Fara á yfirlit Úrlausnir Hæstaréttar Íslands Hrd. 1955:108 nr. 103/1953 (Landmannaafréttur I) [PDF] Hrd. 2004:3796 nr. 48/2004 (Biskupstungur - Framaafréttur - Úthlíð) [HTML] Íslenska ríkið stefndi í héraði nánar tilgreindum aðilum til ógildingar á tilteknum hluta úrskurðar óbyggðanefndar er fjallaði um tiltekin mörk milli eignarlands og þjóðlenda. Gagnsakarmál voru höfðuð af tveim stefndu í málinu.
Niðurstaða héraðsdóms var staðfesting úrskurðar óbyggðanefndar að öllu leyti nema að landið í kringum Hagafell, eins og það var afmarkað í úrskurðinum, teldist afréttur Bláskógabyggðar. Öðrum kröfum gagnstefnenda var vísað frá dómi.
Hæstiréttur staðfesti héraðsdóm, að hluta til með vísan til forsendna hans. Í dómnum rekur Hæstiréttur niðurstöðu hrd. Landmannaafréttur I og II, markmið laga þjóðlendulaga, og III. kafla laganna um setningu og hlutverk óbyggðanefndar. Fyrsta landsvæðið sem nefndin fjallaði um var norðanverð Árnessýsla sem hún gerði í sjö málum. Málið sem var skotið til dómstóla var eitt þeirra.
Hæstiréttur taldi greina þurfti, í ljósi þjóðlendulaganna, á milli þjóðlendna og ríkisjarða þar sem íslenska ríkið ætti ekki beinan eignarrétt að svæðum er teljast til þjóðlendna. Sérstaða þjóðlendna væri sú að um væri að ræða forræði yfir tilteknum heimildum á landi sem enginn gæti sannað eignarrétt sinn að.
Fyrir dómi hélt íslenska ríkið því fram að óbyggðanefnd hafi hafnað málatilbúnaði íslenska ríkisins um að nánar afmörkuð landsvæði teldust til þjóðlenda en án þess að taka afstöðu til þess hvaða aðilar teldust vera handhafar eignarréttinda innan þess. Taldi íslenska ríkið því rétt að krefjast endurskoðunar á þeim hluta úrskurðarins þar sem óbyggðanefnd á að hafa lagt alla sönnunarbyrðina á íslenska ríkið um að ekki sé um eignarland að ræða.
Til stuðnings máli sínu vísaði ríkið meðal annars til landamerkjalaga nr. 5/1882 en þar hafi fyrst verið kveðið á um skyldu til jarðeigenda um að gera landamerkjabréf fyrir jarðir sínar. Þau bréf hafi verið einhliða samin og því ekki tæk sem sönnun á eignarhaldi og þar að auki merki um að jarðeigendur hafi í einhverjum tilvikum verið að eigna sér eigandalaust land. Um mörk landsvæða í slíkum landamerkjabréfum sé um að ræða samning milli hlutaðeigandi aðila sem sé ríkinu óviðkomandi. Þá væri heldur ekki hægt að líta svo á að athugasemdalausar þinglýsingar landamerkjabréfa hafi falið í sér viðurkenningu ríkisins á efni þeirra, hvort sem það hafi verið með athöfn eða athafnaleysi.
Af hálfu stefndu í málinu var þeim málflutningi ríkisins andmælt á þeim forsendum að landamerki hvað aðliggjandi jarðir ræðir séu samkomulag þeirra eigenda og að íslenska ríkið ætti að bera sönnunarbyrðina fyrir því að hin þinglýstu jarðamerki væru röng. Séu lagðar fram ríkari kröfur um eignarheimildir myndi það leiða til meira ónæðis og kostnaðar en gagnvart öðrum landeigendum, ásamt því að leiða til óvissu um eignarréttinn. Athugasemdalaus þinglýsing hafi þar að auki falið í sér réttmætar væntingar þinglýsenda.
Hæstiréttur taldi að þinglýsing landamerkjabréfa væri ekki óyggjandi sönnun á mörkum lands heldur þyrfti að meta hvert bréf sérstaklega. Þar leit hann meðal annars á það hvort eigendur aðliggjandi jarða hafi samþykkt mörkin og hvort ágreiningur hefði verið borinn upp. Þá voru aðrar heimildir og gögn jafnan metin samhliða. Með hliðsjón af þessu mati var ekki fallist á kröfu íslenska ríkisins um ógildingu úrskurðar óbyggðanefndar.
Hrd. 2004:3895 nr. 47/2004 (Biskupstungnaafréttur „norðan vatna“) [HTML] Hrd. 2005:3015 nr. 367/2005 (Skaftafell I og III í Öræfum - Óbyggðanefnd) [HTML] Íslenska ríkið var stefnandi þjóðlendumáls og var dómkröfum þess beint að nokkrum jarðeigendum auk þess að það stefndi sjálfu sér sem eigenda sumra jarðanna sem undir voru í málinu. Hæstiréttur mat það svo að sami aðili gæti ekki stefnt sjálfum sér og vísaði frá þeim kröfum sem íslenska ríkið beindi gegn sér sjálfu.
Hrd. 2006:2203 nr. 345/2005 (Fell) [HTML] Hrd. 2006:2279 nr. 496/2005 (Fjall og Breiðármörk í Öræfum - Skeiðársandur (Skaftafell II)) [HTML] Íslenska ríkið lýsti yfir kröfu á hluta tiltekinna jarða. Dómurinn er sérstakur fyrir það að ekki væri um að ræða afréttir, heldur jarðir. Á þessu tímabili hafði verið hlýindaskeið og jöklar því hopað. Landamerkjabréfin voru gerð þegar jöklarnir höfðu skriðið fram megnið af landinu. Í mörg hundruð ár höfðu ekki verið nein raunveruleg afnot af því landi sem jöklarnir höfðu skriðið yfir. Síðar hopuðu jöklarnir eitthvað.
Hrd. 2006:3774 nr. 497/2005 (Hoffells-Lambatungur) [HTML] Hrd. 2006:3896 nr. 67/2006 (Þingvellir - Skjaldbreiður) [HTML] Hrd. 2006:3963 nr. 133/2006 (Hrunaheiðar) [HTML] Hrd. nr. 536/2006 dags. 16. maí 2007 [HTML] Hrd. nr. 102/2009 dags. 24. september 2009 (Brú á Jökuldal) [HTML] Hrd. nr. 299/2010 dags. 10. febrúar 2011 (Valþjófsstaðir) [HTML] Hrd. nr. 350/2011 dags. 27. september 2012 (Hofsafréttur) [HTML] Hrd. nr. 656/2012 dags. 19. september 2013 (Möðruvallaafréttur) [HTML] Hrd. nr. 413/2012 dags. 26. september 2013 (Bleikmýrardalur) [HTML] Hrd. nr. 411/2012 dags. 26. september 2013 (Þingeyjarsveit) [HTML] Hrd. nr. 546/2012 dags. 28. nóvember 2013 (Eyvindarstaðaheiði) [HTML] Hrd. nr. 24/2014 dags. 18. september 2014 (Vaskárdalur) [HTML] Hrd. nr. 743/2014 dags. 22. október 2015 (Nýjabæjarafréttur) [HTML] Hrd. nr. 850/2015 dags. 29. september 2016 [HTML] Hrd. nr. 20/2016 dags. 13. október 2016 [HTML] Hrd. nr. 323/2016 dags. 10. nóvember 2016 (Skíðadalsafréttur) [HTML] Hrd. nr. 322/2016 dags. 10. nóvember 2016 (Hnjótafjall) [HTML] Hrd. nr. 93/2017 dags. 28. september 2017 (Djúpidalur) [HTML] Hrd. nr. 41/2020 dags. 13. október 2021 [HTML] Fara á yfirlit Alþingi Athugið að eingöngu eru birt þingskjöl, þingræður og erindi til Alþingis í tengslum við viðkomandi mál, ef skjalið/ræðan hefur þennan merkimiða.
Löggjafarþing 22 Þingmál A163 (siglingalög)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 14 (frumvarp nefndar) útbýtt þann 1911-02-18 00:00:00
[PDF] Löggjafarþing 25 Þingmál A40 (hlutafélagalög vegna hegningarlaga)[HTML] Þingræður: 15. þingfundur - Sveinn Björnsson - flutningsræða - Ræða hófst: 1914-07-18 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 40 Þingmál A1 (fjárlög 1929)[HTML] Þingræður: 45. þingfundur - Bjarni Ásgeirsson (Nefnd) - Ræða hófst: 1928-03-12 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 41 Þingmál A113 (ábúðarlög)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 240 (frumvarp) útbýtt þann 1929-04-03 00:00:00
[PDF] Löggjafarþing 44 Þingmál A74 (gæsla hagsmuna Íslands út af Grænlandsmálum)[HTML] Þingræður: 4. þingfundur - Einar Arnórsson - Ræða hófst: 1931-07-25 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 53 Þingmál A116 (skjalaheimt og forngripa)[HTML] Þingræður: 30. þingfundur - Gísli Sveinsson - flutningsræða - Ræða hófst: 1938-05-11 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 59 Þingmál A56 (sala Hólms í Seltjarnarneshreppi)[HTML] Þingræður: 44. þingfundur - Páll Zóphóníasson - Ræða hófst: 1942-05-02 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 61 Þingmál A16 (fiskveiðasjóður Íslands)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 511 (lög (samhlj.)) útbýtt þann 1943-03-10 00:00:00
[PDF] Þingmál A86 (rithöfundaréttur og prentréttur)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 590 (nefndarálit) útbýtt þann 1943-03-23 00:00:00
[PDF] Löggjafarþing 75 Þingmál A36 (friðunarsvæði fyrir Vestfjörðum)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 350 (nefndarálit) útbýtt þann 1956-02-09 00:00:00
[PDF] Löggjafarþing 78 Þingmál A144 (stjórnarskipunarlög)[HTML] Þingræður: 112. þingfundur - Sigurður Bjarnason - Ræða hófst: 1959-05-04 00:00:00 -
[HTML] 114. þingfundur - Bernharð Stefánsson - Ræða hófst: 1959-05-08 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 79 Þingmál A1 (stjórnarskipunarlög)[HTML] Þingræður: 6. þingfundur - Gísli Guðmundsson (Minni hl. nefndar) - Ræða hófst: 1959-07-29 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 80 Þingmál A70 (sala tveggja jarða í Austur-Húnavatnssýslu)[HTML] Þingræður: 71. þingfundur - Einar Olgeirsson - Ræða hófst: 1960-04-26 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 83 Þingmál A144 (heimild til þess að afhenda þjóðkirkju Íslands Skálholtsstað)[HTML] Þingræður: 58. þingfundur - Einar Olgeirsson - Ræða hófst: 1963-03-22 00:00:00 -
[HTML] 61. þingfundur - Ágúst Þorvaldsson - Ræða hófst: 1963-03-28 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 84 Þingmál A65 (aflatryggingasjóður sjávarútvegsins)[HTML] Þingræður: 30. þingfundur - Gísli Guðmundsson - flutningsræða - Ræða hófst: 1963-12-18 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 91 Þingmál A308 (mannanöfn)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 835 (stjórnarfrumvarp) útbýtt þann 1971-04-05 00:00:00
[PDF] Löggjafarþing 92 Þingmál A34 (mannanöfn)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 34 (stjórnarfrumvarp) útbýtt þann 1971-10-21 00:00:00
[PDF] Löggjafarþing 97 Þingmál A115 (íslensk stafsetning)[HTML] Þingræður: 109. þingfundur - Vilborg Harðardóttir - Ræða hófst: 1976-05-13 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 98 Þingmál A8 (sundlaug við Grensásdeild Borgarspítalans)[HTML] Þingræður: 7. þingfundur - Magnús Kjartansson - flutningsræða - Ræða hófst: 1976-10-21 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 99 Þingmál A328 (Kröfluvirkjun)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 684 (skýrsla (skv. beiðni)) útbýtt þann 1978-04-25 00:00:00
[PDF] Þingmál A368 (menntamálaráðuneytið)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 928 (skýrsla rh. (frumskjal)) útbýtt þann 1978-05-05 00:00:00
[PDF] Löggjafarþing 104 Þingmál A279 (kísilmálmverksmiðja á Reyðarfirði)[HTML] Þingræður: 87. þingfundur - Hjörleifur Guttormsson (iðnaðarráðherra) - Ræða hófst: 1982-05-05 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 106 Þingmál A291 (varnir vegna Skeiðarárhlaupa)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 565 (þáltill.) útbýtt þann 1984-04-05 00:00:00
[PDF] Löggjafarþing 107 Þingmál A87 (land í þjóðareign)[HTML] Þingræður: 11. þingfundur - Pálmi Jónsson - Ræða hófst: 1984-11-12 00:00:00 -
[HTML] Löggjafarþing 115 Þingmál A269 (Norræna ráðherranefndin 1991--1992)[HTML] Þingræður: 117. þingfundur - Hjörleifur Guttormsson - Ræða hófst: 1992-04-02 13:56:00 -
[HTML] Þingmál A399 (utanríkismál)[HTML] Þingræður: 114. þingfundur - Ólafur Ragnar Grímsson - Ræða hófst: 1992-03-31 16:49:00 -
[HTML] Löggjafarþing 121 Þingmál A301 (staða þjóðkirkjunnar)[HTML] Þingræður: 119. þingfundur - Hjálmar Jónsson - Ræða hófst: 1997-05-07 18:42:38 -
[HTML] Löggjafarþing 122 Þingmál A12 (landafundir Íslendinga)[HTML] Þingræður: 7. þingfundur - Össur Skarphéðinsson - Ræða hófst: 1997-10-13 17:47:06 -
[HTML] 7. þingfundur - Össur Skarphéðinsson - Ræða hófst: 1997-10-13 18:03:56 -
[HTML] Löggjafarþing 128 Þingmál A703 (vátryggingarsamningar)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 1235 (stjórnarfrumvarp) útbýtt þann 2003-03-11 17:15:00
[HTML] [PDF] Löggjafarþing 130 Þingmál A204 (vátryggingarsamningar)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 215 (stjórnarfrumvarp) útbýtt þann 2003-10-28 13:00:00
[HTML] [PDF] Þingmál A434 (kirkjugripir)[HTML] Þingræður: 101. þingfundur - Lára Stefánsdóttir - Ræða hófst: 2004-04-23 19:27:38 -
[HTML] Löggjafarþing 132 Þingmál A565 (Norræna ráðherranefndin 2005)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 820 (skýrsla rh. (frumskjal)) útbýtt þann 2006-02-23 16:07:00
[HTML] [PDF] Löggjafarþing 140 Þingmál A657 (stjórn fiskveiða)[HTML] Erindi vegna málsins: Dagbókarnúmer 1753 - Komudagur: 2012-04-12 - Sendandi: Ritari atvinnuveganefndar - Skýring: (úr skýrslu auðlindanefndar) -
[PDF] Löggjafarþing 144 Þingmál A74 (jarðalög)[HTML] Erindi vegna málsins: Dagbókarnúmer 176 - Komudagur: 2014-10-15 - Sendandi: Nefnd um nýtingu og varðveislu ræktanlegs lands á Íslandi -
[PDF] Löggjafarþing 150 Þingmál A461 (mótun stefnu Íslands um málefni hafsins)[HTML] Þingræður: 50. þingfundur - Guðmundur Andri Thorsson - flutningsræða - Ræða hófst: 2020-01-21 16:45:34 -
[HTML] Löggjafarþing 151 Þingmál A359 (mótun stefnu Íslands um málefni hafsins)[HTML] Þingræður: 51. þingfundur - Guðmundur Andri Thorsson - flutningsræða - Ræða hófst: 2021-02-02 21:33:23 -
[HTML] Þingmál A453 (almenn hegningarlög)[HTML] Erindi vegna málsins: Dagbókarnúmer 2068 - Komudagur: 2021-03-09 - Sendandi: Stefán Örvar Sigmundsson -
[PDF] Þingmál A587 (þjóðkirkjan)[HTML] Þingskjöl: Þingskjal nr. 996 (stjórnarfrumvarp) útbýtt þann 2021-03-09 15:42:00
[HTML] [PDF] Þingræður: 112. þingfundur - Birgir Þórarinsson - Ræða hófst: 2021-06-11 22:00:40 -
[HTML] Þingmál A712 (umhverfismat framkvæmda og áætlana)[HTML] Erindi vegna málsins: Dagbókarnúmer 2647 - Komudagur: 2021-04-27 - Sendandi: Minjastofnun Íslands -
[PDF] Löggjafarþing 152 Þingmál B24 (stefnuræða forsætisráðherra og umræður um hana) Þingræður: 2. þingfundur - Lilja Alfreðsdóttir - Ræða hófst: 2021-12-01 21:00:50 -
[HTML] Löggjafarþing 153 Þingmál A1 (fjárlög 2023)[HTML] Erindi vegna málsins: Dagbókarnúmer 853 - Komudagur: 2022-11-16 - Sendandi: Minjastofnun Íslands -
[PDF] Þingmál A442 (tímabundnar endurgreiðslur vegna hljóðritunar á tónlist)[HTML] Þingræður: 33. þingfundur - Lilja Alfreðsdóttir - andsvar - Ræða hófst: 2022-11-17 15:07:20 -
[HTML] Löggjafarþing 156 Þingmál A351 (veiðigjald)[HTML] Þingræður: 86. þingfundur - Lilja Rafney Magnúsdóttir - um atkvæðagreiðslu - Ræða hófst: 2025-07-11 13:34:53 -
[HTML] Löggjafarþing 157 Þingmál A3 (Evrópska efnahagssvæðið)[HTML] Erindi vegna málsins: Dagbókarnúmer 475 - Komudagur: 2025-10-22 - Sendandi: Arnar Þór Jónsson -
[PDF] Dagbókarnúmer 519 - Komudagur: 2025-10-24 - Sendandi: Arnar Þór Jónsson -
[PDF] Dagbókarnúmer 624 - Komudagur: 2025-10-31 - Sendandi: Arnar Þór Jónsson -
[PDF]
Umsjónaraðili vefsins er Svavar Kjarrval. Hægt er að hafa samband með því að senda tölvupóst á netfangið urlausnir@urlausnir.is eða með því að senda Facebook síðu vefsins skilaboð á Facebook .
Þó ekki sé hægt að lýsa yfir ábyrgð á réttleika upplýsinganna á þessum vef, er þó reynt að stuðla að því að þær séu eins réttar og kostur er.