Úrlausnir.is

Hrd. 2004:3796 nr. 48/2004 (Biskupstungur - Framaafréttur - Úthlíð)^[HTML] ^[PDF]
Íslenska ríkið stefndi í héraði nánar tilgreindum aðilum til ógildingar á tilteknum hluta úrskurðar óbyggðanefndar er fjallaði um tiltekin mörk milli eignarlands og þjóðlenda. Gagnsakarmál voru höfðuð af tveim stefndu í málinu.

Niðurstaða héraðsdóms var staðfesting úrskurðar óbyggðanefndar að öllu leyti nema að landið í kringum Hagafell, eins og það var afmarkað í úrskurðinum, teldist afréttur Bláskógabyggðar. Öðrum kröfum gagnstefnenda var vísað frá dómi.

Hæstiréttur staðfesti héraðsdóm, að hluta til með vísan til forsendna hans. Í dómnum rekur Hæstiréttur niðurstöðu hrd. Landmannaafréttur I og II, markmið laga þjóðlendulaga, og III. kafla laganna um setningu og hlutverk óbyggðanefndar. Fyrsta landsvæðið sem nefndin fjallaði um var norðanverð Árnessýsla sem hún gerði í sjö málum. Málið sem var skotið til dómstóla var eitt þeirra.

Hæstiréttur taldi greina þurfti, í ljósi þjóðlendulaganna, á milli þjóðlendna og ríkisjarða þar sem íslenska ríkið ætti ekki beinan eignarrétt að svæðum er teljast til þjóðlendna. Sérstaða þjóðlendna væri sú að um væri að ræða forræði yfir tilteknum heimildum á landi sem enginn gæti sannað eignarrétt sinn að.

Fyrir dómi hélt íslenska ríkið því fram að óbyggðanefnd hafi hafnað málatilbúnaði íslenska ríkisins um að nánar afmörkuð landsvæði teldust til þjóðlenda en án þess að taka afstöðu til þess hvaða aðilar teldust vera handhafar eignarréttinda innan þess. Taldi íslenska ríkið því rétt að krefjast endurskoðunar á þeim hluta úrskurðarins þar sem óbyggðanefnd á að hafa lagt alla sönnunarbyrðina á íslenska ríkið um að ekki sé um eignarland að ræða.

Til stuðnings máli sínu vísaði ríkið meðal annars til landamerkjalaga nr. 5/1882 en þar hafi fyrst verið kveðið á um skyldu til jarðeigenda um að gera landamerkjabréf fyrir jarðir sínar. Þau bréf hafi verið einhliða samin og því ekki tæk sem sönnun á eignarhaldi og þar að auki merki um að jarðeigendur hafi í einhverjum tilvikum verið að eigna sér eigandalaust land. Um mörk landsvæða í slíkum landamerkjabréfum sé um að ræða samning milli hlutaðeigandi aðila sem sé ríkinu óviðkomandi. Þá væri heldur ekki hægt að líta svo á að athugasemdalausar þinglýsingar landamerkjabréfa hafi falið í sér viðurkenningu ríkisins á efni þeirra, hvort sem það hafi verið með athöfn eða athafnaleysi.

Af hálfu stefndu í málinu var þeim málflutningi ríkisins andmælt á þeim forsendum að landamerki hvað aðliggjandi jarðir ræðir séu samkomulag þeirra eigenda og að íslenska ríkið ætti að bera sönnunarbyrðina fyrir því að hin þinglýstu jarðamerki væru röng. Séu lagðar fram ríkari kröfur um eignarheimildir myndi það leiða til meira ónæðis og kostnaðar en gagnvart öðrum landeigendum, ásamt því að leiða til óvissu um eignarréttinn. Athugasemdalaus þinglýsing hafi þar að auki falið í sér réttmætar væntingar þinglýsenda.

Hæstiréttur taldi að þinglýsing landamerkjabréfa væri ekki óyggjandi sönnun á mörkum lands heldur þyrfti að meta hvert bréf sérstaklega. Þar leit hann meðal annars á það hvort eigendur aðliggjandi jarða hafi samþykkt mörkin og hvort ágreiningur hefði verið borinn upp. Þá voru aðrar heimildir og gögn jafnan metin samhliða. Með hliðsjón af þessu mati var ekki fallist á kröfu íslenska ríkisins um ógildingu úrskurðar óbyggðanefndar.

Hrd. 2004:3895 nr. 47/2004 (Biskupstungnaafréttur „norðan vatna“)^[HTML] ^[PDF]

Hrd. 379/2009 dags. 7. október 2010 (Heiðarmúli)^[HTML] ^[PDF]

Hrd. 411/2012 dags. 26. september 2013 (Þingeyjarsveit)^[HTML] ^[PDF]

Ár	Bls. nr.
1824-1830	47, 81, 126, 241, 311
1830-1837	18, 57, 92, 144, 281, 322, 361, 381, 384, 392, 402, 406-407, 418-419, 427, 431, 434
1837-1845	3, 28, 57, 139, 146, 190, 209, 212, 215, 292, 386
1845-1852	31, 33, 317-318
1853-1857	404
1863-1867	188
1868-1870	95, 150
1871-1874	290
1875-1880	17, 28, 115
1881-1885	26, 461, 463
1886-1889	451
1890-1894	285
1895-1898	46, 48, 50
1899-1903	3, 33
1904-1907	91, 157
1908-1912	22, 49, 57, 420
1913-1916	406
1917-1919	871

Ár	Bls. nr.
1920-1924 - Registur	21
1921	186
1923	494, 537, 556, 567
1924	599, 625, 676, 694, 707
1925	7, 11, 28, 32, 40
1925-1929 - Registur	102
1927	584, 654
1928	765, 837, 855
1929	969, 1270, 1321
1930	126, 202-203, 354
1931	171, 372
1932	536, 599, 695
1933	32, 516
1934	656, 684, 688, 704
1935	186, 262, 300, 496, 556
1936	17, 21, 29, 61, 90
1937	122
1939	384, 549
1940	195, 262
1942	253, 256
1946	311, 434
1956	754
1957	240
1989	830

Bindi	Bls. nr.
9	369-370
10	402
15	534, 718
17	350
18	73

Merkimiði - In confesso sunt

Yfirlit

Úrlausnir Hæstaréttar Íslands

Aðrar úrlausnir

Héraðsdómur Vesturlands

Landsréttur

Landsyfirréttur

Óbyggðanefnd

Prentað dómasafn Landsyfirréttar og Hæstaréttar Danmerkur í íslenskum málum

Prentað dómasafn Hæstaréttar

Prentuð rit Alþingistíðinda

Ritið Lovsamling for Island