind ummæli, sem umboðsmaður aðalsteinda hefir gjört að sinum, sýna, að bæjarstjórn Akureyrar hefir litið svo á og gjörir enn, að samþykki landshöfðingja hafi ekki þurft til þess, að sala þess hluta, er bærinn taldi sig eiga í Tóvélanna<, og þurfti þá samþykki bæði bæjarstjórnar og landshöfðingja til þess, að lögmælt sala hans gæti farið fram, eða það átti hann ekki og hafði þá vitanlega heldur ekkert atkvæði um söluna. Nú ris sú spurning, hvort Akureyrarbær hafi gefað verið orðinn löglegur og formlegur eigandi hins umdeilda hluta Tóvélanna, þegar salan fór fram 1902, og sér rétturinn ekkert því til fyrirstöðu, að svo kunni að hafa verið. Að vísu þarf engum blöðum um það að fletta, eftir þvi sem upplýst er i málinu, að eignarréttaröflun bæjar- stjórnarinnar, f. h. bæjarins á '/s hluta *Tóvélanna< með því 1114 að gefa án lögmæts leyfis út skuldabréf fyrir sömu upphæð og '/e hluta >Tóvélalánsins< nam, var ólögleg samkv. ákvæð- um 28. gr. laga um bæjarstjórn á Akureyri frá 8. okt. 1883. Hinsvegar verður að telja líklegt, að reikningur bæjarins, sem sendur skyldi landshöfðingja fyrir lok septembermánaðar ár hvert, samkv. 30. gr. sömu laga, eða aðrar skýrslur frá bæn- um til landshöfðingja hafi haft að geyma frásögn um útgáfu skuldabréfanna. Samkvæmt sömu grein var landshöfðingja skylt að gjöra reka að því að fá ólöglegum eða lögbönnuð- um gjörðum bæjarstjórnarinnar hrundið eða færðar í rétt horf. Þessi skylda landshöfðingja gat þó að réttarins áliti ekki náð til þeirra athafna bæjarstjórnarinnar, er voru ólöglegar fyrir það eitt, að leyfi landshöfðingja hafði ekki verið fengið til þeirra, því landshöfðingja hlaut að vera rétt og Í sjálfsvald sett að samþykkja ráðstöfun eftir á, annaðhvort berum orð- um eða með þögn og athafnaleysi, er hann gat leyft fyrir- fram, ef þess hefði verið leitað, jafnvel þótt hann hefði áður synjað leyfis til samskonar ráðstöfunar. Á þennan hátt gat Akureyrarbær hafa öðlast löglegan eignarrétt á hinum oft- nefnda !e hluta Tóvélanna, þó til þeirrar eignarréttaröflunar væri í upphafi stofnað á ólöglegan hátt. Þá er og augljóst, að sömu rök gilda að því, er snertir sölu Tóvélanna 1902. Þó þarf ekki að því, er hana snertir, að leita gagns um það, hvort landshöfðingi (stjórnarráðið) hafi fengið vitneskju um söluna. Með bréfi oddvita bæjarstjórnarinnar, dags. 20. júlí 1905 og meðfylgjandi fylgiskjölum, er frammi liggja í málinn, er stjórnar- ráðinu ekki aðeins tilkynnt salan, heldur er þess beinlínis beiðst, að nefndum fylgiskjölum verði >synjað staðfestingar, sem með tilliti til innihalds nefndra skjala, getur ekki skilizt, á annan veg en sem áskorun um að samþykkja ekki sölu tóvélanna að þvi, er Akureyrarbæ snertir. Ekkert hefir komið fram í málinu, er bendi í þá átt, að stjórnarráðið hafi sinnt þessu að nokkru eða gjört nokkrar ráðstafanir til þess að rifta sölunni, og virðist því einsætt að álykta, að engu slíku sé til að dreifa. Er þá fyrst fyrir hendi sú hugsanlega skýring, að stjórnarráðið hafi litið þannig á, að Ákureyrarbær hafi aldrei verið löglegur eigandi neins hluta „Tóvélanna<, og samþykki eða synjun hans því alls ekki komið til greina við söluna. Í annan stað — hafi stjórnarráðið skoðað bæinn sem lögleg- an eiganda — liggur næst að líta svo á, að það hafi með þögn sinni og athafnaleysi samþykkt söluna, enda talið bæjar- 1115 stjórn vera búna að því að sínu leyti. Þriðja leiðin er og hugsanleg, sú sem sé, að stjórnarráðið hafi að vísu talið bæ- inn hafa verið löglegan eiganda, en framið þá lögleysu að samþykkja söluna á þann hátt, sem áður segir, án þess að bæjarstjórn hefði áður samþykkt hana eða m. ö. o., vikizt undan þeirri lögmæltu skyldu sinni >að gjöra þær ráðstafanir, er við þyrfti<, til þess að fá afsali oddvita bæjarstjórnarinnar riftað. Skal nú loks þetta síðasttalda atvik athugað sérstak- lega, því um það hefir ágreiningurinn og óvissan jafnan snúist, hvort bæjarstjórn hafi samþykkt söluna að sínu leyti. Umboðsmaður aðalstefnda hefir mótmælt því mjög ákveðið, að bæjarstjórn Akureyrar hafi nokkurntíma samþykkt sölu „Tóvélanna<. Bæjarstjórnarneindir þær, sem fjölluðu um málið 1905, komust og að sömu niðurstöðu. Og umboðsmaður aðal- stefnanda hefir hvorki getað sannað né leitt líkur að því, að slík samþykkt hafi verið gjörð formlega og berum orðum. Hinsvegar sýna skjöl, er lögð hafa verið fram í málinu, að bæjarstjórnin hefir sýnt ótvíræðan söluvilja. Samkv. þeim skjölum eru afskifti bæjarstjórnarinnar af sölunni í stuttu máli þessi: — Á bæjarstjórnarfundi 1. apríl 1902 voru kosnir 2 bæjarfulltrúar >til að mæta á næsta sýslufundi bæjarins vegna við umræður í tóvélamálinu<. 8. apríl s. á. mæta þeir á sýslufundi, þar sem ákveðið var að gefa vélarnar falar fyrir ákveðið verð. Skrifaði annar bæjarfulltrúinn við það tækifæri athugasemd um það í sýslufundargjörðina, að hann væri söl- unni samþykkur, en þætti hið tiltekna verð 1000 krónum of lágt. Síðar á sama sýslufundi kom fram ákveðið tilboð í >Tó- vélarnar“, er skyldi standa til 1. júlí s. á. Voru framanumgetnir bæjarfulltrúar báðir staddir á þeim fundi. Var þá samþykkt að „auglýsa vélarnar til sölu og heimta tilboð fyrir 15. júni n. k.c. Að því loknu skrifa báðir bæjarfulltrúarnir undir hér að lútandi bókun í sýslufundargjörðinni athugasemdalaust. Á bæjarstjórnarfundi 10. júní s. á. eru sömu menn aftur kosnir „til að mæta á sýslufundi í tóvélamálinu<. Var aukasýslufund- ur haldinn 23. júní til þess að taka ákvörðun um sölu >Tóvél- annas. Voru hinir kjörnu bæjarstjórnarfulltrúar mættir á þeim fundi. Í bókun sýslunefndar hér að lútandi segir svo: — >Fyrir hönd kaupenda mætti á fundinum Fr. Kristjánsson og stóð við fyrra tilboð, þó með því skilyrði, að stofnunin heiði rétt til þess ókeypis að auka vatnsleiðsluna eftir því, sem ráðgjört var viðvíkjandi stækkun hennar í vetur, þegar fyrst var talað 1116 um kaupin og sömuleiðis að stofnuninni fylgdi nægileg lóð, svo sem 112—2 dagsláttur, er sé afhent með ákveðnum um- merkjum. Daginn eftir var haldinn bæjarstjórnarfundur og þar samþykkt >að láta tóvinnuvélarnar fá 1200 ferfaðma stóra lóð..... < og; >að kaupendur tóvélanna mættu auka vatns- leiðsluna eftir þörfum<. Að fenginni þessari samþykkt, var sala tóvélanna samþykkt á sýslufundi sama dag. Þar sem Akureyrarbær taldi sig eiganda að '/s hluta „Tó- vélanna< virðist það ofur eðlileg ráðstöfun, að bæjarstjórn kysi menn úr sínum hóp, til þess >að mæta á sýslufundi við umræður í tóvélamálinu<. Það virðist og hafa verið hentug- asta leiðin til þess að fá áreiðanlegar upplýsingar um það, sem þar gjörðist í málinu. En annað eða meira en að >mæta við umræður í tóvélamálinu<, og eftir atvikum — að fengnu leyfi — taka þátt í þeim og síðan skýra bæjarstjórn frá hvað gjörzt hefði, gátu þessir menn ekki gjört. Atkvæðisrétt um málið á sýslufundinum höfðu þeir vitanlega ekki. Bæjarfull- trúarnir tveir eru staddir á sýslufundi, þegar kauptilboð það, er að lokum var samþykkt, fyrst kom fram. Virðist sjálfgefið, að þeir hafi síðan skýrt frá því kauptilboði á bæjarstjórnar- fundi. Sömu fulltrúar eru enn staddir á sýslufundi 23, júní s. á., þar sem „staðið er við< sama kauptilboð, þó með því nýja skilyrði, að Akureyrarbær láti af hendi aukin vatnsrétt- indi (afnotaréttindi) og lóð. Loks eru sömu bæjarstjórnarfull- trúar staddir á bæjarstjórnarfundi 24. s. m., þar sem samþykkt er að láta vatnsréttindin og lóðina af hendi (að vísu minni lóð en um var beðið), og virðist því með öllu vafalaust, að bæjarstjórnin hafi haft fulla vitneskju um kauptilboðið og bein- línis samþykkt að láta vatnsréttindin og lóðina at hendi til þess að salan gæti farið fram, enda er í samþykkt bæjar- stjórnarinnar beinlinis talað um >kaupendur<, eins og salan væri þegar afráðin, en ekki um væntanlega kaupendur, sem þó virðist hafa legið beinna við. Verður rétturinn því að lita svo á, að hér sé um svo ákveðna viljayfirlýsingu að ræða af hendi bæjarstjórnarinnar í þá átt að hún væri samþykk sölu tóvélanna, að ekki gæti komið til mála að dæma söluna ógilda vegna samþykkisskorts, þó „formleg fundarsamþykkt um söluna hafi ekki verið gjörð. Leiðir þegar af þessu í sam- bandi við það, sem.áður hefir verið tekið fram um eftirfarandi samþykki (þ. e. þögn og athafnaleysi) landshöfðingja og stjórnarráðsins, að krafa gagnstefnanda til '/ hluta >Klæða- 1117 verksmiðjunnar Gefjun< eða 1/6 hluta skuldlausra eigna Verk- smiðjufélags Akureyrar, eins og þær eru nú, verður ekki tekin til greina. Í öðru lagi verður að telja nefnda gagnkröfu órétt- mæta vegna þess, að samkv. því, sem upplýst er í málinu, er langmest af núverandi eignum Verksmiðjufélags Akureyr- ar nýjar eignir, sem ekki voru til 1902; nýjar byggingar, nýjar vélar og gróðafé, er núverandi eigendur hafa aflað. Hér við. bætist að ráða má af flutningi málsins, þar sem engu hefir verið breytt í gagnstæða átt, að Akureyrarbær hafi í raun og veru fengið greiðslu fyrir '“ hluta „Tóvélanna<, samkv. 2. gr. kaupsamningsins frá 1902. Í þriðja lagi verður að telja það sann- að í málinu, að Verksmiðjufélag Akureyrar, er fyrst framan af virðist hafa nefnt sig >Hið eyfirzka verksmiðjufélag<, hafi haft óslitið eignarhald á fasteign og vélum >Tóvélanna: frá því að afsal til þeirra var gefið 4. dez. 1902, og verður rétturinn því að fallast á þá skoðun umboðsmanns aðalstefnanda, að verksmiðju- félagið hafi verið búið að vinna hefð að vélunum að 10 árum liðnum, en fasteigninni að 20 árum liðnum frá þeim tíma, samkv. 2. gr. laga nr. 46 frá 1905, því ekkert hefir komið fram í málinu, er bendi til þess, að Verksmiðjufélag Akureyrar — um fyrirrenn- ara-er ekki að ræða í þessu sambandi — hafi á nokkurn hátt beitt sóráðvandlegu atferli í sambandi við kaupin, sem hefði getað útilokað þá frá því að vinna hefð. Ber því einnig af hérgreindri ástæðu að sýkna aðalstefnanda af framanumræddii gagnkröfu, samkvær.at kröfu umboðsmanns hans. b. Eins og áður hefir verið drepið á, var á bæjarstjórnar- fundi 24. júní 1902 samþykkt að veita kaupendum >Tóvélanna: aukin vatnsréttindi (afnotaréttindi). Í útskrift úr gjörðabók bæjarstjórnar segir svo: — „Í öðru lagi var samþykkt, að kaupendur >Tóvélanna- mættu auka vatnsleiðsluna eftir þörfum, en með því sjálfsagða skilyrði, sem áður hefir hvilt á, að þeir ábyrgist þann skaða, sem vatnsveitingin kann að hafa í för með sér fyrir bæinn<. Hér voru engin frekari skilyrði sett, hvorki takmörkun á afnotaréttinum né honum takmörk sett. Um endurgjald fyrir hin veittu réttindi segir heldur ekkert, var það þó tilskilið af kaupendunum í sambandi við kaup- tilboð þeirra á sýslufundi daginn áður, >að stofnunin hefði rétt til þess ókeypis að auka vatnsleiðsluna<, ...... og var þá sérstaklega rík ástæða til þess að áskilja endurgjald, ef það skyldi greitt. Aukning vatnsleiðslunnar hlaut að miðast við aukinn verksmiðjurekstur. Og þar sem þessi aukning var leyfð 1118 „eftir þörfinni<, verður ekki annað séð en að >kaupendum Tó- vélanna< hafi verið heimilað og í sjálfsvald sett að taka alla ána í vatnsleiðslu sína, að svo miklu leyti sem bæjarstjórn Akureyrar gat veitt heimild til slíks. Samkvæmt þessu verður ekki annað séð en að >kaupendur Tóvélanna< hafi með ott- nefndri samþykkt bæjarstjórnar fengið óskoraðan, ótimabund- inn og endurgjaldslausan rétt til þess að >auka vatnsleiðsl- una<. Í kaupbréfinu frá 1902 eru >Tóvélarnar< seldar með - - < >fullkomnum rétti, fyr og síðar, til afnota af vatni úr Glerá til stærri og minni verksmiðjureksturs ...... <. Verð- ur réfturinn að líta svo á, að hér sé ekki að efni til farið út fyrir samþykkt bæjarstjórnarinnar að öðru en því, að afnota- rétturinn er hér ekki staðbundinn, en samþykkt bæjarstjórnar- innar virðist miðast aðeins við aukning vatnsleiðslu þeirrar, sem fyrir var. En þessi ónákvæmni kemur ekki í bága við kröfur aðalstefnanda í málinu, því hann hefir aðeins krafizt viðurkenningar á staðbundnum réttindum í samræmi við sam- þykkt bæjarstjórnarinnar. Sú skoðun umboðsmanns aðalstefnda, er hann hefir haldið fram í málinu, að samþykki landshöfðingja hefði þurft til þess, að bæjarstjórn gæti leytt réttindi þau, er hér um ræðir, Virðist, með tilliti til 28. gr. laga um bæjarstjórn á Akureyri frá 1883, ekki hafa við nein rök að styðjast, og afsal oddvita bæjar- stjórnar því lögmætt að því er þessi réttindi snertir. Ennfrem- ur er það beinlinis upplýst í málinu, að sýnileg mannvirki hafi jafnan sýnt afnotin, og þar sem jafnframt verður að telja upplýst, að afnotin hafi verið óslitin og >óátalin< í þess orðs sérstöku merkingu í sambandi við 2. gr. hefðarlaganna frá því að sala >Tóvélanna< fór fram 1902, verður rétturinn að fallast á þá skoðun umboðsmanns aðalstefnanda, er hann hefir haldið fram í málinu, að Verksmiðjufélagið hafi, samkv. 7. gr. nefndra laga, verið búið að vinna hefð á notkunarréttinum fyrir lok ársins 1922. Af framangreindum ástæðum ber að sýkna aðalstefnanda, samkv. kröfu umboðsmanns hans, af þeirri kröfu gagnstefnanda, að hann verði dæmdur >af öllum vatns- réttindum fyrir landi Stóra-Eyrarlands<. Jafnframt ber, með tilliti til þess, að rétti aðalstefnanda til að stýfla Glerá og full- kominna afnota af vatni hennar fyrir Bændagerðislandi, hefir verið slegið föstu með dómi, að taka kröfu hans til greina um viðurkenningu réttarins á >rétti Verksmiðjufélags Akur- 1119 eyrar til truflanalausra afnota af öllu vatnsafli úr Glerá, þar sem það hefir virkjað hana. c. Eins og áður hefir verið tekið fram, var á fundi bæjar- stjórnar 24. júní 1902 rætt meðal annars um lóð til >Tóvél- anna<, Í sambandi við sölu þeirra. Í útskrift úr gjörðabók bæjarstjórnar segir svo: Eftir alllangar umræður samþykkti bæjarstjórnin að láta tóvinnuvélarnar fá 1200 ferfaðma stóra lóð eftir nákvæmri útmælingu bæjarstjórnarinnar endurgjalds- laust, þó með því skilyrði, að eigendur stofnunarinnar megi hvorki selja eða leigja lóð til annara, heldur nota hana ein- göngu fyrir þau hús stofnunarinnar, er hún þarf handa vélun- um sjálfum, og að lóðin gangi aftur til bæjarins ef fyrirtækið leggst niður... Samkvæmt þessari samþykkt hlaut oddvita bæjarstjórnar að vera heimilt að veita afsal fyrir lóðinni, þó að því tilskyldu, að samþykkt bæjarstjórnarinnar einnar væri nægileg, og samþykki landshöfðingja þurfti ekki að koma til. Hefir umboðsmaður aðalstefnanda haldið því fram í þessu sam- bandi, að bærinn hafi fyr og siðar látið af hendi fjölda lóða, án þess að samþykkis landshöfðingja eða stjórnarráðs hafi verið leitað. Og þar sem þessu hefir ekki verið mótmælt af mótpartinum, verður að telja það viðurkennt, enda hefir hann með berum orðum viðurkennt þetta að sumu leyti. Er því augljóst, að bann það, er felst í 28. gr. 1. um bæjarstjórn á Akureyri frá, 1883, við því að láta af hendi >fasteignir< bæjar- ins, hefir ekki verið skilið svo, að það næði til óbyggðra lóða, enda virðist, samkv. eðli málsins, næsta ólíklegt, að svo hafi verið tilætlazt. Hinsvegar verður ekki séð af skjölum málsins, að oddvita bæjarstjórnar hafi verið heimilt að afsala 56% fer- faðma stærri lóð en bæjarstjórn hafði samþykkt, né heldur að afhenda lóðina með ákveðnum ummerkjum eins og hann gjörði. Ennfremur getur verið vafamál um heimild hans til að afhenda lóðarræmuna við tóvélahúsið, 5 álnir umhverfis það á alla vegu. Um lóðina undir >Tóvélahúsinu< er hins- vegar enginn ágreiningur, enda hefir gagnsteinandi beinlínis undanskilið 5 hluta hennar í gagnstefnunni. Hefir sú lóð sýnilega verið afhent >Tóvélunum< áður en sala fór fram 1902, og er þá ekki ólíklegt, að umgetin lóðarræma umhverfis húsið hafi fylgt og oddvita bæjarstjórnar verið kunnugt um Það, þó ekkert liggi fyrir um það í málinu. En hversu sem þessu hefir verið varið, verður að telja, að bæjarstjórnin hafi 1120 a. m. k. fengið vitneskju um þá umboðsskortsgalla, er kunna að hafa verið á kaupbréfinu og afsalinu frá 1902, að því, er lóðarréttindin snertir, við þinglestur þess 17. júni 1904. Og þar sem ekki verður séð, að bæjarstjórnin hafi gagnvart verk- smiðjufélaginu nokkru sinni látið í ljósi vilja til þess að rifta ákvæðum kaupbréfsins frá 1902 að því, er sömu réttindi snerti, heldur þvert á móti er fullyrt af umboðsmanni aðalstefnanda, og eigi heldur mótmælt af mótpartinum, að aðalstefnandi hafi haft hinar umræddu lóðir í eignarhaldi síðan 1902, óslitið og „óátalið=, og meira að segja greitt lóðargjald af þeim árlega, verður rétturinn að fallast á þá skoðun umboðsmanns aðal- stefnanda, er hann hefir haldið fram í málinu, að aðalstefn- andi hafi, samkv. 2. gr. laga um hefð, áður en gagnsök var höfðuð og leitað var sátta um hana, verið búinn að vinna hefð á lóðum þeim, er hann fékk með kaupbréfinu og afsalinu frá 1902, með þeim takmörkunum og skilyrðum, sem þar eru sett, og ber því samkvæmt kröfu umboðsmanns aðalstefnanda, að sýkna aðalstefnanda af þeirri kröfu gagnstefnanda, að umrædd lóðaréttindi verði af honum dæmd. d. Það er upplýst í málinu, að áður en sala >Tóvélanna< fór fram 1902, höfðu þær veitt vatni því eftir opnum skurði, er þær notuðu til reksturs vélanna. Með bæjarstjórnarsam- þykktinni frá 24. júní 1902, virðist ótvírætt viðurkenndur rétt- ur >kaupenda tóvélanna- til þess að leiða vatn eftir þeim skurði, er þá var notaður. Hitt gæti aftur verið vafamál, hvort Verksmiðjufélaginu hefði verið heimilt að grafa nýjan skurð á öðrum stað. En það hefir ekki verið gjört, og kemur því ekki til álita. Hinsvegar verður rétturinn að líta svo á að í leyfi bæjarstjórnarinnar til þess að >auka vatnsleiðsluna eftir þörfum, felist einnig leyfi til að búa svo um vatnsleiðslu- skurðinn, að hann gæti talist tryggur, þrátt fyrir aukið vatns- rennsli, svo sem með því að hlaða hann upp eða steypa, til þess að hann tæki meira en áður, og til þess, að hann græfi sig síður út úr farvegi sinum og flytti síður með sér möl og sand úr bökkum sínum, svo og með að þekja skurðinn vegna aukinnar hættu á, að skepnur 'gætu farið sér að voða í hon- um. Samkvæmt þessu lítur rétturinn svo á, að krafa pagn- stefnanda um, að aðalstefnandi verði dæmdur til að rifa nið- ur hinn uppsteypta og lokaða skurð< sé ekki réttmæt eða á rök- um byggð, og ber því að sýkna aðalstefnanda af henni sam- kvæmt kröfu umboðsmanns hans. 1121 e. Gagnstefnandi krefst þess í gagnstefnunni eins og áður segir, að Verksmiðjufélagið verði dæmt af öllum þeim rétt- indum, er það telur sig hala fengið með samningi og afsali frá 1902. Undir rekstri málsins hetir gagnstefnandi lýst því yfir, að þessi krata miðist aðeins við þau réttindi, er aðal- stefnandi telur sig hafa fengið frá Akureyrarbæ. — Þetta er af- sláttur af upphaflegu kröfunni, eins og hún er orðuð í stefn- unni, og ber þvi að taka nefnda yfirlýsingu til greina. Hins- vegar telur rétturinn sér óskylt og órétt að tska til athugun- ar, hvaða réttindi, umfram þau, sem sérstaklega eru talin, kunni að felast í kaupbréfinu frá 1902, enda ekki loku fyrir það skotið, að þau réttindi mundu ekki öll sæta sömu örlög- um, ef um þau gengi dómsúrskurður. En hér er krafizt dóms í einu lagi um ótiltekna tölu, sumpart ef til vill raunverulega, „ sumpart hugsanlegra réttinda. Verður rétturinn að telja slikt ónóga málsútlistun, og ber því að vísa hérumræddri kröfu frá dómi ex olfficio. f. Endurgjalds- og skaðabótakröfu gagnstefnanda, að upp- hæð kr. 4000.00, hefir hann engan stað fundið, hvorki með því að. leggja fram sundurliðaðan reikning, né með því að sýna fram á eða sanna á annan hátt, að Verksmiðjufélagið hati látið taka eða tekið efni úr landi bæjsrins, er hann geti gjört kröfu til endurgjalds fyrir, eða að bærinn eigi kröfur á Verksmiðjufélagið vegna framræslu >Gefjunarlækjarins<, er bæjarstjórn hafi orðið að láta framkvæma. Verður því endur- gjalds- og skaðabótakrala gagnstefnanda ekki tekin til greina gegn mótmælum mótpartsins og ber því að sýkna aðalstefn- - anda af nefndri kröfu samkv. kröfu umboðsmanns hans. Að því, er snertir kröfu aðalstefnanda í aðalsök, ber samkv. því, sem áður hefir verið tekið fram í sambandi við gagn- kröfur gagnstefnanda (b-lið hér að framan), að taka til greina kröfur hans um viðurkenningu á Óskoruðum rétti >Verk- smiðjufélags Akureyrar til truflunarlausra afnota af öllu vatns- afli úr Glerá, þar sem félagið helir virkjað hana. Af þessu leiðir aftur, að krafa aðalstefnanda um bætur fyrir það tjón, er hann telur sig hafa beðið af völdum rafveiiu Akureyrar, vegna rennslistruflana og -óhreinkunar Glerár, verður einnig að teljast réttmæt, svo framarlega sem um slíkt tjón er að ræða. Það er sannað í málinu með framburði vitna, að >Klæða- verksmiðjan Gefjun< hefir í mörg ár samfleytt, fram að ára- mótum 1922, aldrei þurft að draga úr rekstri sínum til muna, 1122 né stöðva hann alveg, vegna truflana á rennsli Glerár eða of- litíls vatns í henni, nema í aftaka frostum 1918. Þá er það og sannað í málinu með framburði vitna, er umboðsmaður aðalstefnanda hefir leitt, svo og viðurkennt af vitninu, rafveitu- stjóra Knut Ottestedt í réttarhaldi 2. júlí f. á., að rafveitan hefir truflað vatnsrennsli Glerár árið 1923, en skýrsla um þær truflanir hefir ekki verið lögð fram í málinu. Loks er sannað í málinu með framburði vitna, að rafveitan hefir truflað eðli- legt vatnsrennsli Glerár árin 1924 og 1925, enda sýna útdrætt- ir úr dagbókum rafveitunnar þessi ár, að svo hefir verið. Hins- vegar hefir, þar sem aðilja og skýrslur þeirra greinir á um það, hvort rafveitan hafi í einstökum tilfellum stíflað alveg fyrir vatnið, engin fullnaðarúrlausn fengizt, er byggt verði á. En hér við er það að athuga, að umboðsmaður aðalstefnanda hefir haldið þvi fram, að breytilegt vatnsrennsli Glerár, vegna vatnsmiðlunar rafveitunnar, valdi því, að safnþró Gefjunar fyllist oft á vetrum af ísmulningi, er safnist að innrennslisopi aðrennslisskurðs hennar og geti, einkum í hríðarveðrum, orsak- að algjörða stiflun. Hefir mótparturinn ekki mótmælt þessu, en kennir um ónógum útbúnaði Gefjunnar, er hún ein beri ábyrgð á. Óhreinkun Glerár vegna hreinsunar rafveitupollsins í september 1925, er viðurkennd af mótpartinum. Er sannað með framburði vitna, að við það tækifæri barst svo mikið af möl og sandi inn í aðrennslisskurð Gefjunnar, að verksmiðjan gat í marga daga mjög lítið starfað, svo að rifa varð þakið af aðrennsliskurðinum, til þess að hreinsa upp úr honum. Þá hafa tveir skoðunar- og matsmenn, er kvaddir voru til að athuga og gefa skýrslu um vatnsleiðslu Gefjunnar 12. nóv. s.l., gefið það álit, að sandlokuútbúnaður Gefjunnar væri í sæmi- legu lagi miðað við stærð orkuversins, en ekki verður séð, að nein breyting á þeim útbúnaði hafi verið gjörð nýlega eða á síðustu árum. Viðvíkjandi skaðabótareikningi aðalstefnanda, skal það tekið fram, að eigi verður séð af dagbókarskýrslu Gefjunnar fyrir árið 1924, að um geti verið að ræða nema 9! dag í stað 10'/2, sem í reikningnum er krafizt bóta fyrir. Þá hefir umboðsmaður aðalstefnanda undir rekstri málsins fært 3ja lið reikningsins fyrir árið 1925 úr kr. 639.98 niður í kr. 300.00. Er það skaðabótakrafa fyrir trjávið úr þaki Gefj- unnarskurðsins, (aðrennslisskurðsins) er ónýttist við það, að rifa varð þakið af í september 1925. Er þessi niðurfærsla gjörð í samræmi við álit vitna þeirra, er báru um þetta atriði. Fjórði 1123 liður skaðabótareikningsins fyrir árið 1925, hefir einnig verið færður af stefnda niður í kr. 600.00 úr kr. 2870.07. Loks hefir umboðsmaður aðalstefnanda fært alla skaðabótakröfu hans í heild niður í kr. 12000.00. Samkv. framansögðu verður að telja sannað, að Verksmiðju- félag Akureyrar hafi orðið fyrir tjóni af völdum rafveitu Akureyrar, er það eigi rétt til að fá bætt samkv. 70. gr. laga nr. 15 frá 1923 (vatnalaga), svo og 83. gr. c-lið sömu laga, án til- lits til þess, þótt aðalstefnandi kynni að hafa getað afstýrt þessu tjóni að einhverju eða öllu leyti, með því að kosta fé til að- gjörða og endurbóta á vatnsleiðslutækjum sínum, því réttur- inn getur eigi fallizt á þá skoðun umboðsmanns aðalstefnda, að honum hafi borið nokkur skylda til slíkra ráðstafana. En þar sem beint segir i 70. gr, 4. lið nefndra laga, að bætur fyrir tjón af miðlunarvirkjun skuli greiða eftir mati et ekki verður samkomulag, verður aðalkrafa aðalstefnanda, að rétt- urinn ákveði skaðabæturnar, ekki tekin til greina. Varakröfu hans aftur á móti, að upphæð skaðabótanna verði látin vera komin undir mati óvilhallra dómkvaddra manna, virðist ekki nóg ástæða til að visa frá dómi, þar sem mótparturinn að sinu leyti hefir samþykkt þá aðferð, ef til þess kæmi að skaða- bætur þyrfti að ákveða. Ber því að taka til greina þá vara- kröfu aðalstefnanda, að skaðabætur fyrir tjón hans af völdum rafveitu Akureyrar skuli metnar af óvilhöllum dómkvöddum matsmönnum, þó ekki yfir kr. 12000.00, enda hafi aðiljar, hvor í sínu lagi, rétt til þess að krefjast yfirmats samkv. þar að lútandi ákvæðum laga nr. 15 frá 1923. Með tilliti til skaðabótakröfu gagnstefnanda og dráttar þess á rekstri málsins, er vitnaleiðslur í sambandi við hana hafa valdið, virðist rétt. að Akureyrarbær greiði aðalstefnanda máls- kosínað. er ákveðst kr 50 -- fimmtíu krónur -- Að öðru ievfi virðist rétt eftir atvikum, að málskostnaður falli niður, bæði í aðalsök og gagnsök Með tilvisun til alls hins framansagða og með tilliti til eðlis dóinsniðurstaðanna, virðist rétt að skipa þeim niður þannig: Kröfu gagnstefnanda, bæjarstjóra Jóns Sveinssonar, í. h bæjar stjórnar Akureyrar, að Verksmiðjuic;ag Akureyrar sverði dæmt af öðrum þeim réttindum, er það telur sig hafa fengið með samningi og afsali frá 1902, visast frá dóminum ex otticio. Af öðrum þeim gagnkröfum, er gjörðar hafa verið í málinu, á aðalstefnandi, Verksmiðjufélag Akureyrar a 0 1124 vera. Réttur Verksmiðjufélags Akureyrar stil truflunarlausra af- nota af öllu vatnsafli í Glerá, þar sem félagið hefir virkjað hanae, viðurkennist. Bæjarstjórn Akureyrar greiði vegna Akur- eyrarbæjar, Verksmiðjufélagi Akureyrar skaðabætur fyrir tjón félagsins vegna truflana á vatnsrennsli Glerár af völdum raf- veitu Akureyrar eftir mati tveggja dómkvaddra manna — þó ekki yfir kr. 12000.00 — að geymdum rétti aðilja til að krefj- ast yfirmats samkv. þar, að lútandi ákvæðum laga nr. 15 frá 1923. Ennfremur greiði bæjarstjórn Akureyrar vegna Akur- eyrarbæjar, Verksmiðjufélagi Akureyrar kr. 50 — fimmtíu krónur — í málskostnað. Miðvikudaginn 12. júni 1929. Nr. 43/1928. K. Meyer, f. h. Deutsche Dampffischer- eigesellschaft „Nordsee“ (í, Jóhannesson) gegn Sigfúsi Blöndahl (í árus Fjeldsted). Skuldakrafa. Dómur sjóréttar Reykjavíkur 3. dezbr. 1927: Framangreind kyrsetningargjörð staðfestist. Stefndur, K. Meyer, í. h. firmans Deutsche Dampftischerei- gesellschaft >Nordsee<, Nordenham, greiði stefnandanum, Sigfúsi Blöndahl, aðalkonsúl, kr. 13643.76, auk þess greiði stefndur, Í. h. sama firma, stefnandanum 6“, ársvexti af kr. 41884.21 frá 1. júlí 1925 til 14. dezember s. á. og af kr. 13643.76 frá 14. dezember 1925 til greiðsludags og kr. 1200.00 í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lög- birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Í máli þessu, sem skotið hefir verið til hæstaréttar með stefnu, dags. 20. júlí f. á. að fengnu áfrýjunar- leyfi, útgefnu 10. s. m., hefir áfrýjandi krafizt þess, að hinum áfrýjaða sjóréttardómi verði breytt þannig, að dómsupphæðin, kr. 13643.76, verði færð niður um 1125 samtals kr. 12521.77, þannig, að hann verði aðeins dæmdur til að greiða kr. 1121.99 ásamt 6“), árs- vöxtum af kr. 28996.63 frá !/:—'*h2 1925 og 60) vöxtum af kr. 1121.99 frá !*/12 1925 til greiðsludags; svo krefst áfrýjandi málskostnaðar fyrir sjódómi og hæstarétti. Niðurfærslukröfu sína hefir áfrýjandi sundurliðað þannig: - 1. Niðurfærsla á kolaverði........ kr. 2445.03 2. Niðurfærsla á saltverði ........ — 613.85 3. Flutningur á kolum falli niður.... — 87.00 4. Fyrirframgreiðslur til háseta,er stefndi hafi vanrækt að draga frá kaupi FR sr — 1117.92 5. Helmingur af lifrarpremiu ...... — 17215.00 6. Ofhátt reiknuð ómakslaun ...... — 1042.07 Samtals kr. 12521.77 Ad. 1. Niðurfærslu á kolaverðinu rökstyður áfrýj- andi með því, að hvert tonn af kolum sé talið á 70 kr. í stað þess, að kol hafi á þeim tíma verið fáan- leg hér í bænum á 65 kr. tonnið, en af ástæðum. þeim, er greindar eru í hinum áfrýjaða dómi, þykja ekki færðar nægar ástæður til frekari niðurfærslu á þessum lið en gjörðar eru í dóminum, og verður þessi kröfuliður því ekki tekinn til greina. Ad. 2. Stefndi hefir selt áfrýjanda, alls 122.77 tonn af salti á 58 kr, og krefst áfrýjandi, að saltverðið verði fært niður um 5 kr. á tonni. Í bréfi, dags. 5. þ. m., sem lagt hefir verið fram hér í réttinum, hefir verzlunarráð Íslands lýst þvi yfir, að almennt gang- verð á Ibizasalti, vetrar- og vorvertíðina 1925, hafi verið kr. 55.00 pr. 1000 kilo fob, en þar af gefinn 2 kr. afsláttur á tonni, þegar saltreikningurinn var 12* 1126 gjörður upp og andvirðið greitt, en þar sem hér var eigi um kontant greiðslu að ræða frá áfrýjanda hendi, þykir eigi ástæða til að færa saltverðið niður um meira en 3 kr. pr. tonn. Þessi liður tekst þannig til greina með kr. 368.31. Ad 3. Aukaborgun fyrir afhendingu á kolum að næturlagi þykir ekki ósanngjörn, og verða þessar 87 kr. því ekki felldar niður. Ad 4. Með því að það er eigi sannað gegn ein- dreginni neitun stefnda, að tilkynning um fyrirfram greiðslur þessar hafi verið komin til hans hinn 22. maí, er sjómennirnir voru skráðir úr skiprúmi, verður hann ekki dæmdur til að svara til þessarar upphæðar. Ad. 5. Það er viðurkennt í málinu, að hinir íslenzku hásetar hafi verið ráðnir á skip áfrýjanda með þeim kjörum, að þeir, auk hins fasta kaups, hafi átt að fá alla lifrarpeninga til jafnra skifta og að þeim hafi verið greidd þessi lifrarpremía með 30 kr. fyrir lifrartunnu. Með því að það er eigi sannað, að stefndi hafi getað fengið sjómenn á skip áfrýjanda fyrir minna kaup, og þetta kaup hásetanna auk þess þykir ekki óeðlilega hátt, samanborið við kaup háseta á hinum íslenzku botnvörpuskipum á umræddu tímabili, verður stefndi eigi dæmdur til að greiða áfrýjanda þær bætur, er ræðir um í þessum tölulið. Ad 6. Með því að fallast má á álit sjódómsins um að ómakslaun þau, er stefndi hefir reiknað sér, séu ekki óhætileg, eftir því sem ástóð, verður þessi krafa ekki tekin til greina, enda hafa ekki komið fram í málinu ábyggilegar upplýsingar um ómakslaun þau, er hér í bænum eru tekin fyrir störf lík þeim, er hér er um að ræða. Samkvæmt framansögðu færist dómsupphæðin niður ti kr. 368.31, og ber því að dæma áfrýjanda til að 1127 greiða stefnda kr. 13275.45, og breytist þá vaxtaupp- hæðin eftir þessu. Málskostnaður fyrir sjódóminum ákveðst 800 kr. og málskostnað fyrir hæstarétti greiði áfrýjandi stefnda með 400 kr. Því dæmist rétt vera: Áfrýjandi, K. Meyer, í. h. firmans Deutsche Dampftischereigesellschaft >Nordsee<, Nordenham, greiði stefnda, Sigfúsi Blöndahl, kr. 13275.45, 6 */, ársvexti af kr. 41515.90 frá 1. júlí 1925 til 14. dez. s. á., og 60 ársvexti af kr. 13275.45 frá 14. dez. 1925 til greiðsludags, svo og 1200 kr. í málskostnað fyrir sjódómi og hæstarétti. Hin áfrýjaða kyrsetningargjörð staðfestist. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjóréttinum með Stefnu, útgefinni 21. október 1925, af Sigfúsi Blöndahl, aðalkonsúl, í Reykjavik, gegn K. Meyer, skipstjóra á togaranum >Badens, f.h. firmans Deutsche Dampffischereigesellschaft >Nordsee:, Nordenham, til greiðslu á skuld að upphæð kr. 45718.61 með bankaútlánsvöxtum frá 18. okt. 1925 til greiðsludags. fyrir útteknar vörur m. m. handa nokkrum togurum stefnds firma, samkvæmt reikningi. Ennfremur hefir stefnandi krafist þess, að kyrsetning sú, er fram fór 18. október 1925 á togaranum Baden, verði staðfest. Loks hefir stefnandi krafist sér tildæmdan málskostnað að skaðlausu við kyrsetningargjörðina og mál þetta og nemur hann kr. 1784.56. Steindur, sem hefir látið mæta í málinu, hefir hinsvegar mótmælt því að skulda meira en þær kr. 28240.45, sem hann greiddi til stefnanda 14. dezember 1925, og hefir hann því krafist sýknunar af öllum kröfum stefnanda og mótmælt því, að kyrsetningargjörðin frá 18. október 1925 verði staðfest. Hann hefir og krafist sér tildæmdan málskostnað. Tildrög málsins eru þau, að stefnandi hafði hér sem um- 1128 boðsmaður steinds firma á hendi afgreiðslu nokkurra togara vetrarvertiðina 1925. Annaðist hann alla afgreiðslu togaranna, hafði á hendi útborganir fyrir þá og útvegaði þeim það, sem þeir þörfnuðust. Fékk stefnandi peninga hjá útgerð skipanna við og við, en þó ekki meira en svo, að útgjörðin komst Í háa skuld við stefnanda. Skuld steinds telur stefnandi, sam- kvæmt rskj. nr. 4, við lok útgjörðartímabilsins kr. 42427.94, auk þess eru á sama rskj. tilfærðir forvextir og stimpilgjald kr. 986.00 og vextir frá 1.júlí til 17 okt. 1925, kr. 1304.67, svo og kostnaður við ferð til Akureyrar kr. 1000.00, og verður þetta samanlagt hin umstefnda upphæð. Um sumarið fóru bréfaviðskifti fram milli aðilja um málið, en án þess að nokkuð væri greitt eða samkomulag næðist um skuldarupphæðina. Hinn 18. október 1925 kom einn af togurum hins stefnda firma hingað og fór þá fram kyrsetning á honum eftir kröfu stefn- anda. Nokkrum dögum seinna eða 22. okt. s.á. var togarinn leystur úr löghaldi gegn bankatryggingu, að upphæð kr. 53000.00. Hinn 14. dezember 1925 greiddi umboðsmaður steinds, hrm. L. Fjeldsted, kr. 28240.45 upp í kröfu stefnanda og lækkaði þá jafnframt dómkrafan og bankatryggingin um þá upphæð, en umboðsmaður stefnanda krafðist þess, að ekki yrði tekið till til greiðslu þessarar við mat málskostnaðarins og að kyrsetn- ingin yrði einnig staðfest fyrir þessari upphæð. Umboðsmaður steinds skýrir svo frá tildrögunum til þessarar greiðslu, að umbjóðandi hans hafi 13. ágúst 1925 sent stefnanda leiðrétt- ingar á reikningnum og samkvæmt þeim hafi hann átt að skulda stefnanda kr. 27874.64, er hann kvaðst reiðubúinn að greiða, en er stefnandi neitar þvi, vildi hann ekki láta lengur dragast að greiða hina réttmætu upphæð. Segir umboðs- maður hins stefnda firma, að 9. okt. 1925 hafi það beðið banka sinn að yfirfæra til stefnanda isl. kr. 28240.45, er hafi átt að vera til greiðslu reikningsupphæðarinnar, kr. 27874.64 að við- bættum vöxtum til 9. október 1925. En er fréttin um kyrsetn- inguna hafi borist út, hafi firmað Játið stöðva greiðsluna, en síðan farið fram eins og áður getur að tilhlutun umboðsmanns- ins hér. Fyrsta mótbára steinds- gegn reikningi steinanda er fólgin í því, að stefnandi hafi reiknað bæði kol og salt, er keypt var hjá h/f. Sleipnir, hærra verði en fáanlegt var hér á staðn- um á sama tíma, sem sé 70 kr. smálestin af kolunum — nema 1129 5. febr. 20 smálestir af kolum á 75 kr. í stað 65 kr. og 60 kr. og 58 kr. smálestin af salti í stað 53 kr. Hvað kolin snertir, þá hafa 2 kolakaupmenn hér í bænum, Sigurður B. Runólfsson og Guðmundur Kristjánsson, borið það fyrir rétti, að þeir hafi á þeim tíma, sem stefnandi lét kolin af hendi handa skipum hins stefnda firma, selt B.S.Y. kol fyrir 65 kr. smálestina, samkvæmt bókum þeirra, og mun þetta verð miðað við sölu gegn greiðslu út í hönd. Fyrnefndur vottorðs- gefandi hefir þó skýrt frá því, að hann muni stundum hafa reynt að ná hærra verði og síðarneindur vottorðsgefandi hefir skýrt frá því, að hann selji togurum alls ekki kol. Hinsvegar hefir framkvæmdarstjóri h/f Kol á Salt, Hjalti Jónsson, gefið vottorð, er hann hefir staðfest fyrir rétti, um það, að verð á samskonar kolum þar, hafi á sama tíma verið 70 kr. smálestin. Stefnandi og umboðsmaður hans hafa neitað því að hafa of- reiknað verð kolanna, enda hafi stærzta firmað hér í kola- verzlun, h/f. Kol á Salt, tjáð, að kolaverð þess væri hið sama og stefnandi hefir keypt kolin fyrir hjá h/f. Sleipnir, og sem kemur heim við framburð framkvæmdarstjórans fyrir réttinum. Rétturinn lítur svo á, að stefnandi verði ekki áfelldur fyrir það, þó hann keypti kolin á 70 kr. smálestina hjá h/f. Sleipnir, sem var hið sama verð og stærzta kolasölufirmað hér, Kol á Salt, sem mest viðskifti helir við togara um kol, seldi kol fyrir á sama tíma og ætla má, að hafi haft líkasta tegund kola og h/f. Sleipnir, og verður því ekki unnt að taka kröfu stefnds, um niðurfærslu á verði kolanna til greina, nema á þeim 20 smálestum, sem áður getur, sem reiknaðar eru á 75 kr. í stað 70 kr. og nemur sú lækkun 100 kr. Um lægra verð á salti hér í Reykjavík, en stefnandi hefir tilfært á reikningnum hefir ekki upplýsts, og verður því heldur ekki unnt að taka til greina niðurfærslukröfu steinds á því. , Þá hefir steindur mótmælt kostnaði við flutning á kolum til skips, að upphæð kr. 40.00 og kr. 47.00 og telur slíkan kostnað innifalinn í verði kolanna. Stefnandi hefir hinsvegar mótmælt því, þar sem hér sé að ræða um afhendingu að nóttu til og kaup þá miklu hærra en að deginum, eða alt að helmingi hærra. Rétturinn verður: hú að líta svo á, að það verði ekki talið óréttmætt af stefnanda að taka þessa aukaborgun fyrir afhendingu kolanna og sem ætla má að hafi verið gjört eftir beiðni skipstjóra til að flýta fyrir afgreiðslu skipanna, og verður þessi lækkunarkrafa stefnds því ekki tekin til greina, enda 1130 verður þóknun sú, sem stefnandi hefir tilfært ekki talin ósann- gjörn. Þá hefur stefndur krafist þess að stefnandi verði látinn sæta ábyrgð fyrir það, að hann dróg ekki kr. 1117.92 (rétt kr. 1177.92) frá kaupi íslenzku hásetanna á >Neckare, sem þeir höfðu fengið greitt í Þýzkalandi. Kveðst stefndur hafa tilkynt stefnanda greiðsluna með bréfi, dags. 2. maí 1925, er hefði átt að geta verið komið hingað 17. s.m., en afskráð hafi verið 22, s.m. Stefnandi hefir ekki viljað viðurkenna, að þetta sé réttmætt og skorað á stefndan að leggja fram reikningana, er muni sýna hið rétta, en þetta hefir stefndur ekki gjört. Rétturinn verður nú að líta svo á eftir því, sem fram er komið í málinu, að ekki sé nægilega upplýst að tilkynning um þetta hafi verið komin svo tímanlega til stefnanda, að hann hafi getað fært upphæðir þessar til frádráttar kaupi hásetanna og getur þessi niðurfærslu- krafa steinds því heldur ekki orðið tekin til greina til frádráttar, enda hefði steindum átt að vera í lófa lagið að tilkynna stefn- anda fyr um greiðslurnar, að minsta kosti nokkurn hluta þeirra, og virðist því nokkuð telft á fremsta hlunn hjá steindum að tilkynna þetta aðeins bréflega með svo stuttum fyrirvara. Geta má þess og, að ekki hefur komið neitt fram um það, að greiðsl- ur þessar hafi verið færðar inn í viðskiftabækur hásetanna eins og vera bar, eða að skipstjórinn hafi haft eða látið stefn- anda í té skrá um úttekt skipverjanna í Þýzkalandi. Þá hefir steindur haldið því fram, að Jóni Stefánssyni hafi verið ofborgaðar kr. 113.06 og Sigvalda. Þorkelssyni kr. 140.67. Stefndur hefir viðurkennt, að menn þessir hafi fengið ofgreitt kaup, sem þessu nam, en upphæðirnar hafi aftur verið látnar koma til frádráttar lifrarhlut þeirra, sem fyrst hafi verið hægt að gera upp eftir á, og hefir stefnandi skorað á steindan að leggja fram frumreikninga, er sýni þetta, en ekki hefir stefndur orðið við því. Rétturinn verður nú að líta svo á, að þar sem stefnandi hefir ekki upplýst, að upphæðir þessar, sem hann hefir viður- kennt að hafa ofborgað, hafi verið endurgreiddar, þá verði að taka þessa kröfu stefnds, samtals að upphæð kr. 253.73, til greina. Þá hefir stéfndur haldið því fram, að íslenzku hásetunum hafi verið ofreiknuð lifur, þeir hefðu átt að hafa helming lifr- ar á móti þjóðverjunum, en lifrinni hafði verið skift upp á milli íslenzku hásetanna aðeins. Beri því að draga helming lifrarverðsins frá kröfu stefnanda. Stefnandi hefir aftur á móti 1131 haldið því fram, að ekki hefði verið unnt að fá íslenzka háseta á skipin með betri kjörum en þetta og hafi meira að segja verið fullerfitt að halda í þá þangað til togararnir komu hingað, upp á þessi kjör, þar sem þeir hefðu komið nokkru seinna, en ráð hafði verið gjört fyrir. Þegar nú á það er litið, að tog- arar þessir lögðu ekki upp afla sinn hér, heldur sigldu með hann til Þýzkalands, þá er það ofur eðlilegt að íslenzkir háset- ar á þessum skipum gengju ekki að sömu skiftingu á lifur og á íslenzku togurunum. Og þar sem ekki hefir verið upplýst fyrir réttinum, að ráðningakjör þeirra hafi að öðru leyti verið frábrugðin ráðningakjörum á togara hér, né heldur, að háset- arnir hafi ekki í raun og veru verið ráðnir með þeim kjörum, sem stefnandi hefir haldið fram, þá er ekki unnt að taka þessa frádráttarkröfu stefnds til greina. Þá hefir steindur haldið því fram, að stefnandi hafi ofreiknað sér umboðslaun af togurunum >Neckar<, >Braunschweig< og „Saalee um upphæð, er nemur kr. 1042.07. Hefir stefnandi reiknað sér 500 kr. i umboðslaun af fyrstnefndu skipi og 1000 kr. fyrir hvort hinna síðartöldu, en stefndur telur þar eiga að vera kr. 1457.93 eða 212% af viðskiftaupphæðinni. Þessu hefir stefnandi mótmælt og haldið því fram, að í Englandi t.d. séu umboðslaunin altaf reiknuð 5“. Rétturinn verður nú að líta svo á, eftir því, sem fram er komið í málinu, að þóknun sú, sem stefnandi hefir reiknað sér, hafi ekki verið um of eins og á stóð, því vitanlega leiðir af slíkri umboðsmennsku, sem hér var um að ræða, mikið starf auk margvíslegrar ábyrgðar og jafnvel fjárútlát úr eigin vasa. Þessi frádráttarkrafa steinds verður þvi heldur ekki tekin til greina. Þá hefir stefndur einnig mótmælt umboðslaunum af 12 tog- urum frá sama firma, samtals að upphæð kr. 818.50. En þar sem því er haldið fram í málinu, að þetta sé konsúlsgjöld, er runnið hafi til konsúlatsins, þá verður ekki unnt, eins og málið liggur fyrir, að taka þessa kröfu til greina. Þá hefir stefndur hrafizt þess, að andvirði 19 fiskikarfa á 10 kr. hver, er stefnandi hafi keypt af honum, komi og til frá- dráttar og verður sú krafa, að upphæð kr. 190.00, að takast til greina gegn ekki eindregnari mótmælum stefnanda á skuldinni. Stefndur hefir einnig mótmælt 1000 kr., sem tilfærðar eru í reikningnum fyrir ferð stefnanda til Akureyrar, til þess að hitta þar framkvæmdarstjóra hins stefnda firma. Og með því að 1132 ekki er upplýst í málinu, að stefnandi hafi farið ferð þessa eftir beiðni stefnds, eða umboðsmanns hans, þá verður að taka þessa frádráttarkröfu stefnds til greina. Þá hefir steindur mótmælt forvöxtum og stimpilgjaldi, að upphæð kr. 986.00 og 8“, vöxtum frá Í/ til 1740 1925, að upphæð kr. 1304.67. Stefnandi hefir viðurkennt, að kr. 835.00 at fyrgreindri upphæð eigi að falla niður. Rétturinn verður nú að líta svo á, að taka verði þessa trá- dráttarkröfu stefnds, að upphæð kr. 986.00 og kr. 1304.67, samtals kr. 2290.67 til greina, enda bera bankanótur þær, sem fram hafa verið lagðar í málinu ekki með sér, að víxlar þeir, sem þar eru tilfærðir hafi verið seldir bankanum vegna þessara við- skifta. Hinsvegar telur rétturinn, að ekki verði hjá því komizt, að stefnanda verði tildæmdir 6“), vextir af inneign hans hjá steindum frá 1. júlí 1925 að telja til greiðsludags. Eftir þessu lækka dómkröfur stefnanda um kr. 100.00 plus kr. 113.06 plus kr. 140.67 plus kr. 190.00 plus kr. 1000.00 plus kr. 986.00 plus kr. 1304.67, eða samtals um kr. 3834.40 og verða samkvæmt því kr. 41884.21 = kr. 28240.45 == kr. 13643.76. " Eftir þessum úrslitum þykir rétt að ákveða, að stefndur greiði stefnanda kr. 1200,00 í málskostnað. Kyrsetningargjörð sú, er fram fór 18. okt. 1925 í skipinu „Baden, staðfestist. Dráttur sá, er orðið hefir á dómsuppsögn í málinu, statar af önnum sjódómsformannsins, enda málið umfangsmikið og þurfti fyrst að ganga í milli dómendanna til athugunar og yfirlesturs. Föstudaginn 14. júni 1229. Nr. 55/1928. - - Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn Martin Woldmann (lárus Fjeldsted). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 4. júní 1928: Kærði, Martin Woldmann, á að greiða innan fjögra vikna 12500.00 kr. sekt í Landhelgissjóð Íslands, en afplána hana með sjö mánaða einföldu fangelsi, fáist hún ekki greidd. 1133 Auk þess skulu öll veiðarlæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum ->Nienstedten:, S. D. 63 frá Altona verða upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Að því athuguðu, að forstöðumaður stýrimanna- skólans hefir sett mælingar og miðanir varðskipsins „Óðins< út í sjóuppdrátt, sem lagður hefir verið fram í hæstarétti, er það bert, að kærði hefir, eltir nefnd- um athugunum varðskipsins, dregið botnvörpu sína um landhelgissvæðið út af Meðallandssandi |. júní í. á Kærði sást ekki aðeins sigla út frá landi á stjórn- borða varðskipsins, er það gjörði fyrri staðarathugun. sína, kl. 8.53 árd.,.á leið vestur með landi í réttv S. 36? V. og um !/2 mílu innan landhelgi, heldur reynd- ist dufl það, sem varðskipið hafði sett út, kl. 9.10 árd. nefndan dag í kjöllar kærða, eftir að hann hafði siglt út frá landinu með botnvörpu í eftirdragi í 17 miínút- ur, sennilega með 2, 5—3 sjómílna hraða, í mörkum landhelgislínunnar. Og þessari niðurstöðu er hvorki hnekkt með skýrslu kærða Íyrir lögregluréttinum Í Vestmannaeyjum, né heldur með skýrslu skipshafnar hans fyrir sjóréttinum í Altona. Það ber því að staðfesta lögregluréttardóminn, og verður kærði eftir þeim úrslitum að greiða allan kostn- að sakarinnar í hæstarétti, meðal annars 100 kr. til hvors, sækjanda og verjanda. Það athugast, að málið heiir verið lengi á vegum verjanda, en þar sem hann hefir upplýst, að dráttur- inn var ekki honum að kenna, þykir ekki ástæða til frekari aðgjörða. 1134 Því dæmist rétt vera: Kærði, Martin Woldmann, sæti 12500 kr. sekt til Landhelgissjóðs, er afplánist með 7 mánaða einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan eins mánaðar frá birtingu dóms. þessa. Að öðru leyti á lögregluréttardóminum að vera óraskað. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna, Péturs Magnús- sonar og Lárusar Fjeldsted, 100 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Samkv. skýrslu skipherrans á varðskipinu Óðni var kærði í þessu máli, Martin Woldmann, í. 14. jan. 1901, kl. 8,53 árd. hinn 1. þ. m. staddur á landhelgissvæðinu út af Sjávarmelum á skipi sínu togaranum >Nienstedten<, S. D. 63 frá Altona. Athugun þessa byggir foringi varðskipsins á því, að kl. 853 var gjörð þessi staðarákvörðun um það hvar Óðinn var þá. Sjómerkið á Sjávarmelum í r. v. S 69? V. og Sæluhúsið við Eldvatnsós í r. v. N 109 Vv. - Var Óðinn þá skv. þessu 0,5 úr sm. fyrir innan landhelgislin- una. En þar sem Óðinn var þá á vesturleið og togarinn að sjá rétt á stjórnborða, hlyti hann einnig að vera á landhelgis- svæðinu vegna þess, að togarinn, eins og síðar kom í ljós, var minna en í 6 sjómilna fjarlægð. En alla þá leið lá lína í þeirri stefnu á landhelgissvæðinu. Á nefndum tíma, kl. 853, sást togarinn beygja út frá landinu, en kl. 9,10 árd., var sett út boja í kjölfar togarans og nokkru siðar ákveðinn staður bojunnar, sem eftir þvi reyndist rétt á landhelgislínunni, en þó frekar innan við hana. Kærði hefur viðurkennt að hafa verið að toga um það leyti og nokkru áður en varðskipið stöðvaði hann, kl. 9,11 árd., en hinsvegar hefir hann ekki viljað viðurkenna mælingar varð- skipsins réttar, og hefir haldið fram að hafa verið tæpri sm. 1135 fyrir utan landhelgislinuna, þegar hann var stöðvaður. Byggir hann þetta, á því, að hann hafi mælt hæðarhornið frá sér til nefnds sjávarmerkis- 9 og miðað stefnu þess eftir kompás sínum í NV til V, en dýpið 138 mtr. Við athugun á uppdrætti kærða, sem hann hefir farið eftir, kom í ljós, að nefnt sjávarmerki á Sjávarmelum er rangt stað- sett. En enda þótt farið sé eftir þessu og mælingum kærða, verður staður togarans hjá bojunni samt ekki nema ca. 0.2 úr sm. fyrir utan línuna eftir athugunum skipherra varðskipsins — gjörðri (sic) eftir að rannsókn var lokið. Litið burt frá þessu verður rétturinn að telja, að þessar athuganir kærða geti ekki komið til greina gegn mælingum skipherra varðskipsins, bæði vegna þess, að þær eru eftir eðli sínu ekki eins ábyggilegar og svo einnig vegna þess, að kærði lét ekki ábyrga menn af varðskipinu fylgjast með þeim, þegar hann gerði þær, enda þótt það væri innan handar. Það verður þvi skv. þvi, sem að framan er greint, að telja nægilega sannað í málinu, að kærði hafi togað á landhelgis svæðinn og með þvi gjörzt brotlegur gegn 1 gr |. nr. 5, 18. maí 1920. Þareð um er að ræða fyrsta brot kærða á lögum þessum, og með hliðsjon af því, að dagsgengi krónunnar er kr. 00,8215 úr gullkrónu, telst refsing hans hæfilega ákveðin sekt, að upphæð kr. 1250000 sem greiðist innan 4 vikna, en afplánist með 7 mánaða einföldu fangelsi. fáist hún ekki greidd, og rennur í Landhelgissjóð Íslands. Auk þess skulu öll veiðar- færi, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orð- inn er og verður. Mánudaginn 17. júní 1929. Nr. 42/1929. E'nar M. Jónasson (Sjálfur gegn J. Þorláksson é Norðmann, Finni Thorlzcius og Birni Þörðarson {Lárus Fjeidsiei og Magnús truðmundsson) Skaðabætur. Dómur gestaréttar Reykiavíkur 15 mai 1929 1136 Stefnt firma, Jón Þorláksson £ Norðmann, skal vera sýknt af kröfum stefnandans Einars M. Jónassonar í máli þessu, og skal stefnandinn greiða því kr. 100.00 í málskostnað. Stefndur, Finnur Thorlacius, greiði stefnandanum kr. 363.50 með 5“, ársvöxtum frá 4. febrúar 1929 til greiðsludags og falli málskostnaður að því, er hann snertir, niður. Framangreind ummæli og aðdróttun skulu vera dauð og ómerk. Stefnandinn greiði 25 króna sekt, er renni að hálfu í rikis- sjóð og að hálfu í bæjarssjóð Reykjavíkur, og komi í stað sektarinnar, ef hún er ekki greidd, áður en aðfararfrestur í máli þessu er liðinn, 2 daga einfalt fangelsi. Hið ídæmda greiðist innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, og dómnum að öðru leyti að fullnægja, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Krafa áfrýjanda á hendur hinu stefnda firma, J. Þorláks- son og Norðmann, um, að það verði ásamt stefndum, Finni Thorlacius, dæmt, að viðlögðum dagsektum, til að ljúka við kjallarabygginguna á lóð áfrýjanda við Lautás- veg 19 hér í bænum, verður eigi tekin til greina, þegar af þeirri ástæðu, að firmað hefir aldrei, hvernig sem skifti þess og áfrýjanda eru metin, undirgengist eða bakað sér nokkura skyldu í þá átt. Hið steinda firma átti að vísa tal um það við áfrýjanda, að hann seiti því áðurnefnda eign að veði fyrir 8000 kr., með 1. veðrétti, til tryggingar greiðslu á vörum, er firmað svo léti til byggingarinnar. Í stað þess gaf áfrýjandi út 8000 kr. veðbréf til handa stefndum, Finni Thorlac- ius, til tryggingar >efni og vinnulaunume<, og með því skilorði, að veðrétturinn myndaðist eftir því, sem verk- inu shér eftir miðar áfram<. Þetta veðbréf seldi svo Finnur firmanu að handveði, og skuldaði hann þá firmanu fyrir byggingarefni kr. 2000. Firmað tilkynnti svo áfrýjanda, að það hefði fengið veðbréfið hjá 1137 Finni að handveði. Á þessu verður þó eigi byggð skylda á hendur firmanu til frekari efnisútláta, enda var veðbréfið í verulegum atriðum öðruvísi en firmað gat búizt við að það yrði, að því er ætla má eftir sam- tali þess við áfrýjanda. Verður því og að sýkna hið steinda firma af skaðabótakröfu áfrýjanda, eins og héraðsdómarinn hefir gjört. Samkvæmt þessum málalokum þykir rétt að stað- festa ákvæði hins áfrýjaða gestaréttardóms, um máls- kostnað til handa hinu stefnda firma, og að dæma áfrýjanda til að greiða því málskostnað fyrir hæsta- rétti, og er hann ákveðinn 100 kr. Steindur, Finnur Thorlacius, og áfrýjandi gjörðu með sér samning um það 12. sept. 1927, að Finnur skyldi byggja kjallara húss þess, sem áfrýjandi ætlaði að reisa á áðurnefndri lóð við Laufásveg 19, eltir upp- drætti, er stefndur hafði gjört, fyrir alls kr. 25600.00. Þenna uppdrátt samþykkti byggingarnefnd að vísu ekki, og átti húsið að verða 1, 25 metra lengra en til var ætlast, þegar samningurinn 12. sept var gjörður. Þessi breyting verður ekki talin svo veruleg, að stefndur leystist þar með frá samningnum, heldur átti hann ein- ungis kröfu til þess, að fá bættan upp kostnaðarauka þann, sem breytingin hefði haft í för með sér. Stefndur byrjaði og á verkinu og hélt því áfram, án þess að nýr samningur væri gjörður, og hefir hann þegar með því sýnt í verki til fullrar hlítar viðurkenningu sina á: því, að honum bæri skylda til að inna verkið af hendi. Án þess að séð verði, eða því hafi verið haldið fram, að áfrýjandi, sem innt hefir af hendi greiðslur þær, er honum bar að láta stefndum í té fyrir verkið, eltir því, sem því miðaði áfram, hafi vanefnt samninginn, hætti stefndur við verkið áður en því væri lokið, og án þess að séð verði, að hann hafi gjört áfrýjanda viðvart 1138 um það, eða sagt það í ábyrgð hans, að því, er virðist í marz 1928. Að vísu verður stefndur eigi nú dæmdur, að viðlögðum dagsektum, til að leysa verkið sjálft af hendi, eins og áfrýjandi krefst, eftir að áfrýjandi hefir látið líða hátt upp í ár, án þess að gjöra þá kröfu gildandi á hendur steindum, eða áskilja sér rétt til að koma henni fram, enda virðast skaðabótakrafa áfrýjanda og endurgreiðslukrafa hans ekki samríman- legar þessari kröfu. En stefndur hefir með því að hætta verkinu, eins og áður er sagt, bakað áfrýjanda tjón, er honum er skylt að bæta. Steindum bar skylda til, er hann hætti verkinu, og með tilliti til þess, að áfrýjandi átti ekki heima hér á staðnum, að ganga svo frá, að verk það, sem þegar var unnið, yrði ekki fyrir spjöllum þeim, er hægðarleikur var að afstýra. En það gjörði hann eigi, og voru því allar rúður í byggingunni algjörlega eyðilagðar. Verður því að dæma stefndan til að greiða bætur fyrir þau spjöll, er telja má hafa hlotizt af þessu athafnaleysi hans. Auk þess hefir steindur seinkað byggingunni fyrir áfrýjanda, og má ætla, eftir þvi sem á stóð, að þær tafir heiði numið allt að 3 mánuðum, þótt áfrýjandi hefði haldið verkinu áfram, og hefir stefndur því bakað áfrýjanda vaxtatap af þeim 19000 kr., sem hann halði lagt í bygginguna. þann tíma, og af beim 12000 kr., er lóðin kostaði áirýjanda. Verður að meta þá vexti eins og útlánsvextir Landsbankans voru á þeim tíma. Þykja vextir og bætur þær er stefndum ber sam- kvæmt þessu að greiða áfrýjanda, hætilega ákveðnar 1500 kr. með 5“, ársvöxtum frá steinudegi til greiðsludags. Eins og fyr segir, verður að telja stefndan hafa tekið að sér að fullgjöra kjallara í fyrirhuguðu húsi áfrýjanda fyrir kr. 25600, að því viðbættu, er meira 1139 kostaði að leysa verkið af hendi vegna áðurnefndra breytinga á húsinu. Nú hætti stefndur við verkið ólokið, en áfrýjandi, sem hefir greitt kr. 1700 og sett trygging fyrir kr. 2000.00 fyrir verkið, telur sig hafa ofgreitt honum kr. 4500.00. En með því að eigi liggja fyrir ábyggilegar upplýsingar um það, hvers virði verk það af byggingu kjallarans á áðurnefndri lóð, sem stefndur innti af hendi, er, þykir verða að láta það fara eftir mati dómkvaddra þar til hæfra manna, og endurgreiði þá stefndur áfrýjanda mismun- inn, milli kr. 1900000 og þeirrar upphæðar, sem metin verður, þó ekki yfir kr. 4500.00 með 5 árs- vöxtum frá 4. febr. 1929 til greiðsludags. Eftir þessum úrslitum málsins þykir rétt, að steind- ur, Finnur Thorlacius, greiði áfrýjanda málskostnað fyrir gestaréttinum og hæstarétti, er ákveðst 400 kr. Áfrýjandi hefir stefnt héraðsdómaranum, Birni lög- manni Þórðarson, sem hvorki hefir mætt né látið mæta fyrir hæstarétti, til ábyrgðar fyrir dóm sinn og málsmeðferð, og hefir áfrýjandi krafizt þess, að héraðs- dómarinn verði dæmdur til að taka þátt í greiðslu málskostnaðar fyrir hæstarétti. Fyrir þessari kröfu eru engin rök færð, og verður því að sýkna dómarann af henni. Því dæmist rétt vera: Stefndur, firmað J. Þorláksson £ Norðmann, á að vera sýkn af kröfum áfrýjanda, Einars M. Jónassonar. Ákvæði gestarréttardómsins, um ó- merkingu átalinna ummæla, eiga að vera óröskuð. Áfrýjandi greiði 25 kr. sekt, er renni að hálfu í ríkissjóð og að hálfu í bæjarsjóð Reykjavíkur, og komi í stað sektarinnar, ef hún er eigi greidd 73 1140 innan viku frá lögbirtingu dómsins, 2 daga ein- falt fangelsi. Svo greiði áfrýjandi firmanu í máls- kostnað, fyrir báðum réttum, kr. 200.00. Stefndur, Finnur Thorlacius, greiði áfrýjanda 1500 kr. með 5“, ársvöxtum frá 4. febr. 1929 til greiðsludags. Svo greiði hann áfrýjanda og þá upphæð, er metin verður af óvilhöllum dóm- kvöddum mönnum, þó eigi yfir 4500 kr. með 5 0, ársvöxtum frá 4. febr. 1929 til greiðsludags Loks greiði stefndur áfrýjanda 400 kr. í máls kostnað fyrir báðum réttum. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Í máli þessu, er Einar M. Jónasson Ív. sýslumaður hefir höfðað fyrir gestaréttinum sem gestur hér í bænum, með utanréttarsteinu, dagsettri 4. febrúar 1929 gegn firmainu, Jón Þorláksson á Norðmann og Finni Thorlacius byggingarmeist- ara, báðum hér í bænum, tjáir stefnandi málsvexti þá, að stefndur Finnur hafi með samningi, dagsettum 12. september 1927 tekið að sér að reisa kjallara á lóð hans nr. 19 við Laufásveg hér í bænum og skila honum fullgjörðum fyrir ákveðinn tíma. Umsamið verð fyrir kjallarabygginguna hafi verið kr. 25600.00, er hafi átt að greiðast smátt og smátt meðan á byggingunni stæði, að undanteknum kr. 10000.00, er hafi ekki átt að greiðast Íyr en að loknu verki. Á meðan á byggingu þessari stóð, kveður stefnandi það hafi orðið að samkomulagi með sér og stefndu firma, að það fengi 1. veðrétt í eigninni gegn því að leggja til í bygginguna sem svaraði 8 þúsund krónum, en samningur þessi hafi siðar breytzt þannig, að með- stendur Finnur hafi fengið tryggingarbréf með |. veðrétti í eigninni fyr allt að 8000 krónum, en hann hafi svo aftur sett firmanu bréf þetta að handveði fyrir efnis úttekt. Heldur stefn- andi því fram, að með því að taka við bréfi þessu að veði, 1141 hafi stefnt firma skuldbundið. sig til þess að lána út á það, eins og upphaflega var talað um, og jafnframt hafi það með þessu, en þó sérstaklega með því að taka við ávisun frá Finni, á þá upphæð, er honum hafi borið að fá útborgaða, þegar verkinu hafi verið lokið, tekið ábyrgð á því, að hann uppfyllti áðurgreindan samning (lyki við kjallarasmiðina). Nú hafi stefndur Finnur rofið samninginn með því að hætta við bygg- inguna Ófullgjörða, enda þótt hann hafi á þeim tíma verið búinn að fá greitt meira heldur en honum hafi borið meðan á byggingunni stóð og tryggingu fyrir eftirstöðvunum, og þar sem firmað hafi beinlínis verið orsök í samningsrofum hans, með því að ástæðulausu að hætta að lána út á veðið efni til byggingarinnar, þá sé mál þetta höfðað. Hefir stefnandi nú gjört þær réttarkröfur í málinu, að stefndir verði in solidum dæmdir til þess, að viðlögðum 50 króna dagsektum, að ljúka við kjallarabygginguna, samkvæmt fyrgreindum samningi, og ennfremur, að þeir verði dæmdir til þess að greiða honum 5—10 þúsund krónur í skaðabætur fyrir álitshnekki og tjón, er hann hafi beðið vegna vanefnda á samningnum. Þá hefir stefnandi og krafizt þess, að stefndur Finnur verði dæmdur til þess sérstaklega að greiða honum kr. 4500.00, er stefnandi telur sig hafa greitt til hans um skyldu fram eftir byggingar- samningnum, og miðað við verk það, sem hann hafi þegar leyst af hendi, án tillits til þess, hvort krafa hans um kjallara- smíðina verði tekin til greina. Loks hefir stefnandi krafizt % ársvaxta af upphæðum, þeim er honum kunna að verða tildæmdar frá stefnudegi til greiðsludags, og málskostnaðar að skaðlausu. Stefndir hafa báðir mótmælt kröfum stefnanda og krafist sýknu af þeim og málskostnaðar hjá honum eftir mati rétt- arins. Stefnt firma byggir sýknukröfuna á því, að það hafi hvorki með samningi eða á annan hátt tekið að sér að byggja eða ábyrgjast að meðstefndur þess fullgjörði umrædda kjallara- byggingu. Auk þess sé það ekki á neinn hátt skuldbundið gagnvart stelnanda til þess að leggja til efni í bygginguna, með því að samningurinn milli þess og hans hafi fallið niður, Þegar það hafi ekki fengið veð beint frá honum eins og um var talað. Þar sem nú ekki verður á það fallizt hjá stefnanda, að nokkur rök liggi til þess að líta svo á, að stefnt firma hafi skuldbundið sig gagnvart honum, með því að fá áðurnefnt 73 1142 tryggingarbréf að handveði eða taka við Íyrgreindri ávísun á stefnandann þ“% meðstefindum þess, og firmað virðist hafa samið við has.. en ekki stefnanda um úttekt til byggingar- innar, og stefnandi ætti því ekki sókn þess máls, þótt firmað hefði í einhverju vanefnt þá amninga, þá verður ekki séð, að kröfur stefnanda á hendi: því um byggingu eða skaða- bætur hafi við rök að styðjasí, og ber því að sýkna það af þeim að öllu leyti. Sýknukröfuna af kjallarasmíðinni byggir stefndur Finnur á því, að samningur sá, sem stefnandi byggir kröfu sína á, hafi fallið úr gildi með því að ekki hafi fengizt leyfi bygginga: nefndar til þess að byggja eftir uppdrætti þeim, er sá samn- ingur var miðaður við. Hús það, er samþykkt hafi verið að reisa, hafi verið nokkru stærra og því mun dýrara en upphaflega var áætlað, að það skyldi verða, og sé því útilokað að samn- ingurinn hafi átt að gilda óbreyttur um það í hinni nýju mynd. Telur stefndur að ekkert hafi verið endanlega samið um bygg- ingu kjallarans, eins og hann hafi orðið eftir þessum nýja uppdrætti, og sé því krafa stefnanda um kjallarabygginguna ekki á neinum rökum byggð. Stefnandi hefir nú viðurkennt það, að húsinu hafi verið breytt frá því sem það átti að vera upphaflega, en heldur því fram, að við þá breytingu hafi sparast vinna, er hafi numið a.m.k. því, er húsið annars hefði orðið dýrara, vegna stærðar- munarins, og hafi því verið tilætlunin að hinn npphaflegi samningur gilti áfram óbreyttur. Á þetta verður þó ekki fallizt hjá stefnanda, því að það kemur greinilega fram í bréfi frá steindum til hans, dagsettu 9. dez. 1927, eða nokkru eftir að samningurinn var gjörður, að stefndur hefir ekki talið sig bundinn við hann vegna um- ræddrar breytingar. Gijörir stefndur í bréfi þessu tilboð í húsið eftir hinum nýja uppdrætti, og segist ætla að senda stefnanda síðar lýsingu á því, hvernig það byggist og eins hvernig greiðslum skuli hagað. Þá er og ljóst af því, sem fyrir liggur í málinu, að greiðslurnar hjá stefnanda hafa ekki farið fram eltir upprunalega samningnum og bendir það einnig til þess, að hann hafi ekki gilt. Þar sem það nú verður að teljast upplýst samkvæmt framan - sögðu, að samningurinn hafi breytzt, en það kemur hinsvegar ekki greinilega fram í málinu hverjar breytingar hafi á hon- um orðið, eða hvort algjörlega nýr samningur hafi verið 1143 gjörður, og hvernig hann þá hafi verið, þá verður ekki séð, að krafa stefnanda um það, að stefndur fullgjöri kjallarasmíð- ina sé nægilega rökstudd og ber því að sýkna stefndan af henni. Af sömu ástæðu ber og að sýkna stefndan af kröfu stefnanda um skaðabætur fyrir tjón og álitshnekki vegna stöðvunarinnar. Að þvi, er snertir endurgreiðslukröfuna, kr. 4500.00, þá hefir steindur Finnur viðurkennt að hafa móttekið í peningum hjá stefnanda kr. 17000.00 og við það bætist svo 2000 króna efnis- úttekt hjá meðstefndu firma, sem upplýst er, að stefndur hefir fyrsta veðrétt fyrir í margnefndri eign stefnanda. Hefir stefn- andi því til sönnunar, að hann hafi ofgreitt stefndum framan- greinda upphæð, kr. 4500.00, látið fara fram virðingargjörð á húseigninni, og er byggingin samkv. henni metin á kr. 14636.00. Stefndur hefir eindregið mótmælt því, að virðingargjörð þessi sé réttur mælikvarði á vinnu þá og efni, er til bygg- ingarinnar hafi farið, og þar sem hún virðist vera venjuleg lántökuvirðing, en þær munu ekki svara til kostnaðarverðs, og með þvi ennfremur að stefindandi hefir ekki hnekkt þeirri staðhæfingu stefnds, að ýmislegt hafi verið unnið að bygging- unni eftir að virðingin fór fram, og ekki verður séð, að nokkurt tillit hafi verið tekið til timburs, er við hana hafi verið notað, né heldur að steindum hafi verið gefinn kostur á að vera við- staddur, er virt var, til þess að gæta réttar síns, þá verður ekki á virðingargjörðinni byggt um það, hvað kostað hafi að koma byggingunni upp. Hinsvegar hefir stefndur lagt fram reikning yfir kostnaðinn við kjallarabygginguna og nemur hann samkvæmt þeim reikningi kr. 18636.50. Stefnandi hefir nú mótmælt því, að nokkur slík úttekt, er á reikningnum greinir, hafi farið fram til byggingarinnar, en þar sem slík mótmæli virðast vera algjörlega út í bláinn, þá verð- ur ekkert tillit tekið til þeirra, heldur verður reikningurinn lagður til grundvallar fyrir kostnaðarverði byggingarinnar. Litur rétturinn því svo á, að stefndum beri að standa stefn- andanum skil á mismuninum á reikningsupphæðinni og upp- hæð þeirri, sem hann samkvæmt framansögðu hefir tekið á móti, og verða því úrslit málsins þau, að hann verður dæmd- ur til þess að endurgreiða þann mismun, kr. 363.50 með vöxt- um eins og krafizt hefir verið. Eitir þessum úrslitum málsins hér fyrir réttinum, þykir hæfi- legt, að stefnandi greiði stefndu firma kr. 100.00 í málskostnað, 1144 en hinsvegar falli málskostnaður niður að því, er steindan Finn snertir. Í einu sóknarskjali sínu hefir stefnandi dróttað því að stefndu firma, að það hafi beitt hann svikum. Hefir það krafizt þess, að ummæli stefnanda í þessu sambandi, >svikið út úr sér og >greinileg svik< og aðdróttunin, sem í þeim felst, séu. dæmd dauð og ómerk, og stefnandi sektaður fyrir þau, og ber að taka þá kröfu til greina. Þykir sektin hæfilega ákveð- in kr. 25.00, er renni að hálfu í ríkissjóð og að hálfu í bæjar- sjóð Reykjavíkur, og komi í hennar stað, ef hún er ekki greidd, áður. en aðfararfrestur í máli þessu er liðinn, tveggja daga einfalt fangelsi. Ekki þykir ástæða til að taka til greina kröfu stefnds firma um sekt á hendur stefnanda fyrir óþarfa þrætu. Miðvikudaginn 19. júní 1929. Nr. 79/1928. Réttvísin (Lárus Fjeldsted) gegn Þorkeli Blandon (Sveinbjörn Jónsson). Ómerkingardómur. Dómur hæstaréttar. Með bréfi, dags. 1. okt. 1927, tilkynnti framkvæmd- arstjóri Brunabótafélags Íslands lögreglustjóra Reykja- víkur, að ákærði, er var gjaldkeri Brunabótafélagsins, hefði játað á sig sjóðþurð, og krafðist framkvæmdar- stjórinn sakamálsrannsóknar út af þessu. Lögreglu- stjórinn lét fulltrúa sinn rannsaka málið, og með bréti, dags. 3. s. m., sendi hann bæjarfógeta Reykjavíkur málið til frekari meðferðar. En bæjariógetinn tók þó ekki málið til rannsóknar, heldur sendi hann það sam- dægurs til dómsmálaráðuneytisins og ritaði á bréf lögreglustjórans, að hann sendi málið eftir samtal við dómsmálaráðherrann þá um morguninn, og bætti því 1145 við, að hann væri því fyllilega samþykkur, að sjer- stakur dómari verði skipaður til að fara með það. Skipaði svo dómsmálaráðuneytið Björn Þórðarson hæstaréttarritara samdægurs setudómara, og stendur í bréfinu, að það sé gjört í samráði við bæjarfógeta Reykjavíkur. Hinn skipaði verjandi ákærða hefir krafizt þess hér fyrir réttinum, að hinn áfrýjaði dómur og öll meðferð málsins áður en dómur gekk í héraði verði ómerkt, fyrir þá sök, að hinn reglulegi dómari hafi ekki vikið sæti í því. Í skjölum málsins er það ekki upplýst, að hinum reglulega dómara hafi lögum samkvæmt verið skylt, eða jafnvel heimilt að víkja sæti í því vegna mál- gengisbrests, né heldur að lögmæt forföll, þ. e. hindr- anir, svo sem sjúkdómur, fjarvist eða annir, hafi bann- að honum að fara með málið, og verður auk þess eigi litið svo á, að fyrtéð áritun hans á bréf lög- reglustjórans feli í sjer endanlega ákvörðun um að víkja dómarasæti í málinu, enda hefði slik ákvörðun, er heyrir undir dóm æðri dómstóls, átt, eins og ástóð að koma fram í rétti, áður en setudómarinn tók til starfa. Og þar sem þannig hinn reglulegi dómari het- ir eigi vikið sæti í málinu, svo sem lög og réttar- venja útheimta, þá hafði setudómarinn ekki heimild til. að fara með málið og dæma það. Verður því fyrir þessa sök að ómerkja hinn áfrýj- aða aukaréttardóm og alla meðferð setudómarans á málinu fyrir aukaréttinum og lögregluréttinum. Allan kostnað sakarinnar í héraði og fyrir hæsta- rjetti ber að greiða úr ríkissjóði, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Málið hefir með samþykki réttarins verið flutt skrit- 1146 lega, og var hæstaréttarmálaflutningsmaður Lárus Fjeldsted skipaður sækjandi 15. okt. í. á. og þá afhent málsskjölin. En fyrra sóknarskjal hans er eigi dagsett fyr en 15. febr. þ. á. og varnarskjali verjanda, dags. 15. marz, hefir hann svarað 24. april. Þetta er óhæfilegur dráttur af hans hálfu, er verð- ur að víta, þar sem hann hefir eigi verið réttlættur. Því dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði aukaréttardómur og öll meðferð setudómarans á málinu fyrir aukaréttinum og lögregluréttinum á ómerk að vera. Allur kostnaður sakarinnar í héraði og fyrir hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda fyrir hæstarétti, málflutnings- mannanna, Lárusar Fjeldsted og Sveinbjörns Jóns- sonar, 80 kr. til hvors, greiðist úr ríkissjóði. Föstudaginn 21. júní 1929. Nr. 35/1929. Valdstjórnin (Lárus Fjeldsted) gegn Ólafi Guðjónssyni (Bjarni Þ. Johnson). Áfengislapa- og bifreiðalagabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja Í. marz 1929: Kærði, Ólafur Guðjónsson, hér, á að greiða 100 kr. sekt til ríkissjóðs innan fjögra vikna, en afplána hana með 10 daga einföldu fangelsi, fáist hún ekki greidd. Sviftur skal kærði ökuskírteini í þrjá mánuði frá birtingu dóms þessa að telja. Dómur hæstaréttar. Svo sem tekið >r fram í hinum áfrýjaða dómi, hefir kærði játað, að hann hafi umræddan dag, keypt tvær 1147 heilflöskur af portvíni og verið búinn að drekka um helminginn úr annari þeirra, áður en hann ók bifreið- inni. Lögregluþjónn Vestmannaeyja, er lokaði bifreið- inni fyrir kærða, hefir borið það sem vitni fyrir lögreglu- réttinum, að kærði hafi verið mjög ölvaður í bifreiðinni, og tvö önnur vitni, er samtímis athuguðu kærða í bifreiðinni, hafa borið, annað, að kærði hafi verið mikið drukkinn, og hitt, að hann hafi verið drukkinn. Og ennfremur hefir maður sá, er var í bifreiðinni á- samt kærða, borið, að hann hafi sjeð vín á kærða, en ekki virzt hann mikið drukkinn. Með þessum vitnisburðum og játningu kærða er fram- komin í málinu fullkomin sönnun fyrir því, að kærði hafi verið ölvaður við bilreiðaraksturinn í umrætt skifti. Þetta brot kærða heyrir undir 4. málsgrein 5. gr. laga nr. 56, 15. júní 1926, og þykir refsing hans hæfilega ákveðin 100 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 10 daga einföldu fangelsi, ef hún verður eipi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo skal og kærður sviftur leyfi til að aka bifreið um sex mánuði frá birtingu þessa dóms að telja. Kærða ber að greiða allan kostnað sakarinnar í undirrétti og hæstarétti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 60 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, Ólafur Guðjónsson, greiði 100 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 10 daga einföldu fang- elsi, ef hún er ekki greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo skal hann og sviftur ökuskírteini um sex mánuði frá birtingu þessa dóms að telja. 1148 Kærði greiði ennfremur allan kostnað sakar- innar fyrir undirrétti og hæstarétti, þar með tal- in laun sækjanda og verjanda í hæstarjetti, mál- flutningsmannanna, Lárusar Fjeldsted og Bjarna Þ. Johnson, 60 kr. til hvors. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er sannað í máli þessu með framburði kærða og öðr- um gögnum, að hann ók flutningabifreiðinni nr. 14, er hlað- in var fiski, þ. 21. þ. m. í nánd við hús Gunnars Ólafssonar, hér. Á móti honum kom bifreiðin nr. 11, og þá er bifreið kærða stöðvaðist, varð fram og afturhjól hennar fyrir utan veginn, þannig að bifreiðin hallaðist, en kærði hefir tekið fram, sem og rétt er, að vegurinn sé það lágur, þar sem bifreiðin rann útaf, að engin hætta hafi verið á því, að bifreiðin gæti oltið um. Kærði hefir játað, að hann hafi umræddan dag keypt 2 1 fl. af portvíni í útbúi áfengisverzlunar ríkisins, hér, og að hann muni hafa drukkið um '!/ fl. af portvíni áður en hann ók bifreiðinni. Ekki hefir kærður viljað kannast við, að hann hafi verið áberandi fullur, heldur aðeins neytt nokkurs áfengis. Vitnin tvö, sem leidd hafa verið í málinu, hafa lýst yfir því áliti sínu, að kærði hafi verið >mikið drukkinn< og >mjög ölvaður<, en önnur tvö, að hann hafi verið >drukkinn< og >ekki mikið drukk- inn<. Með þessu getur rétturinn þó ekki talið löglega sannað, að kærði hafi verið ölvaður. Til þess verður að telja að ekki nægi álit vitna, ef það ekki er byggt á slíkri lýsing á framkomu hlutaðeiganda eða upplýsingum um, hve mikils áfengis hann hefir neytt á ákveðnum tíma, að loku sé fyrir það skotið, að framkoman hafi verið eins og henni hefir verið lýst, af öðr- um ástæðum en ofmikilli áfengisnautn. Álit vitna byggt á engu sérstöku, eða byggt á slíkri fram- komu hlutaðeiganda, sem vel getur verið svo af öðrum ástæð- um, en vínnautn, getur þvi ekki að réttarins dómi talizt sönnun fyrir, að maðurinn hafi verið ölvaður. Í því tilfelli, sem hér um ræðir, hafa vitnin rökstutt álit sitt, um að kærði hafi verið 1149 drukkinn með því, að hann hafi >varla getað talaðs, og að hann hafi >skjögrað<, þegar hann ætlaði út úr bifreiðinni, en þetta gjöra margir, sem jafnvel ekki hafa neytt víns, ef þeir komast í geðshræringu, svo það er útaf fyrir sig engin sönnun. Kærði hefir heldur ekki játað að hafa verið ölvaður, heldur aðeins undir áhrifum vins. Þetta styðst við þá stað- hæfingu hans, sem taka verður til greina, þareð annað er Ósannað, að hann hafi aðeins drukkið hálfa portvinsflösku áður en hann ók bifreiðinni umrætt skifti. Þar sem lögin nr. 56 um notkun bifreiða frá 15. júní 1926, 5. gr., sbr. lög nr. 64, áfengislög frá 7. maí 1928, 20. gr, gjöra mun á því, hvort bifreiðarstjórar ern undir áhrifum víns við bifreiðaakst- ur, eða aka bifreið ölvaðir, og þar sem hið síðara, eftir því sem nú hefir verið sagt, ekki getur talizt fullsannað, (enda in dubio pro reo) verður að heimfæra brot kærða undir 3. málsgrein 5. greinar laga nr. 56, um notkun bifreiða frá 15. júni 1926, og 20. gr. áfengislaganna, og telst refsingin eftir 14. gr. fyr- nefndra laga og ákvæðum 20. gr. síðarnefndra laga hæfilega ákveðin 100.00 kr. sekt, er renni í ríkissjóð, og svifting öku- skírteinis í þrjá mánuði frá birtingu dóms þessa að telja, og er þá tekið tillit til þess, að hér er um fyrsta brot kærða á ofangreindum lögum að ræða. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. ; Föstudaginn 21. júní 1929. Nr. 16/1929. Guðrún Ólafsdóttir gegn Garðari Þorsteinssyni, í. h. Dansk Radio. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Guðrún Ólafsdóttir, sem eigi - mætir í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hún af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti: 1150 Föstudaginn 21. júní 1929. Nr. 24/1929. Magnús Jónsson gegn Knud Zimsen, í. h. bæjarstjórnar Reykjavíkur. Dómur hæstaréttar. Áfrýjandi, Magnús Jónsson, er að vísu hefir látið mæta Í máli þessu, en lagði ekki fram áfrýjunarstefnu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Svo greiði hann og bæjarstjórn Reykjavíkur, er látið hefir mæta í málinu, samkvæmt kröfu hennar, 40 kr. í ómaksbætur að viðlagðri aðför að lögum. Laugardaginn 22. júní 1929. Nr. 41/1929. Valdstjórnin (Lárus Jóhannesson) gegn Otto Herpich (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Suður-Múlasýslu 16. marz 1929: Kærður, Otto Herpich, greiði 12500 króna sekt í Land- helgissjóð Íslands og sæti 7 mánaða einföldu fangelsi, ef sekt- in er eigi greidd innan viku frá birtingu dóms þessa. Afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, sem eru umborð í togaranum, B. H. 176 >Bredebeck<, sé upptækt og renni and- virði þess í sama sjóð. Svo greiði kærður af máli þessu allan löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, er fram eru teknar í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi, ber að staðfesta hann, 1151 þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar ákveðst 30 dagar frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað máls- ins, þar með talið málflutningskaup sækjanda og verj- anda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Znum áfrýjaða lögregluréttardómi skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar ákveðst 30 dagar frá birtingu dóms þessa. Kærði, Otto Herpich, greiði allan áfrýjun: sstnað málsins, þar með talin málflutningslaun kjanda og verj- anda í hæstarétti, málflutningsmannanna Lárusar Jóhannessonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Samkvæmt skýrslu skipherrans á varðskipinu >Fylla< var kærður, Otto Herpich, staddur á skipi sínu togaranum, B. H. 176 =Bredebeck< frá Bremerhaven, að veiðum inni á landhelgis- svæðinu fyrir austan Ingólfshöfða, kl. 6.17 í. h. í gær, þegar varðskipið stöðvaði skip hans. Staður sá, sem togarinn var staddur á, var á varðskipinu mældur þannig: Hægri brún jökulsins fyrir vestan Staðarfjall réttvísandi 348? og Ingólfshöfðaviti réttvísandi 2519. Mælingar þessar hafa verið settar út í sjókorti og sýna þær, að skipin hafa þá verið stödd 0.9 sml. innan landhelgislin- unnar, Dýpi var mælt 35 m., og er það í samræmi við téða staðarákvörðun. Kærður hefir að vísu eigi viljað fullyrða, að þessar mæl- ingar varðskipsins séu rangar, en hann kveðst halda sér við 1152 þær miðanir, sem hann hafi tekið eftir áttavita sínum á sama tíma og hafi þær verið þessar: Ingólfshöfði í V. N. V. % V. og vestanverðu við Staðarfjall N. til A., en samkvæmt þeim miðunum hefir hann átt að vera staddur 0.3 sml. innan landhelgislinunnar. Dýpið kveðst hann hafa mælt 46 m. Segir hann, að dýptarmæling sin komi að vísu ekki alveg heim við miðanirnar, en eftir sinni skoðun, miðað við það dýpi, sem hann mældi, hafi hann verið fyrir utan land- helgislínuna, þegar skip hans var stöðvað. Skipið hafði stjórnborðsvörpu útbyrðis og var að veiðum, og voru 15—20 körfur af fiski í vörpunni þegar hún var dregin upp. Samkvæmt miðunum kærða sjálfs hefir hann því verið staddur innan landhelgislinunnar, þegar skip hans var stöðvað, og dýptarmælingin ein þó rétt væri sannar ekkert í þessu efni, þar sem sama dýpi og kærður mældi er víða innan land- helgislinunnar á þessum slóðum. En auk þess verður eigi fallizt á, að þessar miðanir kærða, sem hann viðurkennir, að ekki hafi verið >nákvæmar upp á gráðu<, geti hnekkt mæl- ingum varðskipsins, sem gjörðar eru með fullkomnari mæli- tækjum en kærður notaði, heldur beri að leggja staðarákvarð- anir varðskipsins til grundvallar í málinu. Þessu samkvæmt telur rétturinn löglega sannað, að kærður: hafi í þetta skifti verið að ólöglegum veiðum inni á land- helgissvæðinu, og hefir hann með því gjörzt brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5 frá 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpu- veiðum og með því að kærður hefir ekki áður gjörzt brot- legur við sömu lög og með tilliti til þess, að gullgengi krón- unnar er í dag 81.70, þykir refsingin hæfilega metin 12500 króna sekt, er renni í Landhelgissjóð Íslands og sem greiðist nú þegar, og komi í stað sektarinnar 7 mánaða einfalt fangelsi, fáist sektin ekki greidd innan viku. Auk þess skulu öll veiðar- færi, þar með taldir dragstrengir svo og allur afli, sem er innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna Í sama sjóð. Ennfremur greiði kærður allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Á málinu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 1153 Laugardaginn 22. júní 1929. Nr. 50/1928. Högni Gunnarsson (Lárus Fjeldsted) gegn Arngrími Fr. Bjarnasyni. Ómerkingardómur. Dómur aukaréttar Ísafjarðarsýslu 11. maí 1928: Framangreind meiðandi ummæli eiga að vera dauð og ómerk. Stefndur, Högni Gunnarsson, greiði 150 kr. sekt í ríkissjóð eða sæti 13 daga einföldu fangelsi, ef sektin er eigi greidd innan 30 daga frá löglegri birtingu dómsins. Stefndur greiði stefnanda Arngrími Fr. Bjarnasyni 60 kr. í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá löglegri birtingu dómsins að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Samkvæmt undirréttarstefnunni í máli þessu, dags. 23. febr. 1928, átti mál þetta að takast fyrir í þinghúsi Hólshrepps í Bolungarvík 24. marz s. á. Það færu veðri<, eftir því, sem stendur Í stefnunni. Málið var þó eigi tekið fyrir þann dag, sökum þess að dómar- inn gat ekki komizt á dómstaðinn vegna óveðurs, en í stað þess tók dómarinn málið fyrir 26. s. m. Við þessa fyrirtekt málsins mætti áfrýjandi ekki, en þá skipaði dómarinn mann nokkurn, er var til staðar í réttinum, til þess að gæta réttar áfrýjanda. Þessi >um- boðsmaður< áfrýjanda fékk þá frest í málinu og máls- skjölin léð, en er maður þessi nokkru síðar tilkynnti áfrýjanda hvernig komið var, mótmælti hann þessari meðferð málsins og endursendi >umboðsmaðurinn< þá dómaranum skjöl málsins með bréfi, dags. 1. apríl. Þrátt fyrir þetta var málið dómtekið 11. maí og samstundis kveðinn upp dómur í því með þeim úr- slitum, að áfrýjandi var dæmdur til að greiða 150 kr. 1154 sekt til ríkissjóðs og 60 kr. í málskostnað, og um- steind ummæli dæmd dauð og ómerk. Þessum dómi hefir áfrýjandi skotið til hæstaréttar með stefnu, útgefinni 6. sept. 1928. Lét stefndi mæta við fyrstu fyrirtekt málsins hér fyrir réttinum 19. dezbr. s. á, svo og við síðari fyrirtektir, en er sókn skyldi flutt í því mætti stefndi ekki og hefir málið því verið flutt skriflega ai hendi áfrýjanda og dæmt samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Áfrýjandi krefst þess, að hinn áfrýjaði dómur verði ómerktur og málinu vísað frá undirrétti, og byggir hann þessa kröfu sína á því, að málið hafi ekki verið tekið fyrir þann dag, er stefnt var til, 24. marz 1928, heldur 2 dögum síðar, en til þess hafi engin heimild verið án þess að hann mætti þar og samþykkti fyrir- tekt málsins, og þess utan hafi dómarann brostið heimild til að skipa óviðkomandi mann til að mæta þann dag og gæta réttar áfrýjanda. Með því að það sézt eigi af skjölum málsins, að dómarinn hafi aðvarað áfrýjanda um fyrirtekt máls- ins hinn 26. marz, verður eigi komizt hjá því að taka kröfu áfrýjanda til greina, og verður jafnframt að dæma steinda til að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 100 kr. Því dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði aukaréttardómur skal vera ómerk- ur og vísast málinu frá aukaréttinum. Stefndi, Arngrímur Fr. Bjarnason, greiði áfrýjanda, Högna Gunnarssyni, 100 kr. í málskostnað fyrir hæsta- rétti að viðlagðri aðiðr að lögum. 1155 Laugardaginn 22. júní 1929. Nr. 88/1927. Runólfur Jónsson (Guðmundur Ólafsson) gegn Elíasi Steinssyni, Sighvati Andrés- syni og Einari Einarssyni (Enginn). Sýknudómur. Dómur aukaréttar Rangárvallasýslu 30. dezbr. 1926: Stefndu eiga að vera sýknir af kærum og kröfum stefnandans, Runólfs Jónssonar, í máli þessu og greiði hann stefndu í málskostnað 60 krónur, sem lúkist innan 15 daga frá birtingu dóms þessa að viðlagðri laga aðför. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstaréttar með stefnu, dags. 19. okt. 1927, að fengnu áfrýjunarleyii, útgefnu 26. sept. s. á, og hefir áfrýjandi hinn 21. jan. í. á. fengið gjafsókn og skipaðan málflutningsmann. Hinir stefndu hafa mætt við fyrstu fyrirtekt máls- ins 30. marz f. á., svo og við síðari fyrirtektir þess, en er málið skyldi flutt fyrir réttinum í fyrra mánuði, létu stefndu eigi mæta, og hefir málið því verið rekið skriflega, og er dæmt samkv. N.LL. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. Eftir að dómur gekk í héraði, hefir áfrýjandi leitt vitni og aflað nýrra skjala, er lögð hafa verið fram í hæstarétti, en með því að gögn þessi leiða ekki til annarar niðurstöðu en komizt er að í hinum áfrýjaða dómi, sem ekkert verulegt er athugavert við, ber að staðfesta hann. Kaup hins skipaða málflutningsmanns áfrýjanda, 100 kr., greiðist úr ríkissjóði, en að öðru leyti fellur málskostnaður niður. Á flutningi máls þessa hér í réttinum, hefir orðið 74 1156 mikill dráttur, en fyrir honum hefir hinn skipaði mál- flutningsmaður áfrýjanda, eftir atvikum, gjört viðunandi grein. Það er aðfinnsluvert, að liðið hafa 16 vikur frá dómtöku til dómsuppsagnar, án þess að héraðsdómar- inn hafi gjört nægilega grein fyrir þeim drætti. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða dómi skal óraskað. Kaup hins skipaða málflutningsmanns áfrýjanda, hrm. Guðmundar Ólafssonar, 100 kr., greiðist úr ríkis- sjóði, en að öðru leyti fellur málskostnaður niður. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Tildrög málsins eru eftir því, sem stefnandanum Runðlfi Jónssyni að Berjanesi í Vestur-Landeyjum segist frá og stefndu, þeir: Elias Steinsson bóndi í Oddhól, Sighvatur Andrésson bóndi Ártúnum og Einar Einarsson bóndi í Vestri-Tungu, hafa eigi véfengt, að þeir Elías og Sighvatur, sem eigendur jarðarinnar Sperðils í Landeyjum, byggðu stefnanda jörð þessa með bréfi, dags., 9. maí 1923. — Með sama bréfi var stefnanda áskilinn kaupréttur að jörðinni fyrir 6000 krónur og skyldi sá kaupréttur standa til sumarmála 1924. — Með bréfi sömu manna, dags., 22. nóv. 1924, er þeir létu birta stefnanda, var stefnanda sem ábúanda Sperðilsins boðin jörðin til kaups fyrir 8800 krónur eða það verð, er eigendurnir töldu sig þá geta selt jörðina öðrum, en ef stefnandi hafnaði boðinu, skyldi hann víkja af jörðinni í næstkomandi fardögum, allt samkvæmt áður- nefndu byggingarbréli. — Kveðst stefnandi þegar við úibygg- ingu hafa boðizt til að kaupa jörðina á 6000 kr., en því boði verið hafnað. — Með úrskurði fógeta 9. jún' 1925 kveðst stefn- andi svo hafa verið borinn út af jörðinni. Hefir stefnandi haldið því fram í kærum sínum til sáttanefndar, dags., 19. nóv. 1925, að hann þá núlega hafi verið búinn að fá fulla vissu um, að 1157 22. nóv. 1924 í það skiftið, er honum var boðinn forkaups- réttur að Sperðli fyrir 8800 kr., hafi jörð þessi í rauninni verið seld meðstefndum Einari Einarssyni eldra í Vestri-Tungu fyrir 6000 krónur eða nákvæmlega sama verð og hann við útbygg- ingu segist hafa boðizt til að kaupa jörðina fyrir. Kvaðst hann mundi reyna að sanna þetta með vitnum. — Málið hefir verið lagt til sátta, en sáttatilraun reyndist árangurslaus. — Sam- kvæmt ofan- og framanrituðum forsendum hefir stefnandi gjört þær réttarkröfur: Að sala stefndu, þeirra Elíasar Steinssonar og Sighvatar Andréssonar, á jörðinni Sperðli til Einars Einarssonar, verði metin ógild gagnvart stefnanda og honum dæmdur réttur til að kaupa jörðina fyrir 6000 krónur eða því verði, sem Einar Einarsson raunverulega hafi keypt jörðina fyrir. Að stefndu allir in solidum eða til vara einn eða tveir þeirra verði dæmdir til að greiða sér bætur fyrir allt það tjón, er hann hefir beðið af þessari sölu og þar af leiðandi útburði af jörðinni. Loks, að stefndu verði á sama hátt dæmdir til að greiða sér allan málskostnað að skaðlausu eða eftir réttarins mati. Umboðsmaður stefndu mótmælti þegar í fyrsta réttarhaldi kröf- um stefnanda og hélt þvi fram, að hið raunverulega verð heiði verið kr. 8800.00, svo sem afsalsbréf þeirra Elíasar Steinssonar og Sighvatar Andréssonar til Einars Einarssonar fyrir jörðinni Sperðli, dags. 18. mai 1925, sýnt við útburð á stefnanda 9. júní og þinglesið þann 26. s. m. að Forsæti í Vestur- Landeyjum —, segir fullum stöfum. Samkvæmt því hafa steindu krafizt algjörðrar sýknunar af kröfum stefnanda og sér til- dæmdan málskostnað eftir réttarins mati. Hinsvegar hefir stefnandi með vitnum reynt að sanna full- yrðingar sínar, um að hið raunverulega söluverð jarðarinnar til Einars Einarssonar hafi verið 6000 krónur og að salan hafi verið um garð gengin, þegar honum með útbyggingunni 22. nóv. var boðið að kaupa jörðina fyrir kr. 8800.00. — Hefir hann látið leiða 5 vitni alls. 4 af þeim gátu ekkert um málið borið, en 5. vitnið hálfminnti að Sighvatur Andrésson hefði einhvern tima sagt því, að hann væri búinn að selja Sperðil- inn fyrir 6000 krónur, og, að Einar Einarsson hefði í október 1924 svarað spurningum sínum um það, hvort hann væri bú- inn að fá afsal fyrir Sperðli, á þá leið, að hann væri búinn að fá það að nokkru leyti. En bæði er það, að það, sem sj 1158 hefir eftir málsaðiljum í fyrtéðu efni, er mjög óákveðið og teygjanlegt, og í öðru lagi, að vitnið er aðeins eitt til frásagn- ar um það, sem það hefir borið, þá verður að líta svo á, að stefnanda hafi ekki tekizt að afsanna það, að hið raunverulega söluverð Sperðilsins hafi verið kr. 8800.00, eins og af stefndu er haldið fram. — Ber því að sýkna stefndu af kröfum stefn- anda í máli þessu, en dæma stefnanda til að greiða stefndu málskostnað, er álitst hæfilega metinn 60 kr. — Með tilliti til þess, að dómarinn hefir frá upptöku málsins til dóms verið önnum kafinn við sífellt vaxandi embættisstörf, vottast, að rekstur málsins hefir verið vítalaus. Mánudaginn 30. sept. 1929. Nr. 30/1929. Einar M. Jónasson (Sjálfur) gegn fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs, Jó- hannesi Jóhannessyni fyrv. bæjar- fógeta og Birni Þórðarson lögmanni. Áfrýjandi sóttur um vangreiddar ríkissjóðstekjur úr Barðastrandarsýslu. Úrskurður gestaréttar Reykjavíkur 31. okt. 1928: Hin framkomna frávísunarkrafa verður ekki tekin til greina. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir gestaréttinum með stefnu, útgef- inni 1. þ. m. og með skírskotun til skuldbindingar stefnds við löghaldsgjörð 20. marz þ. á. og veðskuldabréfum hans, dags. 17. dezbr. f. á. ög 20. marz þ. á., af fjármálaráðherra Magnúsi J. Kristjánssyni, f. h. ríkissjóðs, gegn fyrv. sýslumanni í Barða- strandarsýslu, Einari M. Jónassyni, til heimilis á Patreksfirði, til greiðslu á vangoldnum ríkissjóðstekjum og fé tilheyrandi dánarbúi Jóns sál. Þorsteinssonar frá Bíldudal, að upphæð samtals, kr. 74629.57 með 5 ársvöxtum frá 20. marz þ. á. til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu eftir mati rétt- 1159 arins. Svo hefir stefnandi og krafist staðfestingar á löghalds- gjörðum einnig fyrir hinni umstefndu upphæð, er fóru fram á Patreksfirði 16.—-20. marz þ. á. Stefndur hefir krafizt frávísunar málsins, að því er réttur- inn skilur bókun hans í réttarhaldinu 24. þ. m., af þeim ástæð- um, að dómi í máli meðal annars út af sömu kröfuliðum og mál þetta snýst um og uppkveðinn var í þessum rétti 15. ágúst þ.á., hafi nú verið skotið til hæstaréttar, og af því, að ekki sé heimilt að höfða mál þetta gegn sér annarsstaðar en á heimilisvarnarþingi sínu. Hann hefir ennfremur krafizt ríflegs málskostnaðar hjá stefnanda og að ríkisstjórnin (sic.) verði sektuð fyrir jafn óþarfa málshöfðun og hér á sér stað, en þessi síðasti kröfuliður kemur þegar af þeirri ástæðu ekki til álita, að efnishlið þessa máls hefir ekki verið lögð í dóm. Um fyrri frávísunarástæðuna er það að segja, að í dómin- um frá 15. ágúst þ. á. var kröfuliðum þeim, sem mál þetta er risið af, vísað frá dómi, og þótt það mál fari nú til hæsta- réttar, verður þar ekki dæmt um þá að efninu til, hvort sem hæstiréttur fellst á héraðsdóminn eða ekki. Er því stefnanda rétt að byrja mál að nýju út af þeim, þrátt fyrir áfrýjunina og verður þessu máli ekki vísað frá dómi af þeirri ástæðu. Ákvæði það í löghaldsgjörðinni 20. marz þ. á., sem vitnað er til í stefnunni í þessu máli, sem heimild fyrir að höfða það hér fyrir réttinum er svohljóðandi: „Gjörðarþoli (c: stefndur) lýsti því yfir, að ef þess væri óskað heldur, mundi hann samþykkja að mæta út af lög- haldsgjörðum þeim, sem farið hafa fram hjá honum svo og kröfu ríkissjóðs á hendur honum, fyrir gestarétti Reykjavíkur eftir miðjan apríl þ. ás. Stefndur heldur því nú fram, að löghaldsgjörðirnar séu fallnar niður af því, að réttlætingarmál þetta hafi ekki verið höfðað nægilega snemma eftir að réttlætingarmálinu, um sömu kröfuliði með dómi þessa réttar frá 15. ágúst þ. á., var vísað frá að því, er þá snerti, og þar með sé niður fallið samþykki sitt til að mæta í málinu hér fyrir réttinum. Eins og hin tilvitnaða klausa ber með sér, hefir stefndur skuldbundið sig til að mæta hér fyrir réttinum í máli út af löghaldsgjörðunum, og er krafan um staðfestingu þeirra að því, er snertir fjárhæð þá, er mál þetta snýst um, einn liðurinn í dómkröfum stefnanda í þessu máli, én með efnisdómi í því 1160 verður fyrst úr því skorið, hvort löghaldsgjörðirnar séu niður fallnar eða ekki, og verður frávísunarkrafa stefnds af þeirri ástæðu því heldur eigi tekin til greina. Dómur gestaréttar Reykjavíkur 26. marz 1929: Steindi, Einar M. Jónasson, fyrv. sýslumaður í Barðastrandar- sýslu, greiði stefnanda, fjármálaráðherra, ft. h. ríkissjóðs, kr. 50457.52 ásamt 5“, ársvöxtum frá 20. marz 1928 til greiðslu- dags og 2000 kr. í málskostnað og staðfestast löghaldsgjörðir í eignum stefnda, sem fram fóru 16., 19. og 20. marz 1928, fyrir þessum upphæðum. Dómi þessum ber að fullnægja innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu hans að viðlagðri aðíör að lögum. Dómur hæstaréttar. Áfrýjandi hefir krafizt þess hér fyrir réttinum, að hinn áfrýjaði dómur verði ómerktur, en þessi krafa verður eigi tekin til greina með því að ástæða sú, er áfrýjandi hefir fært fyrir henni, er á engum rök- um byggð. Fyrir undirrétti krafðist áfrýjandi þess, að máli þessu væri vísað frá dómi, en með úrskurði, upp- kveðnum undir rekstri málsins hinn 31. okt. í á. neitaði rétturinn að taka þessa kröfu til greina. Þess- um úrskurði hefir áfrýjandi áfrýjað ásamt aðalmálinu og krafizt þess, að úrskurðurinn verði felldur úr gildi, svo og eftirlarandi meðferð málsins og málinu vísað frá undirrétti, en með því staðfesta verður hinn umgetna úrskurð af þar greindum ástæðum, verður frávísunarkrafan ekki tekin til greina. Til þrautavara hefir áfrýjandi krafizt þess, að hann verði sýknaður af öllum kröfum stefnda, að hann fái tildæmdar kröfur sínar í gagnsökinni fyrir undirrétti, að löghald það, er gjört var í eignum áfrýjanda hinn 16., 19. og 20. marz 1928, verði upphafið og loks 1161 krefst hann málskostnaðar fyrir undirrétti og hæsta- rétti. Með vottorði sýslumannsins Í Barðastrandarsýslu, Bergs Jónssonar, dags. 4. okt. í. á, er það upplýst, að þegar áfrýjanda var vikið frá embætti 30. nóvbr. 1927, var ógreitt samkvæmt manntalsbók sýslunnar það ár af fasteignaskatti, kr. 1704.80 og af tekjuskatti kr. 817.27. Það getur nú ekki bakað áfrýjanda ábyrgð- ar, þótt hann á þeim tíma væri ekki búinn að inn- heimta þennan hluta af fasteigna- og tekjuskattinum, og með því að stefndi hefir hér fyrir réttinum ekki getað gjört grein fyrir því, hvort eða að hve miklu leyti þessar samt. kr. 2522.07 hafi verið dregnar frá dómkröfunni, verður að sýkna áfrýjanda að svo stöddu af þessari upphæð, en eftirstöðvarnar kr. 56935.45, ber að dæma áfrýjanda til að greiða af ástæðum þeim, er greindar eru í hinum áfrýjaða dómi, með 50, vöxtum frá steinudegi 1. okt. í. á. til greiðslu- dags. Krafa áfrýjanda um að fá dóm fyrir gagnkrölum sínum í undirrétti verður eigi tekin til greina, þegar af þeirri ástæðu, áð undirdómarinn hefir ekki lagt dóm á þær, en hinsvegar hefir áfrýjandi ekki krafizt þess hér fyrir réttinum, að málinu verði vísað heim til dómsálagningar að þessu leyti. Eins og fram er tekið í hinum áfrýjaða dómi, var hinn 16., 19. og 20. marz 1928 gjört löghald í eign- um áfrýjanda, meðal annars fyrir kröfum þeim, er ræðir um í máli þessu, en í máli því, er höfðað var til staðfestingar löghaldsgjörðunum, var kröfum þeim, er hér ræðir um, vísað frá dómi með dómi gesta- réttar Reykjavíkur 15. ágúst 1928. Og þar sem mál þetta er ekki höfðað fyr en rúmum 6 vikum eftir 1162 uppkvaðningu nefnds frávísunardóms, þá er ekki full- nægt kröfum N. L. 1—19—20. um höfðun staðfest- ingarmáls, og er því af þessari ástæðu ekki heimild til að staðfesta umgetnar löghaldsgjörðir að því, er hér umræddar kröfur snertir. Áfrýjanda ber að greiða steinda málskostnað fyrir undirrétti og hæstarétti og ákveðst hann eftir atvik- um 2000 kr. Áfrýjandi hefir stefnt dómurum þeim, er með málið hafa farið í undirrétti, þeim fyrv. bæjarfógeta Jóhannesi Jóhannessyni og lögmanni Birni Þórðarson, til ábyrgðar, en hér fyrir réttinum hefir hann fallið frá öllum kröfum á hendur þeim, og þar sem þeir hafa ekki mætt, er ekki um málskostnað að ræða til þeirra. Því dæmist rétt vera: Áfrýjandi, Einar M. Jónasson, greiði stefnda, fjármálaráðherra Íslands, fyrir hönd ríkissjóðs, kr. 56935.45 ásamt 50|, ársvöxtum frá 1. okt. f. á. til greiðsludags og 2000 kr. í málskostnað fyrir undirrétti og hæstarétti. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með dómi gestaréttar Reykjavíkur 15. ág. Í. á. í máli milli aðilja þessa máls, var vísað frá dómi vegna ófullnægjandi málsútlistunar kröfu stefnanda, fjármálaráðherra, fyrir hönd ríkissjóðs, á hendur stefnda, Einari M. Jónassyni, fyrv. sýslu- manni í Barðastrandarsýslu, að upphæð kr. 53898.11, en í upphæðinni voru innifaldar rikissjóðstekjur, tilfallnar í téðri sýslu, sem stefndi var talinn eiga vangreiddar 30. nóv. 1927> er honum var vikið frá sýslumannsembætti þar. Með sama 1163 dómi var og, sökum ónógrar málsútlistunar, vísað frá dómi kröfu stefnanda á hendur stefnda, að upphæð kr. 18731.46, vegna dánarbús Jóns Þorsteinssonar. Með stefnu, dags. 1. okt. Í. á., hefir stefnandi af nýju höfð- að mál þetta gegn steinda til greiðslu fyrnefndra upphæða, samtals kr. 72620.57 ásamt 5 %, ársvöxtum frá 20. marz 1928 til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu eftir mati réttar- ins. Sömuleiðis krefst stefnandi þess, að staðfestar verði lög- haldsgjörðir í eignum stefnda fyrir dómkröfu sinni, er fram fóru á Patreksfirði, dagana 16., 19. og 20. marz 1928, undir rekstri málsins hefir stefnandi fært aðalkröfu sína vegna db. Jóns Þorsteinssonar niður í kr. 12732.05, og lækkar þá heildarkrafan samkv. því. Til vara hefir stefnandi krafizt, að stefndi verði dæmdur til að greiða hina umstefndu skuld að frádregnum tekjuskatti þeim, sem stefndur sannar að sé innifalinn í eftirstöðvum við árslok 1926, og reynzt hafi ófáanlegur að undangengnum tímabærum, en árangurslausum tilraunum til að innheimta hann, og að frádregnum kr. 2522.07, óinnheimtum fasteigna- og tekjuskatti ársins 1927, og að frádregnum kr. 7172.64 frá kröl- unni vegna dánarbús Jóns Þorsteinssonar, og að löghalds- gjörðirnar verði þá staðfestar fyrir hinni tildæmdu varaupphæð og málskostnaður lækkaður í samræmi við það. Stefndi hefir aftur krafizt algjörðrar sýknu í málinu og sér dæmdan málskostnað, styður hann sýknu sína sumpart við gagnkröfur, sem hann hefir gjört í málinu og vikið verður að síðar. Með úrskurði þessa réttar 31. okt. í. á. var hrundið kröfu steinda um frávisun máls þessa, byggðri á því, að olannefnd- um dómi gestaréttarins frá 15. ág. í. á. hafi verið skotið til hæstaréttar og að óheimilt hafi verið að höfða mál þetta hér fyrir réttinum í staðinn fyrir á heimilisvarnarþingi steinda. Fyrir báðum umsteindum kröfuliðum hefir stefnandi lagt fram reikning, dags. Í. okt. Í. á., til steinda og fyrri kröfulið- inn, ógreiddar ríkissjóðstekjur úr Barðastrandarsýslu, hefir hann greint í tvennt, ógreiddar eftirstöðvar af ríkissjóðstekj- um úr Barðastrandarsýslu við árslok 1926, samkv. landsreikn- ingi kr. 34885.08 og ógreiddar eftirstöðvar af ríkissjóðstekjum úr sömu sýslu á tímabilinu frá Í. janúar til 30. nóv. 1927, samkv. yfirlitsreikningi kr. 19013.03. Um fyrri lið kröfunnar út af vangreiddum rikissjóðstekjum, 1164 eftirstöðvar við árslok 1926, er það að segja, að hann er algjörlega byggður á reikningum stefnda sjálfs og greiðslum hans eins og þær eru bókfærðar í ríkisbókhaldinu. Stefndi hefir ekki haldið því fram, að ríkistekjurnar úr Barða- strandarsýslu árin 1925 og 1926, en frá þeim árum stafa eitir- stöðvarnar, að undanteknum rúmum 200 krónum, hafi verið oftaldar í reikningum sínum fyrir þessi ár, og heldur eigi því, að í upphæðinni séu taldar tekjur, sem hann sé laus við ábyrgð á, vegna þess, að þær hafi reynzt ófáanlegar að undan- gengnu árangurslausu lögtaki eða öðrum löglegum aðgjörð- um til innheimtu þeirra, og ættu því að falla úr eftirstöðvum. Fjármálaráðuneytið hefir einnig vottað það, að stefndi hafi eigi þangað gefið skýrslu um það, að ríkissjóðstekjur, sem honum bar að innheimta, hafi reynzt ófáanlegar eða ættu að falla úr eftirstöðvum. Það verður þvi ekki annað séð en að stefnandi beri ábyrgð á öllum hinum tilfærðu eftirstöðvum, eins og þær eru taldar í ríkisbókhaldi og landsreikninpi og kemur þá aðeins til greina, hvort í rikisbókhaldinu eru taldar allar innborganir stefnda, sem hann hefir innt af hendi. Við málsútlistun steinda hefir það komið í ljós, að staðhæfing hans um það, að hann skuldi ekkert af ríkissjóðstekjum, er tilféllu fyrir árslok 1926, byggist á því, að hann hefir að lík- indum ætlazt til að greiðslur, er hann innti af hendi á árinu 1927 allt fram á miðjan maímánuð það ár eða lengur, gengi upp í ríkissjóðstekjur áranna 1925 og 1926 ettir því sem þyrtti. En nú er landsreikningi lokið 31. marz næst eftir reikningsár og færði því rikísbókhaldið þær greiðslur steinda, sem Þangað bárust eftir þann tíma upp í tekjur ársins 1927. En samkv. ríkisbókhaldi hafa engar innborganir borist úr Barðastrandar- sýslu á árinu 1927 fyrri en 24. mai s.á. Stefndi hefir því ekki sýnt fram á, að innborganir frá honum í ríkissjóð hafi eigi verið færðar honum til góða, heldur það eitt, að ef færsla innborgananna í rikisbókhaldi hefði farið fram eftir því, sem hann virðist hafa ætlazt til, þá hefðu ógreiddar eftirstöðvar fyrir árið 1927 orðið þeim mun hærri. Fyrir niðurstöðu þessa máls skiftir það engu, hvort megineftirstöðvarnar eru taldar stafa frá tíma fyrir 1. janúar 1927 eða frá tímabilinu 1. jan. til 30. nóv. 1927, en rétturinn verður að líta svo á, að bókhald ríkisins beri að leggja til grundvallar fyrir því, frá hvaða tíma eltirstöðvarnar eru taldar, enda er það upplýst í málinu, að 1165 sjóðbók sýslumannsembættisins var óskýrt og ónákvæmlega færð. Þegar eftirstöðvarnar við reikningslok 1926 verður að telja á sama hátt og stefnandi, kr. 34885.08, komu þá til álita eftir- stöðvarnar frá 1927, þar til stefnda var vikið úr embætti, kr. 19013.03. Reikninga embættisins fyrir þetta ár gjörði ekki stefndi, heldur eru reikningarnir fyrir ríkissjóðstekjunum 1927 byggðir á endurskoðun löggilts endurskoðanda, Björns E. Árna- sonar og tollstjóragjaldkera Erlendar Guðmundssonar, og samdi hinn síðarnefndi þá í samvinnu við viðtakandi sýslumann, Berg Jónsson. Samkv. því, sem fyrir liggur í málinu, er það ljóst, að við samningu þessara reikninga hefir verið beitt allri þeirri ná- kvæmni, er unnt var, til þess að fá hinar réttu tekjur fram, en reikningsbókum embættisins var ekki unnt að fylgja nema að nokkru leyti, því að t.d. aðalbókin, tollbókin, var ófærð, er afsetning stefnda fór fram, nema um toll frá Patreksfirði, og aukatekjur voru mjög vanfærðar Í aukatekjubók. Stefndur hefir nú haldið því fram, að reikningar þessir væru ekki réttir, en þar sem honum hefir verið innanhandar að ganga í gegn- um reikningana með fylgiskjölum í fjármálaráðuneytinu og hann hefir ekki í einum einasta lið hnekkt því, að hin tilíærða tekjuupphæð sé rétt, geta Órökstuddar mótbárur hans ekki orðið teknar til greina, og samkvæmt vottorði sýslumannsins í Barðastrandarsýslu og skýrslu fjármálaráðuneytisins, verður ekki betur séð en að stefndi hafi, er afsetning hans frá embætti fór fram, borið persónulega ábyrgð á öllum þá til- föllnum ríkissjóðstekjum embættisins, og virðist ekki unnt að gjöra neina undantekningu vegna fasteigna- og tekjuskatts, þar sem ekkert hefir komið fram í málinu, sem síðar hafi los- að hann undan einum eða neinum pósti af hinum tilfærðu tekjum, nema síður sé, því að samkv. úrskurðum fjármála- ráðuneytisins, nema reikningsábyrgðir fyrir ríkissjóðstekjum úr Barðastrandarsýslu 1927, um 250 kr. en sú upphæð, sem öll fellur á embættistíð stefnda, er ekki innifalin í dómkröfunni og kemur því ekki til greina í þessu máli. Stefnda hefir ekki tekizt að sýna fram á það, að hann hafi greitt neina innborgun til ríkissjóðs upp í tekjur ársins 1927, sem honum er ekki færð til reiknings og heldur ekki, að eftir- maður hans í embættinu hafi tekið við upp í tekjur þessar öðru 1166 eða meiru en gjörð eru full skil fyrir, og verður því að taka til greina aðalkröfu steinanda fyrir vangreiddum rikissjóðstekj- um stefnda, að upphæð kr. 53898.11, samtals, og kemur sú upphæð heim við landsreikning 1927 um eltirstöðvar af ógreiddum rikissjóðstekjum úr Barðasírandarsýslu. Viðvíkjandi 11. kröfulið stefnanda, vegna dánarbús Jóns Þorsteinssonar, hefir verið lögð fram í málinu skiftafundar- gjörð í búi þessu, dags. 19. dez. í. á. Í skiftafundargjörð þess- ari segir: Fundurinn var sammála um að álíta niðurstöðu aðalreikningsbókarinnar að því, er snertir bú þetta, rétta. En samkv. þessu og skiftafundargjörðinni, að öðru leyti, sem steindur hefir samþykkt með undirskrift sinni, er innstæða, sem stefnda ber að svara til, kr. 5559.41, sem kemur heim við varakröfu þá, er stefnandi hefir gjört í þessu máli. Með því að aðiljar búsins ekki telja sig hafa frekari kröfu á hendur stefnda en þetta, hlýtur ábyrgð ríkissjóðs einnig að takmark- ast við þessa upphæð og verður því aðalkrafa stefnanda í þessu máli ekki tekin til greina, en hinsveger ber að dæma steinda til að greiða stefnanda áðurgreinda upphæð kr. 5559.41, sem nægilega sannað er um, að honum ber að svara búinu. Samkvæmt þessu á þá stefndur að greiða steinanda van- greiddar rikissjóðstekjur kr. 53898.11 að viðbættum kr. 5559.4i vegna dánarbús Jóns Þorsteinssonar eða samtals kr. 59457.52 ásamt 5), ársvöxtum fra 20. marz 1928 til greiðsludags. Stein- andi hefir krafizt málskostnaðar að skaðlausu og lagt fram reikning fyrir þessum kostnaði að upphæð, samtals kr. 3299.90. Af þessari upphæð eru ýmiskonar réttargjöld, matsgjörðir og útskriftir o. fl., kr. 541.00 og virðist því málskostnaðurinn hæfi- lega settur, samtals 2000.00 kr. Þar sem mál þetta var höfðað svo fljótt, sem tök voru á og síðan framhaldið með hæfilegum hraða, ber að staðfesta löghaldsgjörðina fyrir þeim upphæðum, sem tildæmdar eru stefnanda með þessum dómi. Eins og vikið er að hér að framan, höfðaði stefndi pagn- sök í málinu og krefst hann þar, að gagnstefndi sé dæmdur til að preiða sér kr. 30663.01 auk 5“ vaxta frá steinudegi til borgunardags og málskostnað í gagnsökinni að skaðlausu. Nú vildi svo til undir rekstri málsins, að gagnstefnandi, er hafði öll skjöl málsins að láni, mætti ekki og enginn af hans hendi í málinu 23. jan. s.. er málið skyldi koma Í rétt, lét aðalsíein- andi þá bóka kröfur sínar og krafðist dóms í aðalsökinni og 1167 tók rétturinn þá málið undir dóm. Með endurupptökustefnu, dags. 5. febr. og birtri kl. 34 síðdegis s. d., krefst aðalstefn- andi, að málið verði tekið upp af nýju seins og engin frestun hefði átt sér stað, og á löglegan hátt verið í málinu mætt, bæði í aðalsök og gagnsök<. Var málið síðan tekið fyrir næsta dag á venjulegum þingtíma, og fékk aðalstefnandi þá frest í málinu til andsvara og heldur hann þá því fram, að eftir úti- vist aðalstefnda sé um enga gagnsök í málinu að ræða, því að hann hafi >skort alla heimild til að taka gagnsökina upp að nýju. Eins og tilvitnað niðurlag endurupptökustefnunnar ber með sér, hefir það verið ætlun aðalstefnda að fá gagnsökinni með þessari stefnu komið fyrir réttinn aftur, enda greiddi hann dómtökugjald fyrir hana. En af hans hálfu gat gagnsökin, sem var fallin niður með útivist hans ekki orðið tekin upp með heimild í 9. gr. tilsk. 1832. Til þess að fá kröfur hinnar fyrri gagnsakar fyrir réttinn aftur, varð aðalstefndi að höfða gagn- sök af nýju og birta þá stefnu með lögmætum fyrirvara. En þetta hefir aðalsteindi ekki gjört og er því að áliti réttarins ekki um neina gagnsök í málinu nú að ræða, og eigi heldur um neinn málskostnað vegna gagnsakar þeirrar, er fyr var í málinu og niður féll. Miðvikudaginn 2. okt. 1929. Nr. 61/1928. Valdstjórnin (Pétur Magnússon) gegn Charles Lemesle (Lárus Fjeldsted). Sýknaður af kæru fyrir botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 21. april 1928: Kærði, Charles Lemesle, á að greiða innan fjögra vikna sekt, að upphæð kr. 12500.00, til Landhelgissjóðs Íslands, en afplána hana með sjö mánaða einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir drag- strengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum >La Provence:, H. 1406 frá Le Havre vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orð- inn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. 1168 Dómur hæstaréttar. Dómsgjörðunum fylgdi ekki sjóbréf það, sem ætla má, að varðskipsforinginn hafi markað á atluganir sínar um afstöðu varðskipsins og skips kærða, og ekki verður séð hvar varðskipið hafi verið statt kl. 7,20, þegar skip kærða á að hafa snúið frá landi til hafs, og þá heldur ekki afstaða skipanna þá, hvors til annars, enda var fyrsta staðarákvörðun varðskips- ins, eftir að skip kærða hafði beygt frá landi, gjörð kl. 7,27. Vegna þessa og ekki síður hins, að það verð- ur hvorki tvímælalaust séð af þar að lútandi um- mælum varðskipsforingjans í kæruskjali hans til bæjar- fógetans Í Vestmannaeyjum, né í réttarframburði hans og 2. stýrimanns hans, að skip kærða hafi haldið nákvæmlega sömu stefnu beint frá landi allan tím- ann frá kl. 7,20 til 7,40, þá verður nefndu skipi ekki með fullri vissu, gegn neitun kærða, þennan tíma gjörður tilsvarandi hraði þeim hraða, sem varðskip- inu mældist, að það hefði haft frá kl. 7,40 til 7,50. Verður því að leggja til grundvallar, að skip kærða hafi margnefndan tíma farið 2 sm., miðað við klukku- stund, svo sem kærði og báðir vélstjórar hans hafa haldið fram. Ætti skip kærða eftir þessu að hafa verið statt aðeins 0,25 sm. innan landhelgi kl. 7,20, er það beygði út frá landi, eftir skýrslu varðskipsforingjans. En þar sem svo litlu munar og ekki er hægt með nokkrum líkindum að ætlast á um það, hve miklu afbrigði skipsins frá beinni stefnu til hafs kunni að hafa numið, þá þykir að svo vöxnu máli ekki verða hjá því komizt að sýkna kærða af kröfum valdstjórnarinnar Í málinu, og verður þá jafnframt að leggja allan kostnað sakar- innar, bæði í héraði og hæstarétti á almannafé, har 1169 með talin laun sóknara og verjanda hér í rétti, sem ákveðin eru 100 kr., hvor Í sínu lagi. Það athugast, að misritazt hefir í lögregluréttar- dóminum: >kl. 7,40<, í stað: kl. 7,20, er skip kærða er talið hafa snúið frá landi og ennfremur nokkru síð- ar: „miklu fyrc, í stað: miklu síðar. Dráttur sá, er orðið hefir á málinu hér í rétti, hefir verið nægilega réttlættur. Því dæmist rétt vera: Kærði, Charles Lemesle, á að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu og á upp- tekt afla og veiðarfæra í skipi hans >La Pro- vencec<, H. 1406 frá Le Havre, að falla niður. Allur kostnaður sakarinnar, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækj- anda og verjanda hér í rétti, málflutningsmann- anna, Péturs Magnússonar og Lárusar Fjeldsted, 100 kr. hvorum, greiðist úr ríkissjóði. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Eins og skýrsla frá skipherranum á varðskipinu >Óðnix, sem lögð hefir verið fram í máli þessu, ber með sér, var kærði í máli þessu, Charles Lemesle, kl. 7,40 síðdegis á fimmtudaginn var, staddur á skipi sínu, togaranum >La Pro- vence=<, H. 1406 frá Le Havre, 0,4 úr sjómílu utan landhelgis- línunnar út af Vík í Mýrdal. Var togarinn með stjórnborðs- vörpu í sjó þegar varðskipið kom þá að honum, og er viður- kennt af kærða að hafa verið að toga nokkur tíma þar áður. Samkvæmt sömu skýrslu og samkvæmt vitnisburðum skip- herrans og 2. stýrimanns á >Oðnis< fyrir réttinum, sást togar- inn kl. 7,15, eða 25 minútum áður, stýra austlæga stefnu með 1170 fram ströndinni og kemur þetta heim við staðhæfingar kærða. En kl. 7,20 bera sömu skipsmenn „Óðins<, að skip kærða hafi verið búið að beygja út á við og haldið síðan beint út frá landi í þessar 20 mínútur, áður en staðarákvörðun var tekin kl. 70,40. Samkvæmt þessu hefir skip kærða verið 0,25 úr sjómílu innan landhelgislínunnar, þegar það sneri út kl. 7,40, sé miðað við, að það fari venjulega aðeins 2 sjómílur á klukku- stund, eins og hinn kærði skipstjóri og vitni af skipi hans bera. En hafi það farið 39 úr sjómílu, þannig á klukkustund, eins og mælingar varðskipsins í áður nefndri skýrslu bera með sér, hefir það verið 0,9 úr sjómilu fyrir innan landhelgis- línuna kl.7,20. Í báðum þessum tilfellum þykir sýnt, að kærði hafi togað á landhelgissvæðinu og gegn þessu getur ekki komið til álita, að kærði heldur fram og vitni af skipshöfn hans bera með honum að hafa beygt út frá landi miklu fyr en vitnin af >Óðnic bera, því að vitnin á >Óðni< athuguðu sérstaklega tímann með hliðsjón af úri, er þeir litu á, en tíma- ákvarðanir þeirra á >Le Provence< eru ágizkanir, sem vitan- lega ávallt eru fremur óábyggilegar, þegar um tima er að ræða. Samkvæmt þessu verður að álita, að kærði hafi gjört sig brotlegan gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, og með því að hér er um fyrsta brot hans á þessum lögum að ræða og með hliðsjón af, að dagsgengi krónunnar er kr. 0,8219 úr gullkrónu, þykir refsing hans hæfilega ákveðin sekt, að upphæð kr. 12500.00, sem greiðist innan fjögra vikna og rennur í Land- helgissjóð Íslands, en afplánist með 7 mánaða einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Miðvikudaginn 9. okt. 1929, Nr. 94/1928. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Þorvaldi Pálssyni (Pétur Magnússon). Lyfseðlar á áfengi gefnir út á ólöglegan hátt. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 27. okt. 1028: 1171 Kærður, Þorvaldur Pálsson, greiði 800 króna sekt í Menn- ingarsjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hann í hennar stað einföldu fangelsi í 40 daga. Þá greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim sem teknar eru fram í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi, ber að staðfesta hann, þó þannig, að sektin renni í ríkissjóð og telst greiðslu- frestur sektarinnar frá birtingu dóms þessa. Kærði hefir látið leggja fram í hæstarétti bréf sitt til stjórnarráðsins, dags. 6. nóv. Í. á., með mjög ósæmileg- um ummælum og aðdróttunum til nafngreinds manns, er borið hefir vitni í máli þessu. Fyrir þetta brot á réttarfarslöggjöfinni verður að sekta kærða og ákveðst sektin samkvæmt 49. gr. hæstaréttarlaganna 100 kr., er renni í ríkissjóð og afplánist með 10 daga ein- földu fangelsi, ef hún er eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda, 80 kr., en verjandi hefir fallið frá málflutningskaupi sér til handa. Það athugast, að á rekstri málsins fyrir hæstarétti hefir orðið mikill dráttur, sem upplýst er, að orsak- azt hefir af því, að skjöl málsins týndust í bili í vörzl- um verjanda. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að sektin renni í ríkissjóð og telst greiðslufrestur sektarinnar frá birtingu dóms þessa. 75 1172 Kærði, Þorvaldur Pálsson, greiði að auki innan 30 daga frá birtingu dóms þessa 100 kr. sekt í ríkissjóð, en sæti ella 10 daga einföldu fangelsi. Svo greiði og kærði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin málflutningslaun til sækjanda, málflutningsmanns Stefáns Jóh. Stefáns- sonar, 80 kr. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu og eftir fyrir- mælum dóms- og kirkjumálaráðuneytisins gegn Þorvaldi Páls- syni, lækni, til heimilis í Hafnarstræti 17 hér í bænum, fyrir brot gegn ákvæðum laga, um aðflutningsbann á áfengi, nr. 15 frá 8. júní 1925 og reglugjörð nr. 59 frá 1. júli 1925, um sölu áfengis til lækninga. Samkv. skýrslu lyfsölusstjóra ríkisins til dómsmálaráðu- neytisins, dags. 1. maí 1928, hefir kærður gefið út á árinu 1926, 368 áfengislyfseðla á fyrirskipuð eyðublöð og af þeim 333 áfengislyfseðla fram yfir skammt, þá hefir kærður þetta sama ár, eftir skýrslunni, gefið út 6 áfengislyfseðla á önnur eyðublöð. Árið 1927 hefir kærður gefið út 489 áfengislyfseðla á fyrirskipuð eyðublöð og þar af 443 áfengislyfseðla fram yfir skammt. Það, sem kærður er í fyrsta lagi sakaður um, er það, að hann hafi á árunum 1926 og 1927 gefið út fleiri áfengislyf- seðla en hann hafi átt að geta fengið eyðublöð undir hjá landlækni. Kærður hefir viðurkennt það, að hann muni hafa gefið út fleiri en 300 áfengislyfseðla á fyrirskipuð eyðublöð, hvort árið um sig, og kveður hann ástæðuna þá, að hann hafi átt fyrningu af eyðublöðum frá fyrri árum. Í bréfi dóms- og kirkjumálaráðuneytisins er það tekið fram, um eyðublöð undir áfengislyfseðla, er hver læknir, þar sem lyfjabúð er, fær hjá landlækni, gildi þær reglur, settar af þessu ráðuneyti, að hver læknir má ekki fá fleiri en 300 eyðublöð á ári. Þetta ákvæði virðist ekki óheimila lækni að gefa út fleiri 1173 áfengislyfseðla en 300 á ári, ef hann á fyrningu af eyðublöð- um frá fyrri árum, og með því að þetta atriði virðist ekki fara í bág við aðrar gildandi reglur, þá ber að áliti dómarans að sýkna kærðan af þessu kæruatriði. Í öðru lagi er kærður sakaður um það, að hann hafi, lík- lega á óleyfilegan hátt, ávísað fram yfir ákveðinn skammt. Þessu viðvíkjandi voru kærðum sýndir, undir rannsókn málsins, 13 áfengislyfseðlar á fyrirskipuð eyðublöð, sem allir voru sjálfsávisanir (in usum proprium) eins og seðlarnir bera og með sér. Á meðal þessara áfengislyfseðla eru þrír, sem allir eru gefnir út sama dag, 8. maí 1927, og hver hljóðar upp á 840 gr. spir. conc, þá er einn áfengislyfseðill, sem er gelinn út 12. maí 1927 með 840 gr. spir. conc. Og annar sams- konar 14. maí s. á., ennfremur er einn áfengislyfseðill, sem er gefinn út 25. maí 1927, með 840 gr. spir. conc. og annar sams- konar, 27. maí s. á. Kærður hefir haldið því fram, að ákvæði 6. gr. reglugjörðar- innar, nr. 59. frá 1. júlí 1925, um sölu áfengis til lækninga, gildi ekki um það, þegar læknir gefi sjálfum sér ávísanir á áfengi, með því að í þessum tilfellum hafi fengizt bein undanþága hjá landlækni og stjórnarráðinu. Landlæknir, sem hefir gefið skýrslu hér fyrir réttinum viðvíkjandi þessu atriði, hefir borið það, að hann hafi hvorki einn saman né í samráði við stjórnar- ráðið, veitt læknum undanþágu frá ákvæðum reglugjörðar- innar og telur hann, að sömu reglur gildi um áfengisávísanir til lækna (in usum proprium) og til almennings. Það verður því að líta svo á, að kærður hafi gjörzt brotlegur við 6. gr. áðurgreindrar reglugjörðar, er hann gaf út þessa áfengislyf- seðla með svo skömmu millibili. Þá hefir kærður í þriðja lagi verið sakaður um það, að hann hafi gefið út áfengisávísanir á önnur eyðublöð en hin fyrirskipuðu. Í sambandi við þetta voru kærðum sýndir 21 lyfseðill, sem höfðu verið sendir landlækni til umsagnar og sem landlæknir, á réttarskj. nr. 5, hefir gefið þá yfirlýsingu um, að þá hefði alla átt að gefa út á hin fyrirskipuðu eyðublöð. Af þessari umsögn landlæknis er ljóst, að hann hefir talið þessa lyfseðla áfengis- ávísanir, þrátt fyrir það, að þeir voru samsettir eins og seði- arnir og bera með sér. Kærður hefir kannazt við það, að hann hafi gefið út 18 af þessum áðurgreindu lyfseðlum, en 3 kannast hann ekki við að 75* 1174 hafa gefið út. Kærður hefir haldið því fram, viðvíkjandi þeim 18 lyfseðlum, sem hann kannast við, að hann hafi gefið út þrátt fyrir umsögn landlæknis, að sér hafi verið heimilt að gefa þá út á venjulegan pappír, með því að landlæknir með heimild stjórnarráðsins hafi heimilað læknum að gefa út lyí- seðla, þótt mikið áfengi væri í þeim, á venjulegan pappir, ef blandað væri öðrum lyfjum og að lyfseðlarnir bæru það fylli- lega með sér, hvernig sjúklingurinn ætti að nota þá. Með til- liti til umsagnar landlæknis um þetta atriði, verður að líta svo á, þrátt fyrir andmæli kærðs, að þessir 18 lyfseðlar, sem kærð- ur hefir kannazt við að hafa gefið út, séu áfengislyfseðlar og virðist kærður því hafa brotið ákvæði 5. gr., sbr. 3. gr. áður- nefndrar reglugjörðar, er hann gaf þá út á önnur eyðublöð en hin fyrirskipuðu áfengiseyðublöð. Þessi brot kærðs, sem ekki er upplýst um, að hafi áður brotið ákvæði áfengislöggjafarinnar, heyrir að áliti dómarans samkv. áðursögðu undir 5. gr, sbr. 3. gr. og 6. gr. reglu- gjörðarinnar, nr. 59 frá 1. júlí 1925, um sölu áfengis til lækn- inga, og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið, hæfilega ákveðin eftir 17. gr. laga, nr. 15 frá 8. júní 1925, 800 króna sekt, er renni í Menningarsjóð, eftir 1. gr. laga nr. 54, frá 7. maí 1928, og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 40 daga. Þá greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 11. okt. 1929. Nr. 55/1929. Valdstjórnin (Guðm. Ólafsson) gegn Karl Georg August (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 3. apríl 1929: Kærði, Karl Georg August, á innan fjögra vikna að greiða 13000 króna sekt í Landhelgissjóð Íslands, en afplána hana með sjö mánaða og einnar viku einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir 1175 dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum Orion, P. G. 353 frá Gestemiinde, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Samkvæmt skýrslu skipherrans á varðskipinu Óðinn, var skip kærða tekið með bakborðsvörpu í sjó 1,1 sm. innan landhelgislínunnar. Að þessu athuguðu og að öðru leyti með skírskotun til forsenda hins áfrýjaða dóms, ber að staðfesta hann, þó þannig, að greiðslu- frestur sektarinnar ákveðst 30 dagar frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan áfrýjunarkostnað máls- ins, þar með talið málflutningskaup sækjanda og verjanda í hæstarétti, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar ákveðst 30 dagar frá birtingu dóms þessa. Kærði, Karl Georg August, greiði allan áfrýj- unarkostnað málsins, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutn- ingsmannanna, Guðmundar Ólafssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Það er sannað í máli þessu, með“ skýrslu skipherrans á varðskipinu Óðni og játning kærða sjálfs, að hann, Karl Georg 1176 August, Í. 6. jan. 1890, var í nótt, sem leið, staddur á land- helgissvæðinu undan Mýrdalsvík á skipi sínu, togaranum Orion, P.G. 355 frá Geestemönde, með bakborðsvörpu í sjó. Kærði hefir gefið þá skýringu á þessu, að skip hans hafi vegna ólags á veiðarfærunum rekið inn á landhelgissvæðið, og hann hafi bæði kastað og togað fyrir utan landhelgislin- una. En þessa staðhæfingu hans verður eftir atvikum að telja ranga og ósannaða, m. a. vegna þess, að straumur getur ekki hafa borið skip hans þangað, sem það var á þeim tíma, er hann fullyrðir, frá stað utan landhelginnar. Það verður eftir þessu að telja nægilega sannað, að kærði hafi gjört sig brot- legan gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum. Með hliðsjón af því, að hér er að ræða um fyrsta brot á þessum lögúm, sem kærði er dæmdur fyrir, en að hann þó hefir fengið aðvörun vegna þess, að hann var með veiðarfæri ólöglega umbúin á landhelgissvæðinu, svo og með tilliti til þess, að dagsgengi krónunnar er kr. 0,8170 úr gullkrónu, telst refsing hans hæfilega ákveðin 13000 kr. sekt, sem greiðist til Landhelgissjóðs innan 4 vikna, en afplánist með sjö mánaða og einnar viku einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum tog- ara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Loks greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Miðvikudaginn 16. okt. 1929. Nr. 56/1929. Valdstjórnin (Guðmundur Ólafsson) Segn Heinrich Offermann (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 26. april 1929: Kærði, Heinrich Offermann, á að greiða 12500 kr. sekt til Landhelgissjóðs Íslands innan fjögra vikna, en afpláni hana með sjóð mánaða einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum Hamburg, S.D.61 frá Altona, 1177 vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Að því athuguðu, að forstöðumaður stýrimanna- skólans hefir markað á sjóbréf athuganir varðskipsins, er sýna, að kærði, sem hafði siglt út frá landi 10 mínútur áður en hann stöðvaði, var tekinn 0,3 sm. innan landhelgi með botnvörpu í sjó, ber að stað- festa lögregluréttardóminn, þó þannig, að greiðslu- frestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Að svo vöxnu máli verður kærði að greiða allan kostnað áfrýjunarinnar, þar með talin sóknar- og varnarlaun í hæstarétti, og eru þau ákveðin, hvor um sig, 80 kr. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærði, Heinrich Offermann, greiði allan áfrýj- unarkostnað, meðal annars laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmannanna, Guð- mundar Ólafssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Samkvæmt skýrslu skipherrans á varðskipinu „Oðni<, var kærði í máli þessu, Heinrich Offermann, f. '%/6 1886, miðviku- daginn 24. þ. m. staddur á landhelgissvæðinu út af Mýrnatöng- um á skipi sínu, togaranum Hamburg, S.D. 61 frá Altona, að fiskiveiðum með bakborðsvörpu Í sjó. Þessari skýrslu hefir kærði ekki mótmælt eða hnekkt á nokkurn hátt. Að vísu segist hann hafa staðsett skipið, þar 1178 sem það var stöðvað, nokkuð öðruvísi en gjört var á >Óðni< og á stað, sem er lítilsháttar (ca.) 0,3 fyrir utan landhelgina. En bæði er, að þessi mæling getur ekki komið til greina gegn fullkomnari mæling varðskipsins, og svo er hitt, að jafnvel eftir mæling kærða mun hann hafa togað á landhelgissvæð- inu umrætt sinn, þar eð hann hafði þá í 10 mínútur haldið út frá landi. Samkvæmt þessu verður að álíta fyllilega sannað, að kærði hefir brotið gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveiðum í landhelgi, og þar eð hér er að ræða um fyrsta brot hans á þessum lögum og með tilliti til þess, að dagsgengi krónunnar er 0,8170 úr gullkrónu, telst refsing hans hæfilega metin, sekt að upphæð kr. 12500.00, sem greiðist innan 4 vikna, en afplánist með 7 mánaða fangelsi fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum tog- ara vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Ennfremur greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Föstudaginn 18. okt. 1929. Nr. 42/1928. Íslandsbanki (Lárus Fjeldsted) gegn fjármálaráðherra, Í. h. ríkissjóðs (Jón Ásbjörnsson). Krafa stefnanda á hendur ríkissjóði um greiðslu upp- hæðar, er á milli bar, Í sambandi við sölu stjórnar Íslandsbanka til ríkissjóðs á hluta af gullforða bankans, eigi tekin til greina. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 15. marz 1928: Stefndur, fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs Íslands, á að vera sýkn af kröfu stefnandans, stjórnar Íslandsbanka, í. h. hank- ans, í þessu máli, en stefnandi að greiða steindum 1500 krónur í málskostnað, innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem teknar eru fram í hinum áirýjaða bæjarþingsdómi, ber að staðfesta hann. 1179 Áfrýjandi, stjórn Íslandsbanka, f. h. bankans, greiði fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs, 500 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti. Því dæmist rétt vera: Bæjarþingsdóminum skal óraskað. Áfrýjandi, stjórn Íslandsbanka, f. h. bankans, greiði fjármála- ráðherra, í. h. ríkissjóðs, 500 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitan höfðað fyrir bæjarþinginu með stefnu, útgefinni 18. nóvember 1925, af stjórn Íslandsbanka gegn fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs, út af ágreiningi um greiðslu á kr. 200.025.00 í sambandi við sölu bankans á 150 þúsund gulldollurum til ríkissjóðs árið 1925, og hefir stefnandi gjört þær kröfur í málinu, að fjármálaráðherr- ann verði, f. h. ríkisjóðs, dæmdur til að greiða bankanum kr. 200.025.00 með 6% ársvöxtum frá 3. september 1925 til greiðsludags og málskostnað að skaðlausu eftir aukatekju- lögunum og lágmarksgjaldskrá málaflutningsmannafélagsins „með kr. 5172.75 eða eltir mati réttarins. Stefndur hefir mótmælt kröfum stefnanda í málinu og krafizt algjörðrar sýknu af þeim og hæfilegs málskostnaðar hjá stefnanda, miðað við málsupphæðina, eftir mati réttarins. Málavextir eru þeir, er nú skal greina: Þegar heimsstyrjöldin skall á sumarið 1914, voru seðlar Íslandsbanka, sem fór með íslenzka seðlaútgáfuréttinn sam- kvæmt lögum nr. 66/1905, gjörðir óinnleysanlegir með lögum nr. 11/1914 gegn því, að bankinn afhenti landsstjórninni allan málmforða sinn til ráðstöfunar, enda tók ríkisstjórnin, fyrir landssjóðs hönd, að sér ábyrgð á greiðslu jafnmikillar upp- hæðar af seðlum bankans, sem gullforðanum nam. Voru seðlarnir síðan óinnleysanlegir þar til í lok reglulegs Alþingis 1917, 17. september s. á., þá féllu lögin um það efni nr. 8/1915 úr gildi og urðu seðlamir því aftur innleysanlegir og voru 1180 það þar til þeir á ný voru gjörðir óinnleysanlegir með bráða- birgðalögum nr. 84/1919, er öðluðust gildi 13. dezember 1919, Hafði bankastjórnin í bréfi til ríkisstjórnarinnar, dags. 8. s. m., farið þess á leit, að seðlarnir yrðu gjörðir óinnleysanlegir, og varð ríkisstjórnin við þeirri ósk með sömu skilyrðum og áður og útvegaði sér jafnframt lagaheimild til þess að banna út- flutning úr landinu á myntuðu eða ómyntuðu gulli, svo og til að ákveða refsingu fyrir brot gegn slíku banni. Er tekið fram í greinargjörðinni fyrir bráðabirgðarlögum þessum, að vegna sívaxandi gengismunar á peningum sé hætta á því, að gull verði flutt úr landinu til útlanda. Á Alþingi 1920 voru samþykkt lög (nr. 16/1920) um ráðstafanir á gullforða Íslands- banka o. fl. og óinnleysanlegleika seðlabankans haldið áfram, en lögð hinsvegar á bankann sú kvöð, að Ílytja ókeypis fyrir Landsbankann það fé frá Reykjavík til Kaupmannahafnar, er hann þyrfti, og svo ákveðið, að gæti Íslandsbanki ekki yfir- fært fyrir Landsbankann svo sem tilskilið var, félli óinnleysan- legleiki seðla Íslandsbanka úr gildi gagnvart Landsbankan- um. Svo fór að Íslandsbanki gat ekki fullnægt kvöðinni. (sbr. réttarskjöl 16 og 17, 2 og ad. 2) og var þá óinnleysanlegleiki seðla hans gagnvart Landsbankanum fallinn niður eftir hin- um tilvitnuðu lögum (nr. 16/1920, 2. gr.). Ríkisstjórnin lagði síðan fyrir Alþingi 1921 frv. til laga um seðlaútgáfurétt o. fl. og var þar gjört ráð fyrir, að Lands- bankinn tæki smám saman við seðlatgáfuréttinum, og var svo ákveðið í 5. gr. þess, að Íslandsbanka skyldi skylt að selja Landsbankanum með nafnverði það af gullforða sínum, er hann þurfi eigi til tryggingar eigin seðlum sínum og megi hann því ekki láta neitt af forða þessum af hendi, nema hann hafi áður boðið hann til kaups með áðurnefndu verði og Landsbankinn neitað að kaupa, og er það tekið fram í athuga- semdunum við 5. gr. frv. að þetta hafi verið í skilyrðum haft við Íslandsbanka (Alþ.tíð. 1921, á bls. 366), en um þessar mundir átti Íslandsbanki liggjandi í Þjóðbankanum danska kr. 2.205.000.00 í norrænni gullmynt, er hann hafði keypt af Þjóðbankanum eftir ákvæðisverði (al pari) til þess að tryggja með seðla sína (réttarskjal nr. 16 og 17, 3 og ad 3 nr. 20). Alþingi 1921 vildi ekki fallast á stj.frv., en samþykkti í þess stað lög um seðlaútgáfu Íslandsbanka, hlutafjárauka o. fl. (nr. 6/1921). Í þeim lögum er horfið frá því að ákveða þá þegar, hversu fari um seðlaútgáfuréttinn eftir 31. október 1181 1922 að öðru leyti en því, að hann hverfi til ríkissjóðs, jafn- óðum og Íslandsbanki missi hann eftir ákvæðum laganna, um inndrátt seðla hans, og forkaupsréttur sá, er Í stjórnarirv. var áskilinn Landsbankanum, var í 3. gr. laganna færður yfir á ríkissjóð með sömu skilyrðum. 1 5. gr. laganna er svo ákveðið, að hlutafé Íslandsbanka skuli aukið um 100“ á þann hátt, að ríkisstjórnin leggi fram hlutafjáraukann úr ríkis- sjóði. Þegar er hún hafi látið fara fram nákvæma athugun á hag bankans, enda séu hlutafjárframlögin þá að hennar dómi tiltækileg. Verð hlutabréfa þeirra, sem ríkissjóður tæki, skyldi ákveðið af 5 manna matsneind og hluthafar í Íslandsbanka út- nefna tvo af þeim. Í 10. gr. laganna er svo ákveðið, að lögin falli úr gildi 30. september 1921, nema því aðeins, að hlut- hafafundir í Íslandsbanka verði þá búnir að gjöra þær ráð- stafanir, sem lögin áskilja, en á aðalfundi Íslandsbanka 9. júli 1921 var framkvæmdarstjórn bankans eftir tillögu bankaráðs- ins falið að útnefna matsmenn þá, er hluthafarnir áttu að út- nefna og fór útnefningin fram 27. ágúst s. á. og tóku hinir útnefndu menn þátt í mati því, er fram fór á bankanum eftir fyrirmælum 5. gr. laga nr. 6/1921. Með lögum nr. 6/1921 var 2. gr. laga nr. 18/1920 um yfirfærsluskyldu Íslandsbanka fyrir Landsbankann numin úr gildi. Vorið 1923 var gullforði sá, sem Íslandsbanki átti í Þjóðbankanum danska, fluttur hingað heim og þá breytt úr norrænni gullmynt í gulldollara (réttar- skjal nr. 21). Sumarið 1925 losnuðu 150 þúsund dollarar í gulli úr seðlatryggingu Íslandsbanka og bauð bankastjórnin þá ríkis- stjórninni til kaups í bréfi, dags. 3. september 1925, með skír- skotun til 3. gr. laga nr. 6/1921, með nafnverði, en taldi það vera verð það, sem þann dag var skráð á dollara, eða kr. 5.06!%. Bréfi þessu svaraði fjármálaráðuneytið: daginn eftir. Kvaðst vilja kaupa gullið handa ríkissjóði á nafnverði, en taldi það vera það, er hin gildandi peningalög frá 23. maí 1873 ákvæði, eða 2480 krónur fyrir hvert kilogram af skíru gulli, sem sam- svari kr. 3.7315 fyrir hvern dollar. Varð það síðan að sam- komulagi milli rikisstjórnarinnar og bankastjórnarinnar, að bankinn afhenti ríkissjóði gulldollarana gegn greiðslu þeirrar upphæðar, er fjármálaráðuneytið vildi greiða, en áskildi sér óskertan rétt til þess að hefja málssókn á hendur ríkissjóði um greiðslu þeirrar fjárhæðar, er stóð í milli samkvæmt bréfi 1182 bankastjórnarinnar frá 3. september 1925. Höfðaði stjórn Ís- landsbanka síðan mál þetta, og hefir í því gjört réttarkröfur þær, er að framan greinir, en hin umstefnda upphæð, kr. 200.025, er mismunurinn á því, hvort greiða skuli kr. 5.06'/2 eða kr. 3.7315 fyrir hvern af þeim 150 þúsund gulldollurum, sem ríkisstjórnin keypti af bankanum. Stefnandi heldur því nú fram, að orðið >nafnverð< í 3. gr. laga nr. 6/1921 þýði vitanlega aðeins það, að verðið fari eftir gengi hverrar seldr- ar gullmyntartegundar og þýði því sama og >sannvirðic eða gengi á hverjum tíma. Nú hafi gengi á seðildollar verið kr. 5.06'/2, 3. september 1925, er salan fór fram, og sé þvi ríkisstjórninni skylt að gefa það verð fyrir gullið. Öll sann- girni mæli með þessu og að það geti aðeins komið til greina með gagnkvæmum samningi beggja aðilja (bankastjórnarinn- ar og ríkisstjórnarinnar), ef ríkisstjórnin ætti að geta tekið gulldollarana á lægra verði en þeir eru virði í kaupum og sölum, en þess hafi aldrei verið farið á leit við bankastjórn- ina, að hún afhenti guildollara sina fyrir kr. 3.7315, því eng- um hafi dottið sú fásinna í hug 1921, og hún hefði aldrei gengið inn á slíkt, þótt fram á það hefði verið farið. Þegar af þessari ástæðu geti >nafnverð< í hinni tilvitnuðu lagagrein ekki þýtt neitt annað en >sannvirði<. En þótt svo væri, að orðið hefði aðra merkingu í lagagreininni, hefði Alþingi verið gjörsamlega óheimilt að skylda bankann til að selja gullið á lægra verði en sannvirði, því slíkt kæmi í bág við stjórn- skipunarlögin og ákvæðið væri þá ekki bindandi fyrir banka- stjórnina, enda hafi ríkissjóður ekki farið eftir fyrirmælum 5. gr. laganna um hlutafjáraukann. Skal nú tekið til athugunar, hvort 3. gr. laga nr. 6/1921 sé bindandi fyrir Íslandsbanka og ef sú verður niðurstaðan, að svo sé, hver sé merking orðsins >nafnverð< í greininni. Eins og vikið er að hér að framan, var óinnleysanlegleiki seðla Íslandsbanka gagnvart Landsbankanum fallinn niður vegna vangetu Íslandsbanka á að yfirfæra fé fyrir hinn bank- ann, þegar lög nr. 6/1921 voru í undirbúningi. Landsbankinn hefði því getað krafizt þess, að Íslandsbanki innleysti seðla sína með gulli, svo langt, sem gullforði hans náði. Það var því afaráríðandi fyrir Íslandsbanka að fá þessari löggjöf breytt, og engin furða þótt hann gengi að stjórnar- frv. því um seðlaútgáfuréttinn, sem lagt var fyrir Alþingi 1921 og síðar að lögum nr. 6/1921, en í báðum var forkaupsréttar- 1183 ákvæðið til gullforðans fyrir nafnverð með þeim eina mun, að Landsbankanum var áskilinn rétturinn í stjórnarfrumvarpinu, en ríkisstjórninni í lögunum, og mátti Íslandsbanka standa alveg á sama hvort var.. Í athugasemdum við stj.irv. er tekið fram, eins og að hefir verið vikið hér að framan, að stjórn Íslandsbanka hafi samþykkt ákvæðið fyrir sitt leyti, enda hefir því ekki verið neitað í þessu máli, og rétturinn fær ekki betur séð, en að bankinn hafi einnig gengið að lögum nr. 6/1921, enda hefðu þau gengið úr gildi 30. september 1921, ef svo hefði ekki verið, og óinnleysanlegleiki seðla hans gagnvart Landsbankanum þá fallið. niður: Hluthafar Íslandsbanka til- nefndu af sinni hálfu menn Í matsnefndina, og eigi verður séð, að gildi laganna gagnvart bankanum hafi verið véfengt fyrri en nú í þessu máli. Bankastjórnin býður. þvert á móti ríkisstjórninni til kaups gulldollarana með skirskotun til 3. gr. laganna og verður eigi betur séð, en að hún þá, hafi talið sér skylt að selja bankanum þá á nafnverði, eins og lögin áskilja. Rétturinn getur heldur ekki fallizt á þá skoðun, að skylda bankans til þess að hlíta forkaupsréttarákvæðinu hafi fallið niður við það, að ekki. varð úr því, að ríkisstjórnin, f. h. ríkissjóðs, tæki hluti þá í Íslandsbanka, er 5. gr. laganna gjörði ráð fyrir, því fyrst og fremst var skylda ríkistjórnarinnar til þessa ekki for- takslaus, þar sem hún var því skilyrði bundin, að hlutafjár- framlögin, væru að matinu á bankanum afloknu, að hennar dómi tiltækileg, og svo verður að líta svo á, að Íslandsbanki hafi fallið frá hlutafjárkaupunum eftir að ríkisstjórnin hafði fengið bankanum að láni meiri hluta hins svonefnda enska láns frá 1921. Að minnsta kosti hefir bankinn ekki, svo vitað sé, gjört neinar ráðstafanir til þess, að fé til hlutakaupanna yrði lagt fram úr ríkissjóði, t. a. m. með málssókn á hendur ríkisstjórninni eða lýst sig óbundinn við ákvæði 3. gr. laga nr. 6/1921 af þeirri ástæðu, að hlutafjárkaupin hafi brugðist, miklu fremur skírskotar bankastjórnin til greinarinnar sem gild- andi laga, er hún býður fram gullið 3. september 1925, eins og að framan segir. Verður rétturinn því að líta svo á, að bankean sé bundinn við ákvæði 3. gr. laga nr. 6/1921 um að selja ríkissjóði gullið með nafnverði, og skal þá athugað, hvert verð það er. Ef sá skilningur stefnanda væri réttur, að orðið >nafnverð< í 3. gr. laga nr. 6/1921 þýddi sama og orðin >sannvirði< og „dagsgengi<, hefði verið með öllu ástæðulaust að hafa nokkurt 1184 ákvæði um verð gullforðans í hinni umræddu lagagrein eða í stjórnarirv. því um seðlaútgáfuréttinn o. fl, sem lagt var fyrir Alþingi 1921, því ef ekkert hefði þar verið um verðið sagt, hefði það einmitt orðið það, sem stefnandi heldur fram, að það eigi að vera. Það, að ákvæði um verðið á gullforð- anum er tekið upp í lagagreinina, bendir því þegar til þess, að það þýði annað en >sannvirðic eða >dagsgengis. Um þær mundir, 31. marz, sem verið var að undirbúa lög nr. 6/1921, var allur málmforði Íslandsbanka (lög nr 66/1905, 5. gr.), kr. 4.092.556.00 (Lögbirtingablaðið nr. 25/1921). Af hon- um voru þá kr. 2.205.000.00 geymdar í Þjóðbankanum í Kaup- mannahöfn í norrænni gullmynt (réttarskjal 17) eða meira en helmingurinn, og var samvinnunefnd þeirri, er hafði banka- málin til meðferðar á Alþingi 1921, kunnugt um það og auðvitað ríkisstjórninni. Þegar Í dezember 1919 var íslenzka seðilkrónan fallin í verði (sjá inngang bráðabirgðarlaga nr. 84/1919) og fór gengið lækkandi. Það var því mjög eðli- legt, ekki einasta, að stjórn og þing vildu tryggja landinu (stjórninni eða Landsbankanum) forkaupsrétt að gulli því, sem losnaði úr seðlatryggingu hjá Íslandsbanka við inndrátt seðla hans, heldur og á ákveðnu verði. Orðið >nafnverð< er notað um fastákveðið verð skulda- bréfa (obligationa), hlutabréfa og annars verðmætis (ákvæðis- verð) og er því allt annað en >sannvirðigengie, sem oft er mjög breytilegt frá degi til dags. Nafnverð 20 króna gullpenings er t. a. m. 20 krónur, en oft eins og t. a. m. nú, er sannvirði eða gengi 20 króna gullpeninga annað og meira. Nú fæst ekki 20 króna gullpeningur keyptur fyrir 20 íslenzk- ar seðilkrónur, en nafnverð hans er engu að síður sú upphæð. Þegar um það er spurt, hver þýðing sé í orðinu >nafnverð< í 3. gr. laga nr. 6/1921, verður að hafa það hugfast, að þar er átt við nafnverð á gulli, sem notað var og nota átti til seðla- tryggingar, og mátti búast við, að væri Í gullmynt ýmsra landa og jafnvel ómyntað, þótt meiri hluti þess væri þá í mynt Norðurlanda (krónumynt). Nú verður ekki álitið, að meining löggjafans eða Íslandsbanka hafi þá verið sú, að gull þetta ætti að vera misdýrt eftir þvi, í mynt hvers ríkis það var, heldur verður að álita, að verðið ætti að miðast við gildi þess til seðlatryggingar, en um það eru ákvæði i 5. gr. laga nr. 66/1905 og þar ákveðið, að lögleg mynt skuli talin eftir því verði, sem myntin segir til (nafnverði), en af Óómyntuðu 1185 gulli og erlendri gullmynt skuli hvert kilogram af skíru gulli nema 2480 krónum. Kemur það heim við peningalögin frá 23. maí 1873, sem ákveða, að í 2480 krónum í gullmynt, skuli vera 1 kilogram af skíru gulli. Verður rétturinn því að vera stefnd- um samdóma um það, að þessi sé merking orðsins >nafnverð < í hinni umræddu lagagrein og á því nafnverði sé Íslandsbanka skylt að selja ríkissjóði gullforða sinn, er losnar úr seðlatrygg- ingu, en það er nákvæmlega það verð, sem ríkisstjórnin hefir greitt fyrir gull það, er umræðir í þessu máli. Það er að sjálfsögðu tilfinnanleg kvöð, sem lögð er á bankann með þessu lagaákvæði, því auðvitað myndi hann geta fengið mun meira fyrir gullið hjá öðrum, en þess ber að gæta, að bankinn hefir að áliti réttarins undirgengizt þessa kvöð, enda fylgdu henni stórir hagsmunir fyrir bankann, þar sem seðlar hans voru gjörðir óinnleysanlegir einnig gagnvart Landsbankanum, því að öðrum kosti hefði Landsbankinn getað heimtað af Íslandsbanka gull hans fyrir Íslandsbanka- seðla á nákvæmlega sama verði og hér er álitið að bankinn eigi að fá fyrir gullið, og það án tillits til þess, hvort gullið var laust úr seðlatryggingunni eða ekki. Það verður því að áliti réttarins að sýkna stefndan af kröf- um stefnanda í þessu máli og dæma stefnanda til að greiða steindum málskostnað, er þykir hæfilega ákveðinn 1500 krónur. Umboðsmenn aðilja — sérstaklega umboðsmaður stefn- anda — hafa haft marga og langa fresti í málinu, en fyrir því eru færðar ástæður. Mánudaginn 21. okt. 1929. Nr. 74 1929. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Wilhelm Behrens (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 17. mai 1929: Kærði, Wilhelm Behrens, á innan fjögra vikna að greiða sekt til Landhelgissjóðs Íslands, að upphæð kr. 12500.00 en afplána hana með sjð mánaða einföldu fangelsi fáist hún 1186 ekki greidd. Ennfremur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs-í togaranum >Hansa<, S.D. 148 frá Altona, vera upptækt og andvirðið renna í sama sióð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orð- inn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða lögreglu- réttardómi, var skip kærða með stjórnborðsvörpu í sjó, er varðskipið Þór stöðvaði það kl. 11,49 síðdegis þann 15. maí þ. á., og var skipið þá samkvæmt mæl- ingu varðskipsins 0,1 sm. utan landhelgislínunnar. Samkvæmt skýrslu varðskipsforingjans hafði nefnt botnvörpuskip haldið út frá fædinu síðustu 36 mínút- urnar og miðunarlínur frá varðskipinu til botnvörp- ungsins kl. 11,13 og kl. 11,21 sýna, að kærði hefir á þessum tíma verið langt inni á landhelgissvæðinu, svo sem ljóslega má sjá á sjókorti, er lagt hefir verið fram í réttinum og forstöðumaður stýrimannaskólans hefir markað á miðanir og mælingar varðskipsins. Hinsvegar hefir kærði viðurkennt, að hann síðasta 1/2 tímann hafi verið að fiska með botnvörpu í sjó. Með þessum skýrslum er það fullsannað, að kærði hefir á fyrgreindum tíma verið að botnvörpuveiðum í landhelgi og með því gjörzt brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, og með því að fallast má á ákvæði dómsins um upphæð sektar, upptöku veiðar- færa og um málskostnað, ber að staðfesta hann, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan kostnað málsins fyrir hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 80 kr. til hvors. Það athugast, að sjókort það, er lagt hefir verið 1187 fram í lögregluréttinum, hefir ekki fylgt réttargjörðun- um til hæstaréttar. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærði, Wilhelm Behrens, greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin málflutn- ingslaun sækjanda og verjanda hér í rétti, mál- flutningsmannanna, Magnúsar Guðmundssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Kærði í máli þessu, Wilhelm Behrens, f. 11. marz 1876, skipstjóri á togaranum Hansa, S.D. 148 frá Altona, er sakaður um að hafa verið að fiskiveiðum á landhelgissvæðinu undan Ingólfshöfða á nefndu skipi 15. þ. m., og eru nánari atvik þessi, samkvæmt skýrslu skipherrans á varðskipinu „Þór. Þegar >Þór< kom að Ingólfshöfða seint að kvöldi nefndan dag, sáust frá honum ýmsir togarar að veiðum og meðal þeirra togarinn >Hansac, sem virtist næstur landi. Kl. 11,13 s. d., sást togarinn stefna út frá landi og miðaðist í línu, sem lengi liggur um þvert landhelgissvæðið. Nokkru síðar (kl. 11,21) miðast togarinn enn í línu, nokkuð utar, sem einnig liggur lengi um landhelgissvæðið, hvorttveggja miðað við „Þórs, sem þar var þá. Þegar kl. var 11,49, var komið að togaranum og þar eð dimmt var orðið, var sett út ljósboja á þessum stað. Var togarinn með stjórnborðsvörpu í sjó þegar komið var að honum. Klukkan 1,30 og klukkan 2,50 næst á eftir, voru staðarákvarðanir gjörðar við bojuna og kom í ljós eftir báðum þessum mælingum, að hún var 0,1 úr sjómilu utan landhelgislínunnar. Kærði hefir að vísu viðurkennt að hafa verið að toga með 76 1188 botnvörpu þennan tíma, sem skip hans var athugað frá >Þór<, en neitar hinsvegar að hafa þá verið á landhelgissvæðinu. Hefir hann aðallega til varnar sér kompásmiðanir, sem hann tók um borð í varðskipinu, og að hann eftir þeim hafi verið svo langt fyrir utan línuna, þegar hann var stöðvaður (0,6 úr sjómílu), að hann hafi ekki komizt inn fyrir hana meðan hann togaði, því að skip sitt hafi þá verið að snúa og haft litla ferð. Móti þessu verður að taka fram, að þegar kostur er á því að taka hornmælingar með nákvæmum áhöldum, virðist sjálf- sagt að gjöra það og leggja þær til grundvallar, en ekki kompásmiðanir, sem eftir hlutarins eðli hljóta að verða óábyggi- legri. Í þessu tilfelli voru teknar tvennar hornamælingar, sem báru hið sama um stað þann, sem skip kærða var stöðvað á. Þykir því engin ástæða til þess, að þær séu ekki teknar til greina, heldur verður algjörlega að byggja á þeim í þessu máli. Og þar eð skip kærða eftir því var tæpa 200 metra frá landhelgislínunni, þegar það var stöðvað, og þó nokkurn tíma hafði fjarlægzt landið, og auk þess sést í miðunarlínum, sem það hlaut að vera í, þar sem þær lágu um landhelgissvæðið, verður að telja nægilega sannað í máli þessu, að kærði hafi verið að toga á landhelgissvæðinu og með því brotið gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, um bann gegn botnvörpuveið- um í landhelgi. Með því að hér er um 1. brot kærða á þess- um lögum að ræða, og með hliðsjón af því, að dagsgengi krónunnar er kr. 81,65 úr gullkrónu, þykir refsing hans hæfi- lega ákveðin sekt, að upphæð kr. 12500.00, sem greiðist innan fjögra vikna til Landhelgissjóðs Íslands, en afplánist með sjö mánaða einföldu fangelsi fáist hún ekki greidd. Auk þess skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara, vera upptækt og and- virðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. | 1189 Miðvikudaginn 23. okt. 1929. Nr. 77/1929. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Kristmundi Ólafssyni, Mörtu Jóns- dóttur, Önnu Jónsdóttur, Árna Árna- syni og Birni Magnússyni (Guðmundur Ólafsson og Lárus Jóhannesson). Áfengissala. Dómur lögregluréttar Reykjavikur 22. april 1929: Kærð, Marta Jónsdóttir, sæti einföldu fangelsi í 3 mán- uði og greiði 1500 króna sekt í ríkissjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 70 daga. Kærður, Kristmundur Ólafsson, sæti einföldu fangelsi í 3 mánuði og greiði 1000 króna sekt í ríkissjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dómsins, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 50 daga. Þau Árni Árnason, Björn Magnússon, og Anna Jónsdóttir, greiði hvort um sig 600 króna sekt í sama sjóð einnig innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella hvort um sig í stað sektarinnar einföldu fangelsi í 30 daga. Kærð greiði allan kostnað sakarinnar in solidum. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Að vísu er sala vína þeirra, er lög nr. 3/1923 leyfa ríkisstjórninni innflutning og sölu, á, hvergi bönnuð þeim, er þau vín hala keypt í áfengisverzlun ríkisins, með berum orðum í reglugjörð nr. 67/1928, um sölu og veitingar þeirra vína, né heldur annarsstaðar, og þá eðlilega ekki heldur aðstoð við þá sölu. En það er bert af takmörkunum þeim, sem settar eru Í 45. gr. áfengislaganna nr. 64/1928 og Í ýmsum greinum reglu- gjörðarinnar um sölu áfengisverzlunarinnar á vínum þessum, að ætlazt hefir verið til, að áfengisverzlunin mætti ein selja vín þessi. 76* 1190 Lögregluréttardómarinn hefir því réttilega talið verknað þeirra Kristmundar Ólafssonar og Mörtu Jónsdóttur varða við lög. Og þar sem fallast má á dóminn að því, er til þeirra tekur, ber að staðfesta hann að því leyti, þó þannig, að vararefsing Krist- mundar verði 45 daga einfalt fangelsi og Vararefsing Mörtu 50 daga samskonar fangelsi, enda teljist greiðslu- frestur sekta þeirra frá birtingu dóms þessa. Öðru máli gegnir um verknað þann, sem hin kærðu, Anna Jónsdóttir, Árni Árnason og Björn Magnússon, eru sökuð um. Að vísu er aðstoð við brot á áfengis- lögunum refsiverð samkv. 42. gr. áfengislaganna, en sú grein tekur ekki til hérumræddra vína. Heimildar til að refsa fyrir misbrúkun þeirra er ekki annars- staðar að leita en í 2. gr. laga nr. 3/1923, í 45. pr. áfengislaganna og sérstaklega í nefndri reglugjörð. En í þessum ákvæðum finnst engin heimild, hvorki bein né óbein, til að refsa fyrir slíka aðstoð, sem hér ræðir um. Enda bendir 2. mgr. 38. gr. áfengislaganna, sem leggur refsingu við aðstoð við útlát lækna og lyfsala á áfengislyfjum, til þess, að jafnvel slík aðstoð hefði ekki verið refsiverð eftir 42. gr., án sérstaklega orðaðrar heimildar. Það verður því að sýkna hin kærðu, Árna, Björn og Önnu, af kæru valdstjórnar- innar. Samkvæmt þessum úrslitum verða þau, Kristmund- ur og Marta, að greiða allan kostnað sakarinnar, bæði í héraði og hæstarétti, in solidum, þar á meðal 80 kr. til hvors, sóknara og svaramanns þeirra í hæstarétti, að undanskildum kostnaði af gæzluvarðhaldi Árna og varnarlaunum svaramanns hinna sýknuðu hér í rétti, sem ákveðin eru 80 kr, og greiðist hvortveggja þessa kostnaðar af almannafé. 1191 Því dæmist rétt vera: Anna Jónsdóttir, Árni Árnason og Björn Magnús- son eiga að vera sýkn af kæru valdstjórnarinnar. Varðhaldskostnaður Árna og varnarlaun svara- manns nefndra kærðu fyrir hæstarétti, Lárusar málflutningsmanns Jóhannessonar, 80 kr., greiðist af almannafé. Að öðru leyti skal lögregluréttardóminum órask- að, þó þannig, að varareísing Kristmundar Ólafs- sonar verði 45 daga einfalt fangelsi og vararefs- ing Mörtu Jónsdóttur 50 daga samskonar fangelsi, enda teljist greiðslufrestur sektanna frá birtingu dóms þessa. Þau Kristmundur og Marta greiði in solidum áfrýjunarkostnað sakarinnar, annan en að ofan getur, þar með talin sóknarlaun Sveinbjörns mál- flutningsmanns Jónssonar og varnarlaun svara- manns þeirra, Guðmundar málflutningsmanns Ólafs- sonar, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Mörtu Jónsdóttur, Bergstaðastræti 8 A., manni hennar Kristmundi Ólafssyni, sama stað, Önnu Jónsdóttur, sama stað, Árna Árna- syni, Spítalastig 7, og Birni Magnússyni, Óðinsgötu 28, fyrir brot gegn ákvæðum áfengislaganna nr. 64/1928, og reglugjörðar nr. 67/1928. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, og sannaðir með eigin játningu ákærðra, er kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. 1192 Tilefnið til þessa málareksturs er það, að nokkrir menn fóru um nýjársleytið heim til þeirra Mörtu og Kristmundar og keyptu af þeim spánarvín. Lögreglan náði svo í menn þessa og skýrðu þeir henni frá því, hvar þeir hefðu fengið vínið. Eins og síðar upplýstist nánar, seldu þau hverja flösku á 10.00 krónur, en þau höfðu gefið kr. 7.00 fyrir flöskuna í áfengisverzluninni — venju- leg álagning var því um 3.00 krónur á flöskuna —. Við athugun í bókum áfengisverzlunarinnar kom það í ljós, að þau hjónin höfðu í dezembermánuði 1928 tekið út um 1396 flöskur. Þetta áfengi seldu þau hjónin með fyrnefndri álagningu hverjum, sem hafa vildi, eftir því sem þau hafa játað. — En eltir áramótin fékk Marta, kærða í þessu máli, Önnu Jónsdóttir, til þess að koma í húsið til þeirra hjónanna og annast vinsöluna fyrir þau, en Ára Árnason og Björn Magnússon fékk hún til þess að taka út áfengið og flytja það heim. — Hve mikið áfengi hefir þannig verið selt frá 1. janú- ar til 11. febrúar er ekki fyllilega upplýst, en allt bendir til þess, að salan hafi verið viðlíka mikil eins eftir þennan tíma og áður. — Eitir 11. febrúar kveðst Kristmundur aðallega hafa annast söluna, og frá 11. febrúar til 16. þ. m. hefir Marta tekið út úr áfengisverzluninni 44 flöskur, Kristmundur 23 flöskur, Anna 25 flöskur, Árni 330 flöskur, Björn 466 flöskur, og eru það samtals 888 flöskur. Björn flutti áfengi það, sem hann keypti, beint heim til Mörtu og Kristmundar, en vín það, sem Árni keypti, var flutt heim til Árna og geymt í húsinu nr. 7 við Spítalastíg, en þaðan flutti Björn það heim til þeirra hjónanna til sölu þar; gekk salan oftlega langt fram á nætur. Það kemur greinilega fram í prófum málsins, að Marta Jóns- dóttir og maður hennar Kristmundur Ólafsson eru aðalmenn- irnir í framkvæmd sölunnar, en Árni, Björn og Anna eru aðeins hjálparmenn. Anna selur oftlega áfengi, en eingöngu fyrir þau hjónin og án þess að fá annað fyrir það en fæði og húsnæði. Þeir Árni og Björn sækja vínið, kaupa það fyrir pen- inga, sem þau hjónin leggja til og fá lítilfjörlega þóknun fyrir, ýmist peninga eða áfengi, að því er bezt verður séð, — enda skýra þeir svo frá. Það er alkunna, að þau hjónin hafa næstum enga löglega atvinnu stundað núna 4—5 síðustu mánuðina, en hafa haft áfengissölu sér til lifsframfæris og því greinilega stundað hana sem atvinnu. 1193 1. Marta Jónsdóttir hefir *%4o 1928 í lögreglurétti Reykja- vikur undirgengizt 500 króna sekt fyrir áfengissölu. 2. Anna Jónsdóttir og Kristmundur Ólafsson hafa aldrei áður sætt neinni refsingu. 3. Árni Árnason hefir með dómi lögregluréttar Reykjavíkur, uppkveðnum 31 1923, veríð dæmdur í 200 króna sekt fyrir að geta ekki gjört grein fyrir áfengi, sem hann átti geymt í vörzlum annars manns. 4. Björn hefir ?%40 1927 undirgengizt 400 króna sekt í lög- reglurétti Reykjavíkur fyrir áfengissölu. Brot þeirra Mörtu Jónsdóttir og Kristmundar Ólafssonar ber að heimfæra undir 3. gr., sbr. 14. gr. reglugjörðar nr. 67/1928. Samkvæmt 32. gr. áfengislaganna þykir refsing þeirra, sem telja verður fullsannað, að hafi stundað áfengissölu sem at- vinnu, hæfilega ákveðin 3 mánaða einfalt fangelsi og auk þess greiði Marta Jónsdóttir kr. 1500.00 í sekt í ríkissjóð, en Kristmundur kr. 1000.00 í sekt í sama sjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti Marta einföldu fangelsi í 70 daga, en Kristmundur í 50 daga í stað sektarinnar. Brot þeirra, Árna Árnasonar, Björns Magnússonar og Önnu Jónsdóttir, ber að áliti dómarans að heimfæra undir 3. gr., sbr. 14. gr. reglugjörðarinnar nr. 67/1928, þykir hún samkvæmt 42. gr. áfengislaganna nr. 64/1928 hæfilega ákveðin handa hvoru þeirra um sig 600 króna sekt í ríkissjóð, sem afplánist með 30 daga einföldu fangelsi verði sektin ekki greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dómsins. Kostnað sakarinnar greiði hin kærðu in solidum. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 25. okt. 1929. Nr. 91/1927. Bjarni Kjartansson, í. h. Kaupfélags Skaftfellinga (Lárus Fjeldsted) gegn Loiti Jónssyni og gagnsök (Guðmundur Ólafsson). Veræzlunarskuld, gagnkrafa eigi tekin til greina til frá- dráttar. Dómur gestaréttar Skaftafellssýslu 3. sept. 1194 1927: Stefndur í aðalsök, Loftur Jónsson, greiði aðalstefn- anda í málinu, Bjarna Kjartanssyni, f. h. Kaupfélags Skattfell- inga, kr. 847.13 með 5% vöxtum frá 1. janúar þ. á. til 15. júlí sl. og 6“ frá þeim tíma og til greiðsludags. — Stefndur í gagnsök, Bjarni Kjartansson, Í. h. K. S., greiði gagnstefnanda, Lofti Jónssyni, sláturfjárgjald hans, sem tekið hefir verið á hverju hausti aukalega af hverri kind frá honum, er slátrað hefir verið við sláturhúsið í Vík á vegum Sf. SI. og K.S. hefir hirt, með þeirri upphæð, sem bækur eða reikningsplöpg þess- ara stofnana sýna, að inn hafi komið, með 5 “ ársvöxtum (og vaxtavöxtum) til 16. júlí þ. á. og síðan 6 til greiðsludags, enda gangi fjárhæð þessi til skuldajafnaðar við ídæmda skuld í aðalsök, það er nemur. — Málskostnaður fellur niður í aðal- sök og gagnsök. Dóminum að fullnægja innan 3ja sólarhringa frá lögbirtingu hans, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Mál þetta hefir einnig fyrir hæstarétti verið rekið sem aðalsök og gagnsök. Í aðalsökinni er aðeins ágreiningur um, hve háa vexti gagnáfrýjandi eigi að greiða. Þar sem hér er um að ræða venjulega veræzlunarskuld, er gagnáfrýj- anda samkvæmt 38. gr. laga nr. 39, 19. júní 1922 eigi skylt að svara hærri ársvöxtum af skuldinni en 59) frá eindaga til greiðsludags. Ber því að staðfesta undir- réttardóminn í aðalsökinni með þeirri breytingu. Í gagnsökinni hefir gagnáfrýjandi aðallega krafizt, að aðaláfrýjandi verði dæmdur til að greiða kr. 525.10 -- kr. 1167.00 == kr. 1692.10 með 5 vöxtum frá 1. jan. 1927 til greiðsludags, en til vara kr. 900.00 -- kr. 272.00, samtals kr. 1172.00 með sömu vöxtum. Svo hefir hann og krafizt málskostnaðar fyrir báðum réttum. Kröfur aðaláfrýjanda í gagnsök eru hinsvegar, aðal- lega, að dómur undirréttarins verði ómerktur, en til vara, að hann verði sýknaður. Málskostnaðar fyrir báðum réttum hefir hann og krafizt. 1195 Aðaláfrýjandi rökstyður kröfu sína um ómerking dómsins einkum með því, að dómkröfur gagnáfrýjanda í héraði hafi verið of óákveðnar til þess, að á þeim yrði byggður dómur, að dómarinn hafi vanrækt að leiðbeina málsaðiljum, er voru ólögfróðir, og að dómur- inn sé að nokkru leyti ekki endanlegur, og fari því“ í bága við fyrirmæli N. L. 1-5 12. Að vísu ér það nú svo, að allir þessir gallar eru á flutningi og með- ferð gagnsakarinnar í héraði, en þar sem gjörðar hafa verið hér fyrir réttinum ákveðnar kröfur, lögð fram ný sakargögn og málið upplýst að öðru leyti, svo að efnisdómur verður á það lagður, þá þykir eigi vera alveg næg ástæða til að ómerkja dóminn fyrir þess- ar sakir. Ber því að dæma gagnsökina að efni til. Fyrri liðurinn í aðalkröfu gagnáfrýjanda, um greiðslu á kr. 525.10, felur í sér kröfu hans um endurgjald á fé því, er honum hafði safnazt í stofnfjárreikningi hans við kaupfélagið af framlögum hans til stofnbréfa- kaupa, verzlunarágóða í félaginu og vöxtum af inni- eign á stofnfjárreikningi. Telur gagnáfrýjandi sig eiga rétt á að fá nú fé þetta greitt, þar sem hann hafi sagt sig úr félaginu árið 1922 og sé því ekki lengur félagsmaður. En á þetta verður ekki fallizt. Í 11. gr. félagslaganna frá 1911, sem aðiljum kemur saman um að eltir beri að fara, segir, að stofnbréfin séu óupp- segjanleg þangað til félagið sé leyst upp, og frá þess- ari reglu gjöra lögin þá undantekningu, að skylt er að innleysa stofnbréfi þeirra, er flytja burt af kaup- félagssvæðinu, en hliðstætt þessu getur það ekki talizt, að félagsmaður segir sig úr félaginu. Það verð- ur því að sýkna aðaláfrýjanda af þessum kröfulið gagnáfrýjanda. Hinn annnar liður í aðalkröfu gagn- áfrýjanda eða krafa hans um greiðslu á kr. 1167.00 er krafa um endurgreiðslu á sláturfjárgjöldum, er gagn- 1196 áfrýjandi telur kaupfélagið hafa tekið af sér fyrir hús- lán til slátrunar árin 1917—26, að meðtöldum áður- greindum 10 kr. til sláturhússbyggingar. Hefir gagn- áfrýjandi lagt fram í hæstarétti reikning yfir þetta og eiga 895 kr. af upphæðinni að hafa verið greidd- ar fyrir árslok 1921, en 272 kr. eftir þann tíma. Tildrögin til þess, að þetta svonefnda sláturgjald var innheimt, eru sem hér segir. Af gögnum þeim, sem fyrir hendi eru í málinu verður að ganga út frá því, að Sláturfélag Suðurlands hafi sett fjáreigendum það skilyrði, að þeir yrðu sjálfir að sjá fyrir húsrúmi til slátrunarinnar. En þar sem ekki var sláturhús í Vík, léði kaupfélagið í fyrstu eitt af húsum sínum til slátrunarinnar. Má af útdráttum úr aðalfundargjörð- um kaupfélagsins, er lagðir hafa verið fram í hæsta- rétti, sjá, að í fyrstu hefir verið ætlazt til, að hver fjáreigandi greiddi aðeins lítið fast gjald, er teldist sem stofnfé og varið yrði til sláturhússbyggingar. En frá og með árinu 1917 og til ársins 1922 ákvað kaup- félagið að taka gjald fyrir hverja kind, er slátrað væri í húsum félagsins, og var það gjald mismunandi og ákveðið fyrir hvert ár í senn. Skyldi einnig þetta gjald verða hlutafé, þ. e. stofnfé í kaupfélaginu. Var það auglýst árlega á deildarfundum félagsins og í slátrunarhúsinu, hve mikið gjald kæmi á kind hverja og innheimti sláturlélagið það hjá fjáreigendum og greiddi til kauplélagsins. En kaupfélagið færði hverjum manni gjaldið til tekna á stofnfjárreikningi. Og á aðalfundi kaupfélags- ins 15. marz 1920 var það samþykkt, að geia skyldi út stofnbréf fyrir sláturfjártillögum félagsmanna. Aðaláfrýjandi hefir nú neitað því, að hann fram til ársins 1922 hafi fengið meiri sláturfjártillög frá pagn- áfrýjanda, sem var félagsmaður í Sláturfélagi Suður- 1197 lands, jafnframt því sem hann var félagsmaður í Kaupfélagi Skaftfellinga, þar til hann sagði sig úr því í maímánuði 1922, heldur en samtals kr. 37490 og gegn þessari neitun hefir gagnáfirýjandi ekki sannað, að meira hafi verið goldið. En þessar kr. 347.90 hafa honum verið greiddar með því að færa honum þær til tekna á stofnfjárreikningi hans, og af stofnbréfa reikningi hans má sjá, að stofnbréf hans hafa verið gefin út á nafn Íyrir þessari upphæð. Það verður nú að ganga út frá því, að gagnáfrýj- anda hafi verið kunnugt um, að kaupfélagið áskildi sér gjald af hverri kind, er slátrað var í húsum þess, og verður þá að líta svo á, að hann hafi með því að láta slátra fé sínu í húsum kaupfélagsins umrætt tímabil undirgengizt að greiða gjaldið. Þar sem enn- fremur framangreind fundarályktun 15. marz 1920, um að stofnbréf skyldi gefa út fyrir sláturfjárgjöldum þessum, verður að teljast gild samkvæmt félagslög- unum og skuldbindandi fyrir gagnáfrýjanda, er þá var félagsmaður, og með því loks, að þetta stofnfé hans verður að lúta sömu lögum sem annað stofnfé í félaginu, þannig, að hann á ekki rétt á að íá það útborgað, þá verður einnig að sýkna aðaláfrýjanda af þessum hluta kröfunnar. Að því, er snertir þær 272 kr. af aðalkröfu gagn- áfrýjanda, er hann telur hafa verið greiddar í slátur- gjöld árin 1922— 1926, þá hefir aðaláfrýjandi haldið því fram, að sláturhús kaupfélagsins, er þá var byggt, hafi þessi árin verið leigt Sláturfélagi Suðurlands til slátrunarinnar fyrir ákveðið gjald at hverri kind, er sláturfélagið hafi greitt og leigunni verið varið til að greiða vexti af byggingarkostnaði og til viðhalds sláturhússins, og þar sem hér sé um samning milli félaganna að ræða, geti gagnáfrýjandi ekki átt neina 1198 endurgjaldskröfu á hendur sér fyrir þessi ár. Þessu hefir gagnáfrýjandi ekki hnekkt, og verður því Þegar af þeirri ástæðu að sýkna aðaláfrýjanda af þessum hluta gagnkröfunnar. Varakrafa papnáfrýjanda, er felur í sér kröfu um útborgun á innieign hans í stofnfjárreikningi, 900 kr. og endurgjald á sláturfjárgjaldi árin 1922—26, 272 kr., verður af ástæðum þeim, sem hér hafa verið teknar fram, heldur ekki tekin til greina. Eftir þessum úrslitum þykir rétt, að gagnáfrýjandi greiði aðaláfrýjanda málskostnað í undirrétti og hæsta- rétti, er ákveðst samtals 350 kr. Það athugast, að mikill dráttur hefir orðið á rekstri málsins fyrir hæsta- rétti, en þetta á að mestu rót sína að rekja til langvar- andi veikinda málflutningsmanns þess, er í fyrstu hafði tekið málið til flutnings. Því dæmist rétt vera: Gagnáfrýjandi, Loftur Jónsson, greiði aðaláfrýj- anda, Kaupfélagi Skaftfellinga kr. 847.13 með 5 %, vöxtum frá 1. jan. 1927 til greiðsludags. Aðal- álrýjandi á sýkn að vera af öllum kröfum gapn- áfrýjanda í gagnsökinni. Gagnáfrýjandi greiði aðaláfrýjanda 350 ki. í málskostnað fyrir undirrétti og hæstarétti. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir aðalstefnandi, kaupfélagsstjóri Bjarni Kjartans- son, Í. h. Kaupfélags Skaftfellinga í Vík, höfðað fyrir gestarétti Skaftafellssýslu, með stefnu, útgefinni 15. júlí þ. á, gegn Lofti Jónssyni kaupmanni í Vík, til greiðslu verzlunarskuldar við 1199 nefnt kaupfélag að upphæð kr. 863.33 með 6 “ ársvöxtum frá 1. jan. þ. á. til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Stefndur hefir aftur á móti með gagnsök, er hann höfðaði með stefnu, útgefinni 16. júli þ. á., krafizt þess, að aðalstefn- andi, hér gagnstefndur, verði dæmdur til þess að greiða hon- um innistandandi stofnfé hans í Kaupfélagi Skattfellinga (talið í gagnstefnunni kr. 900.00) og ennfremur samanlagða upphæð þess (með vöxtum), sem á hverju hausti hafi verið tekið af slátruðu sauðfé hans við sláturhúsið í Vík og hirt af aðal- stefnanda (K. S.), eins og það upplýstist nema miklu, — allt með vöxtum 6, o. s. frv.; svo krefst hann og málskostnað- ar Í gagnsökinni að skaðlausu eða eftir mati dómarans —. Þess skal þegar getið, að mál þetta, sem þýðingu mun bafa fyrir fleiri en aðilja þess hér fyrir réttinum, virðist að ýmsu leyti eigi svo upplýst sem æskilegt væri fyrir örugg úrslit þess, sem vafalaust að nokkru stafar af því, að aðalstefnandi {gagnstefndur) hefir eigi gefið sér tíma til að taka neinn frest í málinu, en látið sér nægja að fá bókuð mótmæli sín m. m. í síðara réttarhaldi af þeim tveimur, sem háð hafa verið í aðalsök og gagnsök. Eftir því, er ráða má af því, sem fram hefir komið fyrir réttinum, eða að öðru leyti er alkunnugt (notoriskt), eru mála- vextir þessir: 1 Í aðalsök. Aðalstefnandi telur gagnstefnanda skulda áminnstri félags- verzlun, út af verzlunarviðskiftum, hina umstefndu skuld, sem og virðist viðurkennt af síðarnefndum, nema að þvi, er hina viðlögðu og tilfærðu vexti snertir, sem hann mótmælir sem of hátt reiknuðum (fyrir síðastl. ár og þ. á. fram að stefnu- degi). Þessum mótmælum neitar þó aðalstefnandi, sumpart sem of seint framkomnum, sumpart sökum þess, að gagnstefn- andi sé >kaupmaður< og sé hér því um að ræða =viðskifti milli kaupmanna<. — Til greiðslu þessarar skuldar vill gagn- stefnandi láta koma kröfur sínar Í gagnsökinni eftir því, sem með þarf. Il Í gagnsök. 1. Gagnstefnandi var áður félagsmaður í Kaupfélagi Skatt- fellinga, en gekk úr því að því, er virðist, um eða nál. árinu 1922, en þá voru sett ný >löge fyrir félagið með samþykktum þess 10. mai 1922, sem byggðust á sam- 1200 vinnulögunum eða |. nr. 36, 27. júní 1921, um samvinnu- félög, er innleiddu >samábyrgðina<; undir hana gekkst gagnstefnandi ekki, enda ekki skrásettur félagsmaður síðan. Frá félagstið sinni telst hann eiga innistandandi stofnfé, sem kaupfélagið virðist hafa gefið upp að væri hreint (þ. e. án viðbótar >sláturfjárgjalds<), kr. 525.10, og þannig ekki eins mikið og gagnstefnan greinir, sem mun stafa af því, að félagið hefir í fyrstu talið með eitthvað af sláturfjárgjaldi gagnstefnanda, er hann heldur aðskildu í kröfum sínum. — Þetta fé krefst nú gagnstefnandi að fá útborgað eða ráðstafað til greiðslu upp í skuld hans við félagsverzlunina, með þeim rökum, er vörn hans og gagn- sókn greina. Þvi mótmælir aðalstefnandi (gagnstefndur) og telur gagnsteinanda engan rétt hafa til þeirrar útborg- unar á stofnfénu samkvæmt lögum þeim, sem gilt hafa eða gilda í félaginu. 2. Annar hluti kröfu gagnstefnanda er til fjár þess, er aðal- stefnandi, Kaupfélag Skaftfellinga, hafi um hendur slátr- unar Sláturfélags Suðurlands, í Vík tekið af honum, eins og öðrum slátrendum (þ. e. þeim, er sauðfé lögðu þangað til slátrunar) á hausti hverju frá því slátrun hófst í Vík og til þessa, sem hann telur eigi með neinum heimildum hirt og aðalstefnanda því beri að standa skil á til réttra eigenda, þá er krafizt er, enda hljóti kaupfélagið að geyma fé þetta. — Einnig þessari kröfu mótmælir aðalstefnandi, og færir fram, að gagnstefnandi hafi eigi áður mótmælt þessum aðgjörðum K. S., þótt honum hafi verið þær kunnar, og jafnvel samþykkt þær með þvi að taka á móti skilríkjum fyrir þessu gjaldi í stofnbréfum félagsins, þar sem það hafi verið lagt við stofnféð, allt til og með árinu 1921, samkv. samþykkt“ aðalfundar K. S., 15. marz 1920, o. s. frv. Öllu þessu mótmælir aftur gagnstefnandi. Niðurstaða málsins verður þessi: Í aðalsðkinni. — Krafa aðalstefnanda verður þar að takast til greina að upphæðinni til, eins og hún er tillærð í stefnunni, þó þannig, að vextir fyrir næstliðið ár reiknist aðeins 5“ eins og viðskiftalög heimila, en eigi 7 eins og aðal- stefnandi virðist hafa gjört. Þykir eigi ofseint nú, að mótmæli gegn þessum ofreiknuðu vöxtum komi fram frá aðalstefndum, 1201 fyrir árið 1926, þar eð eigi er gengið lengra aftur. Verður skuldarupphæðin þannig kr. 847.13. Af skuldinni verða og eigi reiknaðir nema 5, vextir frá áramótum síðustu til steinudags (15. júlí) með því að eigi verður fallizt á þá röksemdafærslu aðalstefnanda, að hér sé að ræða um viðskifti >milli kaup- mannac, þótt gagnstefnandi hafi verzlunarleyfi. Viðskifti hans við kaupfélagið, þau, er hin umstefnda skuld er risin af, eru eingöngu, að því er séð verður af því, sem fyrir liggur í mál- inu, sama eðlis og annara viðskiftamanna þess, er verzlað hafa þar og tekið út vörur, og er því hér um almenna verzi- unarskuld að ræða. Í gagnsökinni. — Þar verður að ákvarða um kröfur gagnstefnanda svo sem hér segir: Við 1. Lög þau, sem giltu í K. S. fram að árinn 1922, voru lögin frá 31. jan. 1911 (framlögð á rskj. nr. 3). — >Lög< þau fyrir félagið, sem aðalstefnandi einnig vitnar í, frá 16. marz 1920, virðast aldrei hafa náð fullu gildi eða komið til neinna framkvæmda, enda í þau tekið sam- ábyrgðarákvæði, er félagsmenn þurftu að undirskrifa, en munu ekki hafa gjört. — Þar sem nú gagnstefnandi eigi gekk inn undir hinar nýju samþykktir frá 10. maí 1922 (og virðist einnig um það bil hafa sagt sig formlega úr félaginu), verður afstaða hans til félagsins að ákvarðast eftir lögunum frá 1911. — Gagnstefnandi hefir haldið því fram sem frumástæðu til útborgunar stofnfjárins í sínar hendur, að svo gagngjörð breyting hafi orðið á K. S. 1922, með hinum nýju samábyrgðar-samþykktum, að nýtt félag hafi í raun og veru stofnazt, en hið eldra >upp- leyst<. Þó að það sé að vísu rétt, að slík höfuðbreyting, sem varð á tilhögun og grundvelli K. S. eins og fleiri kauplélaga í landinu, með ákvæðunum 1922, er aftur leiddu af samvinnulögunum, sem Alþingi samþykkti 1921, því að þar með innleiddist, eins og getið hefir verið, hin Ótakmarkaða samábyrgð í kaupfélagsskapinn, stappi nærri því, að með henni hafi myndazt nýtt félag, en hið eldra undir lok liðið, þá verður þó eigi talin full ástæða til þess að ganga út frá, að svo hafi í raun og veru orðið, heldur að það hafi verið tilgangurinn, að hið sama félag héldi áfram, eftir sem áður, aðeins í þessari breyttu mynd, enda er eigi kunnugt né heldur upplýst í málinu, að 1202 nein gangskör hafi að því gjörð verið að leysa félagið (K. S.) upp samkvæmt 36. gr. laganna frá 1911. Verður því eigi fallizt á, að hins umstefnda stofnfjár verði krafizt með upplausn félagsins 1922 fyrir augum, samkv. 11. gr. nefndra laga. Kemur því aðeins til álita, hvort útborgun- ar verði krafizt af öðrum rökum eða með heimild í öðr- um ákvæðum sömu laga. Hin tilvitnaða 11. gr. oftnefndra félagslaga frá 1911 segir nú berum orðum, að stofnbréfin séu sóupp- segjanleg< (>þangað til félagið er leyst upp< 0. s. frv.). Tvær undantekningar virðast lögin gjöra á þessu (áþekkt samþykktunum frá 1922, sem þó greina fjórar), í 12. og 13. gr, þar sem bæði er gjört að skyldu að innleysa stofnbréfin og gjört ráð fyrir innlausn, sem sé, ef a) félags- maður flytur >burt af félagssvæðinu< (12. gr.) og b) eig- andi stofnbréfs deyr (13. gr.). Auk þess getur komið til innlausn á stofnbréfi, ef framsal ekki fæst (12. pr.). Lögin tala ekki um, hvernig fari með stoinfé þess, er segir sig eða gengur úr félagsskapnum, en er þó lifs og áfram á félagssvæðinu, eins og á sér stað um gagnstefnanda. Er þá spurning um, hvort um innlausn eða útborgun á stofn- fé slíks úrgengins félagsmanns geti orðið að tala per analogiam við 12. eða 13. gr. En þegar athugað er, að fyrir félagsskapinn kemur þetta alls ekki í sama stað nið- ur, né heldur verður að teljast tilgangurinn að láta laust stofnfé manna, þótt úr gangi, nema henta þyki, og þess vegna öðru máli að gegna, ef félagsmaður fer burt stað- lega eða fyrir fullt og allt, svo að útilokað má þykja, að hann geti verið lengur í félaginu, — þá verður ekki slíkt hliðstæði fyrir hendi, að sömu reglur megi um gilda. Verður því eigi heldur undir þessum atvikum fallizt á útborgunar- eða innlausnarskyldu. — Þessari niðurstöðu virðist ekki geta breytt það atriði, þótt stjórn félagsins hafi ef til vill, eins og gagnstefnandi ómótmælt heldur fram, greitt út til manna, er úr félaginu hafa farið og likt stendur á um og hann, stofnfé þeirra að miklu eða litlu leyti, sem þá hefir verið gjört án skyldu, en sem sam- komulagsmál, og að sjálfsögðu aðeins á ábyrgð þeirra stjórnenda, er það gjörðu. Annað mál er, að telja verður, að úrgenginn tfélags- maður eigi stofnfé sitt áfram sem eign, innistandandi í 1203 félaginu með tilfallandi vöxtum (sbr. 7.—9. gr. féll. 1911), er borga beri út eiganda eða erfingjum hans, ef félagið leysist upp (36. gr.), nema gjaldþrot þess eða þvíl. teljist að geta komið til út af þá stofnuðum skuldbindingum, er hann var meðlimur (34. gr. síðast, sbr. þó 6. gr. sam- þykktanna frá 1922), eða loks ef og þegar fullnægt er áður umtöluðum innlausnarskilyrðum laganna. Kröfu gagnstefnanda um útborgun á stofnfé hans í K. S., enda þótt greiðast ætti upp í verzlunarskuld hans við sama félag, verður því af framangreindum ástæðum eigi unnt að taka til greina. Við 2. Það má telja upplýst — og er að öðru leyti alkunnugt —, að við sláturstöð Sláturfélags Suðurlands í Vík hefir á hverju hausti, árum“ saman undanfarið (eða síðan slátrun St. SI. hófst þar), verið tekið sérstakt aukagjald (sem sé auk alls annars kostnaðar af slátruninni leiðandi) af hverri kind, sem fjáreigendur hafa látið slátra, misjafn- lega hátt (svo sem Í kr., 75 aur., 50 aur. o. s. frv), og hefir þetta gjald verið hirt af Kaupfélagi Skaftfellinga í Vík, er virðist hafa tekið sér einskonar ákvörðunarrétt á því, en þar hafa mjög svo sömu menn staðið að forstöðu við báðar stofnanir. Það er algjörlega opinbert mál, að al- menningur héraðsins, sem slátrað hefir hjá Sf. SI. í Vík — Og sumpart er i K. S. og sumpart ekki —, hefir meira og minna véfengt heimild kaupfélagsins til þessa, sem menn hafa talið því alveg óviðkomandi, ekki sízt síðan bert varð, að >fjársöfnun< þessi gat ekki verið rekin með það fyrir augum að byggja sláturhús í Vík, er væri al- menningseign, m. a. af því að kaupfélagið sjálft gjörði það, og hefir hús það nú um hrið verið og er eign sjálfs félagsins, að þvi er það virðist telja bæði í orði 9g á borði. Það verður og hvergi fundið, að K. S. hafi fengið eina eða neina löglega heimild til þess að hirða gjald þetta, en tækt virðist það því aðeins hafa verið, að for- stöðumenn þessara (raunar óskyldu) stofnana í Vík héldu eða létu halda því eftir af sláturfjárandvirði almennings. Það verður sem sé alls ekki talið hafa neitt gildi í þessu sambandi, þótt félagið sjálft (sá, er tekur) samþykki eitt eða annað á félagsfundum sínum, um að taka fé af mönn- um, og það einnig mörgum utanfélagsmönnum, er slátra hjá Sf. SI. í Vík, ef þeir sjálfir hafa ekki skírlega Rr 1204 bundið sig til að hlíta því eða sérstaklega, hver og einn, gefið óvélenganlegt samþykki sitt til þessa. Og þó að K. S. hafi í framhaldi af þessu fært þetta gjald inn í stofneign félagsmanna, á sitt eindæmi, og siðan gefið út stofnbréf á það og afhent mönnum (sem reyndar virðist mótmælt af gagnstefnanda, að hafi átt sér stað að því, er hann snertir), þá verður ekki litið svo á, að þeir hafi með því að taka á móti bréfunum skuldbundið sig til samþykktar á þessu, enda munu bréfin ekki bera það með sér, að þetta gjald sé þar inn runnið, né lög kaup- félagsins gjöra ráð fyrir slíkri stofnfjáraukningu. Hvort eða að hve miklu leyti fjársöfnun þessi, eða með- ferð fjárins, varði á annan hátt við lög landsins, liggur eigi hér fyrir að dæma um. En eigi virðist geta komið til mála annað en að viðurkenna, að þeir, er það vilja, geti krafizt fullrar útborgunar á þessu tekna fé, hvenær sem er, ásamt hæfilegum vöxtum. Og þar sem vitanlegt er, enda framhaldið í málinu af gagnstefnanda og í aðal- atriðum viðurkennt af aðalstefnanda, að K. S. heilir hirt gjald þetta — og ef nokkur veruleg breyting hefir á þessari hirðingu orðið upp á síðkastið, hefir aðalstefn- andi engar fullnægjandi upplýsingar gefið, sem honum þó hefði borið, um það, hver hefir nú tekið við eða hvar féð er geymt fyrir siðari árin —, þá verður að svo vöxnu að telja því félagi (þ. e. aðalstefnanda) skylt að svara hér til sakar og standa skil á fénu frá fyrst til síðast. Skilagrein fyrir fjárgjaldi þessu (hve mikið hafi verið tekið frá hverjum á hausti hverju, eða hverri upphæð féð samkvæmt því næmi alls, eða hvernig geymt og ávaxtað) mun, að því er séð verður, aldrei hafa verið gefin almenningi öllum, sem hlut hefir átt að máli. Þó verður að ganga út frá, að full skilríki hljóti að fyrir- finnast fyrir öllu hér að lútandi, frá ári til árs, í bókum eða plöggum hjá St. SI. (sláturstöðinni í Vík) eða (og) hjá K. S., en ekkert um það hefir verið lagt fram í rétt- inum. Þar sem ekki hefir verið sýnt fram á, að gagnstefn- andi hafi fyrir sitt leyti afsalað sér rétti til að krefjast umrædds fjár, sem hann telst eiga innistandandi hjá K. S., verður samkvæmt því, sem nú hefir greint verið, að taka 1205 kröfu hans um útborgun þess til greina, að svo miklu leyti, sem önnur ráðstöfun, er lögleg teldist, hefir eigi þegar farið fram á því eða hluta þess. Virðist þar geta komið til mála, að eitthvað af því hefði gengið til að greiða leigu fyrir sláturhúsið, vegna slátrunarinnar að haustinu, sem þó aldrei gæti verið nema minni hlutinn af því, sem inn hefir komið. En um þetta vantar glöggar upplýsingar, sem aðalstefnandi hefði haft bezt tök á að gefa. Því er nú haldið fram af gagnstefnanda, að húsaleigan hafi verið greidd beinlínis af Sf. Sl, og þá að sjálfsögðu gjört fyrir henni í því, sem haldið er ætíð eftir af and- virði sauðfjárins til að standast kostnað allan við slátrun- ina, sem einnig virðist vera eðlilegast; hafi því hið safn- aða fé ekki gengið til þessa. Þetta virðist og í sjálfu sér viðurkennt af aðalstefnanda, þar sem hann sumpart telur, að hið innkomna gjald hafi (fram yfir árið 1921) verið lagt við stofnfé félagsmanna í kaupfélaginu, og sumpart beinlínis játar, að Sí. Sl. hafi, að m. k. síðari árin, greitt leiguna til K. S. Verður þannig eigi séð, að neitt af þessu fé hafi gengið til greiðslu húsaleigunnar, enda liggur ekkert fyrir um, að almenningur, sem sækir til slátur- hússins í Vík, hafi fyrirfram verið um slíka ráðstöfun aðvaraður. Og um aðra notkun fjárins með löglegum heimildum, er í málinu ekkert upplýst. — Getur þvi eigi frá því sjónarmiði talizt að vera neitt til hindrunar fullri útborgun hér um krafðs fjár í hendur gagnstefnanda, það er honum telst bera, og með skuldajöfnuði, það er nem- ur, við umstefnda skuld í aðalsök. Vegna áðurgreindra vantandi upplýsinga um rétta fjár- hæð þess, sem gapnstefnandi gæti átt heimtingu á af margumræddu sláturfjárgjaldi — frá hverju ári um sig og samanlagt allt til þessa, — verður að ákvarða það, er til út- borgunar kemur, semkvæmt því, er rétt reynist uppgefið úr bókum eða reikningsplöggum hér áminnstra félaga (Sf. SI. og K. S.). Af sláturfjárgjaldinu virðast vextir hæfilega reiknaðir 5“ p. a. fram að stefnudegi 16. júlí s.l, en siðan 69) til greiðsludags. Samkvæmt þessum málalyktum þykir rétt, að málskostnað- ur falli niður í aðalsök og gagnsök. 1206 Mánudaginn 28. okt. 1929. Nr. 63/1929. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) gegn J. A. Juul (Lárus Jóhannesson). Ólögleyfð útlát lyfjaáfengis. Dómur lögregluréttar Seyðisfjarðarkaupstaðar 2. mai 1929: Ákærði, J. A. Juul, greiði 700 króna sekt til ríkissjóðs, eða sæti 35 daga einföldu fangelsi verði sektin ekki greidd innan 15 daga frá lögbirtingu dómsins. — Svo greiði ákærði og allan kostnað sakarinnar. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða lögreglu- regluréttardómi, er það sannað með eigin játningu kærða og öðrum gögnum, að kærði hefir látið úti í lyfjabúð sinni áfengi gegn lyfseðlum, sem ekki voru ritaðir á hin sérstöku eyðublöð, sem fyrir eru skipuð í 5. gr. reglugjörðar nr. 59, 1. júlí 1925, og að hann hefir alloft látið úti áfengi, án þess lyfseðill frá lækni hafi samtímis verið afhentur; hefir þetta verið gjört ýmist eftir beiðni héraðslæknis fyrirfram í síma og gegn loforði um að senda lyfseðil síðar, eða ástund- um að fengnu samþykki læknisins í síma, er einstakir menn hafa komið í lyfjabúðina, til að fá áfengi, án þess að hafa lyfseðil í höndum, og heldur kærði því fram, að tilætlunin hafi verið að lyfseðill yrði síðar sendur fyrir áfenginu. Með þessu hefir kærði eins og fram er tekið í dómn- um gjörzt brotlegur gegn 6. málsgr. 14. gr. í lögum nr. 15, 8. júní 1925, og þykir refsingin hæfilega ákveð- in 400 kr. sekt í ríkissjóð, og komi 25 daga einfalt 1207 fangelsi í stað sektarinnar, fáist hún eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Málskostnaðarákvæði lögregluréttardómsins sam- þykkjast. Svo ber kærða og að greiða allan kostnað sakarinnar í hæstarrétti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda, 100 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, J. A. Juul, greiði 400 kr. sekt í ríkis- sjóð, er afplánist með 25 daga einföldu fangelsi, et hún fæst eigi greidd innan 30 daga frá birt- ingu dóms þessa. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda hér í rétti, málflutnings-. mannanna, Sveinbjarnar Jónssonar og Lárusar Jó- hannessonar, 100 kr. til hvors. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er, eftir fyrirmælum dómsmálaráðuneytisins, höfð- að af valdstjórninni gegn J. A. Juul, lyfsala á Seyðisfirði, fyrir óleyfileg áfengisútlát. Með eigin játningn ákærða, samanber réttarhald í málinu 10. júlí 1928, sem styðst við önnur gögn í málinu, er sannað, að áfengi hefir verið látið úti í lyfjabúð hans á Seyðisfirði gegn lyfseðlum, sem ekki voru ritaðir á hin sérstöku tölu- settu eyðublöð, sem fyrirskipuð eru í 5. gr. reglugjörðar 1. júlí 1925, um sölu áfengis til lækninga; og að áfengi hefir verið látið þar úti eftir beiðni héraðslæknis í sima, og loforði hans um að afhenda siðan lyfseðil á áfengið. — Hefir þetta við- gengizt í lyfjabúðinni að minnsta kosti til loka september 1927, 1208 og að því er virðist, alloft átt sér stað, og vísast í því efni sérstaklega til framburðar afgreiðslumannsins í lyfjabúðinni. Með þessu hefir ákærði gjörzt brotlegur gegn 6. málsgrein 14. greinar laga nr. 15, 8. júlí 1925, um aðflutningsbann á áfengi, og ákveðst refsing ákærða sjö hundruð króna sekt til ríkissjóðs, er afplánist með þrjátíu og fimm daga einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan fimmtán daga frá lögbirtingu dóms þessa. — Svo greiði ákærði og allan kostn- að sakarinnar. Á máli þessu hefir orðið nokkur dráttur, sem stafar af pild- um ástæðum að áliti dómarans, sem tilgreindar eru í réttar- haldi í málinu 1. maí 1929. Miðvikudaginn 30. okt. 1929. Nr. 50/1929. Valdstjórnin (Lárus Jóhannesson) gegn Ivar Mykleburst (Lárus Fjeldsted). Brot á fiskiveiðalöggjöfinni. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 28. maí 1929: Kærður, Ivar Mykleburst, greiði 500 króna sekt í ríkissjóð innan 3ja daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ello í hennar stað einföldu fangelsi í 40 daga. Svo greiði hann allan kostnað sakarinnar. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem greinir í hinum áfrýjaða dómi og ekkert verulegt þykir athugavert við, ber að stað- festa dóminn, þó þannig, að vararefsingin verði 30 daga einfalt fangelsi og greiðslufrestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan áfrýjunarkostnað, m. a. laun sókn- ara og verjanda í hæstarétti, sem ákveðin eru 60 kr., hvor um Sig. 1209 Því dæmist rétt vera: Dóminum skal óraskað, þó þannig, að vara- refsingin verði 30 daga einfalt fangelsi og greiðslu- frestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Kærði, Ivar Mykleburst, greiði allan áfrýjunar- kostnað, þar með talin laun sækjanda og veri- anda í hæstarétti, málflutningsmannanna, Lárusar Jóhannessonar og Lárusar Fjeldsted, 60 kr. hvorum. Dóminum skál fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ivar Mykleburst, skipstjóra á e/s. >Raum< M. 23, |., fiskiskipi frá Álasundi, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 33/1922, um rétt til fiskiveiða í landhelgi. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, og sannaðir með eigin játningu kærðs, er kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. Kærður fór frá Noregi 8. Í. m. áleiðis til Íslands, eins og margir aðrir norskir línuveiðarar á þessum vetri, til þess að stunda fiskiveiðar hér við land og selja afla sinn á hinum ýmsu höfnum landsins, eftir því sem á stæði og þar sem bezt verð byðist. Hann kom hingað til Reykjavíkur 24. april, líkaði ekki verðið og fór því til Hafnarfjarðar, þar sem hann seldi h/f. Akurgerði aflann eða 120 skippund fiskjar; hinn 8. maí seldi kærður einnig afla sinn í Hafnarfirði til sama hlutafélags, — og enn kom hann til Hafnarfjarðar 25. þ. m. og ætlaði að selja þar, en bæjarfógetinn aftraði þvi; sigldi þá kærður hing- að skípi sínu og seldi aflann h/f. Kveldúlfi, og hafði hann skipað rúmlega '/s fiskjarins á land, er uppskipunin var stöðvuð af lögreglunni. Kærður kveðst sennilega hafa farið eina veiðiferð ennþá og lagt afla sinn hér upp, hefði hann ekki verið stöðvaður núna, en kveður það þó hafa verið óráðið. 1210 Ef hér er um brot af hendi kærðs að ræða, verður að heim- færa það undir ákvæði 3. gr. framannefndra laga nr. 33/1922. Í ástæðum fyrir frumvarpi þessara nefndu laga segir meðal annars svo: >Aftur á móti verður erlendum togurum og öðr- um fiskiveiðafðrum ekki meinað að leita hafnar til þess að taka kol og aðrar nauðsynjavistir, eða til þess að selja veiði sína, ef ekki eru svo mikil brögð að slikum sölum, að sölurn- ar sýni, að farið hefir stöð í íslenzkri höfn eða hefst þar við. Hvar draga eigi takmörkin í því efni verður auðvitað álita- mál að nokkru leytis. Rétturinn verður nú að líta svo á, að orðalag 3. gr. framan- nefndra laga sýni það nægilega skýrt, enda styðst sá skiln- ingur af eðli málsins, að aðaltilgangur ákvæðisins er sá, að varna því, að erlendir fiskimenn geti hafst við hér við land til þess að stunda héðan fiskiveiðar; en hitt verður ekki talið skifta máli, hvort skipið hefst sífellt við í einni og sömu höfn eða skipið selur afla sinn til skiftis í hinum ýmsu höfnum landsins. Ef ákvæðið bæri ekki að skilja þannig sýnist það tilgangs- lítið eða tilgangslaust. Með þennan aðaltilgang lagaákvæðisins fyrir augum, verð- ur þá að meta, hvað átt er við með orðalagi 3. gr. laganna: „Annars er bannað útlendingum að hafast við við land eða í höfn, til þess að reka þaðan fiskiveiðar utan. landhelgi. Rétturinn verður því að lita svo á, að kærður, sem lagði af stað frá Noregi 8. í. m. beinlínis í þeim tilgangi að stunda fiskiveiðar héðan frá landinu, og hefir gjört það, með því að selja hér allan afla sinn 24. apríl, 8. þ. m. og nú síðast 25. þ. m., hafi hafst hér við í þeirri merkingu, sem framannefnd grein ræðir um. Rétturinn verður þvi að líta svo á, að kærður hafi með framannefndu framferði brotið gegn ákvæðum 3. gr. framan- nefndra laga, og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið fyrir þetta brot, hæfilega ákveðin samkvæmt 13. gr. sömu laga með tilliti til þess að ekki er kunnugt um, að kærður hafi áður brotið gegn ákvæðum hinnar íslenzku fiskiveiðalöggjafar, kr. 500.00 í sekt í ríkissjóð, er greiðist innan Jja daga frá lög- birtingu dóms þessa ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 40 daga. Svo greiði hann allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 1211 Miðvikudaginn 30. okt. 1929. Nr. 33/1928. Þorvaldur Pálsson gegn Garðari Þorsteinssyni. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjandi, Þorvaldur Pálsson, er eigi mætir í mál- inu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef hann af nýju vill fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Svo greiði hann og steinda, Garðari Þorsteinssyni, er hefir látið mæta í málinu, 50 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Miðvikudaginn 30. okt. 1929. Nr. 44/1929. Helgi Benediktsson, f. h. Verzlunar- félags Vestmannaeyja gegn Lárusi Jóhannessyni, f. h. Jötul, A/S., Oslo. Dómur hæstaréttar. Við fyrirtekt máls þessa í hæstarétti, lagði áfrýj- andi fram stefnu í málinu, dags. 6. júní þ. á. og bað um frest til janúarmánaðar 1930, af því að hann hefði ekki fengið dómsgjörðir. Steindi mætti, mót- mælti frestinum og krafðist frávísunar og ómaksbóta. Gegn mótmælum steinda verður frestur ekki veitt- ur. Verður þá að frávísa stefnunni og þá jafnframt dæma steinda ómaksbætur hjá áfrýjanda, er ákveð- ast 30 kr. Þvi dæmisí rétt vera: Málinu vísast frá hæstarétti. Áfrýjandi, Helgi Benediktsson, í. h. Verzlunarfélags Vestmanna- 1212 eyja, greiði steinda, Lárusi Jóhannessyni, Í. h. A/S. Jötul, 30 kr. að viðlagðri aðför að lögum. Miðvikudaginn 30. okt. 1929. Nr. 45/1929. Helgi Benediktsson, í. h. Verzlunar- félags Vestmannaeyja gegn Lárusi Jóhannessyni, f. h. K. Holten, Khöfn. Dómur hæstaréttar. Áfrýjandi lagði fram áfrýjunarstefnuna og Óskaði, að málið væri hafið. Steindi krafðist ómaksbóta. Þessa kröfu ber að taka til greina og ákveðast ómaksbæturnar 30 kr. Því dæmist rétt vera: Mál þetta er hafið. Áfrýjandi, Helgi Benedikts- son, í. h. Verzlunarfélags Vestmannaeyja, greiði steinda, Lárusi Jóhannessyni, í. h. Karl Holten, 30 kr. ómaksbætur, að viðlagðri aðlör að lögum. Miðvikudaginn 30. okt. 1929. Nr. 58/1929. Óskar Halldórsson, f. h. h/f. Bakki, Þórður J. Thoroddsen og Benedikt Sveinsson. gegn Pétri Jakobssyni. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjendur, Óskar Halldórsson, f. h. h/f. Bakki, Þórður J. Thoroddsen og Benedikt Sveinsson, er eigi 1213 mæta í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef þeir af nýju vilja fá mál sitt tekið fyrir í hæsta- rétti. Svo greiði þeir, Óskar Halldórsson, í. h. h/f. Bakki, Þórður J. Thoroddsen og Benedikt Sveinsson, steinda Pétri Jakobssyni, er hefir mætt í málinu, in solidum 30 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Miðvikudaginn 30. okt. 1929. Nr. 49/1929. Helgi Benediktsson, f. h. Veræzlunar- félags Vestmannaeyja gegn Metúsalem Jóhannssyni. Dómur hæstaréttar. Áfrýjandi lagði fram áfrýjunarstefnuna og óskaði, að málið væri hafið. Steindi krafðist ómaksbóta. Þessa kröfu ber að taka til greina og ákveðast ómaksbæturnar 30 krónur. Því dæmist rétt vera: Mál þetta er hafið. Áfrýjandi, Helgi Benedikts- son, f. h. Veræzlunarfélags Vestmannaeyja, greiði stefnda, Metúsalem Jóhannssyni, 30 kr. ómaks- bætur, að viðlagðri aðiör að lögum. 1214 Föstudaginn 1. nóvember 1929. Nr. 89/1929. Réttvísin og valdstjórnin (svp. Jónsson} gegn Enok Helgasyni (Guðmundur Ólafsson). Hegningarlaga og bifreiðarlaga brot. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 12. júlí 1929- Ákærður, Enok Helgason, sæti fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi í einn mánuð og missi æfilangt leyfi til að aka bifreið. Hann greiði allan kostnað sakarinnar, þar með talin mál- færslulaun, kr. 40.00 til skipaðs tælsmanns síns hér fyrir rétt- inum, Lárusar Fjeldsted hrmfim. Dóminum að fulinægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Í hæstarétti hafa verið lögð fram nokkur ný gögn, þar á meðal álit sérfróðra manna um orsakirnar til þess að slysið varð. Svo sem nánar segir í hinum áfrýjaða aukaréttar- dómi, er það sannað, að ákærði hafi rétt áður en slysið vildi til ekið með að minnsta kosti 35—40 km. hraða á klukkustund og ekki hægt á sér áður en hann ók yfir beygju þá og bungu, sem er þar á veginum og fól honum um stund útsýni frameftir veginum. Þá er það og sannað, að ákærði hafi þverbeygt upp á vegkantinn, er var nokkru hærri en melurinn og jafn- framt beitt hemlunum að fullu. Með þessu hefir ákærði gjört sig sekan í vítaverðri óvarkárni, er ætla má, að hafi haft slysið í för með sér. Og þó að ætla mætti, að hringurinn á hægra framhjóli bifreiðarinnar hefði sprungið áður en vagninn fór út af veginum, svo sem ákærði hefir borið, þá bætir það eigi um fyrir honum, því að þá hefði honum borið skylda til að stöðva vagninn með hemlunum þá þegar. 1215 Þar sem 2 menn biðu bana af slysinu, auk þess að 6 aðrir menn meiddust, er afbrot ákærða í undir- réttardóminum réttilega heimfært undir 200. gr. hinna almennu hegningarlaga, og 6. gr. bifreiðarlaganna 15. júní 1926. Þykir fangelsisrefsing ákærða hæfilega ákveðin 2ja mánaða fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi, en að öðru leyti ber með skirskotun til aukaréttardómsins að staðfesta hann. Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 100 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Aukaréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að fangelsisrefsing ákærða ákveðst tveggja mán- aða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Ákærði, Enok Helgason, greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækj- anda og verjanda, málflutningsmannanna, Svein- björns Jónssonar og Guðmundar Ólafssonar, 100 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af réttvísinnar og valdstjórnarinnar hálfu gegn Enok Helgasyni bifreiðarstjóra fyrir brot gegn ákvæðum 17. kapítula almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869, og bifreiðarlaganna nr. 56 frá 1926. Málavextir eru á þessa leið: Ákærður fór héðan frá Rauðar- árstíg sunnudaginn 23. í m. kl. 6,35 í bifreiðinni RE. 71, sem er Fiat bifreið ætluð fyrir 14 manns. Hann hafði 10 farþega í bifreiðinni, er hann fór af stað, en einn bættist við í Múla hér fyrir. innan bæinn. Ferðinni var heitið austur í Fljótshlíð. Ákærður kveðst hafa ekið með á að gizka 30—35 km. hraða, en enginn hraðamælir var á bifreiðinni svo ekki verður sagt 1216 um hraðann með fullri vissu. Þegar ákærður var kominn nokkuð inn fyrir Lögberg eða um 1 km. fyrir neðan 20 km. steininn frá Reykjavík, kveður hann allt í einu hafa sprungið á hægra framhjóli rétt eftir að hann hafði farið yfir beygju, til hægri, á veginum. Við það, að vindurinn fór úr hægra framhjólinu, kveðst ákærður hafa misst þetta hjól út af vegin- um vegna þess, að vinstra framhjólið lagði meira undir sig en hægra framhjólið, sem að sprungið var á, og spyrnti bif- reiðinni til hægri. Þetta kveður ákærði að hafi gjörzt í svo skjótri svipan, að hann hefði ekki haft tíma til að nota heml- ana. Þar sem hægra framhjólið fór út af var vegurinn mjög lágur og valt því bifreiðin ekki við það, heldur hallaðist lítið eitt. Bifreiðin rann þannig með hægra framhjólið utan vegar- ins um 8 metra, og meðan bifreiðin rann þennan spöl, kveðst ákærður hafa staðið á fóthemlunum, en ekki hafa stígið hemlana í botn, kveðst hafa séð, að stórgrýti var utan vegarins skammt framundan og þóttist ekki viss um að geta stöðvað bifreiðina áður en grjótið kæmi, þótt hann setti heml- ana á. Hann kveðst því hafa valið þá leið að reyna að ná bifreiðinni upp á veginn aftur og nota að miklu leyti ferð hennar til þess; kveðst hafa álitið sér þetta óhætt, með því að vegkanturinn var svo lágur, enda heldur hann því fram, að hann hafi hægt dálitið á ferðinni á meðan með fóthemlunum, þótt hann stigi þá ekki í botn. Ákærður lagði því á stýrið til vinstri handar, til þess að koma bifreiðinni upp á veginn aftur, en hann kveður fram- hjólin hafa þá snúist svo snöggt, að hann hafi ekki getað haldið við stýrið, en það hefði runnið í höndum sér og framhjólin farið þversum upp á vegkantinn. Þá kveðst ákærður hafa gripið með annari hendinni í handhemlana og stigið fótheml- ana í botn, en við þetta kveður kærður bæði afturhjól bifreið- arinnar hafa runnið út af veginum og þá hafi bifreiðin oltið á hliðina, kastað farþegunum niður í grjótið, sem var til hlið- ar við veginn, en siðan hafi bifreiðin eftir að hafa oltið eina veltu rétt sig við aftur og komið niður á hjólin. Þegar þetta skeði mun klukkan hafa verið 7,15. Einn af farþegunum, Guðmundur Ólafsson, Rauðarárstíg 15, fékk svo mikið höfuðhögg um leið og hann kastaðist niður í grjótið, að höfuðkúpan brotnaði og andaðist hann samstundis. Margir hinna farþeg- anna meiddust mikið og eitir að þeim hafði verið hagrætt, hljóp ákærður niður að Lögbergi og hringdi til Reykjavíkur. 1217 Hann náði í Kristinn Guðnason bifreiðarstjóra á bifreiðarstöð Kristins og Gunnars, þaðan sem Fiatbifreiðin var og sagði hon- um hvernig komið væri. — Kristinn Guðnason náði í Ólaf Helga- son lækni og brá hann þegar við og ók uppeftir með hon- um, og komu þeir að Lögbergi kl. 8. — Voru þar þá fyrir nokkrir hinna meiddu manna, höfðu verið fluttir þangað af mönnum, sem komu þar að með bifreið, þar sem slysið vildi til. Einn hinna meiddu, Guðmundur Jóhannsson, Rauðarár- stíg 15, var með mikið sár á höfði fyrir ofan hægra gagn- auga auk annara meiðsta; læknirinn hreinsaði sárin og batt um þau, og andaðist Guðmundur nokkru síðar þar að Lög- bergi. — Höfuðkúpan virtist hafa verið brotin. Eftir að læknir hafði litið á meiðsli þeirra, er staddir voru að Lögbergi, var haldið áfram til staðarins, þar sem slysið varð; var þar Þorsteinn Kárason, sem þeir, er hina fluttu, höfðu ekki treyst sér til að flytja að Lögbergi. Eftir að læknirinn hafði skoðað Þorstein, taldi hann meiðsli hans svo alvarleg, að ekki væri fært að flytja hann öðruvísi en í sjúkrabifreið til Reykjavíkur og í henni var Þorsteinn svo fluttur á Landakotsspitala; hann er nú á bata- vegi. — Aðrir farþegar, sem meiddust að ráði voru þeir: Eyjólf- ur Guðmundsson, Múla, marinn á síðu, og brotnaði eitt rif, Sig- urður Böðvarsson, Hverfisgötu 74, handleggsbrotnaði, Ásgeir Torfason, Njarðargötu 41, marinn um axlir og upphandlegg og Maril Ágúst Friðriksson, Hverfisgötu 32, marinn á hálsi baki og brjósti. Auk þess meiddist nokkuð Sigmundur Þor- steinsson, Rauðarárstíg 13 D, og ákærður. — Allir hinir meiddu eru á batavegi. — Lögreglan hér í Reykjavík, fékk um kl. 8, vitneskju um, að slysið hefði viljað til, og þótt það hefði borið að höndum í öðru lögsagnarumdæmi, þótti þó rétt að taka það þegar til rannsóknar hér. Lögreglan fór því á vettvang og rannsak- aði vegsummerkin þar. Um 40 metrum neðar, er hægra fram- hjól bifreiðarinnar fór út af veginum, er talsverð bugða á hon- um til hægri eins og fyr segir, og hallar veginum dálitið þaðan til vinstri. Vegurinn á þessu svæði er um 5 metra breiður, vel harður, litið markað eftir hjólför, en ofan á honum liggur tals- vert af þessum fíngjörða malarruðningi. Um beygjuna, sein er á hæðarmel, rennur vegurinn og melurinn að miklu leyti út í eitt, svo að eiginlegur vegkantur er enginn fyr en rúm- um 40 metrum austan beygjunnar, eða þar sem hjólið rann út af, þessi vegkantur smáhækkar, er austar dregur í dæld- 1218 myndun, sem tekur við austan melsins, þar sem fymefnd beygja er á veginum. Utan í vegkantinum er dálitið af malar- ruðningi, sem hefir oltið út af veginum. — Lögreglan fékk verkfræðing einn hér í bænum til þess að mæla staðinn og gjöra uppdrátt af honum, og hefir sá uppdráttur verið lagður fram í málinu. — Jafnframt var annar skoðunarmaður bifreiða feng- inn til þess að skoða bifreiðina RE. 71, og komst hann að þeirri niðurstöðu, að bifreiðin mundi hafa verið í góðu lagi. Kveður skoðunarmaðurinn stýrið, stýrisútbúnað bifreiðarinnar vera í ágætu lagi og handhemla bifreiðarinnar svo sterka, að með þeim einum megi stöðva bifreiðina á 30 km. hraða á 18 fetum, báðir hemlar í einu stöðva bifreiðina á sama hraða á rúmri lengd bifreiðarinnar eða 15 fetum, en fótheml- ar einir á 22 fetum. — Á hægra framhjóli bifreiðarinnar var slangan sprungin og var á henni þeim meginn, sem að felg- unni snýr, um 40 cm. löng rifa; sjálft hjólið var dálitið beygi- að, sýnilega af höggi. Ekki kveðst skoðunarmaðurinn treysta sér til að segja neitt um það, hvort sprungið hafi á hjólinu áður en að slysið vildi til, eða um leið og bifreiðin steyptist og slysið bar að höndum. Allir þeir, sem voru farþegar í bifreiðinni RE. 71, þegar slysið varð, og lifðu það af, hafa verið yfirheyrðir, sem vitni í máli þessu, nema Þorsteinn Kárason, sem var mjög þungt haldinn. Um hraðann á bifreiðinni, er slysið skeði, treysta vitn- in sér ekki til að segja með vissu. Tvö þeirra gizka á um 40 km. hraða, eitt á 35—40, tvö viftnin kveðast hafa ekið heim í bifreið, sem farið hafi með 40 km. hraða, og hafi hrað- inn á Fiatbifreiðindi verið mun meiri. Eitt vitnið segir, að hraðinn hafi verið óvanalega mikill, eitt, að hraðinn hafi verið einna mestur, sem það hafi nokkurntíma ekið í beygju, og enn eitt, að hraðinn hafi áreiðanlega ekki verið undir 40 km. Ennfremur hefir eitt vitnið skýrt svo frá, að því hafi þegar fyrir ofan Múla þótt ákærður aka svo hart, að það hafi beðið hann að hægja á ferðinni og hafi ákærður lofað því. Þessu hefir ákærður ekki mótmælt. — Vitnin kveðast hafa tekið eftir því um leið og eftir að bifreiðin fór beygjuna til hægri á veg- inum, hafi afturhjólin skrensað út til vinstri og þeim virtist bifreiðin verða óstöðugri á veginum. Rétt á eftir rann hægra framhjólið út af veginum hægra megin, bifreiðin rann þannig áfram með sama hraða, og ákærður virtist ekki nota hemlana, heldur ætla að nota hraða bifreiðarinnar til þess að koma 1219 henni upp á veginn; en þá þversnerust framhjólin, ákærður virtist beita hemlunum og þá kastaðist bifreiðin skáhallt fram- yfir sig, að því er þeim virtist. Öllum ber vitnunum saman um það, að þeir hafi alls ekki heyrt slönguna á framhjólinu springa, en ákærður telur það stafa af því, að þá hafi aðeins komið hviss, en ekki hvellur. — Þeim ber, eins og fyr segir, saman um það, að bifreiðin hafi ekki hægt á ferðinni í bugðunni, og ekki verið farin að hægja á sér, þegar hún steyptist, — en fyrir neðan bugðuna er mjög góður veg- spotti og þar hafi ákærður hert á og ekið allhart þá með þeim hraða, sem vitnin hafa gizkað á, og getið er um hér á undan. Aðalvarnarástæðan, sem kærður og talsmaður hans bera fram er sú, að slangan hafi sprungið á hægra framhjóli og því hafi það runnið út af, hraðinn hafi verið um 30-—35 km. og ofmiklum hraða eða ógætilegri stjórn á bifreiðinni sé því ekki um að kenna. Eins og sjá má á því, sem sagt er hér að framan, eru eng- ar líkur fyrir því, að slangan hafi sprungið áður en að fram- hjólið rann út af, — aðrar en þær, að slangan er sprungin eftir slysið. — Ýmsar líkur eru hinsvegar til þess, að slangan hafi sprungið eftir að hjólið fór út af veginum. 1. Farþegarnir í bifreiðinni heyrðu alls engan hvell, og urðu þess ekki várir, að springi; en það verður að teljast lík- legt, að þeir hafi orðið þessa varir, ef sprungið hefði á veginum, en er í alla staði eðlilegt, að farþegarnir taki ekki eftir þessu, eftir að bifreiðin var tekin að kastast til utan vegarins. 2. Það er auðsætt á hægra framhjólinu, að það hefir orðið fyrir miklu höggi, því það er beyglað, þegar framhjólin snerust þvert utan í vegkantinum og bifreiðin hentist áfram og stakkst síðan á horn, hefir næstum allur þungi bifreiðarinnar og farþegarnir hvílt á hægra framhjólinu nokkur augnablik. Við þennan snögga árekstur utan í vegkantinum eða við þungan, er bifreiðin steyptist, er sennilegast að slangan hafi sprungið. 3. Einn af farþegunum kveðst hafa skilið kærðan svo, er hann átti tal við hann rétt eftir slysið, að sprungið hefði eltir að hjólið fór út af og þegar hann ætlaði að kom- ast upp á veginn aftur. 4. Það verður að telja mjög ósennilegt, að áls górt 1220 heldur því fram að bifreiðin hafi, vegna þess að sprakk á framhjólinu, tekið af sér stjórnina til hægri og út af veginum, hafi látið sér koma til hugar, ef hann hefði álitið sprungið á hægra framhjóli að kippa bifreiðinni á hraðanum upp á veginn aftur til vinstri, þar sem halli bifreiðarinnar til hægri, vegkanturinn, sprengda fram- hjólið og framhjólið vinstramegin, sem var hærra og lagði meira undir sig, hlaut að vinna á móti. Rétturinn verður einnig að lita svo á, að skýringin á því hvernig á þvi stóð að bifreiðin rann útaf til hægri handar, liggi fyrir í prófum málsins. Farþegarnir verða þess varir, að um leið og rétt eftir að bifreiðin fór yfir beygjuna, skrensaði hún til að aftan til vinstri handar. — Þegar litið er á framburð vitnanna um það, hvernig næstum fullhlaðin bifreiðin hentist framyfir sig, hraðinn í beygjunni og þess gætt, að vegurinn þess- um stað var þur og harður og ofan á honum var fingjörður malar- ruðningur, verður rétturinn hiklaust að álíta, að hraðinn hafi verið það mikill, að bifreiðin hafi ekki þolað beygjuna á svo hörðum veginum, en miðflóttaafl að kasta henni til að aftan. Við þetta stefnir bifreiðin meira til hægri en vera bar, kærð- ur missir stjórn á henni eða tekst ekki að rétta hana nægi- lega til vinstri í tæka tíð, áður en hægra framhjólið rennur út af eins og fyr segir. — Ettir að bifreiðin rennur út af, hag- ar ákærður sér heldur ekki eins og gætnum manni bar. Það er eða á að vera hverjum bifreiðarstjóra kunnugt, að það er stórfeld hætta á því, að bifreið steypist ef henni er snúið all- snöggt á mikilli ferð í lausum vegi, ekki sizt þegar henni er jafnframt beitt upp í vegkant; að það var mikil hætta á því; að hjólin þversnerust, eins og varð, var því fyrirsjáanlegt. — Með því að setja hemlana, sem voru mjög sterkir eins og skoðunarmaður segir, á bifreiðina í tæka tið meðan hjólin sneru beint við, virðist ákærður hinsvegar mundi hafa getað afstýrt slysinu að miklu eða öllu leyti. — Það er að visu svo, að menn geta ekki á svo fáum augnablikum, sem hér um ræðir, hugsað mikið eða yfirvegað. En það er álit dómarans, að ákærður hafi í þessu tilfelli vanrækt að gæta tvenns, sem sérhverjum bifreiðarstjóra bar að hafa hugfast án nokkurrar umhugsunar: að aka ekki af meiri hraða í beygju en svo, að bifreiðin láti vel að stjórn, og að stöðva bifreiðina þegar hún fer út af, í stað þess að beita henni af miklum hraða upp í lausan vegkantinn. — Ef það væri rétt, sem ákærður heldur 1221 fram, en rétturinn telur engar líkur til, að sprungið hafi á framhjólinu áður en það rann út af, var það meiri ógætni að beita bifreiðinni upp í vegkantinn af mikilli ferð. Í 6. gr. bifreiðarlaganna er það tekið fram, að þar, sem ökumaður sjái ekki langt fram á veginn eða bugður séu krappar, megi ekki aka hraðara en svo að stöðva megi vagn- inn þegar í stað. — Ákærður hefir því freklega brotið gegn ákvæðum þessarar greinar, og rétturinn verður að telja, að ákærður hafi farið svo óvarlega af ástæðum, sem að framan segir, að hann hafi, þar sem mannsbani hlauzt af, og brotið gegn ákvæðum 200. gr. almennra hegningarlaga. Refsing sú, er kærður, sem ekki er áður refsað, hefir tilunnið, er að áliti dómarans hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í einn mánuð. Svo missi ákærður og æfilangt leyfi til að aka bifreið. Hann greiði og allan kostnað sakarinnar, þar með talin málsvarnarlaun kr. 40.00 til skipaðs talsmanns síns hér fyrir réttinum, Lárusar Fjeldsted hrmflm. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Mánudaginn 4. nóv. 1929. Nr. 97/1929. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Jens Eyjólfssyni (Guðmundur Ólafsson). Áfengislaga- og bifreiðarlagabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavikur 23. ág. 1929: Kærður, Jens Eyjólfsson, greiði 200 króna sekt í ríkissjóð innan 10 daga frá lögbirtingu dóms þessa en sæti ella einföldu fangelsi í 15 daga. Ennfremur skal hann sviftur leyfi til að aka bifreið í 3 mánuði frá lögbirtingu dómsins. Svo greiði kærður og allan kostnað sakarinnar. Dómnum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Með þeirri athugasemd, að ekki er upplýst í próf- um málsins annað eða frekara en að kærði hafi verið 78* 1222 undir áhrifum víns, ber, af ástæðum þeim, sem fram eru teknar í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi, að staðfesta hann. Kærði greiði allan kostnað málsins í hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verjanda, 40 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal óraskað. Kærði, Jens Eyjólfsson, greiði allan kostnað sak- arinnar í hæstarétti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda, málflutningsmann- anna, Bjarna Þ. Johnson og Guðmundar Ólafs- sonar, 40 kr. til hvors. Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Jens Eyjólfssyni, byggingarmeistara, Grettisgötu 11, hér í bænum fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 56 frá 1926, um notkun bifreiða, og áfengislaganna nr. 64 frá 1928. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, og kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. Um kl. 11'% að kvöldi 8. þ. m., var lögreglunni tilkynnt, að kærður í þessu máli, Jens Eyjólfsson, væri að aka um bæ- inn Í bifreiðinni RE. 727. Lögreglan fékk sér leigða bifreið til þess að leita að kærðum og eftir talsverða leit sá lögreglan bifreiðina RE. 727 ekið vestan Vesturgötu fremur hægt en nokkuð slögótt. Óku lögregluþjónarnir á eftir henni suður Suðurgötu og vestur á Sólvelli, en þar stansaði bifreiðin og höfðu lögregluþjónarnir þar tal af kærðum, sem sat við stýrið og var talsvert ölvaður. Lögreglan tók bifreiðina af kærðum, og ökuskírteini var tekið af honum daginn eftir. Kærður hefir kannast við, að þessi frásögn lögreglunnar sé rétt, hann hefir kannast við það að hafa þarna um kvöldið 1223 drukkið talsvert af áfengi og ekið hér um bæinn undir áhrif- um áfengis án þess þó að slys hlytist af. Með þessu framferði, sem lýst er hér að framan, hefir kærð- ur, sem ekki hefir áður verið refsað fyrir nokkurt afbrot, brotið gegn 5. gr. bifreiðarlaganna og 20. gr. áfengislaganna, og þykir refsing sú, sem hann hefir tilunnið hæfilega ákveðin 200 króna sekt, er renni í ríkissjóð, og skal kærður jafnframt sviftur leyfi til að aka bifreið í 3 mánuði frá lögbirtingu dóms þessa. Sektin greiðist innan 10 daga frá lögbirtingu dóms þessa ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 15 daga. Ennfremur greiði kærður allan kostnað sakarinnar. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. Föstudaginn 8. nóv. 1929. Nr. 100/1929. Réttvísin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Benjamín Ágúst Jenssyni, Alfred Nielsen, Ingólfi Andréssyni og Jóni Þorsteinssyni (Guðmundur Ólafsson). Þjófnaður. Dómur aukaréttar Reykjavíkur 15. júní 1929: Ákærður, Otto Alfred Nielsen, á að vera sýkn af ákæru rétt- vísinnar í máli þessu. Ákærðir, Benjamin Ágúst Jensson, Ingólfur Siggeir Nielseri og Jón Bjarni Zakarías Frank Þorsteinsson, sæti hver um sig fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 12 daga. Svo greiði þeir in solidum 100 króna skaðabætur til Jónatans Þorsteins- sonar og 80 kr. til Sigurðar Símonarsonar, svo og in solidum allan kostnað sakarinnar. Ef ákærðir greiða hinar ídæmdu skaðabætur innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa, skal fullnustu refsingarinnar frestað og hún falla niður, nema ákærðir innan 5 ára frá uppsögn dóms þessa, sæti ákæru í opinberu máli fyrir glæp drýgðan af ásettu ráði og í þvi dæmdir til þyngri refsingar en sekta. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. 1224 Dómur hæstaréttar. Með því að fallast má á forsendur aukaréttardóms- ins um sýknun ákærða, Ottós Alfreds Nielsens, á dóm- inum að því leyti að vera óraskað. Þá er ákærða, Benjamini Ágústi Jenssyni, Í dómin- um réttilega einum gefin sök á stuldi gúmmíhjólanna undan bílum þeirra, Kertfs, Jóns Símonarsonar og Þor- finns Guðmundssonar, með því að ekki er gjörð grein fyrir því í prófunum, hversu háttað hafi verið návist eins hinna samákærðu við stuld Ágústs á hjóli Kerifs, ekki Grettisgötu bilsins, bíls Þorfinns, svo sem mis- ritazt hefir í dóminum. Enn verður eins og gjört er í dóminum að dæma hina ákærðu, Ágúst, Ingólf Andrésson og Jón Þor- steinsson, samseka um stuldinn úr bilnum RE. 163 innan við Lækjarhvamm og um stuldinn á hjóli því, er síðar var stolið hjá Jónatan Þorsteinssyni, þó þannig, að telja má, að Ágúst hafi unnið hina með fortölum til að fremja síðarnefnda brotið. Hinsvegar verður að líta svo á, að Ingólfur og Jón hafi einir stolið fyrtekna hjólinu frá Jónatani, en Ágúst sé þjófsnautur að þvi. Samkvæmt þessu ber að heimfæra brot Benjamíns Ágústs undir 1. mgr. 6. gr. lága nr. 51/1928, sbr. 53. gr. hegningarlaganna, að því er snertir síðar stolna hjólið frá Jónatani og undir 240. gr. hegnl., að því er snertir kaup hans á fyrstolna hjólinu. Brot ákærðu Ingólís og Jóns, eru réttilega heim- færð undir 6. pr. fyrnefndra laga nr. 51/1928. Þykir refsing Ágústs hæfilega metin 60 daga fang- elsi við venjulegt fangaviðurværi, en Ingólfs og Jóns, hvors um sig, 20 daga samskonar fangelsi. Um greiðslu iðgjalda skal dóminum óraskað. Sama gildir um skilorðsákvæði dómsins, þó þannig, 1225 að greiðslufrestur iðgjaldanna teljist frá birtingu dóms þessa. Hinir ákærðu greiði allan kostnað sakarinnar, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talið sóknar- og varnar- kaup hér í rétti, 80 kr. hvort um sig, þannig, að Ágúst einn greiði ?/s hluti kostnaðarins, en þriðjung hans in solidum með Ingólfi og Jóni. Það athugast, að rannsóknin er ekki svo ítarleg sem skyldi og að mat vantar á þýfinu. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Benjamín Ágúst Jensson, sæti 60 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og hinir ákærðu, Ingólfur Andrésson og Jón Þorsteinsson, hvor um sig, 20 daga samskonar fangelsi. Um greiðslu iðgjalda og skilorð skal auka- réttardóminum Óraskað, þó þannig, að greiðslu- frestur iðgjaldanna teljist frá birtingu dóms þessa. Málskostnað í héraði og hæstarétti, þar með talið máltlutningskaup sækjanda og verjanda, málflutn- ingsmannanna, Bjarna Þ. Johnson og Guðmundar Ólafssonar, 80 kr. hvorum, greiði Benjamín Ágúst einn að *s hlutum og '/3 in solidum með Ingólfi og Jóni. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu gegn Benjamin Ágúst Jenssyni, Grettisgötu 48, Ingólfi Siggeir Nielsen, Lauga- veg 37, B., Jóni Bjarna Zakarias Frank Þorsteinssyni, Skóla- vörðustig 12, og Ottó Alfred Nielsen, Laugaveg 61, fyrir brot 1226 gegn ákvæðum 23. kapitula alm. hegningarlaga frá 25. júní 1869, og lögum nr. 51, frá 7. mai 1928, um nokkrar breyting- ar til bráðabirgða á hegningarlöggjöfinni og viðauka við hana, og eru málavextir að því, er hvern einstakann snertir, þeir sem nú skal greina. Ákærður, Benjamín Ágúst Jensson, hefir viðurkennt, að hafa stolið gúmmíafturhjóli ásamt felgu af bifreið Kerffs bak- arameistara, skömmu fyrir jólin í vetur, en bill Kerifs stóð þá fyrir utan hús hans, þetta hjól kveðst ákærður hafa sett undir bíl Alfred Nielsen bakara, og skyldi það vera upp í greiðslu fyrir lán á þeirri bifreið. Kveðst hann jafnframt hafa sagt Alfred Nielsen hvernig hann væri að hjóli þessu kominn, þá hefir ákærður einnig viðurkennt, að þegar bakaraskemmtun var á Hotel Heklu 3. janúar þ. á, þá hafi hann stolið dekki af bil Jóns Símonarsonar, bakara, sem stóð fyrir utan Hotel Heklu. Dekk þetta setti ákærður einnig undir bifreið A. Niel- sen, og kveðst hann einnig hafa sagt A. Nielsen, hvernig hann hafi fengið dekk þetta. Þá hefir ákærður einnig viðurkennt, að hafa stolið dekki af bifreið, sem stóð fyrir utan hús eitt á Grettisgötunni, skammt fyrir innan hús það, sem ákærður býr í. Þetta dekk fór ákærð- ur með heim til sin, og geymdi þar. Eigandi þessa dekks, Þorfinnur Guðmundsson, bifreiðarstjóri, Laugaveg 23, hefir helgað sér dekk þetta og fengið það at- hent hjá lögreglunni. Einnig hefir ákærður viðurkennt, að hafa keypt af sam- ákærðum Ingólfi Andréssyni og Jóni Þorsteinssyni 1 dekk, er þeir sögðu honum eftir á, að þeir hefðu tekið frá Jónatan Þorsteinssyni, og beið fyrir utan á meðan þeir Ingólfur og Jón sóttu eitt nýtt dekk, og fluttu upp í bil hans. Þetta dekk var geymt heima hjá ákærðum og hefir verið afhent eigand- anum, Jónatan Þorsteinssyni. Loks hefir ákærður játað við framhaldsrannsókn í þessu máli, að hafa ekið á síðastl. hausti með samákærðum Jóni Þorsteinssyni og Ingólfi Andréssyni og dreng að nafni Jón Guðsteinsson, inn að Lækjarhvammi, og kveðst ákærður hafa biðið í bíl sínum meðan að félagar hans fóru þar að bilnum RE. 163, sem þar var í lamasessi, og tóku þá úr honum þurk- ara, tékk, peru og smurningsolíubrúsa með slatta á. Kveðst ákærður ekkert hafa fengið af þessum hlutum. Ákærður, Alfred Nielsen, kveðst hafa lánað samákærðum, 1227 Benjamín Ágúst Jenssyni; bifreið sína fyrir jólin í vetur og eltir nýjárið, er hann var að keyra vin Íyrir áfengisverzlunina. Kveður hann Benjamín þá hafa sett eitt sinn nýtt dekk undir bilinn, og sagt sér, að það væri 90 króna stykki og kvaðst ætla að láta það ganga upp í leigu fyrir bílinn. Ákærður hefir eindregið neitað því, að Benjamín hafi sagt sér, að hann hafi stolið dekki þessu af bíl Kerffs bakara. Jafnskjótt og hann komst að því, að dekk þetta væri stolið skrúfaði hann það undan bíl sinum og afhenti það lögreglunni. Þá hefir ákærð- ur skýrt svo frá, að er bakaraskemmtunin var haldin á Hotel Heklu, þá hafi hann beðið Benjamín að setja undir bíl sinn hjól, sem ákærður kvaðst hafa átt geymt hjá honum. Setti Benjamin þá hjól undir bilinn, en það var ekki það hjól, sem ákærður átti. Kveður ákærður Benjamin hafa sagt sér, að hann ætlaði að láta hann hafa hjólið upp á það, að hann fengi lánaðan bil hjá honum seinna. Skömmu síðar komst það upp, að hjól þetta var stolið undan bíl Jóns Símonarsonar bakara, sem stóð fyrir utan Hotel Heklu, er bakaraskemmtunin var, en ákærður neitar því eindregið, að hann hafi nokkuð vit- að um, að svo var eða að Benjamin hafi sagt sér það. Ákærðir, Ingólfur Siggeir Andrésson, og Jón Bjarni Zakarias Frank Þorsteinsson, hafa játað að hafa einu sinni, er þeir voru á gangi hjá húsi Jónatans Þorsteinssonar, séð biladekk fyrir framan húsið. Sögðu þeir Benjamín frá þessu og hvatti hann þá til að ná í biladekk fyrir sig, og náðu þeir þá í eitt dekk, og greiddi Benjamín þeim eitthvað af peningum fyrir, og ókeypis keyrslu í bíl Benjamins. Skömmu seinna stálu þeir í félagi öðru dekki af sama stað, og létu Benjamin hafa, enda keyrði hann þá í bíl sínum á staðinn. Þá hefir ákærður, Jón Þorsteinsson, játað það, að hafa verið með Benjamin, er hann stal bíldekkinu af Grettisgötunni. Loks hafa ákærðir játað, að hafa stolið ásamt Benjamin og dreng, að nafni Jón Guðsteins- son, úr bílnum RE. 163 inn við Lækjarhvamm, tékk, rafmagns- þurku, peru og smurningsolíubrúsa. Skaðabótakröfur hafa komið fram í máli þessu, 100 krónur, frá Jónatan Þorsteinssyni og 80 krónur frá Sigurði Símonar- syni, fyrir hönd sonar hans Valdimars, sem átti bilinn RE. 163. Að því er snertir ákærðan, Ottó Alfred Nielsen, sem kom- inn er yfir lögaldur sakamanna, fæddur 12. október 1906, og ekki hefir sætt ákæru né refsingu fyrir nokkurt afbrot, þá verður ekki hægt að telja það sannað, gegn eindregnum mót- 1228 mælum hans, að hann hafi vitað um það, að biladekk þau, sem Benjamin setti undir bíl hans, væri stolin. Verður því að sýkna hann af kæru réttvísinnar í þessu máli. Ákærðir, Benjamin Ágúst Jensson, Ingólfur Siggeir Andrés- son, og Jón Bjarni Zakarias Frank Þorsteinsson, eru allir komnir yfir lögaldur sakamanna, Benjamín fæddur 6. ágúst 1902, Ingólfur fæddur 26. apríl 1912, og Jón fæddur 8. júlí 1911, og hafa ekki áður sætt ákæru né refsingu fyrir nokkurt afbrot. Framantalin afbrot þeirra ber að áliti dómarans að heimfæra undir 6. grein laga nr. 51 frá 1928, og þykir refsing sú, sem þeir hafa tilunnið hver um sig, hæfilega ákveðin fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 12 daga. Svo greiði þeir in solidum 100 króna skaðabætur til Jónatans Þorsteinssonar, og 80 krónur í skaðabætur til Sigurðar Símonar- sonar. Svo greiði þeir ogin solidum allan kostnað sakarinnar. Með tilliti til þess, að brotið er ekki stórfellt og að hér er um fyrsta afbrot ákærðra að ræða, þykir mega ákveða, að refsingin skuli vera skilorðsbundin, samkvæmt ákvæðum 1. gr. laga nr. 39 frá 16. nóvember 1907, ef ákærðir greiða hinar idæmdu skaðabætur innan 15 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Dráttur sá, sem orðið hefir á uppkvaðningu dómsins, stafar af annriki dómarans. Miðvikudaginn 13. nóv. 1929. Nr. 106/1929. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Pálma S. Pálmasyni (M. Guðmundsson). Sýknaður af kæru fyrir ölvun. Dómur lögregluréttar Neskaupstaðar 20. júlí 1929: Kærður, Pálmi S. Pálmason, greiði 75 króna sekt í ríkissjóð og komi 7 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún fæst eigi greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Svo greiði og kærður allan af máli þessu leiddan og leið- andi kostnað. Dóminum að fullnægja undir aðför að lögum. 1229 Dómur hæstaréttar. Kærði hefir eindregið neitað því, að hann hafi verið undir áhrifum áfengis og því síður ölvaður á sam- komunni í Kirkjubólsteig þ. 7. júlí þ. á., svo sem hann er sakaður um. Hefir hann haldið því fram, að hann þennan dag hafi aðeins drukkið eitt glas af rauðvíni, blandað vatni, og er það ekki upplýst í málinu, að hann hafi neytt annars eða meira áfengis. En fjögur vitni hafa borið það, að þeim hafi virzt kærði vera ölvaður á samkomunni. Tvö af þessum vitnum sáu kærða Aðeins álengdar, en töluðu ekki við hann, heldur ályktuðu, að hann hefði verið ölvað- ur af því að hann hefði tekið fram í fyrir manni, er þar var að halda ræðu, og beðið hann að hætta, en af þessu verður eigi sú ályktun dregin, að hann hafi verið ölvaður, þriðja vitnið álítur kærða hafa verið ölvaðan af því að hann hafi verið ákafur í tali og ör, en einnig þetta gat átt rót sína að rekja til annars en ölvunar. Loks hefir fjórða vitnið borið, að kærði hafi verið sýnilega ölvaður, bæði reikað í spori og verið loðmæltur, sem hvorutveggja er einkenni ölvunar. Öllum þessum vitnisburðum hefir kærði mót- mælt og hafa engir þeirra verið eiðfestir, svo sem átt hefði að vera til þess að öðlast fullt sönnunargildi. Hinsvegar hafa tvö vitni, er voru ásamt kærða á samkomunni og töluðu þar við hann, borið sem sitt álit, að hann hafi eigi verið ölvaður og þriðja vitnið, er varð kærða samferða heim af samkomunni um kvöldið, hefir borið, að það þá hafi hvorki séð vín á honum né fundið vínlykt af honum. Að þessu athuguðu verður það eigi talið sannað, að kærði hafi verið ölvaður á fyrnefindri samkomu, og verður því að sýkna hann af kæru valdstjórnar- 1230 innar í máli þessu og leggja allan kostnað sakarinnar á almannafé, þar með talin málflutningslaun til sækj- anda og verjanda í hæstarétti, sem eftir atvikum ákveðast 30 kr. til hins fyrnefnda og 60 kr. til hins síðarnefnda. Því dæmist rétt vera: Kærði, Pálmi S. Pálmason, á sýkn að vera at kæru valdstjórnarinnar í máli þessu. Allur kostn- aður sakarinnar í héraði og hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, málflutnings- mannanna, Bjarna Þ. Johnson, 30 kr., og Magnúsar Guðmundssonar, 60 kr. greiðist úr ríkissjóði. Forsendur hins áfrýjað. dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn Pálma S. Pálmasyni, kaupmanni hér í bænum, fyrir brot á áfengis- lögunum frá 1928. Enda þótt verknaður sá, sem málið er höfðað út af, hafi átt sér stað í lögsagnarumdæmi Suðurmúlasýslu, hefir málið verið rannsakað og dæmt hér fyrir réttinum eftir beiðni sýslu- manns Suðurmúlasýslu, þar sem vitnin og kærðir eru heimilis- föst hér í bænum. Eru málavextir sem hér segir: Sunnudaginn 7. júli síðastliðinn, var almenn samkoma hald- in í svokölluðum Kirkjubólsteig í Norðfjarðarhreppi. Meðan einn ræðumannanna á skemmtun þessari var að halda ræðu sína, kom kærður þar að og kallaði til ræðumanns að hætta þessu. Viðurkennir kærður að hafa kallað þetta tvisvar fram í fyrir ræðumanni, en eigi oftar, hinsvegar hefir eitt vitni borið, að kærður hafi kallað að minnsta kosti fjórum sinnum. Um þetta sama leyti sneri kærður sér að hreppstjóra Norð- fjarðarhrepps, sem mættur var á skemmtuninni til lögreglu- eftirlits, og bað hann að ljá sér hrossabrest. Hefir kærður hér í réttinum gefið þá skýringu, að hann hafi ætlað, að nota hrossabrestinn sér til gamans, þar eð honum þætti hljóðið í hrossabrestinum skemmtilegra en hlusta á ræðumanninn, sem 1231 þá var að tala. Síðan snéri kærður sér að öðrum manni þar mærstöddum og spurði, hvort hann hefði eigi hljóðpipu, en hvorugt þessara áhalda var fáanlegt. Kærður hefir eindregið neitað að hafa verið ölvaður. Í málinn hafa verið leidd 8 vitni og borið sem hér segir. Vitnið, Jón Sigfússon, kveðst hafa verið rétt hjá kærðum, er áðurnefndur ræðumaður, sem var Jónas Guðmundsson, hóf ræðu sína, en þó hafi þeir kærður gengið burt niður að danspallinum og síðan skilið með þeim. Vitni þessu virtist kærður eigi vera ölvaður þá, og eigi hefði vitnið heyrt kærða áreita ræðumann neitt. Er helzt að Álíta, að það hafi verið eftir að þeir skildu, vitnið og kærður, að síðarnefndur tók fram í fyrir ræðumanni. Þá hefir vitnið, Jónas Guðmundsson, sem var að tala, er kærður tók fram í fyrir honum, borið, að sér hafi virzt kærður áber- andi ölvaður. Vitnið talaði þó eigi við kærðan, heldur sá hann nokkuð álengdar. Vitnið, Páll G. Þormar, heyrði kærðan taka fram í fyrir ræðu- manni og áleit af því framferði, að kærður mundi vera ölvaður. Vitnið, Jakob Jónsson, talaði við kærðan síðar um kvöldið, og virtist því kærður þá vera ölvaður, þar sem hann bæði var ákafur í tali og ör. Vitnið, Gunnar Sæmundsson, átti tal við kærðan ca. einni kl.st. eftir að kærður hafði tekið fram í fyrir ræðumanni og áleit vitnið, að hann væri ekki ölvaður þá, en tekur fram, að það þekki kærðan mjög lítið og geti því síður um það borið, hvort hann sé undir áhrifum víns, nema það sé mjög áber- andi og auk þess væri vitnið klaufskt mjög að taka eitir og sjá, hvort menn séu með víni eða eigi. Vitnið, Jón Sveinsson, heyrði kærðan aðeins kalla álengdar, og kveðst eigi geta um það borið, hvort kærður hafi verið ölvaður, en taldi eins líklegt að svo hefði eigi verið. Vitnið, Jón Sigurjónsson, talaði við kærðan nokkru eftir að hann tók fram í fyrir ræðumanni og telur, að kærður hafi þá verið sýnilega ölvaður bæði reikað í spori og verið loðmæltur. Þá hefir vitnið, Sverrir Sverrirsson, sem var samferða kærð- um heim um kvöldið, borið, að það hafi hvorki séð vin á kærðum né fundið af honum vínlykt. Fjögur af vitnunum telja, að kærður hafi verið ölvaður. Vitnið, Jón Sigfússon, skildi við kærðan meðan Jónas Guð- mundsson hélt ræðu sína, að því er virðist áður en kærður 1232 greip fram í fyrir ræðumanni, þar sem hann eigi heyrði það. Getur hann því eigi um það borið, sem eftir það gjörðist og hnekkir þvi eigi vitnisburði þeirra 4 vitna, er telja kærðan hafa verið ölvaðan síðar. Sama er að segja um vitnið, Sverrir Sverrisson, er eigi hitti kærðan fyr en um kvöldið, er hann fór heim, og hnekkir í engu þeim framburði, að kærður hati verið ölvaður áður um daginn. Vitnið, Gunnar Sæmundsson, álítur að kærður hafi ekki verið ölvaður ca. 1 kl.st. eftir að kærður tók fram í fyrir ræðumanni, en þessi vitnisburður nægir þó eigi til að hnekkja framburði hinna vitnanna fjögra, bæði þar sem þetta vitni tekur fram, að það þekki kærðan lítið og sé auk þess klaufi að taka ettir, hvort menn séu ölvaðir, svo og þar sem framburður hinna vitnanna á við annan tíma. Auk þess virðist framkoma kærðs benda mjög í þá átt, að hann hafi verið ölvaður, þar sem hann grípur fram í fyrir ræðumanni á almennri skemmtisamkomu og er að þrugla um hrossabrest og flautu. Samkvæmt framansögðu verður því að teljast sannað, að kærður hafi verið ölvaður á samkomu í Kirkjubólsteig 7. júlí síðastliðinn og með því gjörzt sekur um brot á 16. gr. laga nr. 64 frá 7. maí 1928. Kærður hefir eigi áður sætt sekt eða ákæru fyrir brot gegn áfengislöggjöfinni. Þykir refsing sú, er kærður hefir unnið til, samkv. 36. gr. nefndra áfengislaga, hæfilega ákveðin 75 króna sekt í ríkis- sjóð og komi 7 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún fæst eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo greiði og kærður allar kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið. 1233 Miðvikudaginn 13. nóv. 1929. Nr. 29/1929. Herluf Clausen, f. h. h/f. Húsgagna- verzlunin við Dómkirkjuna (Lárus Fjeldsted) gegn Helga Benediktssyni (Enginn). Fógetaréttarúrskurður. Úrskurður fógetaréttar Vestmannaeyja 4. febr. 1929: Hin umbeðna gjörð á ekki fram að fara. Dómur hæstaréttar. Með bréfi, dags. 24. nóv. Í. á., til fógetans í Vest- mannaeyjum, krafðist áfrýjandi þess, í. h. hlutafélags- ins Húsgagnaverzlunin við Dómkirkjuna í Reykjavík, að nokkrir nánar tilgreindir innanstokksmunir væru teknir úr vörzlum stefnda og afhentir sér, í. h. hluta- félagsins, en með úrskurði, uppkveðnum 24. febr. þ. á., neitaði fógetinn að verða við þessari kröfu. Þessum úrskurði hefir áfrýjandi skotið til hæsta- réttar með stefnu, útgefinni 30. marz þ. á, og með því að stefndi mætti ekki við fyrirtekt málsins hér fyrir réttinum, hefir málið verið rekið skriflega og er dæmt eftir framlögðum skjölum samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. %/; 1796. Áfrýjandi krefst þess, að hinn umgetni fógetaúrskurð- ur verði úr gildi felldur og að fógetinn verði skyld- aður til að framkvæma hina umbeðnu innsetningar- gjörð og að sér verði tildæmdur málskostnaður af hendi stefnda. Áfrýjandi hefir gjört þá grein fyrír kröfu sinni, að á árunum 1926 og 1927 hafi stefndi haft ýmsar vör- ur í umboðssölu fyrir húsgagnaverzlunina, hafi hann selt vörurnar, en ekki skilað andvirðinu. 1234 Hinn 17. jan. 1928 hafi þeim komið saman um, að stefndi seldi áfrýjanda nokkra innanstokksmuni til greiðslu á skuldinni, en þessa sömu muni hafi áfrýj- andi samstundis selt stefnda með afborgunarsamningi, dags. s. d. Í samningi þessum er tekið fram, að stefndi hafi við undirskrift hans greitt 800 kr. upp í andvirði húsgagnanna, en afganginn skyldi hann greiða með 425 kr. hinn 20. apríl og 425 kr hinn 20. maí 1928; áskildi áfrýjandi sér eignarrétt yfir hinum seldu mun- um, þar til þessar 850 kr. væru að fullu greiddar og aðstoð fógeta til að ná vörzlu þeirra, ef borgun brysti á tilskildum tíma. Þar sem stefndi hafi vanrækt að greiða nefndar upphæðir, taldi áfrýjandi muni þá, er ræðir um í samningnum, sína eign og krafðist að- stoðar fógetans til að taka þá úr vörzlum stefnda. Steindi hefir fyrir fógetaréttinum neitað því, að áfrýj- andi hafi afhent sér húsgögn þau, er framangreindur samningur 17. jan. Í. á. ræðir um, og neitað því, að áfrýj- andi eigi nokkur húsgögn hjá sér. En þar sem neitun þessi fer í bága við nefndan samning, er stefndi hefir undirritað, verður henni eigi gaumur gefinn. Og það, að áfrýjandi hefir nefnt samninginn >veðsamn- ing< Í kvittun þeirri, er hann afhenti stefnda fyrir viðskiftum umboðsverzlunarinnar, getur heldur ekki komið til greina til hnekkis kröfu áfrýjanda, þar sem það er skýrt ákveðið í samningnum, að áfrýjandi sé eigandi húsgagnanna, þar til andvirði þeirra sé greitt að Íullu, og að honum sé heimilt að neyta aðstoð- ar fógeta til að ná þeim aftur í sínar vörzlur, ef áskildar afborganir verði eigi skilvíslega greiddar. Það verður því að fella fógetaréttarúrskurðinn úr gildi og skylda fógetann til að framkvæma hina um- beðnu fógetagjörð. Samkv. þessum úrslitum verður stefndi að greiða 1235 áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarétti og er hann ákveðinn 150 kr. Það athugast, að nokkur fylgiskjöl með sókn áfrýj- anda fyrir fógetaréttinum, eru ekki tekin í fógeta- réttargjörðirnar. Því dæmist rétt vera: Fógetaréttarúrskurðurinn er felldur úr gildi og ber fógetanum að framkvæma hina umbeðnu fógetagjörð. Stefndi, Helgi Benediktsson, greiði áfrýjanda, Herluf Clausen, f. h. h/f. Húsgagnaverzlunin við Dómkirkjuna, 150 kr. málskostnað fyrir hæsta- rétti, að viðlagðri aðiör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Það er sannað af hálfu gjörðarþola með kvittun Herluf Clausen, dags. 17. jan. Í. á. að gjört var ráð fyrir, að samn- ingur sá um húsgagnakaup, er þeir gjörðu sín á milli, átti að vera veðsamningur og gjörðarþoli því að verða strax eigandi umræddra húsgagna. Þegar af þeirri ástæðu getur krafa gjörðar- beiðanda ekki orðið tekin til greina og þarf ekki að athuga hér, hvort þau mótmæli gjörðarþola eru á rökum byggð, að hann hafi í raun og veru aldrei fengið þau húsgögn í sinar hendur, sem fyrnefndur samningur var gjörður um. Miðvikudaginn 13. nóv. 1929. Nr. 37/1929. Magnús Vernharðsson (Svb. Jónsson) segn Sigurði Jónssyni, L. P. Imsland og St. Th. Jónssyni, f. h. h/f. Aldan , (Enginn). Ábyrgð fyrir kaupgreiðslu. Dómur aukaréttar Seyðisfjarðarkaupstaðar 13. tebr. 1928: Stefndu, kaupmennirnir, Sigurður Jónsson, 79 1236 Lars J. Imsland og Stefán Th. Jónsson, í. h. h/f. Alda, eiga að vera sýknir af kröfum stefnanda í þessu máli. Málskostnaður falli niður. Dómur hæstarjettar. Málavextir eru þeir, að áfrýjandi réðist með samn- ingi, days. 18. maí 1925, til sjóróðra á Skálum á Langanesi hjá Jörundi nokkrum Þórðarsyni, frá 1. júní til 30. sept. það ár, gegn 210 kr. mánaðarkaupi, og ritaði framkvæmdarstjóri og prókúruhafi h/f. Öldunnar undir samninginn, að félagið ábyrgðist að kaupið yrði greitt. Með því að Jörundur stóð ekki í skilum, höfðaði áfrýjandi mál gegn honum til greiðslu kaupsins og lauk því svo, að Jörundur var dæmdur í gestarétti Reykjavíkur 29. maí 1926 til þess að greiða áfrýjanda 851 kr. með 50 ársvöxtum frá 21. s. m. og 119 kr. 50 a. í málskostnað. En þar sem fjárnám samkv. dóminum reyndist. árangurslaust hjá Jörundi, höfðaði áfrýjandi mál gegn stefndu til greiðslu dómsupphæðar- innar, samkvæmt nefndri ábyrgð þeirra, og lauk því máli með dómi aukaréttar Seyðisfjarðarkaupstaðar 13. febr. 1928 á þá leið; að stefndu voru sýknaðir og málskostnaður felldur niður. Var þeim dómi skotið til hæstaréttar samkv. áfrýj- unarleyfi með stefnu 20. dez. 1928, en stefnunni var frávísað með dómi réttarins 8. april þ. á. Hefir mál- inu nú af nýju verið áfrýjað hingað, samkv. 27. pr. hæstaréttarlaganna með stefnu, dags. 6. maí, og það rekið skriflega vegna útivistar stefndu, enda dæmt samkv. N. L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júni 1796. Áfrýjandi hefir krafizt þess, að stefndu verði dæmdir til að greiða sér ofannefndar 851 kr. — til vara 1237 430 kr. — með 5 ársvöxtum frá 21. maí 1926, að viðbættum málskostnaði, 119 kr. 50 au., í Jörundar- málinu, auk málskostnaðar fyrir báðum réttum í þessu máli, eftir mati hæstaréttar. Steindu byggðu sýknukröfu sína í héraði á því, að það hefði verið forsenda fyrir ábyrgð þeirra, að Jör- undur seldi þeim allan afla sinn og heiði öll verzlunar- viðskifti sín um útgjörðartímann við þá, og hafi Jör- undur lofað þessu munnlega, en rofið það loforð og flutt fisk sinn burt úr húsum stefndu með aðstoð áfrýjanda. Hafi ábyrgð steindu því fallið niður, enda hafi Jörundi og áfrýjanda verið sagt upp ábyrgðinni degi áður en fiskurinn var fluttur burtu. Áfrýjandi hefir hinsvegar haldið því fram, að sér hafi ekki verið kunnugt um, að ábyrgðin, sem var skrifleg, hafi verið bundin munnlegu viðskiftaloforði Jörundar, enda hefði hann engu getað ráðið um efndir þess loforðs, þar sem hann var ráðinn hjá Jörundi gegn föstu kaupi og engan þátt átt í því, að Jörund- ur lét ekki fiskinn til stefndu. Þá hefir áfrýjandi og mótmælt því, að sér hafi verið sagt upp ábyrgðinni, og telur að uppsögn, án samþykkis sins, hefði eigi haft gildi gagnvart sér. Þessum atriðum hafa stefndu ekki hnekkt, og þa, í sem hin bréflega ábyrgðarskuldbinding var skilyrðis- laus að þessu leyti og stefndu hafa ekki véfengt heimild útgefanda til ábyrgðartökunnar, þá verður að dæma þá, í. h. h/f. Öldunnar, til að greiða áfrýjanda framannefndar 970 kr. 50 aura með 50), ársvöxtum frá sáttakærudegi 15. marz 1927. Samkv. þessum úrslitum verða stefndu að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir báðum réttum, og þykir hann eftir atvikum hæfilega ákveðinn 200 kr. 79> 1238 Því dæmist rétt vera: Steindu, Sigurður Jónsson, Lars P. Imsland og Stefán Th. Jónsson, f. h. h/f. Öldunnar, greiði áfrýj- anda, Magnúsi Vernharðssyni, 970 kr. 50 au. með 5 vöxtum frá 15. marz 1927 og 200 kr. máls- kostnað fyrir báðum réttum. Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er eftir árangurslausa sáttaumleitun höfðað fyrir aukaréttinum með stefnu, útgefinni 4. april 1927, birtri 7. apríl s. á., af Jóni Jónssyni, Firði, Seyðisfirði, f. h. Magnúsar Vern- harðssonar, Vesturgötu 9 í Reykjavík, gegn þeim kaupmönn- unum, Sigurði Jónssyni, Lars J. Imsland og Stefáni Th. Jóns- syni, í. h. h/f. Alda, sem Stjórnendum og eigendum félagsins til greiðslu á kr. 851.00 með 5% ársvöxtum frá 21. maí 1926 til greiðsludags, svo og áföllnum kostnaði kr. 119.50, inn- heimtulaunum samkvæmt lágmarksgjaldskrá málfærzlumanna- félags Íslands, sem nema kr. 125.00 og málskostnaði eftir mati dómarans. Steindu hafa mótmælt kröfum stefnanda og krafizt algjörðr- ar sýknunar af þeim og sér dæmdan málskostnað samkvæmt framlögðum reikningi. Málavextir eru þeir, að sumarið 1925 réðist umbjóðandi stefnanda til sjóróðra norður á. Langanes hjá Jörundi nokkr- um Þórðarsyni frá Þverá, með ráðningarsamningi, dags. 18. maí 1925. "Með áritun á ráðningarsamning þennan tók framkvæmdar- stjóri og prókúruhafi h/f. Alda á það einfalda ábyrgð á greiðslu umsamins kaups umbjöðanda stefnanda. Í lok ráðningartim- ans var hag neinds Jörundar Þórðarsonar þannig varið, að hann gat ekki greitt umsamið kaup og ekki heldur síðar. Höfðaði því umbjóðandi stefnanda mál á hendur nefndum Jörundi Þórðarsyni fyrir gestarétti Reykjavikur og með dómi, uppkveðnum 29. mai 1926, var hann dæmdur til að greiða 1239 umbjóðanda stefnanda þessa máls umstefnda upphæð ásamt vöxtum og málskostnaði. Með fjárnámsgjörð, sem framkvæmd var á Siglufirði 9. ágúst 1926, reyndist greindur Jörundur með öllu eignalaus, og af þeirri ástæðu hefir umbjóðandi stefnanda snúið sér til h/f. Alda um greiðslu umstefndrar upphæðar, sem hann telur, að félagið beri ábyrgð á. Sýknukröfu sína í máli þessu byggja stefndu á þvi, að prókúruhafa félagsins hafi ekki verið heimilt að taka ábyrgð á kaupi umbjóðanda stefnanda á félagið, nema eitthvað kæmi á móti, svo ábyrgðarskuldbindingin gæti talizt í þágu rekstrar- atvinnu félagsins. Hafi því verið tilætlun prókúruhafans, að nefndur Jörundur Þórðarson heiði öll viðskifti sín við félagið um sumarið, eða ráðningartíma umbjóðanda stefnanda, og hafa stefndu haldið: því fram, að munnlegur samningur um það atriði hafi verið gjörður. Ennfremur hafa þeir staðhæft, að fyrir prókúruhafa félags- ins hafi viðskifti þessi verið veruleg forsenda fyrir ábyrgðinni, sem hún hlaut að standa og falla með. Þessu hefir stefnandi Ækki mótmælt, heldur þvert á móti fallizt á það, að ábyrgðin muni hafa verið gefin í þeim tilgangi að sælast eftir viðskift- um þessum. Það er upplýst í málinu með framburði eins vitnis og játn- ingu stefnanda, að í ágúst um sumarið flutti nefndur Jörund- ur Þórðarson og menn hans, þar á meðal umbjóðandi stefn- anda, úr húsum félagsins, þar sem þeir höfðu haft leigða ibúð og geymslu fyrir afla sinn. Fluttu þeir burtu fisk þann, er þeir höfðu aflað til þess tíma og hættu öllum viðskiftum við h/f. Alda. Sagði þá prókúruhafi félagsins upp ábyrgðinni, eftir að hafa kvatt fyrir sig nefndan Jörund Þórðarson og menn þá, er ábyrgðin náði til, þar á meðal umbjóðanda stefnanda. Hefir stefnandi eindregið mótmælt því, að afturköllun þessi hafi verið bindandi fyrir umbjóðanda sinn, þar sem pre kúru- hafi félagsins hafi ekki getað rift ábyrgðina með þessum hætti að lögum. Á það hafa stefndu fallizt, en hinsvegar haldið því fram, að með því að hætta viðskiftunum við félagið hafi aðalskuld- ari aukið að svo miklum mun áhættu félagsins sem ábyrgðar- taka, að ábyrgðin hafi fallið niður, um leið og viðskiftunum var slitið. Þá hafa stefndu einnig haldið því fram, að hafi ábyrgðar- 1240 skuldbindingin ekki byggzt á viðskiftasamningi, hafi prókúru- hafi h/f. Alda farið út fyrir umboð sitt og ábyrgðin þá frá upphafi verið ógild. Þessu til stuðnings hafa þeir vitnað til 25. gr. laga nr. 42, 18. nóv. 1903, og verður rétturinn að fallast á, að sérstæðar ábyrgðarskuldbindingar verði ekki tald- ar til rekstrar atvinnu umbjóðanda prókúruhafa. Með skírskotun til framanritaðs verður rétturinn að lita svo á, að ofangreind ábyrgð, sem prókúruhafi h/f. Alda tók á félagið, sé fallin niður og beri félagið því ekki ábyrgð á umstefndri kaupkröfu umbjóðanda stefnanda. Eiga því stefndu, f.h. h/f. Alda, að vera sýknir af kröfum stefnanda í máli þessu. Eitir atvikum þykir rétt, að málskostnaður falli niður. Miðvikudaginn 13. nóv. 1929. Nr. 14/1929. Sparisjóður Norðfjarðar (Guðmundur Ólafsson) gegn frú Guðrúnu Ólafsson, f. h. dánar- bús Ragnars Ólafssonar og skifta- ráðandanum í Suður-Múlasýslu, f. h. þrotabús h/f. Eljan á Norðfirði (Enginn). Ómerkingardómur. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstaréttar með stefnu, útg. 8. febr. þ. á, að fengnu áfrýjunarleyii, dags. 14. jan. s. á. Er mál þetta var tekið fyrir hér í rétti í maímán. s.l., var því samkvæmt ósk áfrýjanda og með samþykki steindu, er þá létu mæta í málinu, frestað til fyrirtektar í júnímán. og siðar til fyrirtekt- ar í októbermán., en með þvi að þá mætti enginn af hálfu hinna stefndu, hefir málið verið rekið skriflega samkv. 38. gr. hæstaréttarlaganna og er dæmi sam- kvæmt N.L. 1—4—32. og 2. gr. tilsk. 3. júní 1796. 1241 Í héraði var mál þetta höfðað af Ragnari Ólafssyni kaupmanni á Akureyri gegn skíftaráðandanum í Suður- Múlasýslu, Magnúsi sýslumanni Gíslasyni, f. h. þrota- bús h/f. Eljan og sparisjóðnum á Norðfirði, en þótt Magnús sýslumaður Gíslason væri þannig formlegur aðili málsins, hefir hann þó gefið út stefnu í því, leitað um sættir og kveðið upp dóm í málinu. Þetta getur eigi talizt lögleg meðferð málsins, og verður því ex officio að ómerkja hinn áfrýjaða dóm og alla meðferð málsins fyrir sjódóminum. Ettir atvikum þykir rétt að málskostnaður í héraði falli niður, en málskostnað í hæstarétti verður samkvæmt kröfu áfrýjanda að dæma stefndu til að greiða in solidum og ákveðst hann 250 kr. Því dæmist rétt vera: Hinn áfrýjaði dómur og öll meðferð málsins fyrir sjódóminum á að vera ómerk. Málskostnaður í héraði fellur niður, en máls- kostnað í hæstarétti greiði hinir stefndu, frú Guðrún Ólafsson, f. h. dánarbús Ragnars Ólafs- sonar og skiftaráðandinn í Suður-Múlasýslu, Magnús sýslumaður Gíslason, í. h. þrotabús h/f. Eljan á Norðfirði, in solidum áfrýjanda, sparisjóði Norðfjarðar með 250 kr., að viðlagðri aðför að lögum. 1242 Miðvikudaginn 13. nóv. 1929. Nr.82/1927. Halldór Bjarnarson (Pétur Magnússon) gegn Birni Haraldssyni og gagnsök (Stefán Jóh. Stefánsson). Meiðyrðamál. Dómur aukaréttar Þingeyjarsýslu 13. aprít 1927: Ummæli þau, sem eru undir töluliðum: 1. 2., 3., 5., 6., 7., 8, 9, 10., 11., 12., 14., 16., 17., 18., 21., 23., 24., 27, 28., 29., 30., 31., 32, 33., 34, 35., eiga að vera dauð og ómerk. Sömuleiðis eiga ummælin undir tölulið 4., „Högg það er hand- leggsbrotið leiddi af, leit út fyrir að vera banatilræði af hendi prests>, orðið >þrjóskur< undir tölulið 13., orðin sí mesta ólagi< undir tölulið 15. ummælin >ástæðulausar deilur> „neyðst til að sækja rétt sinne;- undir-tölulið 19. orðin „að nafni tile, undir tölulið 20., orðin >hin dónalegasta=, undir tölulið 22. ummælin „þjónað því að nafninu til<, undir tölu- 25., orðin >vakið hið mesta hneykslic, undir tölulið 26., að vera dauð og ómerk. Einnig skulu ummælin í varnarskjali stefnda: >til sönnunar þessum ummælum mundi nægja að leiða vitni, sem teldu það liggja nærri að ætla, að maður, sem hefði aðra eins ókosti og galla og þau teldu séra H. B. hafa, að slíkur maður væri ekki laus við þann vanka að vera þjófur<, vera dauð og ómerk. Stefndur, Björn Haraldsson í Austurgörðum, greiði sekt í ríkissjóð 500 krónur, ella sæti hann 31 dags einföldu fangelsi ef sektin er eigi greidd í tæka tíð, en sé að öðru leyti sýkn af kröfum og kærum stefnanda Í máli þessu. Stefndur greiði stefnanda, séra Halldóri Bjarnarsyni í Prest- hólum, 250 krónur í málskostnað, en að öðru leyti falli máls- kostnaður niður. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá löglegri birtingu hans, undir aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Máli þessu hefir verið skotið til hæstaréttar af hálfu beggja aðila og hefir gagnáfrýjandi fengið gjafsókn og gjafvörn í því. Er málinu ai hans hálfu gagn- 1243 áfrýjað með stefnu, útg. 9. dez. 1927, samkvæmt áfrýjunarleyfi, dags. sama dag. Öll þau ummæli, sem áfrýjandi hefir átalið og tal- in eru í hinum áfrýjaða aukaréttardómi, verða eltir sambandinu í hinni umstefnu blaðagrein, sem hefir raskazt nokkuð í dóminum, að teljast sumpart meið- andi og sumpart móðgandi fyrir áfrýjanda, enda ekki sjáanlegt, að gagnáfrýjandi hafi haft tilefni til að við- hafa þau, sum jafnvel tugum ára eftir að atburðir þeir gjörðust, sem fundið hefir verið að í fari áfrýj- anda. Og þar sem gagnáfrýjandi hefir ekki réttlætt um- mælin, verður eins og héraðsdómarinn hefir gjört, að ómerkja þau og auk þess láta þau öll varða refsingu samkv. 218. og 219. gr. hegningarlaganna; ummælin, sem talin eru í 4, 5. 10., 11., 14, 23., 24, 29., 31. og 32. lið dómsins, samkv. 218. gr., en hin öll samkv. 219. gr. Þykir refsing gagnáfrýjanda hæfilega metin 600 kr. sekt til ríkissjóðs og afplánist með 30 daga einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan 60 daga frá birtingu dóms þessa. Að öðru leyti má staðiesta dóminn að því, er skaða- bætur og málskostnað snertir. Eftir atvikum þykir rétt, að gagnáirýjandi greiði aðal- áfrýjanda 300 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti, en málflutningskaup hins skipaða talsmanns gagnáfrýj- anda, er ákveðst 120 kr., greiðist úr ríkissjóði. Við meðferð málsins í héraði er það athugavert, að dómarinn hefir þrátt fyrir mótmæli aðaláfrýjanda, látið nokkur vitni staðfesta sem sinn réttarfram- burð skjöl, er vitnin höfðu hvorki samið né undirrit- að, en gagnáfrýjandi lagt fram óundirskrifuð (urjsk. 7 og 8). 1244 Ennfremur athugast, að mikill dráttur hefir orðið á rekstri málsins fyrir hæstarétti, en það er upplýst, að dráttur þessi á rót sína að rekja til langvarandi veik- inda málaflutningsmanns þess, er í fyrstu hafði tekið málið til flutnings. Því dæmist rétt vera: Hin átöldu meiðandi og móðgandi ummæli um áfrýjandann, séra Halldór Bjarnarson, eiga að vera dauð og ómerk. Gagnáfrýjandinn, Björn Haraldsson, greiði 600 kr. sekt í ríkissjóð, en sæti 30 daga einföldu fangelsi verði sektin ekki greidd innan 60 daga frá birtingu dóms þessa. Að öðru leyti skal aukaréttardóminum óraskað. Gagnáfrýjandi, Björn Haraldsson, greiði aðal- áfrýjanda, Halldóri Bjarnarsyni, 300 kr. í máls- kostnað fyrir hæstarétti, en málflutningslaun hins skipaða talsmanns gagnáfrýjanda, málilutnings- manns Stefáns Jóh. Stefánssonar, 120 kr., greiðist úr ríkissjóði. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Meiðyrðamál það, sem hér liggur fyrir, er, að undangeng- inni árangurslausri sáttaumleitun, höfðað af fyrverandi sóknar- presti séra Halldóri Bjarnarsyni í Presthólum, gegn Birni Haraldssyni, til heimilis í Austurgörðum í Kelduhverii, fyrir aukarétti Þingeyjarsýslu, með stefnu, dags. 26. júní 1926 og eru tildrög málsins þessi: Í blaðinu >Dagur<, sem út er gefið á Akureyri og út kom 1245 11. febr. 1926, og er 6. tölublað hins 9. árgangs, birtist grein með fyrirsögninni: „Úr Skinnastaðaprestakalli, — nokkrir drætt- irc, undirskrifuð af stefnda í máli þessu, Birni Haraldssyni, sem því ber alla ábyrgð á nefndri blaðagrein. Taldi stefnandi í máli þessu, séra Halldór Bjarnarson á Presthólum, en um hann er greinin rituð, — blaðagrein þessa nær því saman- hangandi ærumeiðandi og móðgandi ummæli um sig og jafn- framt gifurlega álits- og traustsspillandi. Höfðaði hann því mál með sáttakæru, dags. 4. júni 1926, og stefnu, sem að framan greinir, og hefir gjört þær dómkröfur, að hin ærumeiðandi ummæli, sem tekin eru upp Í sáttakær- unni, verði öll dæmd dauð og ómerk, að steindur verði fyrir þau dæmdur í þyngstu sekt, sem lög leyfa, að hann verði dæmdur til þess að greiða stefnanda kr. 4000.00 í miskabætur og lánstraustsspjöll, og loks, að stefndur verði dæmdur til þess að greiða allan af máli þessu löglega leiðandi kostnað, annaðhvort eltir reikningi, eða eftir réttarins mati. Steindur hefir aftur á móti gjört þá aðalkröfu, að verða sýknaður af kröfum og kærum stefnanda í máli þessu, og að stefnandi verði dæmdur í sekt fyrir óþarfa málsýfingu, svo og til þess að greiða allan málskostnað, en til vara hefir hann krafizt, að verða dæmdur í svo væga sekt, sem lög framast heimila, og að málskostnaður verði látinn falla niður. Ummæli þau, sem stefnandi telur einkum að varða eigi stefnda ábyrgð og ómerkja beri, eru samkvæmt sáttakærunni og sóknarskjölum þessi: 1. >Á fyrsta prestskaparári sínu höfðar séra H. sakamál gegn þrem bændum. 2. „Hér er að sjá sem enginn hafi yfirfarið handritið ræð- unnar fyrir prest til þess að leiðrétta klaufalegustu rit- villurnar<. 3. >Það er kunnugt, að sjálfur er presturinn naumast sendi- bréfsfær, sem kallað er, hvorki með stafsetning eða stil<. 4. sSéra H. handleggsbraut andstæðing sinn. Högg það er handleggsbrotið leiddi af, leit út fyrir að vera banatilræði af hendi prests. 5. „Tilraun séra H. og bróður hans til að klófesta strand- góss af franskri skútu, er strandaði undan Kílsnesi á Sléttu. Notuðu þeir bræður fölsuð skjöls. 6. >Vér lýsum einnig yfir því, að samkvæmt þeim kunnug- leika, sem vér höfum af framkomu þessa manns, sérstak- 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 1246 lega gagnvart öllum þorra meðlima Presthólasafnaðar, þá álítum vér það sorglegt og óviðunandi fyrir alla vini kristinnar trúar og kristilegs siðgæðis, að hann skuli enn á ný skipa flokk kennimanna hinnar íslenzku þjóðkirkju<. . sÁ þessu eina ári ætlaði allt að fara í bál og brand milli hans og Öxfirðinga, en þar sem dvöl hans varð svo stutt í þeirri sveit, náði hann eigi að verða sök nema í einu máli þar í sveit, er fyrir dómstóla kom<. „ sEn nú hin síðari ár er sem hann færist í aukana um málaferlin<. . >Viðurkenndi þannig í verkinu, að kæran hefði aðeins. verið tilraun til að hnekkja mannorði þessa forna and- stæðings síns<. „Á prest sjálfan hefir ekki sannazt þjófnaður í seinni tið, en til eru þeir menn, sem telja það heppni mikla, ef slík- ur maður er laus við þann vanka.. „Enn sem fyr þykir ástæða til að telja hann hættulegan limum manna, ef svo ber til að hann reiðista. *Annars mun þessi tilhæfulausi þjófnaðaráburður ekki eins dæmi í seinni tíð. >Sem sveitar- og sýslufélagi hefir hann þrjózkur reynzts. „Í viðskiftum er hann talinn refjóttur og Óskilvis af mörg- um. „Þá er þess fyrst að geta, að frá formlegri hlið skoðað. er embættisfærsla hans í mesta ólagi<. „Við guðsþjónustur og aðrar prestslegar athafnir fer hann oft >út af laginu< sem kallað er, stundum svo hrapallega, að almennur hlátur. verður í kirkjunni. „Sem fyrirmynd annara um lotningu fyrir trú og kirkju má geta þess, að séra H. hefir fundið upp Margvíslegar aðferðir um notkun kirkjunnar. Hefir hann komizt upp á að nota hana ýmist sem geymsluskemmu, þurkhús, smiða- verkstæði eða sláturhús. >Má gjöra ráð fyrir, að hann finni enn upp nýjar notkunar- aðferðir, ef honum endist embættisaldur svo nokkru nemic. Og hversu margar ástæðulausar deilur hefir ekki séra H. vakið, eða hversu oft hafa ekki sóknarbörn hans neyðst til að sækja rétt á hendur honum. „Á sumum hinum kirkjunum kemur hann stundum á messu að nafni til, ef gesti ber að garði á kirkjustaðnum, eða ef heimilisfólk fæst til að fara út<. 21. 22. 24. 25. 26. 28. 29. 32. 1247 sLíka er sagt, að hann leigi kirkjujarðirnar sumar aðeins til 1 árs í senn, og það með því skilyrði, að leiguliðar veiti honum kirkjufylgi stöku sinnum á ári, byggi þeim svo út, ef þeir reynast ekki nógu kirkjuræknir, en taki þá aftur í sátt, ef þeir lofa bót og betrun. Þannig er sem hans prestlegi líkami sé frá forsjónarinnar hendi gæddur undursamlegum skilyrðum (eigi síður en sálin) til að út- breiða hin geistlegu áhrif sinnar persónu. „Framkoma prests á fundi þessum, sem haldinn var í kirkjunni, var hin dónalegastac. „Honum var vikið frá vegna þjófnaðarmáls, er hann vaf viðriðinn — — — — — „Enn eru Óótalin mörg mál frá fyrri tíð og sömuleiðis þjófnaðarmálið, er hann misti hempuna fyrir um skeið. „Var því þann veg varið, að vinnumenn prests byggðu kofa nokkurn eftir fyrirmælum prests. Raftviðinn tóku þeir af viðarhrúgu, er var á Presthólareka og óviðkomandi mað- ur átti. Eigandinn krafðist skaðabóta af presti, en hann neitaði og sagði viðinn ekki tekinn eftir sinni fyrirsögn. Neyddist eigandinn þá til áð neyta réttar síns, og hafði það þær afleiðingar fyrir prest, er áður er sagt. „Séra Halldór hefir setið í þessu embætti síðan og þjónað þvi að nafni til<. „Vakti þetta tiltæki hið mesta hneykslic. >— — — en þennan kafla ræðunnar varð hann að semja alveg sérstaklega fyrir þetta tækifæri. „Annars er það almenn skoðun, að séra H. noti mikið gamlar og aðfengnar ræður, og þó ekkert úrval. Eru ræður hans margar eftir 18. aldar hugsunarhætti, ef þær eru þá ekki hugsunarlaus vaðall, og málið gamaldags. „Um kennimannlega verðleika prests getum vér verið íá- orðir mjög. Þar eru allir kunnugir á einu máli um, að þeir fyrirfinnist hvergi. Sú er handhægust sönnun í því efni, að enginn skynbær maður, sem kunnugur er og dómbær um þá hluti, mun vilja gjörast hlægilegur fyrir yfirlýs- ingu á þá leið, að séra H. hafi eflt hans trú og sáluhjálp, eða verið honum fyrirmynd og leiðari í andlegum efnum. sAndlegt smámenni fyrir utan aðrar hans takmarkanir<. . s*Hans andlega fátækt og óprestlega framkoma hefir kast- að svörtum skugga á líf sóknarbarna hans. >,„„Bletturinn“ á þjóðkirkjunni, sem aldrei verður afmáður, 33. 34. 35. 1248 hefir nú litað hana alla í augum margra þeirra manna, er við hann hafa átt að búa. Hann hefir vakið viðbjóð margra jafnvel fyrirlitningu fyrir hinni andlegu stétt. „Bletturinn< séra H. hefir í stað þess að fullnægja trúar- þörf og þroska hæfileikamanna til trúar, unnið skemmda- verk í vingarðinum. Ef ferill séra H. sem prests og þjóð- félagsborgara er borinn saman við þessar kröfur, kemur fram hjáræn mynd. Ókunnugum mundi sennilega fyrst koma til hugar, að sú missögn hefði slæðst inn í frá- sögnina, að séra H. væri valinn til að vinna að eyði- leggingu, en eigi til eflingar kristinni trú, því þannig bæri verkin honum vitni. Á guðsþjónusturnar var nú sá blær kominn, að þang- að fannst mönnum ekki ljóss að leita. Engin trúuð sál rennir huga til kirkjulegs félagsskapar þessa safnaðar, án þess að fyllast gremju yfir þvi andlega myrkri og eitursýrða lofti, er þar ríkir og miskunnarlaust leitast við að kæfa hvern trúarneista, er blakta kann í hjörtum manna. Það er sárt fyrir trúaða foreldra að finna, að þau eru sem dæmd til að ala upp heiðna kynslóð, og það er grátlegt að vita á hverju ári stóra hópa ung- menna vígða inn í þetta myrkur. Mikill þungi hvílir á herðum þess manns, er á hér aðalsök. „Komast slíkar skritlur af honum væntanlega í Þjóð- vinafélagsalmanakið á sínum tíma. „Aftur áttu spjátrungar og spilagosar þangað erindi, en að síðustu ekki heldur þeira. „En því miður er ekki um þá missögn að ræða. Verður nú að athuga þessi ummæli, sem steint er fyrir, og verða þau greind í sömu röð og hér að framan. 1. Þessi ummæli eru komin fram vegna misskilnings steinda, eða þekkingarleysis á þvi, að það er réttvísin, en ekki einstaklingarnir, sem ákveður, hvort sakamál skuli höfða, eru þau því Órétt; og þar sem þau eru sögð stefnanda til óvirðingar, ber að ómerkja þau, en eftir atvikum virðast þau ekki eiga að varða steinda sektum. „Hér gefur stefndar sumpart í skyn og segir sumpart beinlínis, að stefnandi sé svo illa að sér, að hann geti ekki samið ræður sínar hjálparlaust, og sé „naumast sendibréfsfær. a 1249 Þar sem ummæli þessi eru sögð stefnanda til smánar og ekki nægilega réttlætt af steinda, verður að ómerkja þau, en til þess að sekta steinda fyrir þau finnst eigi ástæða. Hér segir stefndur fyrst, að stefnandi hafi handleggsbrotið andstæðing sinn, og samkvæmt framlögðum málsskjölum, verða orð þessi út af fyrir sig ekki talin ofmælt enda þótt dómur hæstaréttar á máli þvi, sem höfðað var gegn stefnanda út af áminnstum áverka, sýni það, að rétturinn hefir litið svo á, að málsbætur væru fyrir hendi. Verða orð þessi því ekki ómerkt, eða stefndi sektaður fyrir þau, en þar sem hann bætir við (neðanmáls í greininni, sera stefnt er út af): >Högg það< — — — leit út fyrir að vera banatilræði af hendi prests<, þá er hér farið í að- dróttunum og ásökunum langt út yfir þau takmörk, sem hin framlögðu réttarskjöl heimila, eða réttlæta, því þessi síðari ummæli verða, eins og þau eru fram sett, ekki öðruvísi skilin, en að stefnandi í máli þessu hafi ætlað að sýna andstæðing sínum banatilræði, en ef svo hefði verið, hefði slíkt hlotið að koma fram í forsendum héraðsdóms þess, er um málið fjallaði, og stefndur hefir vitnað í, en það er ekki, og hæstiréttur hefði þá óumflýjanlega hækkað sekt stefnanda í máli þessu, eða jafnvel dæmt hann í fangelsi, en eins og áður er fram tekið, færði hæstiréttur niður sekt þá um 100 krónur, sem héraðsdómurinn hafði dæmt séra Halldór í fyrir umrætt högg. Þessi síðastnefndu orð: >Högg það< — — — leit út fyrir að vera bana- tilræði af hendi prests<, eru því alls ekki réttlætt, og þar sem þau eru gífurlega ærumeiðandi og saknæm, ber að ómerkja þau og láta steinda sæta sektum fyrir þau, sam- kvæmt 218. gr. hinna almennu hegningarlaga frá 25. júní 1869. Hér segir steindur, að stefnandi (og bróðir hans) hafi gjört tilraun til að klófesta strandgóss og notað til þess >fölsuð skjöle. Verða orð þessi ekki öðruvísi skilin, sbr. >kló- festa<, — en að stefnandi í máli þessu, í sviksamlegum tilgangi hafi með fölsuðum skjölum ætlað að ná undir sig eign annara (strandgóssi). Þessum ummælum sínum til sönnunar vitnar hann (stefndur) til prentaðs pésa, sem heitir: >Kirkjustjórn vor í upphafi tvitugustu aldare, og er árás á kirkjustjórnina fyrir að veita stefnanda í máli 1250 þessu aftur Presthólaprestakall 1901, en þó einkum ádeila á hann og rituð honum til óvirðingar. Pési þessi er réttar- skjal nr. 19 og getur í máli þessu aðeins skoðast sem óstaðfest réttarskjal, en ekki sem fullkomið sönnunarpagn. Jafnvel þó nú sé: farið yfir próf þau um sKjlsnesstrandið< svonefnda, sem stefndur í framhaldsvörn sinni, dags. 30. nóv. 1926, vitnar í, þá verður ekki af þeim talið upp- lýst, að stefnandi hafi í sviksamlegum tilgangi ætlað með bróður sínum að ná undir sig strandgóssi, ellegar að hann hafi til þess sýnt >fölsuð skjöl<, og þar sem hvorki af hálfu. valdstjórnarinnar né réttvísinnar var talin ástæða til þess að halda prófunum áfram gegn stefnanda eða bróður hans, ellegar höfða gegn þeim sakamál, verður að líta svo á, að ekki hafi sannast á þeim nein svik við áminnst tækifæri. Hin umræddu ummæli eru því ekki réttlætt, og þar sem þau eru mjög ærumeiðandi fyrir stefnanda í máli þessu og saknæm, ber að ómerkja þau og láta stefnda sæta sektum fyrir þau samkvæmt 218. gr. hinna almennu hegningarlaga. . Út af þessum umstefndu ummælum hefir stefndur lagt fram staðfest eftirrit af bréfi því, dags. 30. jan. 1902 frá 7 prestum í Suður-Þingeyjarprólastsdæmi, sem prentað er upp í >Degi> í grein steinda um stefnanda. Þar sem umstefndur kafli er orðréttur Í umræddu bréfi, verður stefnda ekki gefin sök á þessum orðum og ekki sektaður fyrir þau, þar sem hann telur síg ekki geta borið ábyrgð á þeim. Aftur á móti virðist rétt að ómerkja orð þessi hér, þar sem þau eru rituð fyrir 24 árum, þar til þau birtast í >Degi<, og eru upphaflega skrifuð með til- liti til ástandsins í Presthólasöfnuði, eins og það var þá og lúta eingöngu að veitingu Presthólaprestákalls 1901, en eru meiðandi fyrir stefnanda á þann hátt og í þvi sambandi, sem þau eru fram sett í >Degi<. . Orð þessi verða ekki eins og þau eru sögð hjá stefnda öðruvísi skilin en að stefnandi hafi með framkomu sinni við Öxfirðinga hleypt sveitinni í >bál og brande, en auk þess sem þau eru ekki réttlætt af steinda, jafnvel ekki sannað af honum, að stefnandi hafi átt sök á því eina máli — >Akursmáli<, sem hann segir, að farið hafi til dómstólanna og sem full ástæða virðist hafa verið til, að útkljáð væri með dómi, og stefnandi þessa máls var alls 10. 1251 ekki sakaraðili í, hafa Íi8 Öxfirðingar í blaðinu =Dagur-, sem út kom 30. marz 1926 og er 14. blað 9. árgangs, sér- staklega mótmælt þessum ummælum sem Óóréttum og ósönnum. Þar sem þau þannig hafa ekki við rök að styðjast, eru móðgandi fyrir stefnanda og saknæm, ber að Ómerkja þau og láta stefnda sæta sektum fyrir þau samkv. 219. gr. hinna alm. hegningarlaga. Hér er sagt að síðari árin sé stefnandi í máli þessu að færast í aukana um málaferlin, og standa orð þessi rétt á eftir og í sambandi við ummælin um, að stefnandi hafi hleypt öllu í >bál og brand í Öxarfirði. Eru þau því eins og stefndur hefir sett þau fram, sögð stefnanda til óvirð- ingar og meiðandi fyrir hann og ber því að ómerkja þau, en til þess að sekta stefnda fyrir þau, finnst eftir atvik- um ekki ástæða. Hér er sagt að stefnandi hafi >í verkinu< viðurkennt, að hann hafi kært fornan andstæðing sinn til að hnekkja mannorði hans. Gegn mótmælum stefnanda á orðum þess- um verða þau hvorki talin rétt, né réttlætt, og þar sem þau eru meiðandi fyrir stefnanda, ber að ómerkja þau og láta stefnda sæta fyrir þau sektum samkvæmt 219. gr. hegningarlaganna. Hér segir stefndur að í >seinni tíð hafi ekki sannazt á stefnanda þjófnaður<, en gefur jafnframt í skyn að til séu þeir menn, >sem telji það heppni mikla, ef slíkur maður er laus við þann vanka<. Því til sönnunar að stefnandi hafi áður fyr orðið sannur að þjófnaði, vitnar stefndur í aukaréttardóm Þingeyjarsýslu 14. dez. 1896, þar sem stefnandi í máli þessu, í hinu svonefnda sKofamálix, var dæmdur í 5 daga fangelsi við vatn og brauð, fyrir heimildarlausa töku á timburplönkum, en með dómi bæði landsyfirdóms 2. ágúst 1897 og dómi hæstaréttar 10. nóv. 1898, var séra Halldór algjörlega sýknaður í nefndu sKofamálic og héraðsdómurinn gjörsamlega ómerktur. Það er því beinlínis vítavert hjá steinda að halda fram til sönnunar jafn þungum sakargiftum á stefnanda og hér er um að ræða, héraðsdómi, sem ómerktur hefir verið fyrir æðri dómstólum, en um það gat stefnda ekki verið ókunnugt. Stefndur virðist jafnvel í varnarskjali sínu herða á hinum saknæmu ummælum sínum um stefnanda, sem undir þennan tölulið falla, því hann kemst þannig að 1252 orði: >Til sönnunar þessum ummælum mundi nægja að leiða vitni, sem teldu það liggja nærri að ætla, að mað- ur, sem hefði aðra eins ókosti og galla og þau teldu séra H. B. hafa, að slikur maður væri ekki laus við þann vanka að vera þjófur<. Stefndur tekur strax á eftir fram í vörn sinni, að hann leiði engin vitni >til að skýra frá slíkri skoðun<, og það hefir heldur ekki tekizt, því þó nú stefndi hafi einmitt til þessa leitt vitnin, Friðjón Jónsson, Níels Sigurgeirsson og Benjamín Sigvaldason, þá er um framburð þessara vitna það að segja, að Friðjón og Niels bera ekkert það, sem gefur ástæðu til að ætla, að stefn- andi í máli þessu hafi gjört sig sekan í þjófnaði eða sé með þeim vanka að vera þjófur, heldur þvert á móti, og ekki heldur upplýsir vitnið, Benjamin Sigvaldason, neitt slíkt þó hann gefi í skyn, að lamb undan á, sem stefnandi gaf móður vitnisins, kunni að hafa markast með marki stefnanda og verið dregið honum síðar, hvorttveggja þetta er ósannað. Um vitnisburð Bjarna Ásmundssonar út af þessu síðastnefnda atriði um mörkun lambsins, er það að segja, að stefndur hefir undanfellt að tengja það vitnamál við aðalmálið, af þeirri ástæðu, að stefndi telur vitnisburð þessa vitnis, sem hann fékk með úrskurði sér- stakan frest til að leiða, ekki hafa þýðingu fyrir málið og verður því ekki byggt á þeim framburði, þó ætla megi, samkv. framlögðu vottorði þessa vitnis, dags. 20. sept. 1926, sem og stefndur játar í síðasta varnarskjali sínu, að vitnið hafi staðfest, að hann mundi draga mjög úr vott- orði vitnisins Benjamíns Sigvaldasonar. Verður að víta stefnda fyrir, að tengja ekki við mál þetta, til frekari upp- lýsingar, vitnaleiðsluna, sem fram fór á Akureyri í janúar þ. á. Ummæli þau, sem hér um ræðir, hafa þótt svo ómakleg og óhæfileg, að þeim er opinberlega mótmælt af 18 Öxfirðingum í blaðinu >Dagur<, sem út kom 31. marz 1926 og þar sem þau eru ekki á nokkurn hátt rétt- lætt af stefnda, en eru hinsvegar sérstaklega saknæm og gífurlega ærumeiðandi fyrir stefnanda, ber að dæma þau dauð og ómerk og steinda til að sæta fyrir þau sektum samkv. 218. gr. hinna almennu hegningarlaga. Sömuleiðis ber að dæma ummælin >Til sönnunar — — — — — vanka að vera þjófure, sem í þessu sambandi og hér að framan eru tekin upp úr varnarskjali stefnda, 11. 12. 13. 14. 1253 dauð og ómerk, og stefnda til að sæta sektum fyrir þau samkvæmt sömu grein hegningarlaganna. Hér segir stefndur, að stefnandi sé hættulegur limum manna, ef hann reiðist, og þessu til sönnunar hefir hann leitt vitnið Lúter Eggertsson. Af vitnaleiðslunni sést, að stefnandi hefir að vísu slegið vitnið, en bæði er það nú sitthvað að slá mann í reiði, eins og upplýst er, að stefn- andi í umrætt skifti hafi gjört, og að vera >hættulegur limum manna<, og svo upplýsir vitnið, að það hafi ekki verið tilefnislaust að stefnandi sló það og ennfremur, að ekki hafi á vitninu séð eftir höggið. Hin umstefndu um- mæli, sem hér um ræðir, eru því ekki réttlætt, og þar sem þau eru mjög meiðandi fyrir stefnanda og saknæm, ber að Óómerkja þau og sekta stefnda fyrir þau samkv. 218. gr. hinna alm. hegningarlaga. Orð þessi verða ekki öðruvísi skilin en að stefnandi beri tilhæfulausan þjófnað á menn, en slík ummæli um stefn- anda eru ekki réttlætt af stefnda, og þar sem þau eru mjög meiðandi og saknæm,, ber að ómerkja þau og sekta steinda fyrir þau samkv. 218. gr. hinna alm. hegningar- laga. Stefndur kallar hér stefnanda >þrjózkanc, en orð þetta er meiðandi og ekki réttlætt og ber því að ómerkja það, þó eigi þyki ástæða til að láta það varða stefnda sektum. Hér segir stefndur, að margir telji stefnanda refjóttan og óskilvísan. Þessu til stuðnings vitnar hann í réttarskjal nr. 19, en eins og fram er tekið við tölulið 5, er pési þessi i máli því, er hér liggur fyrir, aðeins óstaðfest réttar- skjal, mótmælt af stefnanda, en ekki fullkomið sönnunar- gagn. Ekki verða þessi ummæli heldur réttlætt með því að vitna til aukaréttardóms Þingeyjarsýslu, uppkveðnum 5. okt. 1901, en með honum er stefnandi í máli þessu dæmdur til þess, að greiða kennara Ásgrími Magnússyni eftirstöðvar af kaupgjaldi, og þó ekki alla hina umstefndu kröfu, því vel getur ágreiningur risið milli manna út af kaupgjaldi, þó refjalaust sé með öllu, og forsendur dóms- ins upplýsa engar refjar af hálfu stefnanda í máli þessu. Vitnunum, sem leidd hafa verið og bæði spurð og gagn- spurð út af þessum ummælum um stefnanda, ber ekki saman. Vitnið, Þorsteinn Þorsteinsson, játar, að ýmsir telji stefnanda refjasaman og óskilvísan, vitnið, Björn lafa 0 15. 16. 17. 1254 son segir: >nokkrir telja hann það<, en vitnið Ingimund- ur Sigurðsson segir, aðspurður um það, hvort hann hafi heyrt eða reynt að stefnandi væri refjóttur: >Ég hefi heldur heyrt það gagnstæða um séra Halldór í við- skiftum og langt frá því, að ég hafi reynt slikt af honum sjálfurc. Hin umstefndu ummæli, sem hér ræðir um, eru því ekki nægilega réttlætt, og þar sem þau eru saknæm og meiðandi fyrir stefnanda, ber að ómerkja þau og láta stefnda sæta sektum fyrir þau samkv. 219. gr. hegningar- laga. Hér segir stefndur, að frá formlegri hlið skoðað sé embættis- færsla stefnanda í mesta ólagi. Jafnvel þó upplýst megi telja, að ýmsir annmarkar hafi verið á embættisfærslu stefnanda, þá verður að skoða orðin: >í mesta ólagic of- mælt og meiðandi fyrir stefnanda, og ber því að ómerkja þau, þó ekki þyki eftir atvikum ástæða til að láta þau varða refsingu fyrir stefnda. Hér er sagt, að stefnandi fari við guðsþjónustur og aðrar prestlegar athafnir >oft út af laginu<, og stundum svo hrapallega, að almennur hlátur verður í kirkjunni. Orð þessi eru sögð stefnanda til háðungar og eru engan veg- inn réttlætt, því þó. nokkur vitni hafi borið, að komið hafi fyrir, að hlegið hafi verið við guðsþjónustur í kirkju hjá stefnanda, hafa þau hin sömu vitni tekið fram, að þau viti ekki, af hverju hlegið var. Sérstaklega eru þessi um- mæli meiðandi fyrir stefnanda, í þeirri stöðu, sem hann var, þegar þau birtust á prenti, og ber því að ómerkja þau og láta steinda sæta ábyrgð fyrir framkomu þeirra, samkv. 218. gr. hegningarlaganna. Hér er sagt, að stefnandi hafi fundið upp Margvíslegar aðferðir um notkun kirkjunnar og noti hana ýmist sem geymsluskemmu, þurkhús, smíðaverkstæði eða sláturhús. Þó nú megi telja upplýst, að stefnanda hafi verið kunnugt um, að föt voru geymd í Presthólakirkju, að í henni voru einhverntíma smíðaðar fjárjötur og sagaðar nokkrar reka- spýtur, þá réttlætast ekki með því þau orð stefnda, að stefnandi hafi notað kirkjuna sem geymsluskemmu, þurk- hús og smíðaverkstæði, því ummæli þessi verða ekki skilin öðruvísi en að stefnandi hafi að staðaldri notað kirkjuna á þann hátt, sem geymsluhús, þurkhús og smiðahús eru almennt notuð. Heldur ekki er það réttlætt, að stefnandi 18. 19. 20. al. 1255 hafi notað kirkjuna sem sláturhús, þó upplýst sé, að í eitt skifti, þegar alveg óvenjulega stóð á, hafi hann leyft vinnumönnum sínum, eftir ítrekaðar fyrirspurnir þeirra, að leggja yfir nóttina, þegar öll önnur hús í Presthólum voru full af hröktum og hálfdauðum kindum, sem verið var að hjúkra og hressa, — inn í Presthólakirkju skrokkana af ca. 70 kindum, sem hann missti á þann slysalega hátt, sem ítarlega er lýst í réttarskjali nr. 33 af Kristni Bjarna- syni, sem þá var vinnumaður á Presthólum, og hefir sú frásögn ekki verið rengd í þessu máli. Þar sem hin um- stefndu ummæli þannig ekki verða talin nægilega rétt- lætt, þykir rétt að ómerkja þau, en eftir atvikum virðast þau ekki eiga að varða steinda refsingu. Þessi ummæli eru móðgandi fyrir stefnanda og ekki rétt- lætt af steinda, ber því að ómerkja þau, þó ekki verði þau látin varða refsingu. Hér er sagt að stefnandi hafi vakið margar ástæðulausar deilur, og sóknarbörn hans neyðst til, að sækja rétt á hendur honum. Orðin >ástæðulausar deilure og >neyðst til að sækja réttc eru ekki réttlætt, og meiðandi fyrir stefnanda, og ber því að ómerkja þau, þó ekki verði stefndur eftir atvikum látinn sæta ábyrgð fyrir þau. Hér eru orðin: sað nafni tilc ekki réttlætt og meiðandi fyrir stefnanda og ber því að Ómerkja þau, þó ekki þyki þau eiga að varða refsingu fyrir stefnda. Hér er sagt, að stefnandi neyði leiguliða á kirkjujörðun- um, sem hann hefir umráð yfir, til kirkjufylgis við sig. Eru ummæli þessi ekki réttlætt, og á þann hátt, sem þau eru rituð, sérstaklega orðin: „þannig er sem hans prest- legi líkami o. s. frv.e, eru þau auðsjáanlega samin stefn- anda til háðungar, og meiðandi fyrir hann, og ber því að ómerkja þau, og láta steinda sæta sektum fyrir þau samkv. 219. gr. hinna alm. hegningarlaga. . Hér er sagt, að framkoma stefnanda hafi verið hin dóna- legasta á safnaðarfundi í Garðskirkju 26. apríl 1925. Var fundur þessi haldinn til þess að fá stefnanda m. a. til þess að lýsa yfir, hvort hann vildi segja af sér prestskap, eða taka sér aðstoðarprest, og var á fundinum samþykkt áskorun til stefnanda um að gjöra annaðhvort, segja lausu embættinu ellegar fá aðstoðarprest í næstu fardögum. Þegar jafn viðkvæmt mál og þetta fyrir stefnanda, var til 23. 24. 1256 umræðu, verður honum naumast fundið það til foráttu, þó hann, eitir að hafa tekið nokkurn þátt í umræðum, tæki þann kostinn að ganga af fundi, en að öðru í fram- komu stefnanda verður ekki fundið samkvæmt útdrætti úr gjörðabók Garðssóknar um það, sem fram fór á nefnd- um safnaðarfundi. Stefndur telur sig hafa réttlætt þessi ummæli með því að 4 vitni hafa staðfest réttarskjal nr. 10 í máli þessu, en skjal þetta er samskonar lýs- ing á framkomu stefnanda á nefndum fundi, eins og gelin er í >Degi< 11. febr. 1926. Á þetta getur rétturinn ekki fallizt. Þegar vitnið, Björn Guðmundsson, er spurður hvort réttarskjal 10 sé rétt frásögn um framkomu stefn- anda, vísar hann til bókunar í gjörðabók Garðssóknar um fundinn, sem þegar er getið um. Vitnið, Guðmundur Björnsson, vill ekki staðfesta réttarskjal 10, eins og það er orðað. Vitnið, Björn Stefánsson, segir um frásögnina í skjali 10. >Eftir því sem ég man bezt, held ég hún sé rétt<, og vitnið, Guðmundur Guðmundsson, segir um sama skjal: >Að mestu leyti, að því er ég man bezt<, og þegar vitnin eru gagnspurð sannast það, að stefnandi hefir aðeins tekið fram í fyrir 2 fundarmönnum. Orðin: hin >dónalegustu: eru því alls ekki réttlætt, og þar sem þau jafnframt eru meiðandi fyrir stefnanda ber að Ómerkja þau, og láta stefnda sæta fyrir þau sekt, samkv. 219. gr. hegningar- laganna. Hér er sagt um stefnanda, að honum hafi verið >vikið frá vegna þjófnaðarmáls, er hann var viðriðinn<, og sömu- leiðis er sagt: „þjófnaðarmálið, er hann misti hempuna fyrir<. Er hér átt við hið svonefnda >Kofamál<, sem áður er ítarlega minnst á undir tölulið 10, í máli þessu. Eins og þar er fram tekið, var stefnandi algjörlega sýknaður af kæru réttvísinnar í því máli, bæði fyrir landsyfirdómi og hæstarétti, svo jafnvel þó stefnanda um stundarsakir, hefði verið vikið frá embætti, vegna héraðsdóms, sem reyndist Óréttur og ómerktur var, en um ástæðuna fyrir frávikninguna er ekki upplýst í máli þessu, — þá var steinda ekki leyfilegt að rita um stefnanda á jafn æru- meiðandi og saknæman hátt og hér er gjört, og ber því að ómerkja þessi ummæli og láta steinda sæta sekt- um fyrir þau, samkv. 218. gr. hinna alm. hegningarlaga. Hér er átt við hið sama >Kofamál> og við tölulið 10. og 25. 26. 27. 29. 1257 23. og verða ummælin ekki skilin öðruvísi, en að stefn- andi hafi lagt fyrir vinnumenn sina, að taka annara eign og það hafi haft >þær afleiðingar fyrir prest, sem áður er sagt<, sem sé, að hann hafi verið dæmdur fyrir þjófnað. Af sömu ástæðum, sem teknar eru fram við tölulið 10. og 23. í máli þessu, verða ummæli þessi talin órétt og æru- meiðandi fyrir stefnanda, og ber því að ómerkja þau og láta stefnda sæta ábyrgð fyrir þau, samkv. 218. gr. hegn- ingarlaganna. Hér er sagt, að stefnandi hafi aðeins þjónað Prests- embætti sínu að nafninu til, og þar sem orðin: sþjónað því að nafninn tilc ekki eru nægilega réttlætt og meið- andi fyrir stefnanda, í þeirri stöðu sem hann var, og í þvi sambandi, sem þau eru framkomin, verður að Ómerkja þau og láta stefnda sæta sekt fyrir þau, samkv. 219. gr. hegningarlaganna. Hér er sagt, að þetta tiltæki< stefnanda, sem var í þvi fólgið, að hann kærði Jón Ingimundarson, óðalsbónda á Brekku fyrir að hafa tekið í heimildarleysi spýtu af þeim reka, sem stefnandi taldi tilheyrandi Presthólum, en þræta var um, hafi vakið >hið mesta hneyksli. Vitnin, sem leidd hafa verið út af þessum ummælum, hafa um þessa kæru sagt, sum, að fyrir henni hafi >mælzt illa>, sum „heldur illac, og verða því orðin: >vakið hið mesta hneykslic ekki talin nægilega réttlætt og þess vegna er rétt að Ómerkja þau, sem meiðandi fyrir stefnanda, þó ekki verði stefndur látinn sæta refsingu fyrir þau. Hér er með hinum umstefndu ummælum, í því sambandi og á þann hátt, sem þau eru sögð, skopast að kafla úr líkræðu stefnanda á þann hátt, sem er meiðandi fyrir hann, og ber því að ómerkja ummælin, þó ekki verði stefndur látinn sæta ábyrgð fyrir þau. - Með orðum þeim, sem hér er stefnt út af, er sagt, að ræð- ur stefnanda séu gamlar og aðfengnar, og þó ekkert úr- val, eða jafnvel hugsunarlaus vaðall, og málið gamal- dags. Eru ummælin ekki réttlætt og meiðandi fyrir stefn- anda sem prest og ber því að ómerkja þau og láta steinda sæta refsingu fyrir þau, samkv. 219. gr. hegningarlaganna. Hér er rætt um kennimannlega verðleika stefnanda á þann hátt, sem er mjög niðrandi fyrir hann, og ekki getur talizt réttlættur, ber því að ómerkja þessi ummæli, sem 30. 31. 32.— 35. 1258 og verða að teljast saknæm, eins og þau eru sögð og láta steinda sæta sektum fyrir þau, samkv. 219. gr. hegningarlaganna. Rétturinn verður að vera stefnanda samdóma um það, að með orðunum: „andlegt smámenni< fyrir utan aðrar hans >takmarkanir<, sé í raun réttri átt við stefnanda, þó reynt sé, að haga svo orðunum, að þau geti ekki talizt saknæm. Verður því að ómerkja hin umsteindu ummæli, sem eru meiðandi fyrir stefin- anda, og láta steinda sæta sekt fyrir þau, samkv. 219. gr. hegningarlaganna. Hér er sagt, að >andleg fátækt og Óprestleg fram- koma< stefnanda hafi >kastað svörtum skugga á líf sóknarbarna hans<. Ummæli þessi, sem hvorki eru réttlætt af steinda, né verða það, eru mjög meiðandi fyrir stefnanda og saknæm, og ber því að ómerkja þau og láta steinda sæta sektum fyrir þau, samkv. 219. gr. hegningarlaganna. Steindur hefir slitið setninguna: >en því miður er ekki um þá missögn að ræða, úr því sambandi eða eða samhengi, sem hún á, samkvæmt grein hans í „Degi< 11. febr. 1926 og sáttakærunni í máli þessu, að vera, og er hún merkt nr. 35, en á að réttu lagi að vera innifalin í ummælum þeim, sem upp eru tekin í tölulið nr. 32, því hún kemur á eftir orðun- um: „sú missögn hefði slæðst inn í frásögnina< að séra H. væri >valinn til að vinna að eyðileggingu, en eigi til eflingar kristinni trú, því þannig beri verk- in honum vitnis. Er hún þvi tekin með hér. Stefnd- ur segir um ummæli þau, sem falla undir þessa liði, að þau séu „þungamiðjan< í grein hans, sem mál þetta er út af risið. Byrja orð þessi á því að stefn- andi er nefndur >bletturinn< á þjóðkirkjunni, „sem aldrei var afmáður< og hafi >nú litað hana allac< — — „vakið viðbjóð margra<, jafnvel fyrirlitningu fyrir hinni andlegu stétt. Að hann hafi í stað þess að fullnægja trúarþörf og þroska menn til trúar, „unnið skaðsemdarverk í vingarðinum<. Ennfremur er sagt, að sé ferill stefnanda sem prests og þjóð- félagsborgara borinn saman við þær kröfur, sem gjöra ber til prestanna, og nánar eru taldar í upphafi 1259 lÍl. kafla í margnefndri grein steinda í >Degi< 11. febr. 1926, þá komi fram >hjáræn mynd<. Og þegar setningin nr. 35 er tekin hér í sambandi við þau ummæli, sem hún réttilega tilheyrir, þá verða þau framangreindu orð ekki skilin öðruvísi en að það sé engin missögn, að stefn- andi væri „valinn til að vinna að eyðileggingu, en ekki eflingar kristinnar trúar, því þannig beri verkin honum vitnic. Enn er sagt, að á guðsþjónustur stefnanda >sé kominn sá blær<, að þangað fannst mönnum ekki ljóss að leita<. Svo er sagt, að í söfnuðum stefnanda ríki >and- legt myrkur< og seitursýrt loft<, sem >miskunnarlaust leit- ast við að kæfa hvern trúarneista<, Ennfremur, að >sárt sé fyrir trúaða foreldra<, að þau eru sem dæmd til að ala upp heiðna kynslóð“, og grátlegt að vita á hverju ári >stóra hópa ungmenna vigða inn í þetta myrkur< og stefnandi á saðalsökina< á öllu því, sem hér er greint. Stefndur vill sérstaklega losa sig undan ábyrgðinni á orðinu >bletturc með því að halda fram, að hann hafi fengið það að láni úr prestabréfinu, sem getið er um við tölulið 6 í þessu máli; eins og orðið >blettur< hér er viðhaft um stefnanda, sem er mjög ærumeiðandi og saknæmt, verður stefndur að bera ábyrgð á þvi að öllu leyti. Stefndur vill réttlæta ummæli sín undir þessum töluliðum með því að visa aðallega til réttarskjalanna nr. 6, 7, 8og 19 í máli þessu og með vitnisframburðum þeim, sem staðfest hafa skjöl nr. 7 og 8. Um réttarskjal nr. 19 í máli þessu er áður rætt og vísast til þess einnig hér. Réttarskjal nr. 6 er áskorun allmargra sóknarbarna í Garðssókn, dags. ?%4 1925, til stefnanda að segja annaðhvort af sér embætti ellegar taka sér aðstoðarprest, þar sem þau ekki geti fellt sig við stefnanda, sérstaklega sem sóknarprest ýmsra orsaka vegna, og yfirleitt muni fáir í sókninni vilja hlýta þjón- ustu hans. Í skjalinu er ekki nánar gjörð grein fyrir því, hvers vegna þessi áskorun sé fram komin, og engar aðr- ar sakir bornar á stefnanda beinlínis en þær, að fram- koma hans á safnaðarfundi í Garðskirkju þennan sama dag og áskorunin var rituð, hafi ekki verið viðfeldin, og stefnandi hafí aldrei komið á messu í sókninni >siðast- liðið ár<, að undanskildri messu i dag, sem nokkrir af íundarmönnum hlýddu á, af kurteisi, þar sem þeir voru hér staddir vegna fundarins<. Verður þvi ekki séð, að 33. 34. 1260 þetta skjal réttlæti jafn þungar sakir á stefnanda og jafn ærumeiðandi ummæli og stefndur hefir haft með orðum þeim, sem talin voru hér í þessum töluliðum. Réttarskjöl nr. 7 og 8 eru vottorð, sem stefndur hefir samið, eða semja látið í ágúst 1926, auðsjáanlega til þess að fá þau staðfest með undirskriftum, en þetta hefir ekki orðið. Hetir stefndur lagt þau fram í máli þessu og hafa nokkur þau vitni, sem leidd voru af stefnda í málinu 2. sept. 1926, að Keldunesi, staðfest þessi skjöl sem framburð sinn fyrir réttinum, en jafnframt færzt undan að undirskrifa þau. Stefnandi hefir sérstaklega mótmælt því, að þannig löguð vitnaleiðsla sem hin umrædda, út af skjölunum nr. 7 og 8 sé lögleg. — Þó að slik aðferð að leggja óundirrituð skjöl, samin af öðrum en vitnunum sjálfum, fyrir þau til staðfestingar, í stað þess að leggja fyrir þau vitnaspurn- ingar sé óvenjuleg og óviðeigandi, verður hún ekki talin „Captiðs< í þessu máli og því ekki ógild. — Hitt verður að fallast á með stefnanda, að í réttarskjölunum nr. 7 og 8, sé aðeins látið uppi álit á og sagt frá >orðrómic um vantandi prestskaparhæfileika stefnanda, og þeir, sem þessi skjöl hafa staðfest, hafa þvi einungis vottað sams- konar álit og staðfest, að orðrómurinn gangi í presta- kallinu, án þess að taka á sig nokkra frekari sönnun fyrir rétt- mæti álitsins og orðrómsins. Í þessu sambandi má geta þess, að talsvert stingur í stúf við ummælin í skjölunum nr. 7 og 8, að stefnandi samkvæmt framlögðu skjali nr. 37 í máli þessu, er 5. marz 1926 gjörður að heiðursfélaga í U. M. F. „Leifur heppni< í Kelduhverfi. Jafnvel þó nú álit þessara vitna, er staðfest hafa réttarskjöl nr. 7 og 8, sé mjög leitt fyrir stefnanda, verða hvorki þessi skjöl né önnur, sem stefnd- ur hefir lagt fram í máli þessu, talin réttlæta þau sak- næmu orð steinda um stefnanda og miklu ærumeiðingar, sem hér ræðir um, og þar sem þessi ummæli eru höfð sérstaklega um stefnanda sem prest, ber að Ómerkja þau og láta steinda sæta sektum fyrir þau samkv. 218, gr. hegningarlaganna. Ummæli þessi eru sögð stefnanda til háðungar og ekki réttlætt og ber því að ómerkja þau, þó ekki verði þau látin varða refsingu fyrir steinda. Orð þessi verða ekki öðruvísi skilin en að guðsþjónustur hjá stefnanda hafi verið með þeim hætti, að þangað áttu 1261 aðeins >spjátrungar og spilagosar erindi<, en >að siðustu ekki heldur þeirc. Ummæli þessi, sem ekki eru réttlætt, eru mjög meiðandi fyrir stefnanda, sem prest, og ber þvi að ómerkja þau og láta steinda sæta sektum fyrir þau, samkv. 218. gr. hegningarlaganna. Samkvæmt framanskráðu þykir rétt, að stendur greiði fyrir þau ummæli, er refsiverð þykja, 500 króna sekt í ríkissjóð ella sæti hann 31 dags einföldu fangelsi, sé sektin ekki greidd í tækan tíma. Hinsvegar verður, — enda þótt hin saknæmu ummæli stefnda um stefnanda séu í eðli sínu og á þann hátt sem þau eru rituð í grein þeirri, sem stefnt er út af, láns- traustsspillandi —, að sýkna stefnda af kröfum stefnanda um miskabætur og lánstraustsspjöll, þar sem stefnandi hefir ekki fært neinar sannanir eða líkur fyrir því, að hin umstefndu orð hafi bakað honum eða muni baka honum traustsspjöll. Stefndur greiði stefnanda í málskostnað 250 krónur, en að öðru leyti falli málskostnaður niður með sérstöku tilliti til þess, að stefndur hefir greitt allan kostnað við vitnaleiðslur í máli þessu. Til þess að sekta stefnanda fyrir ósæmilegan rithátt í máli þessu, finnst eftir atvikum ekki ástæða. Auk þeirra tveggja atriða í málfærslu steinda, sem réttur- inn hér að framan hefir vítt, ber að ávíta stefnanda fyrir það, að mæta ekki, eða láta mæta og greiða lögboðin réttargjöld, þegar mál þetta var tekið til dóms. Að öðru leyti hefir rekst- ur málsins í héraði verið vitalaus. Dráttur sá, sem orðið hefir á uppkvaðningu dóms í máli þessu, sem er talsvert umfangsmikið, stafar sumpart af annríki dómarans, en sumpart af veikindum á heimili hans. Mánudaginn 18. nóv. 1929. Nr. 78/1929. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) Begn Karl Kuhr (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 22. maí 1929: Kærði, Karl Kuhr, á innan fjögra vikna að greiða sekt 1262 að upphæð kr. 12500.00 til Landhelgissjóðs Íslands, en afpláni hana með sjö mánaða einföldu fangelsi fáist hún ekki preidd. Ennfremur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli ínnanborðs í togaranum Königsberg, B. X. 140 frá Bremerhaven, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Í hæstarétti hefir verið lagt fram sjókort, sem for- stöðumaður stýrimannaskólans hefir markað á mæl- ingar og miðanir varðskipsins. Sýna þessar mæling- ar og miðanir, að skip kærða hefir verið um 2,2 sjó- mílur frá landi eða um 0,8 úr sm. innan landhelgis- línunnar, er það var stöðvað af varðskipinu, og þar sem skip kærða var þá að veiðum með stjórnborðs- vörpu Í sjó, er það sannað, að kærði hefir gjörzt brotlegur gegn 1. gr. Í lögum nr.5, 18. maí 1920, og með því að fallast má á ákvæði lögregluréttar- dómsins um upphæð sektar og vararefsingu, um upp- tekt afla og veiðariæra og málskostnað, ber að stað- festa dóminn, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærða ber að greiða allan kostnað málsins í hæsta- rétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda og verj- anda, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærði, Karl Kuhr, greiði allan kostnað málsins í hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækj- 1263 anda og verjanda, málflutningsmannanna, Magnús- ar Guðmundssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. Dómi þessum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Samkvæmt skýrslu skipherrans á varðskipinu Þór, var kærði í máli þessu, Karl Kuhr, fæddur 14. janúar 1882, staddur á land- helgissvæðinu nálægt Ingólfshöfða 19. þ. m., snemma morguns, á skipi sínu togaranum Königsberg, B. X. 140 frá Bremerhaven, að toga með stjórnborðsvörpu í sjó. Kærði var ekki sjálfur við stjórn nokkru áður en skipið var stöðvað heldur stýrimað- ur hans. Hefir stýrimaður borið og kærði haft til varnar sér, að skipið hafi ekki verið á landhelgissvæðinu, er það var stöðv- að, heldur komizt inn fyrir landhelgislínuna vegna þess að beygja varð inn á við, þegar skipið var stöðvað til þess að komast hjá því að fá vírinn í skrúfu togarans og straumur bar það nær landi. Þessar varnarástæður geta þó ekki orðið tekn- ar til greina, þar sem sannað má telja, að skip kærða hafi verið meir enn hálfa sjómílu fyrir innan landhelgislínuna þegar það var stöðvað, og það sem kærði ber fram um, að skipið hafi rekið, snertir ekki þetta að neinu leyti eða hvað það hefir verið látið beygja þar áður eða um leið. Eftir þessu verður að telja sannað, að kærði hafi brotið gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920 um bann gegn botnvörpu- veiðum og þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið, með tilliti til þess, að hér er um fyrsta brot hans á nefndum lög- um að ræða og með hliðsjón af að dagsgengi krónunnar er 0,8165 úr gullkrónu, hæfilega ákveðin sekt að upphæð kr. 12500.00, sem rennur til Landhelgissjóðs Íslands, og greiðist innan fjögra vikna. En fáist hún ekki greidd, ber kærða að afplána hana með sjö mánaða einföldu fangelsi. Ennfremur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áður nefndum togara vera upptækt og and- virðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. 1264 Mánudaginn 18. nóv. 1929. Nr. 47/1929. Helgi Benediktsson, f. h. Verzlunar- félags Vestmannaeyja gegn Lárusi Jóhannessyni, í. h. Jötul, A/S., Oslo. Dómur hæstaréttar. Þar sem áfrýjandi mætir ekki í málinu, er málið hafið samkv. kröfu stefnda. Áfrýjandi, Helgi Benedikts- son, f. h. Verzlunarfélags Vestmannaeyja, greiði stefnda, Lárusi Jóhannessyni, f. h. A/S. Jötul, 60 kr. í ómaks- bætur í hæstarétti að viðlagðri aðiör að lögum. Miðvikudaginn 20. nóv. 1929. Nr. 105/1929. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Birni Emil Bjarnasyni (Svb. Jónsson). Bruggun m. m. Dómur lögregluréttar Neskaupstaðar 22. maí 1929: Kærði, Björn Emil Bjarnason, sæti þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og greiði auk þess 4000 króna sekt í ríkissjóð innan 30 daga frá birtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 100 daga. Bruggunaráhöldin skulu upptæk og eign ríkissjóðs. Loks greiði kærði allan af máli þessu leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Að því athuguðu, að kærði hefir ekki gjörzt sekur um ítrekun brots á núgildandi áfengislögum nr. 64/1928, þykir refsing hans hæfilega ákveðin 3 mánaða fangelsi 1265 við venjulegt fangaviðurværi og 2000 kr. sekt í ríkis- sjóð, að viðlögðu 65 daga einföldu fangelsi, verði sektin ekki greidd innan ákveðins tíma. Með þessari breytingu á sektarhegningunni og vararefsingunni má þvi staðfesta lögregluréttardóminn. Samkv. þessum úrslitum verður kærður að greiða allan áfrýjunar- kostnað sakarinnar, þar með talið málflutningskaup sækjanda og verjanda í hæstarétti, sem ákveðið er 60 kr, hvort um sig. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða lögregluréttardómi skal óraskað, þó þannig, að sektin verði 2000 kr. og afplánist með 65 daga einföldu fangelsi verði hún ekki greidd innnan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði, Björn E. Bjarnason, greiði allan áfrýj- unarkostnað, þar með talið málflutningskaup sækj- anda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmann- anna, Bjarna Þ. Johnson og Sveinbjörns Jónsson- ar, 60 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn Birni Emil Bjarnasyni, til heimilis í Brennu hér í bænum, fyrir brot á ákvæðum laga nr. 64 frá 7. maí 1928. Málavextir eru þannig: Þann 21. marz síðastliðinn fór lögreglan á heimili kærðs hér í bæ og tók hjá honum sýnishorn af öli, er hann sjálfur hafði bruggað og seldi. Öl þetta var síðan sent Efnarannsóknarstofu ríkisins til rannsóknar og var niðurstaðan sú, að ölið reyndist innihalda af áfengi (alkóhól) 3,60“ að rúmmáli. 1266 Kærður hefir játað að hafa selt mikið af samskonar öli hér í bænum undanfarið. Það er ennfremur upplýst með framburði, margra vitna, sem keypt hafa öl hjá kærðum, að það hafi verið töluvert áfengt, svo að þeir hafi fundið á sér breytingu við að drekka af ölinu og jafnvel orðið ölvaðir við að drekka 2—3 lítra af því. Kærður játaði að hafa bruggað og selt ölið sér og fjöl- skyldu sinni til lífsframfæris, þar sem hann vegna heilsubrests þoli ekki erfiðisvinnu. Þegar rannsókn Efnarannsóknarstofunnar barst hingað, var uppgengið það öl, er sýnishornið var af tekið, en kærður hafi þá bruggað sér af nýju, en miklu veikara. Til bruggunarinnar notaði kærður eigi önnur áhöld en stamp eða tunnu og síu; Kærður hefir samkvæmt framansögðu orðið sannur að því að brugga og selja öl í atvinnuskyni og hefir með þessu athæfi sínu gjörzt sekur um brot gegn 6. gr. og ll. gr. áfengis- laga nr. 64 frá 7. maí 1928 Kærður hefir tvisvar áður sætt sektum fyrir brot á áfengis- lögunum samkvæmt dómum uppkveðnum af sýslumanni Suður-Múlasýslu, fyrra sinnið, 1926, sektaður um 400 kr. fyrir brot á 1. gr. laga nr. 25 frá 3. nóvember 1915 og síðara stiftið, 1928, sektaður um 800 kr., fyrir brot á sömu lögum. Refsing sú, er kærður hefir unnið til eftir 30. gr. og 32. gr. nefndra áfengislaga nr. 64 frá 1928, þykir hæfilega ákveðin þriggja mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 4000 króna sekt í ríkissjóð og komi 100 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún ekki er greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa. Bruggunaráhöldin skulu upptæk og eign rikissjóðs. Ennfremur greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfa dráttur orðið. 1267 Föstudaginn 22. nóv. 1929. Nr. 104/1929. Valdstjórnin (Bjarni Þ. Johnson) gegn Jóni Rafnssyni (Sveinbjörn Jónsson). Sýknaður af kæru fyrir brot gegn áfengislögunum. Dómur lögregluréttar Neskaupstaðar 3. júní 1929: Kærður, Jón Rafnsson, greiði 500 króna sekt í rikis- sjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hann í hennar stað einföldu fangelsi í 25 daga. Þá greiði kærður og allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. “ Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Eins og segir í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi, er það eitt sannað á kærða, að hann.hafi um mánaða- mótin febr.—marz þ. á. tekið til geymslu 7—8 lítra af öli, er Jón nokkur Jónasson þar í Neskaupstað átti og hafði bruggað, og að kærði hafi afhent tveimur nafngreindum mönnum öl úr tunnunni eftir tilvisun eiganda þess, án þess þó að taka við endurgjaldi fyrir það. Kærði hefir haldið því fram, að hann hafi álitið ölið vera óáfengt, og þar sem engin efnarannsókn hefir farið fram á áfengismagni öls þessa, né bruggun þeirri, er ölið var tekið úr, og þeir, er drukku ölið hafa borið fyrir réttinum, að þeir hafi ekki fundið neitt á sér af því, þá brestur sönnun fyrir því, að áfengismagn ölsins hafi verið meira en lögleyit er. Það verður því þegar af þessari ástæðu að sýkna kærða af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu og verð- ur þá að leggja allan kostnað sakarinnar á almanna- fé, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæsta- rétti, 60 kr. til hvors. 81 1268 Því dæmist rétt vera: Kærði, Jón Rafnsson, á sýkn að vera af kæru valdstjónvarinnar í máli þessu. Allur kostnaður sakarinnar í héraði og fyrir hæstarétti greiðist úr ríkissjóði, þar með talin laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, mál- flutningsmannanna, Bjarna Þ. Johnson og Svein- björns Jónssonar, 60 kr. til hvors. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn Jóni Rafnssyni verkamanni, til heimilis í Stafholti hér í bænum, og eru málavextir sem hér greinir: 21. marzmánaðar s.l. tók lögreglan ölsýnishorn hjá Jóni E. Jónassyni, Bryggjuhúsi hér í bæ, og sendi það Efnarann- sóknarstofu ríkisins til rannsóknar. Reyndist ölsýnishorn þetta að innihalda 8,40 % áfengis- styrkleik (alkóhólinnihald) að rúmmáli. Það er sannað í máli þessu, bæði með játningu kærðs og vitnaframburði, að kringum mánaðamótin febr.— marz síðast- liðin, tók kærður við hjá Jóni Jónassyni af öli hans ca. 7—8 litra til geymslu. Jafnframt áttu tveir tilgreindir menn að hafa þar aðgang að öli þessu hjá kærðum. Þessir tveir menn komu síðan heim til kærðs og afhenti hann þeim af ölinu, sem þeir sumpart drukku á staðnum og sumpart höfðu með sér burt. Ekki tók kærður neitt endurgjald fyrir að láta af hendi ölið eða geyma það. Jón E. Jónasson, Bryggjuhúsi, sem bruggaði og átti öl þetta, hefir borið, að ölið hafi verið samskonar og af sama styrkleika og öl það, sem sýnishornið var aftekið, og kemur það heim við framburð vitnanna um Ölið. Eitt vitni hefir borið og unnið eið að þeim framburði sín- um, að það hafi keypt af kærðum öl. sem siðarneindi kvaðst hafa frá Jóni Jónassyni, en þetta verður eigi talið sannað gegn neitun kærðs. 1269 Kærður hefir með áðurgreindu framferði sínu gjörzt brot- legur við 11. gr. og 12. gr. laga nr. 64 frá 7. maí 1928, fyrir að láta af hendi og geyma áfengt öl. Kærður hefir eigi orðið brotlegur við áfengislöggjöfina áður. Refsing sú, sem kærður samkvæmt framansögðu hefir unnið til, þykir hæfilega ákveðin eitir 32. gr. og 33. gr. áfengislag- anna nr. 6d frá 1928, 500 króna sekt, er renni í ríkissjóð og greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 25 daga. Þá greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfa dráttur orðið. Mánudaginn 25. nóv. 1929. Nr. 33/1929. Hreppsnefnd Húsavíkurhrepps (Magnús Guðmundsson) gegn Ísleifi Jónssyni (Sveinbjörn Jónsson). Krafa steinda um afhendingu tryggingarfjár, settu fyrir fullnægjingu samnings um sölu vatnsveituefnis, m. m., tekin til greina. Dómur gestaréttar Þingeyjarsýslu 3. nóv. 1928: Aðalstefndur í máli þessu, hreppsnefnd Húsavikurhrepps, greiði aðalstefnandanum, málaflutningsmanni Böðvari Bjarkan á Akur- eyri, í. h. Ísleifs Jónssonar kaupmanns í Reykjavík, 113 — eitt hundrað og þrettán — danskar krónur og 90 aura, ásamt 6% ársvöxtum af þeirri upphæð frá '%7 1926 til greiðsludags. Ennfremur afhendi aðalstefndur aðalstefnandanum sparisjóðs- bók við Landsbankann í Reykjavík nr. 29744 með innstæðu 1884 — eitt þúsund átta hundruð áttatíu og fjórar krónur og 18 aura auk vaxta frá “s 1925, eða að öðrum kosti greiði honum innstæðuupphæðina í peningum auk 5%, ársvaxta af henni frá sama tíma, #/ 1925, til greiðsludags. Gagnstefndur, málaflutningsmaður Böðvar Bjarkan á Akur- eyri, f. h. Ísleifs Jónssonar kaupmanns í Reykjavík, greiði gagnstefnandanum, hreppsnefnd Húsavikurhrepps, 70 — sjö- tíu — danskar krónur, ásamt 6% ársvöxtum af þeirri upp- 81* 1270 hæð frá '%“ 1926 til greiðsludags. Að öðru leyti skal gagn- stefndur sýkn af kröfum gagnstefnanda í gagnsökinni. Loks preiði aðalstefndur aðalstefnanda 300 — þrjú hundruð krónur — í málskostnað. Dóminum að fullnægja innan 3ggja sólarhringa frá löglegri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Hreppsnefnd Húsvíkurhrepps hefir skotið máli þessu til hæstaréttar með stefnu, dags. 16. apríl þ. á, og hefir henni verið veitt gjafsókn í málinu og skipaður málflutningsmaður. Hér fyrir réttinum gjörir áfrýjandi kröfu til þess, að stefndi verði dæmdur til, auk málskostnaðar í báðum réttum, að greiða danskar kr. 599.25 fyrir of- borgað vatnsveituefni (5 slökkvihana og 4 götubrunna) og þess utan 710 íslenzkar kr. í skaðabætur fyrir drátt á sendingu efnisins, en hvorug þessi krafa verð- ur tekin til greina af ástæðum þeim, er greindar eru í hinum áfrýjaða gestaréttardómi, sem fallast má á í öllum aðalatriðum, að því viðbættu um fyrri kröfu áfrýjanda, að vitnað er til símskeytis stefnda í síðara tilboðinu og, að það er in confesso milli aðilja hér í rétti, að sá, er undir tilboðið ritaði, var óbreyttur búðarmaður stefnda. Eftir þessum úrslitum verður áfrýjandi að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarétti, er ákveðst 300 kr, en málflutningskaup hins skipaða málflutnings- manns áfrýjanda, 150 kr., ber að greiða úr ríkissjóði. Því dæmist rétt vera: Hinum áfrýjaða gestaréttardómi skal óraskað. Áfrýjandi, hreppsnefnd Húsavíkurhrepps, greiði steinda, Ísleifi Jónssyni, 300 kr. í málskostnað fyrir hæstarétti. 1271 Málflutningskaup hins skipaða talsmanns áfrýj- anda, málflutningsmanns Magnúsar Guðmunds- sonar, 150 kr., greiðist úr ríkissjóði. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað með gestaréttarstefnu 1% þ. á. og þingfest 20. s. m., og er gagnsök í því höfðuð með stefnu 20/9 þ. á. Eru tildrög þess þannig: Hinn ?64 1926, lét hreppsnefnd Húsavíkurhrepps verkfræðing Benedikt Jónasson í Reykjavík gjöra útboð á vatnsveitupíp- um og öðru vatnsveituefni handa vatnsveitu, er í ráði var að gjöra á næsta vori í Húsavikurþorpi. Aðalstefnandi máls þessa gjörði '% s. á. tilboð um að selja eini þetta fyrir d. kr. 15660.00. Tók hreppsnefndin boði hans og var því “3 s. á. gjörður samningur um kaupin. Sam- kvæmt samningnum átti efnið að sendast til Húsavíkur með S/S >Goðafoss< frá Kaupmannahöfn ''/s 1926. Loks var í samningnum ákveðið, að Ísleifur Jónsson skyldi setja sem tryggingu fyrir því að efnið yrði samkvæmt samningnum og kæmi í tæka tíð til Húsavíkur, sparisjóðsbók með innstæðu minnst ísl. kr. 1885.00. Hinn *%/ 1926 afhenti svo Ísleifur Jónsson Benedikt Jónassyni, í. h. hreppsnefndar Húsavíkurhrepps, sparisjóðsbók við Landsbankann í Reykjavík með innstæðu kr. 1884.18 þann 4 1925 að viðbættum vöxtum. Hinn “*/3 1926 gjörir Benedikt Jónasson, f. h. hreppsnefndar Húsavíkurhrepps, aftur útboð á efni til vatnsveitunnar og er það þá 5 slökkvihanar, 4 götubrunnar og efni til vatnsleiðsiu innanhúss, sem gjöra á tilboð um. Með símskeyti 18. s. m. felur Ísleifur Jónsson, sem þá er staddur erlendis, verzlunar- þjóni sínum að bjóða húsaleiðslurnar fyrir d. kr. 1400.00. 19. s. m. sendir veræzlunarþjónninn tilboð til Benedikts Jónas- sonar, f. h Ísleifs, og býður þá allt hið útboðna fyrir 1400 d. kr, og eiga húsaleiðslurnar að koma til Húsavíkur í júní eða ágúst. Hinn % tilkynnir svo Benedikt Jónasson Ísleifi, að hreppsnefnd Húsavíkurhrepps hafi samþykkt að taka þessu tilboði hans, þó að því tilskyldu, að allt efnið væri komið til 1272 Húsavikur í síðasta lagi með S/S >Goðafoss< Sr 1926. Í s. m. til- kynnir Ísleifur Benedikt Jónassyni, að það hafi verið af misgán- ingi að verzlunarþjónn sinn hafi orðað tilboðið !%/s þannig, að það nái yfir auk húsaleiðsla, slökkvihana og götubrunna. Segir hann, að slökkvihanarnir og götubrunnarnir hafi átt að bætast við í fyrra tilboðið á sama verð og þeir séu þar reiknaðir. Sama dag tilkynnir Ísleifur Benedikt Jónassyni, að hann geti gengið að þessum skilmálum hreppsnefndarinnar, að efni þetta komi með S/S >Goðafoss< !ój. Hinn 22. maí kom S/S >Goðafoss< til Húsavíkur og var vatnsleiðsluefnið ekki með skipinu. Kom þá upp úr kafinu, að því hafði verið skipað út í S/S >Bro< í Kaupmannahöfn, og kom það skip 11 dögum seinna en S/S >Goðafossc til Húsa- víkur. Þegar loks efnið kom með S/S Goðatoss< í maí 1926, ekki var sent með því skipi, heldur með S/S >Bros<, er kom síðar til Húsavíkur. Af kröfu aðalstefnandans um vangoldnar d. kr. 151.90, neitar aðalstefndur eindregið að skulda síðasta kröfuliðinn á reikn- ingi rskj. 24, að upphæð d. kr. 38.00. Ennfremur heldur hann því fram, að liðurinn >vátrygging kr. 132.25< á sama reikningi eigi að vera íslenzkar krónur, en eigi danskar. Viðurkennir hann því að skulda aðalstefnandanum cá. 111.00 íslenzkar krónur. Í gagnstefnunni krefst gagnstefnandinn, að gagnstefndur verði dæmdur til að greiða sér: 1., kr. 599.25 fyrir 5 slökkvi- hana og 4 götubrunna, er gagnstefnandi telur innifalda í 1400 kr. tilboði gagnstefnda frá '% 1926, er gagnstefndi reiknaði sérstaklega í kröfu þeirri, er fylgdi vörunum og hrepps- nefnd Húsavíkurhrepps greiddi. 2., d. kr. 70.00 fyrir 2 götu- brunna, sem aldrei voru afhentir, en áttu að afhendast samkv. samningnum frá % 1926. 3., skaðabætur að upphæð isl. kr. 710.00 fyrir skaða þann, er gagnstefnandi varð fyrir, af því að efni það, er samkv. samningnum frá *s 1926 átti að koma til Húsvíkur með S/S >Goðafoss< í maí, kom ekki fyr en með S/S >Broc 11 dögum síðar. 6“) ársvexti krefst gagnstefn- andinn að sér verði tildæmdir af þessum upphæðum frá '*/7 1926. Loks krefst gagnstefinandi þess, að gagnstefndur verði dæmdur til að greiða sér málskostnað eftir mati réttarins bæði í aðalsök og gagnsök. Kröfum gagnstefnanda í gagnsökinni mótmælir gagnstefnd- ur og telur sig hafa staðið víð alla gjörða samninga við gagnstefnandann. Að því er snertir þá 5 slökkvihana og 4 götubrunna, er hann færði gagnstefnanda sérstaklega til reiknings, en sem gagnstefnandi telur innifalda í 1400 kr. tilboði hans frá '% 1926, þá viðurkennir hann að vísu, áð verzlunarþjónn sinn hafi boðið þetta með í 1400 kr, tilboðinu, en við það tilboð 1274 telur hann sig ekki bundinn, sumpart vegna þess, að verzlunar- þjónninn hafi ekki haft umboð til að bjóða nema húsaleiðsi- urnar fyrir 1400 kr. (sbr. rskj. 12), en sumpart telur hann sig sjálfan hafa haft rétt til að breyta tilboðinu, er gagnstefnandi ekki samþykkti það án breytinga, heldur með breyttum af- hendingarfresti, og hafi hann með bréfi sínu til Benedikts Jónassonar 74 1926, rskj. 15, notað sér þennan rétt sinn. Telur hann sig enga ábyrgð bera á því, þótt Benedikt Jónasson, umboðsmaður gagnstefnanda hafi vanrækt að tilkynna um- bjóðanda sínum breytinguna, því úr því gagnstefnandi setti Benedikt Jónasson í þá stöðu að bera boð á milli samnings- aðiljanna, verði hann að bera ábyrgð á vanrækslu umboðs- mannsins um flutning boðanna. Að því er snertir umboðs- skort verzlunarþjónsins, heldur gagnsteindur þvi fram, að staða hans við verziun sína hafi ekki verið þess eðlis, að í henni fælist neitt umboð til að gjöra slíkt tilboð sem það, er hann gjörði '% 1926, en af því leiði, að Benedikt Jónas- son hefði átt að krefja hann um umboð, og. ér hann þá hefði lagt fram símskeytið, rskj. 12, heiði Benedikt Jónassyni átt að vera ljóst, að hann færi út fyrir umboð sitt í tilboðinu. Að því er snertir hina 2 vantandi götubrunna, viðurkennir hann að vísu, að þá hafi gagnstefnandi aldrei fengið, en telur sig hafa samið svo um við Benedikt Jónasson, að þessu yrði sleppt, en í stað þeirra léti hann 5 slökkvihana af dýrari (yfirjarðar) gerð en þeirri, er hann var skyldur til að láta, sam- kvæmt samningnum frá */s 1926. Skaðabótakröfu gagnstefnanda Í gagnsökinni telur gagn- stefndi á engum rökum byggða og telur sér alls ekki skylt að bæta: honum það tjón, er hann beið við það, að vörurnar, er áttu að koma með S/S >Goðafoss<, komu ekki með því skipi, heldur með S/S =Bro< 11 dögum siðar. Segir hann, að í samn- ingnum frá */ 1926, rskj. 9—10, sé að vísu ákveðið, að vör- urnar skuli sendast frá Kaupmannahöfn með S/S >Goðaloss< !1(s 1926, en jafnframt sé þar ákvæði, er heimili honum að senda þær með öðru skipi. Telur hann sig færa sönnur á það, að hann hafi verið búinn að tryggja sér pláss fyrir vör- urnar með S/S >Goðafoss< og að þær hafi legið tilbúnar til úískipunar Í skipið í Kaupmannahöfn, áður en það átti að leggja af stað. En rétt áður en skipið fór, tilkynnir skrifstofa Eimskipafélags Íslands í Kaupmannahöfn firmanu Ohisen á Ahlmann, er sáu um afgreiðslu váranna frá Kaupmannahöfn, 1275 að það óskaði eftir að vörurnar færu með S/S >Bros, er fara átti skömmu á eftir S/S >Goðafoss< frá Kaupmannahöfn. Þar eð firmað Ohlsen á Ahlmann taldi allar líkur til, samkvæmt upp- lýsingum skrifstofu Eimskipafélags Íslands, að >Bro< yrði um svipað leyti á Húsavík og >Goðafosse, og þar sem það líka taldi, að Eimskipafélag Íslands hefði samkvæmt flutningaregl- um sínum, rétt til að skifta um skip í þessu tilfelli, sam- þykkti það, að skift yrði um skip. En reynælan varð sú, að „Bro< var 11 dögum síðar en >Goðafoss< á Húsavík, og staf- aði það sumpart af því, að það kom við í Leith, þvert ofan í það sem ráð var fyrir gjört, þá er ákvörðunin um, að vörurn- ar færu með því, var tekin, vegna þess að kolaverkfall það, er hafði staðið yfir og varð öÖrsök þess, að >Goðafoss< ekki kom við í Englandi, var skyndilega upphafið um það leyti, sem >Broc fór frá Kaupmannahöfn, og sumpart vegna þess, að það fékk vont veður í hati. En í samningnum frá “ís 1926, stendur einmitt, að sendandi beri ekki ábyrgð á „töfum, sem orsakast kunna .... af verkföllum ...... og öðrum óviðráðanlegum orsökum. Loks mótmælir gagnsteindur þvi eindregið, að tjón það, er gagnstefnandi beið af drætti á komu efnisins, hafi verið nándar- nærri eins mikið og gagnstefnandi telur. Álítur hann, að tjónið hafi í hæsta lagi numið 87 kr. Kröfu aðalstefnanda um, að aðalstefndur verði dæmdur til að greiða sér skuld, að upphæð d. kr.151.90, hefir aðalsteind- ur mótmælt. Telur hann, að um einn lið þessarar reiknings- upphæðar, d. kr.38.00, sé hann rangiega krafinn, en annan lið á reikningi, rskj. nr. 24, d. kr. ,132.25 telur hann eiga að vera ísl. krónur. Að réttarins áliti hefir aðalstefnandinn eigi fært nægar sannanir lyrir því, sg eindregnum mótmælum aðalstefnds, að vörur þær, sem taldar eru á reikningi, rskj. nr. 45, og sem þessi 30 kr. krafa er gjörð út af, hafi ekki verið innifaldar í samningi hans og aðalstefnds frá #% 1926. Hins- vegar hefir aðalstefnandinn svarað þeirri fullyrðingu aðal- stefnds, að liðurinn „vátrygging kr. 132.25< á rskj. nr. 24 átti að vera ísl. krónur, með því að benda á það í reikningi, rskj. nr. 39, sé upphæð þessi, sem er bæði sjótrygging og stríðstrygging á sendum vörum talin sem hundraðs- hluti af 23000 kr. upphæð, sem eigi að vera danskar krónur, enda hafi mest öll viðskifti þau, er mál þetta er risið út af, verið reiknuð í dönskum krónum. Þessari fullyrðingu aðal- 1276 stefnandans um, að stofngjald það, sem reikningsupphæðin sé hundraðshluti af, sé danskar krónur, hefir aðalstefndur eigi nægilega mótmælt eða hnekkt og virðist því rétt að telja, að hér sé um danskar krónur að ræða. Samkvæmt framansögðu ber að dæma aðalstefnda til að greiða aðalstefnandanum af þessum lið dómkröfu hans í aðalmálinu, d. kr. 113.90. Í gagnsökinni krefst gagnstefnandinn meðal annars, að gagn- stefndur verði dæmdur til að greiða sér d. kr. 70.00 fyrir 2 götubrunna, er hann kveður gagnstefnda eigi hafa afhent, en borið að afhenda samkvæmt samningnum frá *%s 1926. Gagn- steindur viðurkennir, að hann hafi eigi afhent götubrunnana svo sem honum bar, en ber fyrir sig, að hann hafi samið svo um við Benedikt Jónasson verkfræðing, umboðsmann gagn- stefnanda, að hann þyrfti eigi að afhenda þá. Rétturinn verður því að líta svo á, að það komi ekkert málínu við, hverskonar samning gagnstefndi hafi gjört um þetta við Benedikt Jónas- son verkfræðing, því verkfræðingurinn kom aðeins fram sem umboðsmaður hreppsnefndar Húsavíkurhrepps við að taka á móti tilboðum, en hafði ekkert umboð til að gjöra samninga eða taka ákvarðanir fyrir umbjóðanda sinn. Ber því að taka dómkröfu gagnstefnandans til greina í þessu atriði. Þá gjörir gagnstefnandinn þá dómkröfu í gagnsökinni, að gagnsteindur verði dæmdur til að greiða sér d. kr. 595,25 fyrir ofborgað vatnsveituefni (5 slökkvihana og 4 götubrunna). Byggir hann þessa kröfu sina á því, að gagnstefndur hafi verið bundinn við tilboð verzlunarþjóns sins frá '% 1926 og aldrei getað gengið frá eða breytt því tilboði. Með mála- færslunni er eigi nægilega upplýst, hvernig stöðu verzlunar- þjónsins, Guðm. H. Þorvarðssonar, við verzlun gagnstefnds er varið, svo af því verði ráðið hversu víðtækt umboð hann, samkvæmt stöðu sinni, hefir til að gjöra samninga eða tilboð fyrir hönd húsbónda sins í fjarveru hans. Verður gagnstefnd- ur því vart sýknaður af kröfu gagnstefnandans sökum þess, að verzlunarþjónninn hafi farið út fyrir umboð sitt í tilboðinu og að Benedikt Jónasson verkfræðingur heiði átt að krefjast þess, að hann legði fram umboð það, er hann hafði til að gjöra tilboðið. Hinsvegar verður rétturinn að lita svo á, að þó gagnstefndur hafi verið bundinn við tilboð verzlunarþjóns sins frá !9%% 1926, þá hafi það, að gagnstefnandinn ekki ekk að tilboðinu óbreyttu, heldur samþykkti það með breyttum at- hendingarfresti, gjört það að verkum, að gagnstefndur hafi 1277 getað losnað við tilboðið. Hafði hann rétt til, jafnframt því sem hann samþykkti að senda vöruna með ferð S/S >Goðafoss< í júlí, að leiðrétta tilboð frá '%% og bjóða aðeins húsaleiðsl- urnar fyrir 1400 d. kr. Og þessi leið er það einmitt, sem gagn- stefndi velur. Því með bréfi '%4 1926, rskj. nr. 15, tilkynnir hann Benedikt Jónassyni áður en hann samþykkir að senda vörurnar með S/S >Goðafoss< í júlí, að 5 brunahanar og 4 götubrunnar eigi ekki að vera með í 1400 kr. verðinu í tilboð- inu. Er bréf þetta að vísu ekki hyggilega orðað, en þó kem- ur þessi vilji hans greinilega Í ljós. Þetta breytta tilboð gagn- steinda fær gagnstefnandinn að vísu ekkert að vita um fyr en um vorið skömmu áður en vörurnar komu. Virðist Bene- dikt Jónasson ekkert hafa tilkynnt umbjóðanda sínum annað en að gagnsteindur samþykkti afhendingarfrest þann, er til var tekinn í samþykkinu. En á þessari vanrækslu Benedikts Jónassonar getur gagnstefndur vitanlega enga ábyrgð borið. Gagnstefnandinn hafði sett Benedikt Jónasson í þá stöðu, að bera boð milli sín og gagnstefnda. Gengu öll tilboð og svör við þeim, gagnstefnda og gagnstefnanda, gegnum Benedikt Jónasson og var það því í alla staði rétt af gagnsteinda að tilkynna Benedikt Jónassyni hið breytta tilboð. Samkvæmt framansögðu ber að sýkna gagnstefnda af þessum lið gagn- kröfunnar. Síðasti kröfuliður gagnstefnandans í gagnsökinni er skaða- bótakrafa, að upphæð ísl. kr. 710.00, á hendur gagnstefndum. Byggir hann kröfu sína á því, að gagnstefndi samkvæmt samn- ingi frá #/s 1926 beri ábyrgð á þeim drætti, er varð á komu vatnsveituefnisins til Húsavíkur vegna þess að það ekki kom með S/S >Goðafoss< **/s 1926, heldur með S/S rBro< 11 dög- um seinna. Í samningnum frá '% 1926 er ákveðið, að efni það, sem þar er selt, skuli sendast með S/S >Goðafoss< í maí 1926 til Húsavíkur. Þó er í samningnum annað ákvæði, er segir, að seljanda skuli heimilt að senda efnið með öðru skipi en „Goðafoss<. Þýðing þessa ákvæðis er að réttarins áliti sú, að seljandi hafi rétt til að senda efnið með hverju öðru skipi en S/S >Goðafoss<, sem hann getur sýnt fram á, að hann hafi haft ástæðu til að álíta að kæmi til Húsavíkur samtímis eða fyr en S/S >Goðafoss:. Með rskj. nr. 17 og 18 hefir gagnstefndur sannað það, að vatnsveituefnið var tilbúið í Kaupmannahöfn löngu áður en S/S „Goðafoss< átti að fara þaðan 11. maí 1926, og ennfremur, 1278 að hann var búinn að tryggja sér rúm fyrir það í skipinu. En er að því kom að S/S >Goðafoss< átti að fara að leggja af stað, mæltist skrifstofa Eimskipafélags Íslands í Kaupmanna- höfn til þess við firmað Ohlsen á Ahlmann, er sá um send- ingu varanna, að vörurnar færu með S/S >Brox, aukaskip er hlaða átti strax að lokinni hleðslu S/S >Goðafosse og sem síðan átti að fara upp til Íslands sömu leið og S/S Bro<, þótt það færi seinna, hefði minni vöru að losa á leiðinni til Húsavíkur og þyriti á færri hafnir að koma, þar sem það væri aukaskip. Viðurkennir skrifstofa Eimskipa- félags Íslands í Kaupmannahöfn að hafa látið þetta álit sitt í ljósi um það hvenær skipin mundu koma til Húsavíkur, sbr. bréfin, rskj. nr. 21-—22 og 23. En reyndin varð sú, að rétt eftir að S/S >Goðalosse fór frá Kaupmannahöfn, var upphafið kola- verkfall það í Englandi, sem var örsök þess, að S;S >Goðafosse ekki kom þar við, og fór því S/S >Bro< til Leith og tafðist allmikið við það. Ennfremur fékk S/S >Goðafosse gott Veður á leiðinni til Húsavíkur, en S/S >Bro< slæmt og taiði það skipið enn meir. Afleiðing alls þessa var sú, að S/S >Brox kom 11 dögum seinna en S/S >Goðafoss< til Húsavíkur. En samkvæmt samningnum frá #/3 1926, ber sendandi ekki ábyrgð á þeim töfum, sem orsakast af verkföllum eða öðrum óvið- ráðanlegum orsökum. Samkvæmt framansögðu verður rétturinn að lita svo á, að firmað Ohlsen á Ahimann hafi haft ástæðu til að álíta, að S/S >Bro< yrði ekkert á eftir S/S >Goðafoss< á Húsavík og hafi því verið heimilt samkvæmt samningnum frá 4/4 1926 að samþykkja, að vaitnsveituefnið yrði sent með því skipi. Enniremur, að tafir þær, sem S,S „Bro< varð fyrir á leiðinni til Íslands, hafi orðið af þeim orsökum, er sendandi eigi bar ábyrgð á samkvæmt samningnum frá #4 1926. Ber því að sýkna gagnstefnda af þessum lið kröfunnar. Kröfu aðalstefnanda í aðalsökinni um að aðalstefndi verði dæmdur til að afhenda sér sparisjóðsbók nr. 29744 við Lands- bankann í Reykjavik með innstæðu kr. 1884.18 auk vaxta 1279 frá #/s 1925, eða greiða sér jafngildi innstæðunnar og vaxt- anna í peningum, ber að taka til greina, þar sem gagnstefn- anda í gagnsökinni ekki er tildæmd hærri upphæð en sú, er aðalstefnandanum er tildæmd samkvæmt hinni kröfu hans í aðalsökinni. Málskostnað í aðalsök og gagnsök ber að dæma aðal- stefndan til að greiða aðalstefnandanum, og virðist hann hæfi- lega ákveðinn 300 krónur. Miðvikudaginn 27. nóv. 1929. Nr. 72/1929. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Theodor Roelofs (Jón Ásbjörnsson). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Vestmannaeyja 25. maí 1929: Kærði, Theodor Roelofs, á að greiða innan fjögra vikna 12500 kr. sekt til Landhelgissjóðs Íslands, en afplána hana með sjö mánaða einföldu fangelsi fáist hún eigi greidd. Ennfremur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í togaranum >Dresden<, O.N 87 frá Nordenham, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja með aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Að því athuguðu, að forstöðumaður stýrimanna- skólans hefir markað miðanir og mælingar varðskips- ins á sjóbréf, er lagt hefir verið fram í hæsta- rétti og sýnir, að skip kærða, sem var á leið frá landi og með stjórnborðsvörpu Í sjó, var kl. 1,09 dag þann, er skipið var tekið, um 0,5 úr sjómílu innan landhelgi, ber að staðfesta lögregluréttardóminn, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. 1280 Að svo vöxnu máli verður kærði að greiða allan áfrýjunarkostnað sakarinnar, meðal annars sóknar- og varnarlaun í hæstarétti, og eru þau ákveðin, hvor um sig, 80 kr. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að greiðslufrestur sektarinnar telst frá birtingu dóms þessa. Kærði, Theodor Roelofs, greiði allan áfrýjunar- kostnað, þar með talin laun sækjanda og verj- anda í hæstarétti, málflutningsmannnanna, Magn- úsar Guðmundssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðiör að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Eftir skýrslu skipherrans á varðskipinu „Óðinn, sem dags. er 24. þ. m. og fram lögð í málinu, kom varðskipið litlu eftir hádegi í gær austur með Sólheimasandi og athugaði þá tog- arann >Dresden<, O.N. 87 frá Nordenham, sem kærði er skip- stjóri á, að sjá laust við Dyrhólaey. KI. 12,54 stefndi togarinn að landi, en kl. 12,56 sneri hann út og hélt samkvæmt sömu skýrslu út frá landi, beint að því, er virtist, í 22 mínútur eða til kl. 1,18 þegar „Óðinn< stanzaði hjá togaranum, og reyndist hann þá 0,25 úr sjómilu fyrir utan landhelgislínuna og var með stjórnborðsvörpu í sjó. „Kærði hefir kannast við að hafa verið að toga þegar „Óðinn< stöðvaði skip hans og næstu 10 mínúturnar á undan a. m. k. Styðst betta við eiðfestan framburð vélameistara af togaranum og einnig framburð 1. stýrimanns hans. Aftur á móti hafa 1. og 2. stýrimaður af >Óðni< borið, að það sé rétt, sem skýrslan segir, að skip kærða hafi verið með ferð út á við í 20—22 mínútur. En hvað sem þessu líður, verður að telj- ast sannað í málinu, að kærður hafi kastað vörpunni á land- 1281 helgissvæðinu, þar sem hann eftir þeim stefnum, er hann hélt síðustu 10 mínúturnar og með þeim hraða, sem hann hefir kannast við, að skip hans fari með vörpu á eftir sér, hlýtur að hafa kastað einhverju litlu fyrir innan landhelgislínuna, enda þótt talið sé, að hann hafi aðeins togað í 10 minútur. Samkvæmt framansögðu verður að telja nægilega sannað í málinu, að kærði, sem er fæddur 22. dez. 1868, hafi gjört sig brotlegan gegn 1. gr. laga nr. 5, 18. maí 1920, og þar eð hér er um fyrsta brot hans á þessum lögum að ræða og með hliðsjón af, að dagsgengi krónunnar er kr. 0,8165 gullkróna, telst refsing hans hæfilega ákveðin sekt, að upphæð kr. 12500.00, sem greiðist innan fjögra vikna og rennur í Landhelgis- sjóð Íslands. Ennfremur skulu öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir, svo og allur afli innanborðs í áðurnefndum togara, vera upptækt og andvirðið renna í sama sjóð. Auk þess greiði kærði allan kostnað málsins, sem orðinn er og verður. En fáist sektin eigi greidd ber kærða að afplána hana með sjö mánaða einföldu fangelsi. Föstudaginn 29. nóv. 1929. Nr. 59/1929. Þorgrímur Ólafsson og Bjarni Eyjólfsson vagn Pétri Jakobssyni. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjendur, Þorgrímur Ólafsson og Bjarni Eyjólfs- son, er eigi mæta í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef þeir af nýju vilja fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Svo greiði þeir, Þorgrímur Ólafsson, og Bjarni Eyjólfson, stefnda Pétri Jakobssyni, er hefir mætt í málinu og krafizt hefir ómaksbóta, in solidum 25 kr. í ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. 1282 Föstudaginn 29. nóv. 1929. Nr. 62/1929. Ari Þórðarson, Magnús Sæmundsson og Þórður J. Thoroddsen gegn Pétri Jakobssyni. Dómur hæstaréttar. Málssókn þessi fellur niður. Áfrýjendur, Ari Þórðarson, Magnús Sæmundsson og Þórður J. Thoroddsen, er eigi mæta í málinu, greiði 50 kr. aukagjald til ríkissjóðs, ef þeir af nýju vilja fá mál sitt tekið fyrir í hæstarétti. Svo greiði áfrýjendur stefnda, Pétri Jakobssyni, er hefir mætt í málinu og krafizt ómaksbóta, in solidum 25 kr. í Ómaksbætur, að viðlagðri aðför að lögum. Föstudaginn 29. nóv. 1929. Nr. 108/1929. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Jóni Einari Jónassyni (M. Guðmundsson). Bruggun m. m. Dómur lögregluréttar Neskaupstaðar 21. maí 1929: Jón Einar Jónasson, sæti 10 daga fangelsi við venju- legt fangaviðurværi og greiði auk þess 1200 króna sekt í rikissjóð, er afplánist með 50 daga einföldu fangelsi, ef sektin er eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Þá greiði kærði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Það athugast, að öl það, er kærði flutti til annars manns og kom þar fyrir til geymslu, var af annari 1283 bruggun en sýnishorn það, er Efnarannsóknarstofan rannsakaði, og er það því ekki sannað í málinu, að í öli þessu hafi verið meira áfengi en lögleyft er. Verknaður kærða, sem að öðru leyti er rétt lýst í lögregluréttardóminum, er refsiverður samkvæmt 6. gr. og 11. gr. laga nr. 64, 7. maí 1928, og þykir mega ákveða refsinguna samkvæmt 30. og 32. gr. sömu laga 5 daga einfalt fangelsi og 1000 kr. sekt í ríkis- sjóð, og komi 45 daga einfalt fangelsi í stað sektar- innar, ef hún verður eigi greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Svo skulu og bruggunaráhöldin vera upptæk og eign rikissjóðs. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í héraði og fyrir hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 50 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, Jón Einar Jónasson, sæti 5 daga ein- földu fangelsi og greiði auk þess 1000 kr. sekt í ríkissjóð, er afplánist með 45 daga einföldu fangelsi, ef hún verður eigi greidd innan mán- aðar frá birtingu dóms þessa. Bruggunaráhöldin skulu upptæk og eign ríkissjóðs. Svo greiði og kærði allan kostnað sakarinnar Í héraði og fyrir hæstarétti, þar með talin mál- flutningslaun sækjanda og verjanda, málflutnings- mannanna, Sveinbjörns Jónssonar og Magnúsar Guðmundssonar, 50 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er af valdstjórnarinnar hálfu höfðað gegn Jóni Einari Jónassyni, verkamanni, til heimilis í Bryggjuhúsi hér í 82 1284 bænum, fyrir brot gegn ákvæðum laga nr. 64 frá 7. maí 1928. Eru málavextir sem hér segir: Þann 21. marz síðastliðinn fór lögreglan heim til kærðs og tók hjá honum sýnishorn af öli, er hann hafði sjálfur bruggað. Ölsýnishornið var þvínæst sent Efnarannsóknarstofu rikis- ins til rannsóknar og reyndist það innihalda 8,40 % af áfengi (alkohol) að rúmmáli. Við rannsókn málsins hefir sannast með játningu kærðs, sem kemur heim við annað, sem upplýst er í málinu, að kærður hefir á tímabilinu frá janúar síðastliðnum til miðjan apríl, öðru hverju bruggað samskonar öl og sýnis- hornið var tekið af. Ennfremur hefir kærði játað að hafa veitt mönnum dálitið af öli sínu og selt örfáum, þó mjög lítið, og kemur þetta heim við framburð vitna, sem yfirheyrð hafa verið. Kærður hefir haldið fast fram, að hann hafi alls ekki bruggað til að selja í atvinnuskyni, heldur einungis til að neyta sjálfur. Það er ennfremur upplýst með játningu kærðs og fram- burði vitna, að hann fór með 7—8 lítra af öli sínu til manns eins hér í bænum til geymslu og jafnframt höfðu tveir menn aðgang að ölinu þar og neyttu af því, svo og geymslumaður- inn. Til bruggunarinnar hefir kærður notað stamp og sigti, sem nú er í höndum lögreglunnar. Þegar niðurstaða Efnarannsóknarstofunnar barst hingað, var kærður búinn með allt öl sitt og átti þá ekkert. Kærður hefir eigi áður sætt sekt eða dómi fyrir brot gegn áfengislöggjöfinni. Brot kærða ber að áliti dómarans að heimfæra undir 6. pr., 10. gr. og 11. gr. laga nr. 64 frá 7. maí 1928 og virðist refsing sú, er hann hefir unnið til, eftir 30. gr., 31. gr. og 32. gr. nefndra laga hæfilega ákveðin, tíu daga fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi og 1200 króna sekt í ríkissjóð, er greiðist innan mán- aðar frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður 50 daga einföldu fangelsi. Svo skulu bruggunaráhöldin upptæk og eign ríkissjóðs. Þá greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþarfa dráttur orðið. 1285 Mánudaginn 2. dez. 1929. Nr. 107/1929. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Sigurði Sveini Sveinssyni (Magnús Guðmundsson). Bruggun m. m. Dómur lögregluréttar Neskaupstaðar 21. maí 1929: Sigurður Sveinn Sveinsson, sæti 10 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og greiði auk þess 1200 kr. sekt í rikissjóð, er afplánist með 50 daga einföldu fangelsi, ef hún er ekki greidd innan mánaðar frá birtingu dóms þessa. Þá greiði kærður allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðiðr að lögum. Dómur hæstaréttar. Svo sem nánar er tekið fram í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi er það sannað, að kærði hefir bruggað öl með ólöglegum áfengisstyrkleika, en með því að öl það, er kærði hefir veitt einstaka manni, hefir eigi verið af ölbruggun þeirri, er rannsökuð hefir verið af efnarannsóknarstofu ríkisins, brestur sönnun fyrir því, að hann hafi gjörzt brotlegur gegn 11. gr. áfengislaganna. Þá hefir kærði verið sakaður um að hafa í tvö skifti verið ölvaður á almannafæri, en með því að vitni þau, er um þetta hafa borið, hafa eigi staðfest framburð sinn með eiði, verður gegn neitun kærða um að hann hafi verið ölvaður, eigi talið sannað, að hann hafi gjört sig sekan í þessum verknaði. Samkvæmt framansögðu hefir kærði gjörzt brot- legur gegn 6. gr. laga nr. 64, 7. maí 1928 og ákveðst refsing hans, samkvæmt 30. gr. nefndra laga, 5 daga einfalt fangelsi og 1000 kr. sekt í ríkissjóð, og komi 82* 1286 í stað sektarinnar 45 daga samskonar fangelsi fáist hún eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo skulu bruggunaráhöldin upptæk og eign ríkissjóðs. Kærða ber að greiða allan kostnað málsins, bæði í héraði og hæstarétti, þar með talin málflutnings- laun sækjanda og verjanda í hæstarétti, 50 kr til hvors. Því dæmist rétt vera: Kærði, Sigurður Sveinn Sveinsson, sæti 5 daga einföldu fangelsi og 1000 kr. sekt í ríkissjóð og komi 45 daga einfalt fangelsi í stað sektarinnar fáist hún eigi greidd innan 30 daga frá birtingu dóms þessa. Svo skulu bruggunartækin upptæk og eign ríkissjóðs. Kærði greiði allan kostnað málsins bæði í hér- aði og fyrir hæstarétti, þar með talin málflutn- ingslaun sækjanda og verjanda í hæstarétti, mál- flutningsmannanna, Sveinbjörns Jónssonar og Magnúsar Guðmundssonar, 50 kr. til hvors. Dómi þessum ber að fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Sigurði Sveini Sveinssyni, verkamanni, til heimilis í Bren..u hér í bæn- um, fyrir brot gegn ákvæðum áfengislaga nr. 64 frá 7. maí 1928. Málavextir eru þessir: Þann 21. marz siðastliðinn fór lögreglan heim til kærðs og tók hjá honum sýnishorn af öli, er hann kvaðst sjálfur hafa bruggað. Var öl þetta síðan sent Efnarannsóknarstofu ríkisins 1287 til rannsóknar og reyndist það hafa 6,80%, áfengisstyrkleik (alkóhólinnihald) að rúmmáli. Kærður hefir haldið því fram, að öl sitt hafi ekki verið áfengt eða hann hafi að minnsta kosti staðið í þeirri meiningu, og að ölsýnishornið muni hafa vaxið að áfengisstyrkleik þá níu daga, sem liðu frá því það var tekið og þar til rannsóknin fór fram. Um þetta atriði hefir verið leitað álits Efnarannsóknarstofunnar og telur hún, að ölið hafi ekki aukist verulega að áfengisstyrkleik eftir að flösk- unum var lokað, sem gjört var strax og sýnishornið var tekið. Það er upplýst í málinu, að kærður hefir bruggað í einu svo mikið öl, að hann hefir jafnan átt ölið miklu lengur en þennan tíma, sem sýnishornið var á leiðinni. Auk þess er ölið látið látið standa áður en þess er neytt, en kærður hefir haldið fram, að sýnishornið hafi verið tekið af nýbrugguðu öll. Ennfremur hafa vitni, sem yfirheyrð hafa verið í málinu, haldið fram, að þau hafi drukkið öl kærðs og sér virzt það nokkuð sterkt og áfengt. Samkvæmt framansögðu þykir sýnt, að ölbrugg kærðs hafi verið yfir lögleyfðan áfengisstyrkleik. Við rannsókn málsins hefir kærði gefið þá skýrslu, að hann hafi byrjað ölbruggun í september síðastliðnum og haldið því áfram öðru hverju siðan og hafi bruggað frá 25 til 80 lítra í einu. Hafi ölsýnishornið verið tekið af fimmtu brugguninni, sem hafi verið einna stærst. Til bruggunarinnar hefir kærður eigi notað önnur áhöld en stamp og síu. Kærður hefir haldið fram, að hann hafi bruggað öl sitt til að neyta þess sjálfur í stað kalfi, sem hann megi ekki drekka sökum heilsubrests. Það er sannað í málinu, bæði með játningu kærðs og vitnaframburði, að hann hefir veitt einstaka mönnum af öli sínu, þó ekki mikið að því er virðist. Hinsvegar hefir kærði neitað að hafa selt öl, enda ekkert upplýst í málinu, er hnekkir þeirri fullyrðingu eða gjöri hana tortryggilega. Ennfremur hefir kærði verið kærður fyrir að vera ölvaður og hafa hegðað sér ósæmilega á almannafæri. Laugardags- kvöldið 20. apríl síðastliðinn, var kærði staddur á opinberum dansleik í Bíóhúsinu hér, og var að samhljóða framburði 3ja vitna áberandi ölvaður og hafði í frammi hneykslanlega hegðun. 1288 Sömuleiðis er upplýst með samhljóða framburði þriggja vitna, að kærði hafi á annan í páskum síðastliðinn, verið áberandi ölvaður og haft í frammi drykkjulæti og háreysti hjá húsi, því er hann býr í, Brennu, sem stendur við alfara- veg. Hvorutveggja þetta verður að telja fullsannað, þrátt fyrir neitun kærðs. Kærður hefir því samkvæmt framansögðu orðið brotlegur við 6. gr., 11. gr. og 16. gr. áfengislaga nr. 64 frá 7. maí 1928. Kærður hefir eigi áður sætt ákæru eða dómi fyrir brot á áfengislöggjöfinni. Refsing, sú er kærður hefir unnið til eftir 30. gr., 32. gr. og 26. gr. áðurnefndra áfengislaga, þykir hæti- lega ákveðin 10 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 1200 króna sekt í ríkissjóð, er greiðist innan mánaðar frá lögbirtingu dóms þessa, ella. sæti kærður í hennar stað 50 daga einföldu fangelsi. Ennfremúr greiði kærði allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað. Bruggunaráhöldin skulu upptæk og eign ríkissjóðs. Á máli þessu hefir „enginn óþarfur dráttur orðið. Miðvikudaginn 4. dez. 1929. Nr. 48/1929. Einar M. Jónasson (Sjálfur) gegn fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs og Bergi sýslumanni Jónssyni (Stefán Jóh. Steiánsson). Fógetaréttarúrskurður. Úrskurður fégetaréttar Barðastrandarsýslu 6. júní 1929: Fógeti víkur ekki sæti í máli þessu og á hin umbeðna fjárnámsgjörð að hafa framgang. Dómur hæstaréttar. Hinn 6. dag júnímánaðar þ. á úrskurðaði fógetinn í Barðastrandarsýslu, að fjárnám skyldi fara fram hjá áfrýjanda, þar vestra, til fullnustu hæstaréttardómi 1289 13. maí s. á., er skyldaði áfrýjanda til að greiða fjár- málaráðherra, f. h. ríkissjóðs, 61192 kr. 47 aura með 5 0, ársvöxtum frá 16. apríl 1928 og 300 kr. máls- kostnað. Var fjárnám síðan gjört samdægurs í eign- um áfrýjanda, er virtar höfðu verið í því skyni á 66805 kr. 92 aura. Úrskurði þessum og fjárnáminu skaut áfrýjandi til hæstaréttar með áfrýjunarstefnu, dags. 7. júní, og krefst þess, aðallega, að úrskurðurinn verði ógiltur og til vara þess, að úrskurðinum og fjárnáminu verði vísað heim til nýrrar og löglegri meðferðar. Loks krefst áfrýjandi þess, að fjármálaráðherra og fógetinn, er hann hefir stefnt til ábyrgðar, verði dæmdir til að greiða sér málskostnað fyrir hæstarétti, hvor í sínu lagi eða in solidum. Aðalkröfuna rökstyður áfrýjandinn með því, að fógetinn sé óvinur sinn og hafi því átt að víkja sæti og varakröfuna með því, að fógetinn hafi ekki látið koma til frádráttar dómkröfunni ýmsa reikninga og ávísanir, er áfrýjandi hafi vísað á sem greiðslu. En hvorug krafa áfrýjanda á við rök að styðjast. Það er ekki sannað, enda sést þess enginn vottur í málsmeðferð fógetans, að hann sé óvinur áfrýjanda eða að öðru leyti svo við málið riðinn, að honum beri fyrir þær sakir að víkja sæti. Og dómkrafan er krafa um reiðufé, en reikningar og ávísanir áfrýjanda ekki viðurkenndir af dómhafa, og iógetanum þegar at þeirri ástæðu óheimilt að láta þær koma til frá- dráttar. Það ber því að staðfesta fógetaúrskurðinn og fjár- námsgjörðina. Samkvæmt þeim úrslitum verður áfrýjandi að greiða báðum hinum stefndu, fjármálaráðherra og fógeta, málskostnað fyrir hæstarétti, og er hann ákveðinn 1290 200 kr. til handa hinum fyrnefnda og 100 kr. til handa hinum síðarnefnda. Því dæmist rétt vera: Fógetaréttarúrskurðinum og fjárnámsgjörðinni skal óraskað. Áfrýjandinn, Einar M. Jónasson, fyrrum sýslu- maður, greiði fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs, 200 kr. í málskostnað og Bergi sýslumanni Jóns- syni 100 kr. í sama skyni. Dóminum skal fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða úrskurðar hljóða svo: Gjörðarbeiðandi, fjármálaráðherra, Í. h. ríkissjóðs, hefir kraf- izt þess, að fjárnám verði gjört í eignum gjörðarþola, Einars M. Jónassonar, fyrv. sýslumanns, til tryggingar dómsskuld, samkvæmt hæstaréttardómi, uppkveðnum 13. maí þ. á, að upphæð kr. 61192.47, með 5“ ársvöxtum frá 16. apríl 1928 til greiðsludags og 300 kr. málskostnaði, svo og til tryggingar öllum kostnaði við fjárnámið og eftirfarandi upphæð, ef til kemur. Gjörðarþoli, Einar M. Jónasson, hefir látið mæta í réttinum og mótmæla framgangi gjörðarinnar og leggja fram skrifleg mótmæli, rskj. 4, ásamt 6 fylgiskjölum. Krefst hann þess í fyrsta lagi, að fógeti víki sæti í máli þessu, en umboðsmaður gjörðarbeiðanda mótmælir þvi. Gijörðarþoli hefir eigi getað sýnt fram á, að framkvæmd gjörðarinnar snerti á nokkurn hátt hagsmuni fógetans og fullyrðing hans um það, að lóget- inn sé persónulegur fjandmaður hans, er aðeins röng og órök- studd staðhæfing. Er þvi að áliti réttarins engin ástæða fyrir fógetann til þess að víkja sæti, og verður krafa gjörðarþola um það ekki til greina tekin. Í skjölum þeim, sem gjörðarþoli hefir látið leggja fram, er ekkert það, sem hindrað geti framkvæmd gjörðarinnar á grundvelli skýlauss hæstaréttardóms sem aðfararheimildar, 1291 enda hefir umboðsmaður gjörðarbeiðanda mótmælt rskj. 4 og og 6 sem röngu og rakalausu. Verða þvi mótmæli gjörðar- þola gegn framgangi gjörðarinnar ekki til greina tekin, en fjárnámið á fram að ganga samkvæmt kröfu gjörðarbeiðanda. Miðvikudaginn 4. dez. 1929. Nr. 46/1929. Helgi Benediktsson, f. h. Verzlunar- félágs Vestmannaeyja h/f. (Helgi Benediktsson) gegn Jóhanni Gunnari Ólafssyni, f. h. Frið- riks Svipmundssonar (Enginn). Frávísun. Dómur hæstaréttar. Í máli þessu er áfrýjað dómi aukaréttar Vest- mannaeyja, uppkveðnum 23. febr. þ. á., þar sem áfrýj- andi var dæmdur til að greiða Jóhanni Gunnari Ólafs- syni, f. h. Friðriks Svipmundssonar útgerðarmanns á Löndum í Vestmannaeyjum, 2610 kr. 20 aura ásamt 6, ársvöxtum frá 1. jan. 1927 og 100 kr. í máls- kostnað, en nefndum Jóhanni Gunnari Ólafssyni hafði Friðrik Svipmundsson gefið umboð til að flytja málið fyrir sína hönd fyrir undirréttinum. Friðriki Svipmundssyni hefir þó eigi verið stefnt fyrir hæstarétt við áfrýjun málsins, heldur aðeins „fyrir hans höndc manni þeim, Jóhanni Gunnari Ólafssyni, er flutti málið fyrir hann sem umboðsmað- ur hans fyrir aukaréttinum, en það sést hvorki af málinu, að Friðrik Svipmundsson hati fallið frá stefnu í því til hæstaréttar, né, að hann hafi gefið neindum umboðsmanni sínum Íyrir undirréttinum umboð til að taka á móti stefnu í málinu þangað fyrir sina hönd. 1292 Með því að varnaraðila, Friðriki Svipmundssyni, hefir þannig eigi verið stefnt í málinu eða hin út- gefna stefna verið honum birt og hann hefir ekki mætt sjálfur eða látið mæta Í því, verður ex officio samkvæmt N. LL. 1—4—1. að vísa málinu frá hæsta- rétti. Að svo vöxnu máli fellur málskostnaður niður. Því dæmist rétt vera: Máli þessu vísast frá hæstarétti. Málskostnaður fellur niður. Föstudaginn 6. dez. 1929. Nr. 36/1929. Réttvísin (Guðmundur Ólafsson) gegn Tómasi Jónssyni (Jón Ásbjörnsson). Brot gegn 250. pr. hegningarlaganna. Dómur aukaréttar Skagafjarðarsýslu 6. nóv. 1928: Ákærður, Tómas Jónsson, sæti 15 mánaða betrunar- húsvinnu og greiði allan af máli þessu löglega leiddan kostn- að, þar á meðal 60 kr. í málsvarnarlaun til hins skipaða tals- manns sins hér í réttinum, Sigurðar Þórðarsonar hreppstjóra. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Afbrot ákærða heyrir undir 250. gr. hinna almennu hegningarlaga og þykir refsingin með hliðsjón af því, að um 13 ár eru liðin frá því ákærði var síðast dæmd- ur, hæfilega ákveðin sex mánaða fangelsi við venju- legt fangaviðurværi. Um málskostnað í héraði skal aukaréttardóminum óraskað. Ákærða ber að greiða allan kostnað sakar- 1293 innar í hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 80 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Ákærði, Tómas Jónsson, sæti sex mánaða fangelsi við venjulegt fangaviðurværi. Um málskostnað í héraði skal aukaréttardóm- inum óraskað. Ákærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæsta- rétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, málflutningsmannanna, Guðmundar Ólafssonar og Jóns Ásbjörnssonar, 80 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af réttvísinnar hálfu gegn Tómasi Jóns- syni, búanda í Elvogum í Seiluhreppi, fyrir brot gegn 23. og 25. kapítulum almennra hegningarlaga frá 25. júní 1869 og lögum nr. 51, 7. maí 1928. Málavextir eru sem hér segir: Í annari viku síðastliðins sumars hvarf Konráði Arngríms- syni bónda á Ytri-Brekkum i Akrahreppi, 5 vetra gamall foli, dökkjarpur á lit, eign dóttur hans. Var mark á hestinum: Sneiðrifað framan hægra og miðhlutað vinstra. Þrem vikum eða mánuði eftir hvarfið frétti Konráð til hestsins, að hann væri kominn fram í Holtsmúla í Staðarhreppi og lét hann sækja hestinn þangað. Eftir 3 eða 4 daga hverfur hestur þessi aftur úr heimahögum og fréttist þá enn til hans í Holtsmúla. Sendi Konráð þá eitir hestinum. En þegar sendimaður hans kom að Holtsmúla gaf bóndinn þar, Ellert Jóhannsson, þær upplýs- ingar um hestinn, að hann mundi vera kominn í vöræzlur Tómasar Jónssonar í Elvogum. Sneri sendimaður Konráðs þá aftur heimleiðis, en bað Ellert að taka að sér að ná hestinum frá Tómasi. Tók hann þetta að sér og var hesturinn sóttur í 1294 Elvoga frá ákærða, sunnudaginn 8. júlí síðastliðinn, og lét ákærði hann af hendi tregðulaust. Skilaði Ellert hestinum í hendur Konráði, á Sauðárkróki þ. 11. sama mánaðar. Konráði þótti undarlega víðbregða um hvörtin og flæking- inn á folanum, sem hann hefir borið, að ávallt hafi gengið í heimahögum með hryssunni móður sinni. En með því að hann vissi, að ákærði var á ferð í nágrenni hans um þær mundir, er hesturinn fyrst hvarf, og hann hafði heyrt eftir ákærða, að hann eignaði sér hestinn, og hann hinsvegar taldi það mjög Ólíklegt, að hesturinn hefði af sjálisdáðum farið vestur yfir Héraðsvötn, þá kærði hann ákærða og baðst rann- sóknar um afskiftí hans af hestinum. Það hefir ekki tekist að upplýsa um það, hvernig stendur á því, að hestur þessi hvarf úr heimahögum og kom fram í Holtsmúla. Hefir ákærði haldið því fram, að hesturinn hafi verið kominn til sín að Elvogum fyrir 9. helgi sumars. Styðst þetta við framburð vitnisins Konráðs Gíslasonar frá Bessastöð- um í Sæmundarhlíð, sem var með ákærða í hrossarekstri 16. júní, þvi þá þvældist hesturinn með hrossum þeirra alla leið vestan af Langholti og austur yfir Héraðsvötn og aftur vestur yfir heim með ákærða að Elvogum. Þá er það að fullu upp- lýst, að ákærði rak hestinn með nokkrum hrossum sínum til Reynistaðarréttar á hrossasýningu 19. júni. Er það sannað með eigin játningu ákærða og framburði vitna, að ákærði var þá spurður um, hver ætti hestinn, og svaraði hann því svo: að hann ætti með hestinn — það ætti hann maður frammi á bæjum. Rak ákærði hestinn þá aftur heim til sín að Elvog- um. Ennfremur er það sannað með eigin játningu ákærða og framburði vitnisins Jóns Sveinssonar bónda á Hóli í Sæ- mundarhlíð, að annanhvorn daginn, 21. eða 22. júní, var hesturinn settur í hald á Hóli í Sæmundarhlíð, ásamt 3 öðrum brossum og sótti ákærði hann ásamt hrossum þessum sama daginn úr haldinu. Hefir nefndur Jón Sveinsson borið það fyrir réttinum og unnið eið að, að ákærði hafi við þetta tækifæri sagzt eiga hestinn og hafa fengið hann hjá Halldóri Vídalín Magnússyni, verzlunarmanni á Sauðárkróki. Hefir Jón ennfremur borið, að ákærður hafi þá haldið því fram, að hesturinn væri markaður með: Heilrifað hægra og sýlt vinstra, en heilrifan væri skemmd. En það er upplýst, að mark þetta er hrossamark nefnds Halldórs Vídalin, sem hann hefir borið, að hann hafi aldrei notað. Virtist Jóni vera vafamark á vinstra 1295 eyra folans (sem stafaði af því, að miðhlutunin á eyranu reyndist ekki glöggt mörkuð), en enginn vafi á því leika, að á hægra eyra væri markað sneiðrifað framan. Vakti umtal ákærða um markið á hestinum grun hjá vitninu um það, að ekki væri það allt með feldu, sem ákærði sagði um eign sina á hestinum. Þessum framburði Jóns Sveinssonar hefir ákærði stöðugt mótmælt, og haldið því fram, að hann hafi hvorki sagzt eiga hestinn né hafa fengið hann hjá hinum tilgreinda manni. Hefir hann haldið því fram, að hann hafi haldið hestinn vera eign Sigurðar Þorkelssonar bónda á Barkarstöðum í Bólstaðarhliðar- hreppi í Húnavatnssýslu, og hafi hann ætlað að hirða hann fyrir Sigurð, eitir beiðni hans. Hefir hann ekki þótzt muna hvort Sigurður tilgreindi lit á hestinum, sem hann bað hann fyrir að hirða, hvað þá heldur önnur einkenni. Þá hefir hann haldið því fram, að þegar hann sagðist eiga hestinn, á hrossa- sýningunni á Reynistað þ. 19. júní, og að hann væri framan af bæjum, þá hafi hann þar með átt við það, að nefndur Sigurður á Barkarstöðum ætti hestinn. Hefir hann stöðugt og eindregið neitað því, að hann hafi slegið eða ætlað sér að slá eign sinni á þennan hest. Ofangreind greinargjörð ákærða fyrir afskiftum sínum af hesti þessum virðist æði ósennileg og grunsamleg, eins og raunar allur hér að lútandi framburður hans, þegar þess er gætt, að það er alveg gagnstætt venju, að menn í utanverð- um Skagafirði hafi þau orð um hesta vestan úr Húnavatns- sýslu, að þeir séu framan af bæjum. Ennfremur hefir nefndur Sigurður á Barkarstöðum borið það fyrir rétti, að hann hafi beðið ákærða að hirða fyrir sig vindótta hryssu, er hann vantaði af fjalli haustið 1927, og hugði að flækzt hefði til Skagafjarðar. Hefir Sigurður borið, að ákærði hafi lofað að hirða fyrir sig hryssu þessa, ef hann spyrði til hennar, en annað hross hafi hann ekki beðið ákærða fyrir. Degi eftir að rannsóknin út af ofangreindum hesti hófst, eða 12. júlí síðastliðinn, voru könnuð hross þau, er fyrirfundust í heimalandi ákærða í Elvogum, og fannst þar þá brúnjörp hryssa 3ja vetra gömul, með marki: Stýft hægra og fjöður framan vinstra, en það mark, sem er eign Stefáns Jónssonar bónda á Hamri í Hegranesi, bróður ákærða, hefir ákærði notað sem sitt hrossamark. Leyndi það sér ekki, að markið á hægra eyra þessa tryppis var nýmarkað, þvi eyrað var 1296 ógróið. Um hross þetta hefir tekizt að upplýsa, að það komst í vörzlur ákærða og var afmarkað af honum með þeim atvik- um sem nú greinir: Föstudagskvöldið í elleftu viku síðastliðins sumars (29. júni) fór ákærði ásamt unglingspilti, áðurnefndum Konráði Gísla- syni frá Bessastöðum, heimanað frá sér, frá Elvogum, austur yfir Langholt og austur yfir Húseyjarkvísl. Bað hann Konráð að koma með sér niður á svokallaðar Glaumbæjareyjar, sem þar eru á eylendinu, til þess að ná í 2 fola, sem hann ætlaði að hirða þar fyrir mann á Sauðárkróki, eftir beiðni hans. Var Konráð í vinnu hjá ákærða þennan dag, og fór því með honum. Þegar þeir komu niður á eyjarnar og höfðu fundið folana, sagði ákærði piltinum að halda vestur eyjarnar með þá, en hann ætlaði sjálfur að svipast um ettir hryssu, sem sér hefði horfið úr Hegranesi. Rétt á eftir kom ákærði á eftir piltinum með hrossahóp og hafði þá orð á því við hann, að sér sýndist hann þekkja hryssuna í hópnum. Ráku þeir hrossin inn í rétt þar á eylandinu austur af Glaumbæ og handsamaði ákærði þar hina framangreindu brúnjörpu hryssu og hafði orð á þvi, að sér sýndist vera sitt mark á henni. Pilturinn skoðaði þá mark á hryssunni, en gat ekki séð, að neitt mark væri á hægra eyra hennar. Hafði hann orð á þessu við ákærða, að sér sýndist broddur hægra eyrans heill og ósnertur, — en ákærð- ur hélt því fram, að hann væri ofurlítið særður. Síðan ráku þeir hryssu þessa ásamt folunum upp og vestur yfir Lang- holt, heim að Elvogum, og rak ákærður hrossin þar inn í hús. Skildi þá með þeim Konráði, sem fór heim til sín. Ákærði hefir játað, að hann hafi morguninn eftir markað stýfingu á hægra eyra hryssunni, en á vinstra eyra hennar var gamalt og gróið mark: fjöður framan. Hefti hann hana síðan og sleppti henni því næst Í heimahaga sina í haftinu. Ákærður hélt þvi fyrst fram í prófunum, að hann hafi haldið sig eiga hryssuna, er hann tók hana á Glaumbæjareyjum og er hann markaði hana undir sitt mark (markið er hann notar), — hann hafi haldið hana vera hryssuna, sem hann vantaði úr Hegranesi. Það hafi fyrst verið fimmtudaginn 5. eða föstu- daginn 6. júlí, er hann tók hryssuna úr haftinu og skoðaði þá um leið upp í hana, að hann sá, að þetta gat ekki verið hryssan, sem hann vantaði, því hún var 2 vetrum eldri en þessi brúnjarpa hryssa. En allt um það sló hann þó eign sinni á hryssuna og sagði Benedikt bónda Péturssyni á Stóra-Vatns- 1297 skarði, er hann hitti næsta sunnudag, að hún væri sín eign. Það er sannað með framburði tveggja vitna, sem bezt þekktu til hryssunnar, sem ákærða vantaði úr Hegranesi, að hún var brúngrá á lit, og hefir annað vitnið, Ólafur Sigurðsson, bóndi á Hellulandi í Hegranesi, borið, að hún hafi verið með gráa slettu á nös. Þá hefir og eitt vitni borið, að ákærður hafi lýst hrossi þessu við sig sem brúngráu og í lögregluréttinum þ. 17. júlí lýsti ákærður því sjálfur yfir, að hann þori ekki að fortaka nema hann hafi lýst hrossinu þannig, því það kunni að hafa verið brúngrátt í hugskoti sínu. Þessi greinilegi litar- munur hrossanna virðist því útiloka það, að ákærður, sem af almenningi er álitinn sérlega glöggur á hross, hafi getað tekið brúnjörpu hryssuna í misgripum fyrir brúngráu hryssuna, sem hann vantaði úr Hegranesi, enda játaði ákærður það síðar í prófunum (21. júlí og 1. október), að hann hafi aldrei verið viss um að hann ætti brúnjörpu hryssuna. Eftir að frumprófunum í máli þessu var lokið og þegar mál þetta var þingfest, þann 22. september síðastliðinn, gekk ákærði frá framangreindum framburði sínum og játningum, og hélt því þá fram fyrir réttinum, að hann hefði játað á sig framangreint brot sitt af ósönnu í því skyni að sleppa við gæzluvarðhald. Lagði talsmaður ákærða þá fram vottorð frá Sigfúsi Eyjólfssyni á Eiriksstöðum í Bólstaðarhlíðarhreppi þess efnis, að Sigfús hefði kornið að Elvogum föstudagskvöldið 29. júní síðastliðinn, hitt ákærða þar við hesthús, skoðað, að hans beiðni, brúna (eða jarpa) hryssu, og fundið örlitla stýf- ingu á hægra eyra hennar. — Varð þetta til þess, að dómtöku málsins var frestað, en rannsókn þess tekin upp aftur. Var nefndur Sígfús Eyjólfsson yfirheyrður í lögreglurétti hér á Sauðárkróki þ. 29. september síðastliðinn og kannaðist hann við að hafa gefið ofangreint vottorð. Bar hann það fyrir réttinum undir eiðstilboð, að hann hefði ekkert mark séð á hægra eyra hrossins, sem ákærði sýndi honum, áður en hann handlék eyrað og hafði hann orð á því við ákærða. En þegar hann fór að handleika eyrað, fannst honum votta fyrir litlum stalli efst framan á hveli eyrans og fletti hann þá frá hárun- um og sást þá glöggt, að eyrað var sært þó litið væri, og tók hann þetta fyrir stýfing, sem hallaðist. Sigfúsi var þá sam- stundis í réttinum sýnd brúnjarpa hryssan, sem ákærður tók af Glaumbæjareyjum og skoðaði hann hana. Neitaði hann því, að hann gæti þekkt hana fyrir sama hross og ákærði 1298 sýndi honum í Elvogum við framangreint tækifæri. Framburð- ur Sigfúsar þessa þykir því að réttarins áliti engu breyta um það, sem áður var upplýst í málinu, enda hafði ákærður 3 dögum á undan síðastgreindu réttarhaldi gengið frá aftur- köllun síns fyrra framburðar og lýst því yfir í lögregluréttin- um, að hann hefði skrökvað upp afturkölluninni í því skyni að reyna að umflýja hegningu. Það er sannað með staðfest- um framburði Magnúsar Gíslasonar hreppstjóra á Frostastöð- um og Gísla Magnússonar bónda í Eyhildarholti, sem kemur heim við fleiri hér að lútandi vitnaskýrslur, að marggreind hryssa er eign nefnds Gísla Magnússonar. Var tryppið keypt haustið 1926 af Bjarna Jóhannessyni frá Reykjum í Hjaltadal. Var það með marki: fjöður framan vinstra. Hafa bæði hin síðastpreindu vitni, sem alla tíð síðan 1926 og þangað til hrossið hvari í vor, hafa haft það í vörzlum sínum, borið, að þau hafi aldrei orðið þess vis, að nokkurt mark hafi verið á hægra eyra hryssunnar. Var hryssan afhent eigandanum að rannsókn lokinni. Við rannsókn málsins komu fram atriði, er þóttu vekja grun um, að ákærði hefði haustið 1927 slátrað hrossum með leynd á heimili sínu, og snerist því rannsóknin talsvert um þetta atriði. Var gjörð rannsókn á útihúsum í Elvogum í því skyni, að komast fyrir um þetta, en ekkert það kom fram við rannsókn þessa, er upplýsi eða sanni, að ákærður hafi gjörzt sekur um hrossaslátrun af ófrjálsu. Þá hefir það einnig komið í ljós við rannsókn málsins, að nokkrir hestar, er ýmsir áttu, hafa verið í óskilum með hross- um ákærða. Hafa réttarprófin, að því leyti sem þau fjölluðu um þetta atriði, ekki leitt til þess, að nokkuð sannaðist á ákærða um saknæm afskifti af þessum hestum. Ákærði er fæddur 19. april 1886 og var hann 1) í lögreglu- rétti Skagafjarðarsýslu, þ. 25. marz 1908, sektaður um 30 krónur fyrir tiundarsvik, 2) með dómi landsyfirréttarins, upp- kveðnum 29. sept. 1913, dæmdur samkvæmt 250. gr. almennra hegningarlaga 25. júni 1869 til 4x5 daga fangelsis við vatn og brauð og 3) með dómi landsyfirréttarins, uppkveðnum 25. okt. 1915, dæmdur samkv. 250. gr. og 272. gr., sbr. 273. gr. greindra hegningarlaga til eins árs betrunarhússvinnu. Hann sat í gæzluvarðhaldi frá 11.—21. júlí síðastl. og frá 22. septem- ber til 3. f. m. Eins og dómsskjölin bera með sér, hefir hann við rannsókn þessa máls reynzt þvermóðskufullur og fram- 1299 burður hans yfirleitt óhreinskilinn og blandinn ósannindum Og missögnum. Þrátt fyrir vitnaframburði þá og líkur, sem fram hafa komið í málinu, svo og fortíð ákærða og tortryggilegan framburð hans, að því er snertir afskifti hans af framangreindum hesti frá Ytri-Brekkum, verður að réttarins áliti ekki talið nægilega sannað, að ákærði hafi ætlað sér að slá eða slegið eign sinni á hest þennan. Ber því að sýkna hann af ákæru réttvísinnar að þessu leyti. Hinsvegar þykir það löglega sannað með eigin játning ákærða, sem kemur heim við það, sem á annan hátt hefir verið upplýst í málinu, að hann hefir tekið hina brúnjörpu hryssu frá Eyhildarholti af framangreindum Glaumbæjareyjum og rekið hana heim til sín og afmarkað sér hana, án þess að vera viss um, að hún væri hans eign, og ennfremur að hann sló eign sinni á hross þetta, enda þótt hann þá vissi, að hann átti það ekki. Brot ákærða heyrir að réttarins áliti undir 250. gr., sbr. 249. gr. almennnra hegningarlaga frá 25. júní 1869 og þykir hegn- ing sú, er hann hefir unnið til, með tilliti til fortíðar hans og málavaxta, vera hæfilega ákveðin 15 mánaða betrunarhúss- vinna. Eftir þessum úrslitum ber og að dæma ákærða til að greiða allan af máli þessu löglega leiddan og leiðandi kostnað, þar með talin málsvarnarlaun til skipaðs talsmanns sins hér í réttinum, er ákveðst 60 krónur. Rekstur málsins hefir verið vitalaus. Miðvikudaginn 11. dez. 1929. Nr. 18/1929. Pétur Guðjónsson (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Einari Jónssyni (Jón Ásbjörnsson). Sýknudómur. Dómur aukaréttar Vestmannaeyja 20. sept. 1928: Stefndi, Pétur Guðjónsson, á að greiða stefnanda Einari Jóns- syni 25 krónur í skaðabætur. Málskostnaður fellur niður. 83 1300 Fyrir ósæmilegan rithátt á stefnandi að greiða 15 króna sekt í ríkissjóð og skulu ummæli þau, sem nefnd eru í for- sendum dómsins vera dauð og ómerk. Dóminum að fullnægja innan 15 daga frá löglegri birtingu hans að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Vorið 1927, fór áfrýjandi þessa máls ásamt 4 mönn- um öðrum til lundaveiða út í svokallað Súlnasker við Vestmannaeyjar og kveðst hann hafa haft leyfi allra jarðarbænda, er veiðirétt áttu í Skerinu, til þessarar veiðifarar, nema stefnda. Meðan veiðin stóð yfir krafð- ist stefndi þess bréflega, að veiðimennirnir greiddu sér at lundaveiðinni '/ úr heilum jarðarhlut og gat þess jafnframt, að hann gæti krafizt bóta af þeim fyrir rýrnun á fýla- og súlnaveiði, ef til kæmi, þar sem þeir hefðu farið þessa för án sins leyfis. Til þess nú að bæta fyrir veiðiför sína, létu veiðimennirnir stefnda fá heilan jarðarhlut af lundaveiðinni, en ekki (3 svo sem hann hafði krafizt. Þegar fýla- og súlnaveiðin fór fram síðari hluta sumars, kom það í ljós, að veiði þessi varð miklum mun rýrari en undanfarin ár, og taldi því maður sá, er hafði það starf að kalla menn til veiða og skifta henni, fyrverandi hreppstjóri, Sveinn P. Skeving, veið- ina svo litla, að ekki tæki því að skifta henni á alla jarðarbændur, svo sem venja var til og skifti því veiðinni eingöngu milli þeirra, sem í þetta sinn sóttu í Skerið. Út af þessari skiftingu varð nokkur óánægja meðal jarðarbænda og varð það til þess, að Sveinn boðaði þá á fund hinn 15. nóvember 1927 og lagði fram tillögu um, að veiði í Súlnaskeri skiftist þannig, að miðflokkur ætti alla veiðina 1928, seinasti flokkur 1929, fyrsti flokkur 1930 og svo áfram. Þessi tillaga 1301 var samþykkt með öllum atkvæðum gegn 1, og var síðan samþykkt til fullnaðar á síðari fundi í málinu 26. maí 1928, að því er virðist með atkvæðum allra, er hlut áttu að máli, þar á meðal stefnda. Það er nú ekki sagt berum orðum í fundargjörð- inni 15. nóv. 1227, hvort hið nýja skiftingarfyrirkomu- lag ætti að byrja árið 1927, en þetta virðist þó hafa verið tilætlunin; má ráða þetta af því, að sá flokkur jarðarbænda, er hlaut veiðina það ár, er í fundar- gjörðinni kallaður 1. flokkur; þannig hefir sjálfur til- lögumaðurinn skilið tillögu sína, svo sem bert er af vottorði hans, er lagt hefir verið fram í málinu og hann síðan staðfest fyrir rétti, og auk pess hafa 2 af jarðarbændum borið það fyrir rétti og unnið eið að, að skift hafi verið eftir nýja fyrirkomulaginu það ár, 1927, enda væri það óeðlilegt, að svo væri til orða tekið í fundargjörðinni, að miðilokkur ætti veiðina 1928 og síðasti flokkur 1929, hefði ekki átt að byrja þegar árið 1927 á hinu nýja fyrirkomulagi, en það er viður- kennt í málinu, að stefndi telst til Jja — síðasta — flokks, sem hefir notið veiðinnar þetta ár 1929 og tekið fyrirvaralaust við hluta sínum það ár. Samkvæmt framansögðu, verður eigi álitið, að stefndi hafi átt tilkall til fýla- og súlnaveiði í Skerinu 1927, og á hann þá ekki tilkall til skaðabóta hjá áfrýjanda fyrir rýrnun veiðinnar það ár, þótt álíta mætti, að hún stafaði af umræddri veiðiför. Það ber því samkvæmt kröfu áfrýjanda að fella hinn áfrýjaða dóm úr gildi og sýkna áfrýjanda af kröfum stefnda í máli þessu. Ákvæði héraðsdómsins um málskostnað, um ómerkingu hinna átöldu um- mæla og sekt fyrir ósæmilegan rithátt samþykkjast, þó svo, að hin dæmda sekt greiðist að hálfu í ríkis- sjóð og að hálfu í bæjarsjóð Vestmannaeyja. 83* 1302 Eitir málavöxtum þykir rétt að málskostnaður fyrir hæstarétti falli niður. Það athugast, að undirdómarinn hefir haft málið undir dómi í rúmar 9 vikur, en fyrir þessum drætti hefir hann fært viðunandi ástæður. Því dæmist rétt vera: Áfrýjandi, Pétur Guðjónsson, á að vera sýkn af kröfum stefnda, Einars Jónssonar, í máli þessu. Ákvæði aukaréttardómsins um málskostnað, um ómerkingu átaldra ummæla og sekt fyrir ósæmilegan rithátt staðfestast, þó svo, að hin dæmda sekt greiðist að hálfu í ríkissjóð og að hálfu í bæjarsjóð Vestmannaeyja. Málskostnaður í hæstarétti fellur niður. Dómi þessum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Með stefnu, útg. 30. apríl þ. á., og að undangenginni áranp- urslausri sáttatilraun 2. apríl þ. á., höfðaði Einar Jónsson bóndi í Norðurgarði hér mál þetta gegn Pétri Guðjónssyni á Aðal- bóli hér, til greiðslu á 25 kr. skaðabótum fyrir að hafa í óleyfi sínu veitt lunda í Súlnaskeri og með því bakað sér tjón vegna rýrari fýla- og súlnatekju í Skerinu af þeirri ástæðu. Stefnandi mætti sjálfur í málinu, en stefndi lét mæta og mótmælti skaðabótakröfum stefnanda af þeim ástæðum, sem hér skulu greindar: Fyrst og fremst telur stefndi sig ekki eiga einan að svara til sakar, ef einhver er, vegna þess að hann hafi aðeins verið einn af fleirum, sem í Skerið fóru. Ennfremur hafi stefnandi helzt engan skaða beðið af þeirri för á fýla- og súlnatekju sinni. En hafi um einhvern skaða verið að ræða, sé fullar bætur poldnar stefnanda fyrir hann með lunda þeim, 1303 sem hann fékk sér afhentan vegna lundaveiði stefnda og hinna annara, og fullyrt er, að hafi verið umfram það, sem stefnandi gjörði tilkall til af þeirri veiði. Loks fullyrðir stefndi, að stefnandi hafi í raun og veru alls engan rétt haft til fugla- tekju úr Súlnaskeri sumarið 1927, þegar stefndi og fleiri fóru og veiddu þar í óleyfi stefnanda, þar sem hann hafi á fundi árið eftir samþykkt það fyrirkomulag, að '/s hluti jarðarbænda aðeins hefði veiðirétt í Skerinu árlega, og hann sjálfur ekki fyr en árið 1929. Með því hafi hann samþykkt gildi þeirra skifta, sem gjörð voru árið 1927 eftir áður nefnda veiðiför, en eltir þeim var stefnanda enginn hlutur ætlaður það ár. Einnig tekur stefndi fram sem sýknunarástæðu, að enda þótt hann og félagar hans hafi ekki haft leyfi stefnanda til margnefnds veiðiskapar, þá hafi hann og þeir haft leyfi allra annara, sem þar áttu réttindi og það hafi nægt, og í raun og veru ekki þurft leyfi steinanda. Það verður að fallast á það með stefnanda, að enda þótt hann kunni að eiga aðgang að fleirum til bóta, sé honum heimilt að snúa kröfu sinni að hverjum þeirra, er hann kýs, og kemur sú varnarástæða aðeins til álita við ákvörðun skaða- bótaupphæðarinnar, ei rétt telst, að hún sé einhver. Einnig verður rétturinn að vera samdóma stefnanda um það, að þar sem hann átti meðal annars veiðirétt í Súinaskeri óskiítu, varð hans samþykki að koma til þess, að réttindalausir menn veiddu þar fugl, og gátu hinir meðeigendur hans ekki ráð- stafað réttindum hans þar. Enda ósannað gegn mótmælum stefnanda, að þeir hafi gjört það. Leyfi stefnanda þuriti því að koma til og verður ekki litið svo á, að hann hali með samþykki sinu 1928 á skiftingarfyrirkomulaginu fallið frá þess- um rétti sínum fyrir árið 1927, því að það fyrirkomulag tilgreinir ekki beinlínis annað en hvað gilda skuli árið 1928, og þar eftir, og hefði þurft skýlausa yfirlýsing stefnanda að hann sam- þykkti skiftin 1927, ef þetta ætti að álitast. En sú yfirlýsing liggur ekki fyrir. Það kemur eftir þessu aðeins til álita hvort stefnandi hafi nokkurt tjón beðið af völdum stefnda, er hann hafi ekki fengið bætur fyrir. Stefnandi hefir haldið “ram, að stefndi hafi gjört sér tjón með því að fýlatekja úr Skerinu hafi rýrnað af völdum hans og félaga hans og er þetta að vísu véfengt af stefnda, en þó ekki mótmælt, að svo hafi kunnað að vera. Hve mikil sú rýrnun kann að hafa verið er alveg 1304 ósannað, enda eftir hlutarins eðli ómögulegt að sanna með nokkurri nákvæmni. Rétturinn lítur svo á, að þegar einhver eða einhverjir í óleyfi nytfæra sér eignir annara, hvort sem eru hlutir eða réttindi, beri að leggja á hann eða þá sönnunarskylduna um, að eigandinn hafi ekkert tjón beðið, eða hve mikið það hafi verið. Það virðist ekki eiga að íþyngja þeim, sem slíku er beittur að sanna þetta, það yrði til þess að skerða eignarrétt hans að ósekju og stundum að miklum mun. Og þar sem rétt- urinn eftir því, sem að framan er greint, verður að lita svo á, að stefndi hafi í heimildarleysi nytfært sér réttindi stefnanda í Súlnaskeri, og hann ekki hefir fært sönnur eða sérstakar líkur fyrir því, að stefnandi hafi ekki beðið tjón það, sem hann telur (25 kr. umfram lundahlutinn), þá verður að fallast á kröfur stefnanda í málinu og dæma steinda til þess að greiða umstefndar skaðabætur, 25 krónur. Umboðsmaður steinda hefir krafizt, að stefnandi væri sekt- aður fyrir óþarfa málsýfing og verður sú krafa samkvæmt framanrituðu ekki tekin til greina. Þá hefir hann einnig krafizt, að stefnandi sé sektaður fyrir ósæmilegan rithátt og þessi ummæli dæmd dauð og ómerk: >ránsmenn< og >ránsháttur:, „steindur og, þeir, sem með honum standa — — — — segja þar visvitandi ósatt<, >vitnin — — — og umbjóðandi steinda reyna á Óheiðarlegan hátt — — — — en með því verður vitnisburðurinn falskur<. Þessar kröfur þykir rétt að taka til greina og dæma stefnanda til að greiða fyrir þau 15 króna sekt til ríkissjóðs og ummælin dauð og ómerk. Málskostnaður þykir mega falla niður. Dráttur á uppsögn dóms í málinu stafar af miklum embættis- önnum, m. a. fyrirtekt yfir 70 dómsmála á tímabilinu, margra lögreglumála og fjölda fógetagjörða. 1305 Föstudaginn 13. dez. 1929. Nr. 115/1929. Valdstjórnin (Stefán Jóh. Stefánsson) gegn Jóhanni Indriðasyni (Lárus Jóhannesson). Bruggun. Dómur lögregluréttar Suður-Múlasýslu 8. maí 1929: Kærður, Jóhann Indriðason, greiði 1000 króna sekt í ríkissjóð og sæti auk þess 15 daga einföldu fangelsi. Fáist sektin ekki öll greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, sæti kærður í stað sektarinnar 50 daga einföldu fangelsi. Kærður greiði og allan löglegan kostnað af máli þessu, sem orðinn er og verður. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Að því athuguðu, að ekki er sannað á kærða, gegn mótmælum hans, hvorki með skýrslu efna- rannsóknarstofu ríkisins, né á annan hátt, að öl það, er hann bruggaði haustið 1927 og seldi lítilsháttar af og veitti gegn borgun, hafi farið fram úr lögleyfðum styrkleika, má staðfesta lögregluréttardóminn, þó þannig, að fangelsisrefsingin verði 5 daga einfalt fangelsi og að vararefsingin verði 45 daga samskonar fangelsi, enda teljist greiðslufrestur sektarinnar frá birtingu dóms þessa. Samkv. þessum úrslitum verður kærði að greiða allan áfrýjunarkostnað, þar með talið málflutnings- kaup sækjanda og verjanda í hæstarétti, og er það ákveðið 50 kr. til hvors. Það athugast, að ekki er upplýst, hvort kærði hafi áður brotið áfengislöggjöfina. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að fangelsisrefsingin verði 5 daga einfalt fangelsi, 1306 að vararefsingin verði 45 daga samskonar fangelsi og greiðslufrestur sektarinnar teljist frá birtingu dóms þessa. Kærði, Jóhann Indriðason, greiði allan áfrýj- unarkostnað sakarinnar, þar með talið málflutn- ingskaup sækjanda og verjanda í hæstarétti, mál- flutningsmannanna, Stefáns Jóh. Stefánssonar og Lárusar Jóhannessonar, 50 kr. hvorum. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Tildrög málsins eru þessi: Við áfengisleit, sem að undangengnum úrskurði fór fram hinn 1. dezember Í. á, í húsum kærða Jóhanns Indriðasonar á Fáskrúðsfirði, fannst meðal annars öl í tunnu, sem kærði kannaðist við að hafa bruggað sjálfur. Samkvæmt skýrslu Efnarannsóknarstofu ríkisins, sem fékk sýnishorn af öli þessu til rannsóknar, reyndist vínandainnihald Ölsins 5% að rúm- máli. Kærður kveðst ekki hafa seit eða ætlað að selja af öli þessu, en undir rannsókn málsins kannaðist hann við að hafa einu sinni áður, s.l. haust, bruggað öl á sama hátt og öl það, sem tekið var af honum og. selt öðrum af því öli. Með því að í öli þvi, sem kærður bruggaði var meiri vin- andi en heimilt er, samkvæmt gildandi áfengislöggjöf, hefir kærður með þessu atferli gjörzt brotlegur við 6. grein áfengis- laga nr. 64 frá 7. maí 1928, sbr. 1. gr. sömu laga, og þykir refsingin fyrir þetta brot hæfilega ákveðin, samkvæmt 30. grein téðra laga 1000 króna sekt, er renni í ríkissjóð og 15 daga einfalt fangelsi. Verði sektin ekki öll greidd innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa komi í stað sektarinnar 50 daga einfalt fangelsi. Kærður greiði og allan af máli þessu löglega leiddan og löglega leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óþaria dráttur orðið. 1307 Mánudaginn 16. dez. 1929. Nr. 128/1929. Valdstjórnin (Sveinbjörn Jónsson) gegn Jóni Guðmundssyni, Páli Stefáns- syni 0. fl. (Lárus Fjeldsted). Vínsmyglun. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 14. júlí 1928: Þeir, Sigurjón Sigurðsson og Stefán Stefánsson, skulu vera sýknir af kæru valdstjórnarinnar í þessu máli. Kærður, Jón Guðmundsson, sæti fangelsi við venjulegt Íangaviðurværi í 2 mánuði og greiði 1500 króna sekt í Menn- ingarsjóð innan 40 daga frá lögbirtingu dómsins, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 60 daga. Kærður, Páll Stefánsson, sæti fangelsi við venjulegt fanga- viðurværi í 30 daga og greiði 1000 króna sekt í Menningar- sjóð innan 40 daga frá lögbirtingu dómsins, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 45 daga. Þeir, Jóhannes Hjálmarsson, Ingvar Einarsson og Bjarni Finnbogason, sæti hver um sig einföldu fangelsi í 30 daga og greiði hver um sig 1000 króna sekt í Menningarsjóð innan 40 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella hver um sig í stað sektarinnar einföldu fangelsi í 45 daga. Jóhannes Björnsson sæti einföldu fangelsi í 20 daga og greiði 500 króna sekt í Menningarsjóð innan 40 daga frá lög- birtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 28 daga. Kærður, Kristmundur Einarsson, greiði 150 króna sekt í Menningarsjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 10 daga. Kærður, Jón Gunnlaugsson, greiði 100 króna sekt í Menn- ingarsjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella í hennar stað einföldu fangelsi í 7 daga. Hinir kærðu, Þorkell Sigurðsson og Þorkell S. Svarfdal, greiði hver um sig 50 króna sekt í Menningarsjóð innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, en sæti ella hver um sig í stað sektarinnar einföldu fangelsi í 4 daga. Hver hinna kærðu greiði kostnaðinn við gæzluvarðhald sitt, en að öðru leyti greiði þeir, Jón Guðmundsson, Jóhannes 1308 Hjálmarsson, Páll Stefánsson, Ingvar Einarsson, Bjarni Finn- bogason og Jóhannes Björnsson, allan kostnað sakarinnar in solidum. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Undir flutningi máls þessa hér fyrir réttinum er það upplýst, að einn hinna kærðu, Jóhannes Björnsson, er nýlega látinn og fellur því sökin á hendur honum niður. Samkvæmt því, sem tekið er fram í dómi lögreglu- réttarins, ber að sýkna hina kærðu, Sigurjón Sigurðs- son, og Stefán Stefánsson. Ög þar sem ennfremur framburði kærða, Þorkels Sigurðssonar, um það, að hann hafi ekki vitað, að áfengi var Í brúsa þeim, er hann flutti úr m/b. „Úlfur Uggasonc í sölubúð Frið- bjarnar Nielssonar, hefir ekki verið hnekkt, þá ber einnig að sýkna hann af kæru valdstjórnarinnar í málinu. Brotum hinna sakfelldu, hvers um sig, er rétt lýst í lögregluréttardóminum að öðru leyti en því, að eltir prófunum hafa aðeins 24 tíulitra brúsar af áfengi, en ekki 1000 lítrar, verið fluttir til Bolungarvíkur. Hetir kærði, Jón Guðmundsson, svo sem nánar segir í dóminum að vísu verið aðalforgöngumaður í smygi- unarafbrotinu, en kærða, Pál Stefánsson, verður einnig að telja sem aðalmann í því. Heyra því afbrot þess- ara tveggja undir 1. gr, sbr. 13. gr. laga nr. 15, 8. júní 1925. En brot þeirra Bjarna Finnbogasonar, Jóhannesar Hjálmarssonar, Ingvars Einarssonar, Krist- mundar Einarssonar, Jóns Gunnlaugssonar og Þorkels Ss. Svarfdal, ber að heimfæra undir 18. gr. sömu laga og brot Jóhannesar og Ingvars einnig undir 9. gr. Með skírskotun til þess, er segir í lögregluréttar- 1309 dóminum um brot hinna seku og um fyrri brot þeirra á áfengislöggjöfinni, þykir refsing hvers þeirra um sig hæfilega ákveðin sem hér segir: Jón Guðmundsson sæti 120 daga fangelsi við venju- legt fangaviðurværi og 4000 kr. sekt, er afplánist með 95 daga einföldu fangelsi. Páll Stefánsson sæti 60 daga fangelsi við venju- legt fangaviðurværi og 2000 kr. sekt, er afplánist með 65 daga einföldu fangelsi. Bjarni Finnbogason og Jóhannes Hjálmarsson sæti hvor um sig 30 daga fangelsi við venjulegt Íanga- viðurværi og 1500 kr. sekt, er afplánist með 55 daga einföldu fangelsi. Ingvar Einarsson sæti 30 daga fangelsi við venju- legt fangaviðurværi og 1000 kr. sekt, er afplánist með 45 daga einföldu fangelsi. Kristmundur Einarsson, Jón Gunnlaugsson og Þor- kell S. Svarfdal sæti hver um sig 100 kr. sekt, er af- plánist með 10 daga einföldu fangelsi. Allar sektirnar renni í ríkissjóð og kemur vara- refsingin til framkvæmda, ef sektirnar fást eigi greidd- ar innan tveggja mánaða frá birtingu dóms þessa. Hið ólöglega innflutta áfengi, er lögreglustjórnin hefir náð í sínar vörzlur, skal upptækt vera og eign ríkis- sjóðs. Þeir, hinna kærðu, er setið hafa í gæzluvarðhaldi undir rekstri málsins, greiði hver um sig varðhalds- kostnað sinn. Allan annan kostnað sakarinnar í hér- aði og hæstarétti, þar með talin málflutningslaun sækjanda 250 kr. og verjanda 150 kr. greiði þeir, Jón Guðmundsson, Páll Stefánsson, Bjarni Finnbogason, Jóhannes Hjálmarsson og Ingvar Einarsson in solidum að "h, hlutum, en þeir Kristmundur Einarsson, Jón 1310 Gunnlaugsson og Þorkell S. Svarfdal greiði in solidum 1/10 hluta. Því dæmist rétt vera: Sigurjón Sigurðsson, Stelán Steiánsson og Þor- kell Sigurðsson eiga sýknir að vera af kæru vald- stjórnarinnar í máli þessu. Jón Guðmundsson sæti 120 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 4000 kr. sekt, er afplánist með 95 daga einföldu fangeisi. Páll Stefánsson sæti 60 daga fangelsi við venju- legt fangaviðurværi og 2000 kr. sekt, er afplánist með 65 dapa einföldu fangelsi. Bjarni Finnbogason og Jóhannes Hjálmarsson sæti hvor um sig 30 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 1500 kr. sekt, er afplánist með 55 daga einföldu fangelsi. Ingvar Einarsson sæti 30 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi og 1000 kr. sekt, er af- plánist með 45 daga einföldu fangelsi. Kristmundur Einarsson, Jón Gunnlaugsson og Þorkell S. Svarfdal sæti hver um sig 100 kr. sekt, er afplánist með 10 daga einföldu fangelsi. Allar sektirnar renni í ríkissjóð og kemur vara- refsingin til framkvæmda, ef sektirnar fást eipi greiddar innan tveggja mánaða frá birtingu dóms þessa. Hið ólöglega innílutta áfengi skal upptækt og eign ríkissjóðs. 1311 Hinir kærðu greiði hver um sig varðhalds- kostnað sinn. Allan annan kostnað sakarinnar í héraði og hæstarétti, að meðtöldum sóknar- og varnarlaun- um málflutningsmannanna, Sveinbjarnar Jónsson- ar, 250 kr. og Lárusar Fjeldsted 159 kr., greiði þeir, Jón Guðmundsson, Páll Stefánsson, Bjarni Finnbogason, Jóhannes Hjálmarsson, og Ingvar Einarsson in solidum að */,, hlutum, en þeir Krist- mundur Einarsson, Jón Gunnlaugsson og Þorkell S. Svarfdal greiði in solidum '/,. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Jóni Guðmundssyni, Bakkastig 5 hér í bænum, Bjarna Finnboga- syni á Búðum á Snæfellsnesi, Jóhannesi Hjálmarssyni, til heimilis á Siglufirði, Jóhannesi Björnssyni, Brekkustig 5 í Reykjavík, Kristmundi Einarssyni og Ingvari Einarssyni, Kefla- vík, Páli Stefánssyni, Jóni Gunnlaugssyni, Stefáni Stefánssyni, Þorkeli Sigurðssyni Svarfdal, Þorkeli Sigurðssyni og Sigurjóni Sigurðssyni öllum til heimilis á Siglufirði, fyrir brot gegn ákvæðum laga um aðflutningsbann á áfengi nr. 15 frá 8. nóvbr. 1925. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina, og sannaðir með eigin játningu kærðra, er kemur heim við það, sem á annan hátt er upplýst í málinu. Fyrstu tildrög máls þessa, sem upplýst eru, voru þau, að kærður, Páll Stefánsson fór héðan til Þýzkalands 11. eða 12. febrúar 1926, að hann heldur fram, til þess að útvega sér þar vörulán. Hann kveðst þó engar vörur hafa fengið að láni og hafa orðið peningalaus í Kiel, kveðst hann þá hafa komizt í kynni við skipstjóra, að nafni Eugen Friedrich, á smyglunar- 1312 skipinu Liselotte. Hann kveðst hafa ráðist á þetta skip gegn ákveðnu kaupi kr. 200.00, en þá ekki hafa vitað, að þetta var smyglunarskip og ekki vitað hvert það átti að fara. Hann kveðst ekki hafa verið skráður á skipið, en hefir engar skyn- samlegar ástæður getað fært fram fyrir þvi, af hvaða orsökum svo var ekki. Þó kveðst hann hafa vitað um það degi áður en skipið lagði af stað, að það ætlaði í smyglunarferð til Ís- lands, en telur sig þá hafa tektð það loforð af skipstjóranum að fara ekki inn fyrir íslenzka landhelgi. Áður en kærður lagði af stað, kveðst hann hafa látið Bjarna heitinn Ólafsson hér í bænum vita, að smyglunarskipið mundi verða á sveimi hér í Faxaflóa tiltekna daga í maímánuði 1926. Skipið lagði svo af stað frá Kiel 3. eða 5. maí og kom inn í Faxaflóa 11. eða 14. maí. Skipið kveður kærður hafa haft um 20 þúsund litra af spiritus meðferðis. Kærður kveðst nú hafa búizt við því, að Bjarni Ólafsson, sem hann stóð í sambandi við, myndi koma út í skipið til þess að sækja áfengi, en svo varð ekki. Hinn 26. maí kom m/b. >Tryggvi< fram að skipinu og komu þeir um borð, Jón Guðmundsson og Bjarni Finnbogason, en upplýst er að um borð í m/b. >Tryggva< voru og þeir, Jóhannes Hjálmarsson, Jóhannes Björnsson og Ingvar Einarsson. Þeir Jón og Bjarni sneru sér til skipstjórans og keypti Jón af honum um 3000 lítra af spiritus. 2000 lítra greiddi hann með 7000 krónum en hitt fékk hann eða hann og Bjarni lánað. Þessum spiritus var svo skipað um borð í m/b. >Tryggva< og var svo umtalað, að þeir kæmu þessu áfengi í land, seldu sumt af því, útveg- uðu sér þannig peninga og komu síðan fram í skipið aftur og sæktu meira áfengi, en úr því varð þó aldrei, og fór þýzka skipið við svo búið til útlanda. Það er upplýst í málinu, að vitneskjuna um smyglaraskipið hefir kærður Jón Guðmundsson fengið fyrstur þessara manna frá Bjarna heitnum Ólafssyni. Hafði Jón reynt með þeim Bjarna Finnbogasyni og Ingvari að fara á m/b. >Oddi< fram í þetta sama skip nokkrum dögum áður en þeir fóru á m/b. „Tryggva< í áðurnefnda ferð. En vélin bilaði og urðu þeir því að snúa aftur við svo búið í það skiftið. Þegar kærður, Jón Guðmundsson, réði fyrnefnda menn á m/b. >Tryggva< var þeim það öllum ljóst, eins og þeir hafa og sjálfir játað, að ferðin var að minnsta kosti aðallega >smyglunarleiðangur< en hugmyndin virðist þó jafnvel hafa verið sú meðfram, að 1313 þeir, að honum loknum, stunduðu síldveiðar fyrir Norðurlandi eftir það um sumarið. Um kaup fyrir ferðina virðist ekki hafa verið talað neitt ákveðið, enda hafa hinir kærðu, sem þátt tóku í ferðinni með Jóni, játað, að þeir hafi búizt við að fá ríflega þóknun, sem færi þó eftir því, hve vel smyglunin og salan á áfenginu gengi. Jón Guðmundsson segir og sjálfur í prófum máls þessa, að sér hafi aldrei komið annað til hugar en að hafa alla þá, sem með honum voru, sér og þessu fyrir- tæki bundna, þannig, að þeir hefðu hlutdeild í hagnaðinum, sem af þvi kynni að verða. Míb. >Tryggvi< fór nú frá þýzka smyglunarskipinu og varð Páll Stefánsson kyr þar um borð, hélt báturinn nú til Reka- víkur, þar fluttu þeir félagar 2000 lítra af spiritus í land og kom Jóhannes Hjálmarsson því í geymslu hjá bræðrum sin- um, sem þar búa. Hjá þeim bræðrum fengu þeir og lánaðan lítinn mótorbát og skipuðu um borð í hann úr m/b. >Tryggvas þeim 1000 litrum, sem eftir voru. Að því búnu héldu báðir bátarnir til Aðalvíkur, en þaðan fór smærri báturinn með stykki úr vélinni í m/b. >Tryggvas til Bolungarvíkur, til þess að láta gjöra við það. Jafnframt fór hann með fyrnefnda 1000 litra af spiritns, og var ætlunin að selja þennan spiritus í Bol- ungarvík og fá þannig peninga til þess að fara nýja ferð í þýzka skipið og kaupa meira af spiritus eins og um hafði verið talað. Í bátnum til Bolungarvíkur var Jóhannes Hjálmars- son og bróðir hans, þeir gátu ekki selt áfengið í Bolungarvík, seldu þar aðeins 4 dunka, 10 litra hvern, en fóru aftur með hitt, settu þeir það á ný í m/b. >Tryggva< og héldu í þeim bát til Selvíkur á Skaga, og settu áfengið har í land og kom Jóhannes Hjálmarsson þvi þar í umsjá bóndans í Selvík. Þeir bræður Jóhannesar Hjálmarssonar höfðu ynrgefið þá félaga í Aðalvík og farið i mótorbát sinum til Rekavíkur. Frá. Selvík fór svo m/b. >Tryggvi: til Siglufjarðar. Þeir, Jón Guðmundsson, Ingvar Einarsson og Jóhannes Björnsson, fóru eftir skamma dvöl á Siglufirði inn til Akureyrar, en Jóhannes Hjálmarsson og Bjarni Finnbogason, sem dvöldu á Siglrfirði, tóku sig til, að því er virðist í samráði við Jón (Guðmundsson, tóku á leigu m/b. >Hauke, fengu í lið með sér Kristmund Einarsson á Siglufirði og fóru vestur til Selvíkur. Þar tóku þeir áfengið, er þar var geymt, fóru með sumt inn á Héðinsfjörð og söktu því þar niður við böju, en sumt fóru þeir með til Hríseyjar og komu því þar í land, en síðan héldu þeir til Siglufjarðar 1314 aftur. Voru þeir að þessu dagana 14. til 16. júní. Próf hófust nú á Siglufirði yfir hinum þrem fyrneindu mönnum og voru þeir, Bjarni og Jóhannes Hjálmarsson, settir Í gæzluvarðhald. Um svipað leyti byrjuðu próf á Akureyri yfir þeim Ingvari, Jóni Guðmundssyni og Jóhannesi Björnssyni. Enginn hinna kærðu skýrði frá, að flutt hefði verið annað áfengi úr þýzka skipinu en áfengi það, er komið var fyrir í Selvík, og neituðu því að hafa geymt áfengi annarsstaðar. Jóhannes Hjálmars- son kvaðst hafa sótt áfengið til Selvíkur að undirlagi Jóns Guðmundssonar, því hann hafi viljað fara að koma því í pen- inga. Kristmundur Einarsson taldi sig ekki hafa vitað um, að hann var að fara í smyglunarferð á m/b. >Hauk, en félagar hans, sérstaklega Jóhannes Hjálmarsson, fullyrtu hið gagstæða, og eftir því, sem upplýst er í málinu, virðist mega draga þá ályktun, að svo hafi verið. Dómur var svo kveðinn upp í aukarétti Siglufjarðar 25. ágúst í máli þeirra Bjarna Finnbogasonar, Jóhannesar Hjálmarsson- ar og Kristmundar Einarssonar. Sá dómur var Óómerktur með dómi hæstaréttar, uppkv. 24. marz 1928, og málinu visað heim til frekari rannsóknar. Dómur gekk ekki á Akureyri yfir hin- um þremur, sem áður eru nefndir, en rannsókninni var haldið áfram hér í bænum að fyrirlagi dómsmálaráðuneytisins og varð þá uppvíst um landflutning áfengisins í Rekavík. Eftir að hæstiréttur hafði ómerkt Siglufjarðardóminn, sendi dómsmála- ráðuneytið öll plögg málsins hingað og fyrirskipaði frekari meðferð þess hér. Siðan hafa verið haldin framhalds próf á Siglufirði. Eftir að prófunum lauk á Siglufirði og þeir, Jóhannes Hjálm- arsson og Bjarni Finnbogason, voru látnir lausir, fór Jóhannes Hjálmarsson með e/s. >Anders< vestur til Rekavíkur. Setti skipið hann í land á Horni, en þaðan gekk hann til Reka- víkur. Eftir að hann hafði verið í Rekavík í 3 daga, kom þangað Ingvar Einarsson við annan mann Í m/b. >Oddura. Hefir Ingvar skýrt svo frá, að hann hafi verið sendur af eig- anda bátsins, kærðum Jóni Guðmundssyni, til þess að sækja bátinn til Reykjavíkur og flytja hann norður, en hann kveðst hafa orðið að fara inn á Rekavík vegna þoku. Í Rekavík hitti Ingvar Jóhannes Hjálmarsson og slóst hann í ferðina norður. Þeir tóku með sér 21 eða 22 dunka af spiritus og héldu síðan norður. 12 eða 13 af þessum dunkum sökti Jóhannes við dufl, fyrir vestan Siglufjörð og fór sjálfur í land á Siglunesi og 1315 gekk þaðan til Siglufjarðar. En Ingvar hélt áfram til Akur- eyrar á bátnum með 9 dunka og kveður hann sig hafa komið þremur dunkum, fyrir í mógrófum fyrir ofan Akureyri og sökt fjórum við bryggju á Akureyrarhöfn, en öllum þeim 7 dunk- um hafi verið stolið. Tvo dunka kveðst hann hafa selt á Akur- eyri fyrir 200 kr. hvorn. Þegar Jóhannes Hjálmarsson kom til Siglufjarðar, hitti hann Bjarna Finnbogason og bað hann ásamt Jóni Gunnlaugssyni, verkamanni á Siglufirði, að koma dunkum þeim, er hann hafði sökkt, í land. Fóru þeir á bát og fengu sér til hjálpar Sigurð nokkurn Jakobsson, sem mál hefir ekki verið höfðað gegn: Komu þeir áfenginu í land skammt frá Dölum og grófu þar. Skömmu síðar sóti Jóhannes Hjálmarsson 2 dunka, fór með þá inn til Siglufjarðar og kom þeim í geymslu hjá Þorkeli Sigurðssyni Svarfdal, sem kom þeim fyrir í m/b. >Úlfur Uggason<, er hann var formaður á. Skömmu síðar hitti Jó- hannes Hjálmarsson kærðan í máli þessu, Stefán Stefánsson, og bauð honum til sölu einn 10 lítra dunk af spiritus fyrir kr. 150.00. Stefán féllst á að kaupa og átti rétt á eftir tal við kærðan, Sigurjón Sigurðsson, um það, að hann yrði með í kaupunum og varð það að samkomulagi að svo skyldi vera. Fékk nú Jóhannes Hjálmarsson Þorkel Sigurðsson til þess að sækja annan spiritusdunkinn til Þorkels Svarfdal og flytja hann heim til Stefáns. Þetta gjörði Þorkell Sigurðsson, en þá komst bæjarfógetinn á Siglufirði á snoðir um þetta, lét gjöra húsleit hjá Stefáni og fannst þá dunkurinn. Játaði þá Jóhannes Hjálmarsson og félagar hans brot sitt eins og hér hefir verið skýrt frá. Í framburði sínum fyrir réttinum hefir Jóhannes að vísu skýrt svo frá, að brúsar þessir hafi verið 3 og að hann hafi verið búinn að selja einn, en hinir tveir hafi verið teknir, en frekara samræmi milli þessa framburðar hans hér og áður- nefnds framburðar hans í lögreglurétti Siglufjarðar hefir ekki fengizt. Þorkell Sigurðsson heldur því fram, að hann hafi álitið að í spiritus-dunknum, sem hann sótti fyrir Jóhannes Hjálmarsson, væri steinolía, hann kveður Jóhannes ekkert hafa minnzt á hvað í dunknum væri, aðeins hafa beðið sig að sækja böggul til Þorkels Svarfdal og færa Stefáni. Þeir Stefán, Þorkell Svarfdal og Jóhannes Hjálmarsson kveðast ekkert þora að fullyrða um það, hvort Þorkell Sigurðsson hafi vitað um, að áfengi var í dunknum, en enginn þeirra minnist þess, að hafa talað um það við hann, að áfengi væri í A 1316 um. Þessa frásögn Þorkels Sigurðssonar er ekki unnt að taka trúanlega, því það er í alla staði mjög ósennilegt, að hann hafi ekki grunað, að áfengi væri í dunknum, sem Svarfdal setti í poka og Jóhannes Hjálmarsson, sem nýsloppinn var úr gæzluvarðhaldi og uppvís að flutningi áfengis Í allstórum stil, bað hann að sækja. Það verður líka að telja það víst, að Jú- hannes hafi talað um þetta við hann eða að minnsta kosti gengið út frá því, að hann vissi um þetta, því ella mundi hann ekki hafa trúað Þorkeli fyrir að sækja dunkinn, sem hann vissi að hlaut að vera sjálfum sér hættulegt, ef Þorkell hefði í góðri trú farið gálauslega með hann. Jóhannes hlýtur því einmitt að hafa vitað, að Þorkell vissi vel hvað hann var að sækja og að hann mundi af þeim ástæðum, vegna þeirra beggja, fara varlega. Enn hefir Jóhannes Hjálmarsson skýrt svo frá, að hann hafi sumarið 1926 — að hann minnir í ágústmánuði — komizt að því, að tveir menn, þeir Ingólfur Ólafsson og Angantýr Guð- mundsson, sem nú eru komnir til Canada, hefðu farið vestur til Rekavíkur og ætluðu að taka þar áfengi með valdi. Hann kveðst þá hafa fengið sér norskt skip til þess að fara með sig vestur til þess að reyna að koma í veg Íyrir þetta. Þegar þangað kom, höfðu fyrnefndir menn verið þar og haft á burt með sér eitthvað áfengi. Kveður hann þá bræður sína hafa sagt sér, að þeir hefðu ekki þorað annað en koma áfenginu, nema 20 dunkum fyrir í geymslu hjá Ólafi Hjálmarssyni að Horni, sem er skammt frá Rekavík. Þá 20 dunka, sem eftir voru, kveðst hann hafa tekið og látið norska skipið fá þá fyrir ferðina, en annað áfengi kveðst hann ekki hafa tekið. Seinna um sumarið reyndi Jón Guðmundsson að láta ná í áfengið. Bræðurnir í Rekavík vísuðu þá frá sér til Ólafs Hjálmarsson- ar, en hann sagði, að áfengið hefði horfið og vissi hann ekki hvar það væri niður komið. Próf út af þeim þætti málsins, hvað af áfengi þessu hafi orðið, hefir ekki verið unnt að halda hér, þar sem allir þeir, er líklegastir eru til að geta gefið upp- lýsingar um það, eru vestur á Ströndum og því mjög óhentugt að láta senda þá hingað til bæjarins til að halda próf ytir þeim. Hinsvegar auðvelt að láta hlutaðeigandi yfirvald rann- saka þetta í sérstöku máli. Sumir þeirra manna, sem kærðir eru í máli þessu, hafa áður sætt refsingu fyrir brot á bannlöggjöfinni. Kærður, Jón Guðmundsson, hefir með dómi hæstaréttar, upp- 1317 kveðnum 1. maí 1925, verið dæmdur í 1000 kr. sekt og 40 daga fangelsi við venjulegt fangaviðurværi, fyrir innflutning áfengis. Kærður, Páll Stefánsson, hefir með sama dómi verið dæmd- ur í sömu refsingu fyrir samskonar brot. Kærður, Bjarni Finnbogason, hefur verið dæmdur í 400 króna sekt fyrir brot gegn ákvæðum 1, sbr. 13. og 18. gr. bannlaganna og með dómi hæstaréttar, uppkveðnum 14. nóv. 1927, var hann dæmdur í 200 króna sekt fyrir brot gegn ákvæð- um 2. mgr. 11. gr. sömu laga. Þá hefir Jóhannes Björnsson hinn '%í2 1927 undirgengizt hér í bænum 500 króna sekt fyrir áfengissölu og greitt hana. Þeir, Stefán Stefánsson og Kristmundur Einarsson, hafa hvor um sig á Siglufirði sætt 200 króna sekt fyrir hlutdeild í bruggun áfengis. Það verður að teljast nægilega sannað, að kærður Jón Guðmundsson hefir verið aðalmaðurinn í þessu broti, hann ræður yfir skipinu, sem farið er á þessa ferð, og hann ræður menn til fararinnar og leggur til peninga fyrir áfengið. Þeir, sem með honum voru á m/b. >Tryggva<, verða að teljast hjálparmenn hans og sömuleiðis Páll Stefánsson. Brot Jóns Guðmundssonar ber að heimfæra undir 1. gr. bann- laganna og þykir refsing sú, er hann hefir til unnið, hæfilega ákveðin samkv. 13. gr. sömu laga og með tilliti til hinna fyrri brota hans, fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 2 mánuði og 1500 króna sekt í Menningarsjóð, sem greiðist innan 40 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 60 daga. Brot Páls Stefánssonar, Bjarna Finnbogasonar, Jóhannesar Hjálmarssonar, Jóhannesar Björnssonar og Ingvars Einarssonar ber að heimfæra undir 1. gr. sbr. 18. gr. bannlaganna og brot þeirra Jóhannesar Hjálmarssonar og Ingvars ber að því, er sölunni viðkemur, að heimfæra undir 9. gr. sömu laga. Refsing sú, er Páll Stefánsson hefir til unnið, þykir hæfilega ákveðin samkv. 13. gr., sbr. 18. gr. bannlaganna og með til- liti til fyrra brots, fangelsi við venjulegt fangaviðurværi í 30 daga og 1000 króna sekt í Menningarsjóð, er greiðist innan 40 daga frá lögbirtingu dómsins, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 45 daga. Refsing sú, er Bjarni Finnbogason, Jóhannes Hjálmarsson og Ingvar Einarsson hafa til unnið hver um sig, þykir I d* 1318 13. gr., sbr. 18. gr. bannlaganna með tilliti til fyrra brots Bjarna Finnbogasonar og að þvi, er Jóhannesi og Ingvari viðkemur, með tilliti til ákvæða 14. gr. sömu laga, hæfilega ákveðin einfalt fangelsi í 30 daga og 1000 króna sekt í Menningar- sjóð fyrir hvern þeirra og greiðast sektirnar innan 40 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti hver um sig í stað sekt- arinnar einföldu fangelsi í 46 daga. Refsing sú, er Jóhannes Björnsson hefir til unnið, þykir samkvæmt ákvæðum 13., sbr. 18. gr. bannlaganna hæfilega ákveðin einfalt fangelsi í 20 daga og 500 króna sekt í Menn- ingarsjóð, er greiðist innan 40 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einlöldu fangelsi í 28 daga. Brot þeirra, Kristmundar Einarssonar, Jóns Gunnlaugssonar, Þorkels Sigurðssonar og Þorkels S. Svarfdal, ber að heimfæra undir 8., sbr. 18. gr. bannlaganna. Refsing sú, er Kristmundur Einarsson hefir til unnið, þykir hæfilega ákveðin samkv. 16., sbr. 18. gr. bannlaganna 150 króna sekt í Menningarsjóð, er greiðist innan 30 daga frá lög- birtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 10 daga. Refsing Jóns Gunnlaugssonar þykir samkv. ákvæðum sömu greina hæfilega ákveðin 100 króna sekt í Menningarsjóð, er greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti kærður í hennar stað einföldu fangelsi í 7 daga. Refsing þeirra, Þorkels Sigurðssonar og Þorkels S. Svarfdal, hvors um sig, þykir hæfilega ákveðin 50 króna sekt í Menn- ingarsjóð, er greiðist innan 30 daga frá lögbirtingu dóms þessa, ella sæti þeir hvor um sig í stað sektarinnar einföldu fangelsi í 3 daga. Þá, Sigurjón Sigurðsson og Stefán Stefánsson, ber að áliti dómarans að sýkna af kæru valdstjórnarinnar í máli þessu. Hinir kærðu greiði hver um sig kostnaðinn við sitt gæzlu- varðhald, en allan annan kostnað sakarinnar greiði þeir, Jón Guðmundsson, Bjarni Finnbogason, Páll Stefánsson, Ingvar Einarsson, Jóhannes Hjálmarsson og Jóhannes Björnsson in solidum. Sumir hinna kærðu í þessu máli hafa fengið sér talsmenn. Dómarinn hefir tilkynnt þeim öllum hvenær dómur mundi ganga í málinu, en enginn þeirra hefir skilað vörn nema tals- maður Jóns Guðmundssonar, Jón Hallvarðsson, cand. juris. 1319 Á máli þessu hefir enginn óþarfur dráttur orðið hér í um- dæminu. Miðvikudaginn 18. dez. 1929. Nr. 95/1929. Fjóla Stefáns (Pétur Magnússon) gegn fjármálaráðherra, Í. h. ríkissjóðs (Lárus Fjeldsted). Skaðabætur. Dómur bæjarþings Reykjavíkur 13. júní 1929: Stefndur, fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs, á að vera sýkn af kröfum stefnanda, Fjólu Stefáns, í þessu máli. Málskostnaður fellur niður. Dómur hæstaréttar. Svo sem fram er tekið í hinum áfrýjaða bæjarþings- dómi, hefir áfrýjandi gegnt ráðskonustöðunni við heilsuhælið á Vífilsstöðum frá 1. apríl 1919 til síðast- liðinna áramóta, er hún var látin hætta þessu starfi. Eftir skýrslu steinda finnast engin skilríki fyrir því í dómsmálaráðuneytinu, að það hati ráðið áfrýjanda til umgetins starfa, og verður því að telja víst, að ráðu- neytið hafi á sínum tíma falið yfirlækninum við hælið að ráða hana eða að minnsta kosti eftir á samþykkt ráðninguna. Hefir yfirlæknirinn gefið þá yfirlýsingu, að hann hafi ráðið áfrýjanda með 6 mánaða upp- sagnarfresti frá beggja hálfu, og með því að þessi uppsagnarfrestur verður eigi talinn óeðlilega langur og auk þess í samræmi við uppsagnarfrest þann, sem ákveðinn er í erindisbréfi handa ráðskonu holds- veikraspitalans í Laugarnesi, dags. 10. sept. 1898 og í erindisbréfi handa ráðskonu geðveikrahælisins á Kleppi, dags. 14. febr. 1908, verður að álíta, að áfrýi- 1320 anda hafi borið þessi uppsagnarfrestur, og með því að hinn stefndi fjármálaráðherra hefir ekkert haft að athuga við upphæð skaðabótakröfu áfrýjanda né vaxta- kröfuna, ber að taka þær til greina. Samkvæmt framansögðu ber því að fella hinn áfrýj- aða dóm úr gildi og dæma fjármálaráðherra, Í. h. ríkissjóðs, til að greiða áfrýjanda, 1200 kr. ásamt 6 |, ársvöxtum frá 24. jan. þ. á. til greiðsludags. Eftir þessum úrslitum verður steindi og að greiða áfrýj- anda málskostnað fyrir undirrétti og hæstarétti er ákveðst 400 kr. Því dæmist rétt vera: Stefndi, fjármálaráðherra, í. h. ríkissjóðs, greiði áfrýjanda, Fjólu Stefáns, 1200 kr. með 6%% árs- vöxtum frá 24. jan. þ. á. til greiðsludags og 400 kr. í málskostnað fyrir undirrétti og hæsta- rétti. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta hefir höfðað ungfrú Fjóla Stefáns, fyrrum ráðs- kona á heilsuhælinu á Vífilsstöðum, með stefnu, dags. 5. febr. þ. á., gegn fjármálaráðherra, f. h. ríkissjóðs, til greiðslu á kr. 1200.00 ásamt 6“ ársvöxtum frá sáttakærudegi, 24. jan. þ. á. til greiðsludags og málskostnaðar að upphæð kr. 176.00. Steindur hefir aðallega krafizt algjörðrar sýknu af öllum kröf- um stefnanda, en til vara, að úrslit málsins væri látin velta á eiði yfirlæknisins á Vífilsstöðum um umboð hans af hendi ríkisstjórnarinnar til að ráða stefnanda til starfsins. Atvik til málshöfðunar þessarar eru sögð þessi: Með bréfi, dags. 4. okt. s.l, fól dómsmálaráðuneytið yfirækninum á Vífilsstöðum að segja upp frá áramótum nokkrum starismönn- um við heilsuhælið og þar á meðal stefnanda, er var tilkynnt uppsögnin 6. s. m. Með bréfi, dags. 8. s. m., tjáði yfirlæknir- inn dómsmálaráðuneytinu, að stefnandi væri ráðin með 6 mán- 1321 aða uppsagnarfresti, en dómsmálaráðuneytið svaraði því bréfi með synjun um að taka þá staðhæfingu til greina og að ný ráðskona mundi koma að hælinu um áramótin. Með bréfi 22. dezbr. s.l. spurðist því næst stefnandi fyrir í fjármálaráðuneyt- inu, hvort henni yrði greitt kaup, er svaraði 6 mánaða upp- sagnarfrestí, en þeirri fyrirspurn svaraði dómsmálaráðuneytið með bréfi, dags. 15. jan. s.l., þannig, að krafa hennar gegn ríkissjóði verði ekki tekin til greina, og hefir stefnandi því lagt málið undir úrskurð dómstólanna. Stefnandi kveðst hafa tekið við ráðskonustarfinu 1. april 1919 >eftir beiðni yfirlæknisins<, er hefir gefið vottorð, dags. 21. s.l., að hann hafi ráðið stefnanda í ráðskonustöðuna með þeim skildaga, >að 6 mánaða uppsagnarfrestur væri frá henn- ar hálfu og heilsuhælisins<, og að hann hafi annast þessa ráðningu >með fullu leyfi stjórnarráðsins<. Þetta vottorð er það gagn, sem stefnandi byggir málssókn sína á og sundur- liðar kröfu sína þannig: Kaup frá 1. jan. til 6. apríl 1929, kr. 250.00 á mán., kr. 800.00. Uppbót til fæðis og húsnæðis sama tíma kr. 125.00 á mán., kr. 400.00, samtals kr. 1200.00, sem svara eigi til kaups og hlunninda fyrir þann tíma, sem á vantaði 6 mánaða uppsagnarfrest. Telur stefnandi nefnt vott- orð yfirlæknisins vera embættisvottorð, sem sanni að fullu, að yfirlæknirinn hafi annast ráðninguna í umboði ríkisstjórnar- innar, enda sé uppsagnarfrestur ákveðinn í samræmi við ráðn- ingarskilmála um hliðstæðar stöður, þ. e. ráðskonustöðuna á Laugarness- og Kleppsspítulum. En þar er þessum málum skipað með lagalegum fyrirmælum. Aðiljar eru sammála um það, að ráðning stefnanda í ráð- konustarfið heyri beint undir ríkisstjórnina, enda er það in confesso, að ráðherra réð æðra starfsfólk að Vífilsstöðum, eða skipaði það í stöður sínar, í fyrstu eftir að rikið tók að öllu leyti við heilsuhælinu, og það er ekki kunnugt, að yfirlækni hafi verið fengið það vald siðar. En annars virðist engin lög, reglugjörðir eða erindisbréf hafa verið sett um rekstur heilsu- hælisins og um ráðningu stefnanda.liggja alls engin skilríki fyrir nema greint vottorð, sem ekki hefir verið staðfest. Stefnd- ur fullyrðir því, að ríkisstjórnin hafi engin afskifti haft af ráðn- ingu stefnanda og geti ekki gefið yfirlækninum nokkurt um- boð til að ráða stefnanda og óstaðfest vottorð yfirlæknis um þetta sé ónógt sönnunargagn. Það verður að telja það nægilega upplýst í málinu, að ráðn- 1322 ing ráðskonu að heilsuhælinu falli ekki undir embættissvið yfirlæknis, og vottorð hans í málinu getur því ekki talizt embættisvottorð og hefir ekki sterkara sönnunargildi ed almennt v ttorð heiðarlegs manns, og þar seim því hefir verið mótmælt af stefndum, að yfirlæknirinn hafi haft umboð af hálfu stjórnar- innar til að annast ráðninguna, eru ekki fengnar sannanir fyrir því, að ráðningin hafi verið bindandi Íyrir ríkisstjórnina í upp- hafi. En þá vaknar sú spurning, hvort ráðningin hafi ekki síðarmeir verið samþykkt í verki þegjandi af landsstjórninni, og því orðið bindandi fyrir hana með ákvæðinu um 6 mán- aða uppsagnarfrest, sem gildir um ráðskonustöðurnar í Lauga- nesi og á Kleppi. Þótt þetta kunni nú ekki að virðast ólíklegt, þá þarf það enganveginn að fara saman, að samskonar reglur gildi um sambærilegar stöður og ber því ekki að sjálfsögðu að beita sérreglum, sem gilda um ráðskonustarfið á nefndum spitölum, einnig um samskonar starf á Vífilsstöðum, enda horfir málið nokkuð öðruvísi við, er stefnandi tók við starfinu og síðan, en áður var, er greindir spítalar voru settir á stofn, þá var nokkur hörgull á konum, er fullfærar þættu til að taka við svona sýslan, en á síðari árum hefir sérmenntun kvenna á þessu sviði orðið svo almenn, að engin þörf virðist hafa verið á hvoruga hlið að binda þessa stöðu með afbrigðilega löngum uppsagnarfresti. Afskiftaleysi ríkisstjórnarinnar af stöðu stefnanda þykir því ekki eiga að afla henni sérstöðu þá um ráðningarskilmála, sem hún heldur fram. Hirðuleysi beggja aðilja um að gjöra bréflegan samning sín á milli um stöðuna þykir aftur á móti benda til, að hvor í sínu lagi hafi viljað hafa sem óbundnastar hendur gagnvart hinum, stefn- andi til að víkja úr vistinni og stefndur eða ríkisstjórnin til að segja vistinni upp, að þessu athuguðu, virðist stefnandi ekki eiga kröfu til 6 mánaða uppsagnarirests, og það verður að telja að stefnanda hafi verið tilkynnt það með nægilegum fyrirvara, að hún átti að víkja frá starfinu. Það ber þvi að sýkna stefndan af öllum kröfum stefnanda, en rétt þykir að láta málskostnað falla niður. 1323 Föstudaginn 20. dez. 1929. Nr. 23/1929. L. Fjeldsted, í. h. eigenda og vá- tryggjenda S/S. Namdal (í. Fjeldsted) gegn Alfons Jónssyni, f. h. eiganda m/k. Marz (Sveinbjörn Jónsson). Skaðabætur vegna ásiglingar. Dómur sjóréttar Reykjavíkur 4. ágúst 1928: Stefndur, Lárus Fjeldsted, í. h. Sjóvátryggingarfélags Íslands, skal vera sýkn af kröfum stefnandans, Alfons Jónssonar, f. h. eiganda v/b. >Marz< í máli þessu og málskostnaður falla nið- ur að því, er nefnt félag snertir. Hinsvegar greiði steindur, Í. h. eiganda e/s. Namdals, Magn- úsar Kristjánssonar, stefnandanum, í. h. Guðmundar Björns- sonar, eiganda áðurnefnds vélbáts, kr. 5500.00 með 6%, árs- vöxtum frá 28. október 1927 til greiðsludags og kr. 400.00 í málskostnað innan þriggja sólarhringa frá lögbirtingu dóms þessa, að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem greinir Í hinum áfrýjaða sjóréttardómi og ekkert verulegt þykir athugavert við, ber að staðfesta dóminn, sem áfrýjað hefir verið hingað 14. marz þ. á. samkv. áfrýjunarleyfi 5. s. m. Samkv. þeim úrslitum verður áfrýjandi að greiða steinda málskostnað fyrir hæstarétti, og er hann eftir atvikum ákveðinn 300 kr. Því dæmist rétt vera: Sjóréttardóminum skal óraskað. Áfrýjandinn, Lárus Fjeldsted, í. h. eiganda e/s. Namdal, greiði steinda, Alfons Jónssyni, í. h. eig- anda v/b. Marz, 300 kr. málskostnað fyrir hæsta- rétti 1324 Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað fyrir sjóréttinum með stefnu, útgefinni 28. okt. 1927, af Alfons Jónssyni, lögfræðingi á Siglufirði, í. h. Guðmundar Björnssonar, eiganda v/b. >Marz< á Siglufirði, gegn Lárusi Fjeldsted hrm. hér í bæ, í. h. eigenda og vá- tryggjenda, e/s. >Namdals< frá Reykjavík, þeirra Magnúsar Kristjánssonar, fjármálaráðherra og Sjóvátryggingarfélags Ís- lands, beggja hér í bænum, til greiðslu skaðabóta vegna ásiglinga e/s. >Namdals< á víb. >Marz< síðastliðið sumar, að upphæð kr. 8800.00 með 6% ársvöxtum frá steinudegi til greiðsludags og málskostnaðar að skaðlausu. Stefndur hefir mótmælt öllum kröfum stefnanda og krafizt þess, aðallega, að báðir umbjóðendur hans verði algjörlega sýknaðir í málinu. Til vara hefir hann krafizt algjörðrar sýknu til handa Sjóvátryggingarfélaginu og mótmælt skaðabótakröí- unum sem of háum. Ennfremur hefir hann krafizt riflegs málkostnaðar, hvernig sem málið fer. Rétturinn fær ekki séð, að stefnandinn eigi nokkurn sjáli- stæðan rétt á hendur stefndu félagi þótt e/s. =Namdal< hafi verið vátryggt hjá því og ber því að taka sýknukröfu stefnds til greina að því, er félagið snertir, en málskostnaður verður með samþykki stefnds látinn falla niður. Mál þetta er, eins og fyr er drepið á, risið út af því, að 28. júlí f. á. kl., 9—10 árdegis, varð samrekstur milli skipanna víb. >Marz<, eign stefnanda og e/s. >Namdalsc, eign stefnds, M. Kristjánssonar. Bæði skipin eru við síldveiðar á Skaga- firði með herpinót. Var >Marz> nokkuð vestur og inn af Málmey og stefndi inn fjörðinn með báta sína í togi og voru þar allir skipverjar um borð í skipinu, en >Namdal< kom inn- an fjörðinn og stefndi þannig, að leiðir skipanna lágu saman. Hafði >Namdal< sent báta sína út til að kasta fyrir síld, og voru aðeins 3 menn á skipinu, 2. stýrimaður, er hefir skip- stjóraréttindi, Í. vélstjóri og matsveinninn. Bæði skipin höfðu litla ferð eða um tveggja milna hraða, eftir því sem séð verð- ur af sjóprófunum, en >Namdal< þó heldur meiri. Skipunum lenti þannig saman, að >Namdal< rakst með 1325 stefnið á >Marz< rétt Íyrir aftan >Íorvantinn< og braut í hon- um síðuplanka, svo að sjór féll inn í skipið. Stýrimaðurinn á >Namdalx hefir haldið því fram, að >Marz< hafi fyrst beygt til bakborða og siðar til stjórnborða, þannig, að eigi hafi verið hægt að ákveða beina stefnu skipsins, en kveður sig þó hafa vikið >Namdalx til stórnborða. Þessu hefir skipstjórinn á >Marz< neitað eindregið, kveðst aldrei hafa vikið til bakborða heldur til stjórnborða, eins og honum bar, er hann nálgaðist >Namdal<, en >Namdal< hafi hinsvegar vikið til bakborða. Við skýrslu stýrimannsins á >Namdal< er það að athuga, að hann er næstum því einn til frásagnar um hana, því að fram- burður vitnisins, er var á þilfarinu, Magnúsar Jónssonar, mat- sveins, er heldur óákveðinn, nema. hvað hann heldur því þó fast fram, að hann hafi allt af séð á bakborðskinnunginn á „Marz<. Kveður vitnið sér hafa virzt >Namdal< beygja fyrst dálítið til bakborða, og hafi þá verið ca. 100 faðmar milli skipanna. Á framburði vitnisins Ólafs Kristjánssonar háseta á sNamdal<, er var í vörpubátunum, sem voru í 150—200 faðma fjarlægð frá skipinu, er að áliti réttarins ekkert hægt að byggja, því að í framburðinum kemur fram, að vitnið hefir eigi haft stöðugar gætur á skipinu. Hinsvegar hafa 4 af skipshöfninni á >Marzc staðfest ákveðið skýrslu skipstjórans á því skipi. Auk þess hafa skipstjórinn og stýrimaður á v/b. =Brödrene< gefið skýrslu um árekstur þennan. Var skip þeirra, er árekst- urinn varð, 200—300 faðma út af stjórnborðshlið *Marz< og hlutu þeir því að hafa séð skipin greinilega, og ber þeim saman við skipshöfnina á >Marz< um það, hvernig skipin stefndu. ; Rétturinn lítur nú svo á, að það verði að telja nægilega sannað með vitnaframburðunum, að e/s. >Namdal< hafi eigi vikið til stjórnborða, eins og því skipi bar skylda til eftir stefnu skipanna, og eigi það því sök á árekstrinum. Auk þess er það upplýst, að það setti aðeins hálfa ferð aftur á bak þeg- ar augljóst var, að árekstur var óhjákvæmilegur, í stað þess að setja þá fulla ferð altur á bak, sem hefði getað orðið til þess að draga úr árekstrinum eða varna honum alveg, ef gjört hefði verið í tíma. Ber því eiganda e/s. >Namdals< að greiða stefnanda full- ar bætur fyrir skemmdir þær, er urðu á v/b. >Marz< við 1326 áreksturinn og annað tjón, er stefnandinn hefir beðið af hon- um. Nema skemmdirnar á skipinu eftir mati dómkvaddra manna kr. 2200.00 og hefir stefndur eigi mótmælt þeirri upphæð sem of hárri, hinsvegar hefir hann mótmælt sem allt of háum skaðabótum þeim, er stefnandi hefir krafizt fyrir aflatjón vegna árekstursins, er nema kr. 6600.00, og litur réturinn svo á, að eftir stærð v/b >Marz< og miðað við veiði annara skipa á tímabili því, er hann varð að vera frá veiði vegna áreksturs- ins, svo og miðað við heildarafla hans eftir allan sildveiði- tímann, sé aflatjónið nægilega hátt áætlað helmingur þessarar upphæðar, og beri því að lækka dómkröfu stefnanda um kr. 3300.00 eða niður í samtals kr. 5500.00. Eftir þessum úrslitum málsins hér í réttinum þykir hæfilegt að stefndur, í. h. umbjóðanda sins, Magnúsar Kristjánssonar, greiði stefnandanum kr. 400.00 í málskostnað. Föstudaginn 20. dez. 1929. Nr. 117/1929. Valdstjórnin (Magnús Guðmundsson) gegn Ronald Joseph Hall {. Fjeldsted). Botnvörpuveiðabrot. Dómur lögregluréttar Reykjavíkur 10. okt. 1929. Kærður, Ronald Joseph Hall, greiði 12,500 króna sekt til Land- helgissjóðs Íslands, og komi í stað sektarinnar 6 mánaða einfalt fangelsi, ef hún verður ekki greidd innan viku frá lög- birtingu dóms þessa. Allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir dragstrengir í botnvörpungnum G. Y. 482, Mangolia frá Grimsby, sé upptækt og renni í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður af máli þessu leiddan og leiðandi kostnað. Dóminum að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum. Dómur hæstaréttar. Af ástæðum þeim, sem teknar eru fram í hinum áfrýjaða lögregluréttardómi ber að staðfesta hann, þó 1327 með þeirri breytingu, að í stað sektarinnar komi 7 mánaða einfalt fangelsi, ef hún verður ekki greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði greiði allan kostnað sakarinnar í hæstarétti, þar með talin laun sækjanda og verjanda, 60 kr. til hvors. Því dæmist rétt vera: Lögregluréttardóminum skal óraskað, þó þannig, að 7 mánaða einfalt fangelsi komi í stað sektar- innar, ef hún fæst eigi greidd innan 14 daga frá birtingu dóms þessa. Kærði, Ronald Joseph Hall, greiði allan áfrýj- unarkostnað sakarinnar, þar með talin laun sækj- anda og verjanda í hæstarétti, málflutningsmann- anna, Magnúsar Guðmundssonar og Lárusar Fjeld- sted, 60 kr. til hvors. Dóminum skal fullnægja með aðför að lögum. Forsendur hins áfrýjaða dóms hljóða svo: Mál þetta er höfðað af valdstjórnarinnar hálfu gegn Ronald Josep Hali, skipstjóra á b/v. G. Y. 482, >Mangoliac< frá Grimsby, fyrir brot gegn ákvæðum landhelgislöggjafarinnar. Málavextir eru þeir, sem nú skal greina: Þriðjudaginn 8. október var varðskipið Ægir á austurleið út af Portlandi, kl. 8,57 árdegis gjörði skipið eftirfarandi staðar- ákvörðun: Vesturkantur Péturseyjar, rétt fram undan Portlands- vita og milli þeirrar línu og Höttu 53? 40', samtímis var mælt milli Höttu og tveggja togara, er voru því sem næst í sömu línu nokkru austar, 937 20. Sá togari, sem virtist vera heldur nær varðskipinu, var þá að snúa frá landi, kl. 9,03 sneri eystri togarinn einnig út frá landi. Kl. 9,04 var stöðvunarmerki dregið upp og sneru þá báðir 1328 togararnir undan landi, kl. 9,05 var skotið púðurskoti. Kl. 9,07 var skotið öðru púðurskoti. KI. 9,08 var gefin eftirfarandi staðarákvörðun: Portland > 43? 30 Hatta > 709 307 Hjörleifshöfði Kl 9,09 var skotið kúluskoti, því sem næst mitt á milli togaranna. Nam þá eystri togarinn staðar kl. 9,12, sást að hann var byrjaður að draga inn vörpuna. Kl. 9,17 var komið að honum, og reyndist það að vera togarinn G. Y. 482, „Mangolia< frá Grimsby, sem var að draga inn stjórnborðs- vörpuna, var þá eftirfarandi staðarákvörðun gjörð hjá togar- anum um leið og farið var fram hjá honum: Portland > 329 00 Hatta > 67? 20 Hjörleifshöfði Gefur það stað togarans 0,25 sm. innan landhelgislínunnar. Var skipið þá tekið fast og haldið með það til Reykjavík- ur og komið þangað kl. 7,15 árdegis 9. þ. m. Við réttarrannsókn í þessu máli hefir kærður lýst því yfir, að hann véfengi ekki skýrslu skipherrans á varðskipinu. Kveðst hann að vísu ekki hafa heyrt nema eitt skot, og hafi hann þá numið staðar samstundis og hann heyrði það skot. Þá hefir hann og tekið það fram, að hann hafi ekki verið af ásetningi innan landhelgislinunnar. Kveðst hann hafa gjört staðarákvarðanir rétt áður en hann var tekinn og hafi hann samkvæmt sinum mælingum átt að vera rétt utan við land- helgislínuna. En hann tekur það fram, að á þessum staðar- ákvörðunum sínum sé ekki mikið að byggja, því að kompás hans hafi verið mikið skakkur, og þó að hann hafi við mæl- inguna tekið nokkuð tillit til skekkju kompássíns, þá hafi sið- ar komið í ljós að skekkjan. var miklu meiri en hann haiði gjört ráð fyrir. Það hefir því ekkert komið fram, sem hnekkt geti skýrslu skipherrans, sem gjörð er með ágætum tækjum og af æfðum mönnum. Verður að leggja skýrslu þessa til grundvallar í málinu, — og er með henni nægilega sannað, 1329 að kærði hefir verið að veiðum innan íslenzkrar landhelgi rétt áður og þegar varðskipið kom þar að honum kl. 9,17 ár- degis 8. þ. m. Með framferði sínu, sem lýst er hér að framan, hefir kærður, sem ekki hefir áður svo vitað sé, gjörzt brotlegur við ákvæði íslenzkrar tiskiveiðalöggjafar, gjörzt brotlegur við 1. gr. laga nr. 5 frá 18. maí 1920, og þykir refsing sú, sem hann hefir til unnið fyrir þetta brot samkvæmt 3. gr. laganna, sbr. 1. gr. laga nr. 4 frá 1924, og með tilliti til þess, að gengi íslenzkrar krónu er í dag, samkvæmt upplýsingum frá Landsbanka Ís- lands, að ein króna íslenzk jafngildir 82,17 aurum gulls — hæfilega ákveðin 12500 króna sekt í Landhelgissjóð Íslands og komi 6 mánaða einfalt fangelsi í stað sektarinnar, ef hún verður ekki greidd innan viku frá lögbirtingu dóms þessa. Auk þess sé allur afli og öll veiðarfæri, þar með taldir drag- strengir í botnvörpungnum G. Y. 482, >Mangolia< frá Grimsby, upptækt og renni andvirði í sama sjóð og sektin. Loks greiði kærður af máli þessu leiddan og leiðandi kostnað. Á máli þessu hefir enginn óparfur dráttur orðið. Leiðréttingar. Bls. 1015 1. 1. n. fyrir bannað komi leyfilegt. — 1025 9.1.o. — 1929 komi 1928. — 1056 15. 1.n. — auglýst komi upplýst. — 1139 3.1.0. — kr. 1700 komi kr. 17000. — 1197 5.1.o. — kr. 347.90 komi kr. 374.90. — 1242 17.1.o. — tölu komi tölulið. 10. ll. 12. 13. 14. 15. Efnisskrá. Valdstjórnin gegn ag Péturssyni. Ólög- legir lyfseðlar . a á 5 R Í Valdstjórnin gegn M. Júl. Magnús. Önundur Ingólfur Flygenring á Co. gegn Magnúsi Guð- mundssyni, f. h. a Reykjavikur. Haldsréttur . Bæjarstjórn Ísáljarðar gn aðal Eiríki Kjerúlf. Kostnaður við læknishjálp handa þurfa- lingum, vöntun samþykkis fátækranefndar . Benedikt Sveinsson gegn Páli Jónssyni og gagn- sök. Vanheimild . a Jóhann Bárðarson og Miipniðs Hlugnlssöii, í. h. Timburverzlunarinnar >Björk< gegn bæjarstjórn Ísafjarðarkaupstaðar. Eignarréttur yfir timbri Helgi Benediktsson, í. h. Verzlunarfélags Vest- mannaeyja gegn Jóni Heiðberg. Útiv.d. Valdstjórnin gegn Anton Christensen. Áfengisl. og bifr.l.brot . Sveinn Jón AÁsmundssón in löigreglusiföra Reykjavíkur, f. h. ríkissjóðs. Lögtak a Valdstjórnin gegn Jóni a lækni. Ólög- legir lyfseðlar . Eggert Kristjánsson á ös. Eögú Kristjáni Gísla- syni. Útiv. d. á Magnús Jónsson gegn haikarðiði krölnisuðlasina f. h. bankans. Skaðabótakrafa - Réttvísin gegn Karli Stefáni Danielssyni. Íkveikjutilraunir . a Réttvísin gegn Ingólfi Bjárúásyni, Brenna o. fl. Valdstjórnin gegn stjórnendum h/f. Shell á Ís- landi, þeim Magnúsi Guðmundssyni, Björgólfi Dómur Bls. "n 947 164 951 21; 952 23 056 28; g61 30 967 3y g73 ik 973 Sa 77 20; 979 24 982 84 982 133 986 1%3 992 lH 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 21. 28. 29. 30. 31. 32: 34. 35. Ólafssyni, og Hallgrími Tulinius. Firmaskrár tilkynning Valdstjórnin gegn í Ásgeiri Tinssyndi " Sýknun Bæjarstjóri Vestmannaeyja, Í. h. bæjarsjóðs gegn Verzlunarfélagi Vestmannaeyja h/f. Frávísun Valdstjórnin gegn M. Júl. Magnús. Ólöglegir lyfseðlar . Á Á 6 Valdstjórnin Haga di Carl Paul. Kæa í brot g. fiskiveiðal. Sýknun Erlendur Erlendsson gegn Guðbjörgu Okiavfa Sigurðardóttur. Útiv.d. Jóhannes Einarsson gegn Kaupfélagi Grlmsnea- inga. Niðurjöfnun á reksturstapi Magnús Vernharðsson gegn Sigurði Jönssyni o. fl. Frávísun Valdstjórnin gegn Elísabetu Eiríksd. Álongissala Réttvisin gegn Helga Benediktssyni. Mótþrói við stefnuvotta Einar M. Jónasson gegn örar. ág fjármálaráðherra, Í. h. ríkissjóðs. Skaðab.mál o. fl. Réttvísin gegn agna sigurðss, Nauðgun- artilraun . - Guðmundur Ólafsson, í. h. lnaiana. Jakób fi lögsson á Co. gegn Íslandsbanka. Ábyrgðar- skuldbinding f. víxli fallin niður. Stefán Friðriksson gegn Margréti Kristgeirstóttur Barnsfaðernismál . a Réttvísin gegn Jóhannesi jbannynsyris Ómerk- ing . á Réttvisin gen Jðlhannasi Guðjónssyni. Stuldur Valdstjórnin gegn Sören Goos. Kæra í. brot g. fiskiveiðal. Sýknun 3 Einar M. Jónasson gegn fjörnálaniðherra, í. h. ríkissjóðs. Vangreiddar ríkissjóðstekjur . . Valdstjórnin gegn Robert William Millener Eotnv.v.brot MS 5 Valdstjórnin gegn Guðlaugi Salan Áfengislagabrot Valdstjórnin gegn Gísla Guð ansi, Bolnv.- - veiðabrot im 0 Dómur Bis. 15/3 1005 18/s 1007 ?1(g 1009 213 1011 224 1014 2%3 1018 Sa 1018 84 1022 14 1023 2, 1026 fi 1627 194 1031 2 1036 244 1041 264 1045 Us 1047 35 1049 13; 1053 15/5 1073 1/s 1076 25 1078 36. 31. 39. 41. 42. 43. 46. 41. 49. . Högni Gunnarsson gegn Arngrími Fr. Bjarna- sl. 52. 53. Guðmundur Ólafsson, f. h. þrotabús Thor E. Tulinius gegn feppsnalð Eskifjarðarhrepps. Útsvar HA. Völundur gegn hreppsn. Ólafsvikurhrepps. Umboð þriðjam. . Kári Ósland gegn Sigurði Hisssyni. oO. ". . h. h/f. >Alda<. Ábyrgð Réttvísin gegn Pétri Oðdssyni, Brot g. '99., sbr. 47. og 105. gr. hegn... Olíuverzlun Íslands h/f. gegn bæjaraljörn Ía. fjarðar. Útsvar Bæjarstjórn Akureyrar gegn Verksmiðjufélaginu á Akureyri. Skaðabætur . K. Meyer, í. h. Deutsche Dampílisóhereigesell- schaft >Nordsee<. Skuldakrafa Valdstjórnin gegn Martin Woldmann. Botnv.- veiðabrot Einar M. Jöniassom ng J. Þorláksson a Norð- mann, Finni Thorlacius og Birni Þórðarson. Skaðabætur 55 RS Réttvisin gegn Þorkeli Blandon. Ómerk- ing .. Valdstjórnin Bean Ólafi ljósan. Áfangisi. og bifr.l.brot Guðrún Ólafsdóttir gegn Glaeðari Þotslelnssyni, f. h. Dansk Radio. Útiv.d. . Magnús Jónsson gegn Knud Zimsen, í. h. bæjar- stjórnar Reykjavíkur. Útiv.d. Valdstjórnin gegn Otto Herpich. Blnvo:brat syni. Ómerking . Runólfur Jónsson gegn Elíasi Stejdsnýtil, Sig- hvati Andréssyni og Einari Einarssyni. Jarðar- sala. Sýknun . Einar M. Jónasson gögn Fjönálurdiðhærra, É h. ríkissjóðs, Jóhannesi Jóhannessyni, fyrv. bæjar- fógeta og Bimi Þórðarson lögmanni. Van- greiddar ríkissjóðstekjur . Valdstjórnin gegn Charles Lemesle, - Sýknun af kæru Í. botnv.v.brot á 3 ll Dómur Bls. 275 295 21/5 36 76 12 12 í/g 17/g 19/6 ?1/g ?1/g ?1/g 22j 226 229 30/g 210 1u82 1085 1087 1092 1099 1102 1124 1132 1135 1144 1146 1149 1150 1150 1153 1155 1158 1167 Iv 55. 51. 58. 60. Gl. 62. 63 4. 65. 67. 69. 70. Valdstjórnin gegn Þorvaldi Pálssyni. Óloglagir lyfseðlar . a Valdstjórnin gegn Karl Georg August. Botnv.- veiðabrot Valdstjórnin gegn Holanldh Öll, Rót - veiðabrot Íslandsbanki gegn fjármálaráðherra, f. 'n. "iki sjóðs. Sala gulld. v. nafnverði Valdstjórnin gegn Wilhelm Behrens. Botnv.- veiðabrot . Valdstjórnin ki Rnnundi Ólafssyni, Mörtu Jónsdóttur, Önnu Jónsdóttur, Árna Árnasyni og Birni Magnússyni. Áfengissala . Bjarni Kjartansson, f. h. Kaupfélags Skaftfell- inga gegn Lofti Jónssyni og gagnsök. Við- skifti Sú í Valdstjórnin óp J. A. Jund. Ólögleyfð lyfja- áfengisútlát á Valdstjórnin gegn Ívar Mýkleburst. Fiðkiveiða- brot Þorvaldur Ealasni Ba Garðar Þasdfeinuayni. Útiv.d. Ómaksbætur Helgi Benediktsson, í. h. Varslunarfðlags Vest- mannaeyja gegn Lárusi Jóhannessyni, f. h. Jötul, A/S., Oslo. Fráviísun. Ómaksbætur Helgi Benediktsson. í. h. Verzlunarfélags Vest- mannaeyja gegn Lárusi Jóhannessyni, f. h. K. Holten, Khöfn. Útiv.d. Ómaksbætur . ;. Óskar Halldórsson, f. h. h/f. Bakki, Þórður J. Thoroddsen og Benedikt Sveinsson gegn Pétri Jakobssyni. Útiv.d. Ómaksbætur - Helgi Benediktsson, f. h. Verzlunarfélags Vest- mannaeyja gegn Metúsalem Jóhannssyni. Útiv.d. Ómaksbætur Réttvísin og valdstjórnín gegn "Enok Helga- syni. Hegningarl. og bifr l.brot Valdstjórnin gegn Jens Eyjólfssyni. Áfengisl. og bifr.l.brot á Réttvísin gegn Benjamin Ágúst Henseyríð Alfred Dómur Bls. 910 19 1619 1815 2119 2310 25(19 28/19 309 30/;5 30/;g 30/1g 20/;g 3019 111 11 1170 1174 1176 1178 1185 1189 1193 1206 1208 1211 1211 1212 1212 1213 1214 1221 71. 72 13 74. 75. 76. 71. 78. 79. sl. 5 Nielsen, Ingólfi Andréssyni og Jóni Þorsteins- syni. Þjófnaður . . - Valdstjórnin gegn Pálma s. Pálmasyni. Sókn af kæru fyrir ölvun . . - Herluf Clausen, f. h. h/f. Háspagnverlunin við Dómkirkjuna. Innsetningargjörð . Magnús Vernharðsson gegn Sigurði lónasynii, L. P. Imsland og St. Th. Jónssyni, Í. h. h/f. Aldan. Ábyrgð á Sparisjóður Norðfjarðar gegn frú Guðrónu Ólafs- son, í. h. dánarbús Ragnars Ólafssonar og skifta- ráðandanum í Suður-Múlasýslu, í. h. þrotabús h f. Eljan á Norðfirði. Ómerking Halldór Bjarnarson gegn Birni Haraldssyni BB gagnsök. Meiðyrði . a Valdstjórnin gegn Karl Kuhr. Bötnvrsrt Helgi Benediktsson, í. h. Verzlunaríélags Vest- mannaeyja gegn Lárusi Jóhannessyni, f. h. Jötul, A/S., Oslo. Útiv.d. Ómaksbætur ; Valdstjórnin gegn Birni Emil Bjarnasyni. ör bruggun og sala 2 Valdstjórnin gegn Jóni Salnssyni. Sýknun af kæru fyrir áfengissölu Hreppsnefnd Húsavíkurhrepps BRE Íssifi Jönna- syni Samningur um vatnsveituefni Valdstjórnin gegn Theodor Roelofs. Batniv.- veiðabrot á Þorgrímur Ólafsson * og Bjarni Eyjólfsson. pögn Pétri Jakobssyni. Útiv.d. Ómaksbætur Ari Þórðarson, Magnús Sæmundsson og Þórður J. Thoroddsen gegn Pétri Jakobssyni. Útiv.d. Ómaksbætur a - Valdstjórnin gegn Tár Einari Jónassyni. ör bruggun m. m. . Valdstjórnin gegn Sigurði 'Svélni velssjöið, Ölbruggun Einar M. Jónasson gegn fjármálaráðherra, . h. ríkissjóðs, og Bergi sýslumanni Jónssyni. Fjár- nám . a v Dómur Blis. Shi 1311 1341 1311 3 13/ 1235 1240 1242 1261 1264 1264 1267 1269 1279 1281 1282 1282 1285 1288 VI 89. 91. 93. Helgi Benediktsson, f. h. Verzlunarfélags Vest- mannaeyja h/f. gegn Jóhanni Gunnari Ólafs- syni, f. h. Friðriks Svipmundssonar. Frávísun Réttvísin gegn Tómasi Jónssyni. Brot g. 250. gr. hegnl. nn Pétur Guðjónsson gegn Einari Jönssyni. Skaða- bótamál. Sýknun . . Valdstjórnin gegn Jóháhni adríðasgnil, Öl- bruggun . . Valdstjórnin gegn Jóni Guðmundssyni, Páli Stefánssyni o. fl. Vinsmyglun Fjóla Stefáns gegn fm aað Era, í. h. tlkia- sjóðs. Skaðabætur . Lárus Fjeldsted, í. h. alganðu og sáltryggjenda SS. Namdal gegn Alfons Jónssyni, f. h. eig- anda m/k. Marz. Ásigling. Skaðabætur . Valdstjórnin gegn Ronald tnsepii Hall. Botnv.- veiðabrot ; at Dómur Bis. Sg 20 1291 1292 1299 1305 1307 1319 1323 1326