Yfirlit

Hæstaréttardómar (53)
Dómasafn Hæstaréttar (11)
Umboðsmaður Alþingis (21)
Stjórnartíðindi - Bls (54)
Stjórnartíðindi - Auglýsingar (97)
Dómasafn Félagsdóms (1)
Alþingistíðindi (495)
Ársskýrslur umboðsmanns Alþingis (3)
EES-viðbætir við Stjórnartíðindi ESB (63)
Lagasafn (82)
Lögbirtingablað (2)
Samningar Íslands við erlend ríki (8)
Alþingi (1031)
Aðrir úrlausnaraðilar

• Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið (3)
• Áfrýjunarnefnd neytendamála (2)
• Félagsdómur (1)
• Félagsmálaráðuneytið (12)
• Félags- og vinnumarkaðsráðuneytið (1)
• Heilbrigðisráðuneytið (2)
• Héraðsdómur Norðurlands eystra (3)
• Héraðsdómur Reykjaness (6)
• Héraðsdómur Reykjavíkur (84)
• Héraðsdómur Suðurlands (1)
• Innanríkisráðuneytið (4)
• Kærunefnd jafnréttismála (43)
• Kærunefnd útlendingamála (1755)
• Landbúnaðarráðuneytið (1)
• Landsréttur (18)
• Mannréttindadómstóll Evrópu (1)
• Menntamálaráðuneytið (2)
• Mennta- og menningarmálaráðuneytið (2)
• Nefnd um eftirlit með lögreglu (1)
• Persónuvernd (11)
• Samgönguráðuneytið (1)
• Úrskurðarnefnd almannatrygginga (2)
• Úrskurðarnefnd félagsþjónustu og húsnæðismála (2)
• Úrskurðarnefnd fæðingar- og foreldraorlofsmála (2)
• Úrskurðarnefnd hollustuhátta og mengunarvarna (1)
• Úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála (2)
• Úrskurðarnefnd um leiðréttingu verðtryggðra fasteignaveðlána (2)
• Úrskurðarnefnd um upplýsingamál (34)
• Úrskurðarnefnd velferðarmála (53)
• Velferðarráðuneytið (1)

Fara á yfirlit

Úrlausnir Hæstaréttar Íslands

Hrd. 1997:34 nr. 9/1997 (Opinberir starfsmenn og starfsmenn á almennum vinnumarkaði - Meiðyrðamál)^[PDF]

---

Hrd. 1997:2729 nr. 402/1997 (Blóðrannsókn - Meintur faðir höfðar I)^[PDF]

---

Hrd. 1998:500 nr. 208/1997 (Barnsburðarleyfi)^[PDF]

---

Hrd. 1998:3745 nr. 99/1998^[PDF]

---

Hrd. 1998:4076 nr. 145/1998 (Desemberdómur um stjórn fiskveiða - Valdimarsdómur)^[PDF]
Sjávarútvegsráðuneytið synjaði beiðni umsækjanda um almennt leyfi til fiskveiða í atvinnuskyni auk sérstaks leyfis til veiða á tilteknum tegundum. Vísaði ráðherra á 5. gr. þágildandi laga um stjórn fiskveiða sem batt leyfin við fiskiskip og yrðu ekki veitt einstaklingum eða lögpersónum. Forsenda veitingu sérstakra leyfa væri að viðkomandi fiskiskip hefði jafnframt leyfi til veiða í atvinnuskyni, og var því þeim hluta umsóknarinnar um sérstakt leyfi jafnframt hafnað.

Umsækjandinn höfðaði mál til ógildingar þeirrar ákvörðunar og vísaði til þess að 5. gr. laganna bryti í bága við jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar sem og ákvæðis hennar um atvinnufrelsi. Héraðsdómur sýknaði íslenska ríkið af þeirri kröfu en Hæstiréttur var á öðru máli. Hæstiréttur taldi að almennt væri heimilt að setja skorður á atvinnufrelsi til fiskveiða við strendur Íslands, en slíkar skorður yrðu að samrýmast grundvallarreglum stjórnarskrárinnar.

Hæstiréttur taldi að með því að binda veiðiheimildirnar við fiskiskip, hefði verið sett tilhögun sem fæli í sér mismunun milli þeirra er áttu skip á tilteknum tíma, og þeirra sem hafa ekki átt og eiga ekki kost að komast í slíka aðstöðu. Þrátt fyrir brýnt mikilvægi þess að grípa til sérstakra úrræða á sínum tíma vegna þverrandi fiskistofna við Íslands, var talið að ekki hafði verið sýnt fram á nauðsyn þess að lögbinda þá mismunun um ókomna tíð. Íslenska ríkið hafði í málinu ekki sýnt fram á að engin vægari úrræði væru til staðar til að ná því lögmæta markmiði. Hæstiréttur féllst því ekki á að áðurgreind mismunun væri heimild til frambúðar og dæmdi því í hag umsækjandans.

---

Hrd. 1998:4167 nr. 223/1998 (Faðernismál)^[PDF]

---

Hrd. 1999:390 nr. 177/1998 (Blindur nemandi við HÍ)^[HTML][PDF]
Blindur nemandi sótti um og fékk inngöngu í HÍ. Síðar hrökklaðist nemandinn úr námi vegna skorts á aðgengi að kennsluefni sem hann gæti nýtt sér. Hæstiréttur túlkaði skyldur HÍ gagnvart nemandanum í ljósi ákvæða MSE um jafnræði og réttar til menntunar.

---

Hrd. 1999:2015 nr. 151/1999 (Táknmálstúlkun)^[HTML][PDF]

---

Hrd. 2000:1534 nr. 12/2000 (Vatneyrardómur)^[HTML][PDF]
Skipstjóri, ásamt öðrum aðila, voru ákærðir fyrir brot gegn ýmsum lögum fyrir að hafa haldið til botnvörpuveiða án nokkurra aflaheimilda til veiðanna. Báðir viðurkenndu að hafa enga aflaheimild en sögðu að lagaskyldan um aflaheimild bryti í bága við stjórnarskrárvarin réttindi þeirra.

Meirihluti Hæstaréttar féllst ekki á þá málsvörn og beitti samræmisskýringu á milli 65. og 75. gr. stjórnarskrárinnar. Talið var að löggjafinn hafi almenna heimild til að takmarka frelsi manna til að stunda fiskveiðar í atvinnuskyni, en yrði þá að gæta jafnræðis. Takmarkanir á leyfilegum heildarafla verði að vera nauðsynlegar og þær yrðu að vera reistar á efnislegum mælikvarða (málefnalegum sjónarmiðum) svo jafnræðis sé gætt. Þá nefndi Hæstiréttur að þó slíkt mat væri á valdi löggjafans væri það samt hlutverk dómstóla að leysa úr því hvort lögin sem reist væru á því mati samræmdust grundvallarreglum stjórnarskrárinnar. Hæstiréttur taldi að umrædd takmörkun hefði verið reist á málefnalegum sjónarmiðum.

Í dómnum var vísað til desemberdómsins um stjórn fiskveiða og skýrt frá því að í þeim dómi hafði ekki verið tekin frekari afstaða til þess hvort viðurkenna átti rétt málsaðilans á úthlutun aflaheimilda. Með framangreindu hafnaði Hæstiréttur málsástæðum þeirra ákærðu um að umrætt mál hefði skorið úr um stjórnskipulegt gildi 7. gr. laga um stjórn fiskveiða.

---

Hrd. 2000:4480 nr. 125/2000 (Öryrkjadómur I)^[HTML][PDF]
Niðurstöðu málsins fyrir Hæstarétti er oft skipt í tímabil: Fyrri tímabilið er krafa er átti við 1. janúar 1994 til 31. desember 1998 og hið seinna frá 1. janúar 1999. Ástæða skiptingarinnar er sú að forsendur úrlausnarinnar fyrir sitt hvort tímabilið voru mismunandi í mikilvægum aðalatriðum.

Þann 1. janúar 1994 tóku gildi ný heildarlög til almannatrygginga en við setningu þeirra var í gildi reglugerð, um tekjutryggingu, heimilisuppbót og heimildarhækkanir, með stoð í eldri lögunum. Ný reglugerð, um tekjutryggingu, var síðan sett 5. september 1995 með stoð í nýju lögunum en þar var kveðið á um heimild til lækkunar á greiðslum byggðum á tekjum maka örorkulífeyrisþegans. Þann 1. janúar 1999 var reglugerðarákvæðinu færð lagastoð með gildistöku breytingarlaga nr. 149/1998.

Ágreiningurinn í máli er varðaði fyrra tímabilið sneri í meginatriðum um hvort íslenska ríkið hafi haft lagaheimild til að skerða tekjur örorkulífeyrisþegans með umræddum hætti á meðan því stóð. Er kom að seinna tímabilinu kom það ekki sérstaklega til álita enda hafði lögunum verið breytt til að koma slíkri á en þá reyndi sérstaklega á samræmi hennar við stjórnarskrá.

Niðurstaða Hæstaréttar var sú að skerðingarheimildin hafi verið óheimil vegna beggja tímabilanna. Allir dómararnir sem dæmdu í málinu voru sammála um fyrra tímabilið. Tveir dómaranna skiluðu sératkvæði þar sem þeir lýstu sig ósammála meirihlutanum um niðurstöðuna um seinna tímabilið en voru sammála að öðru leyti.

Forsendur niðurstöðu meirihlutans um seinna tímabilið voru í megindráttum þær að þar sem tekjur maka skiptu ekki máli við annars konar greiðslur frá ríkinu, eins og slysatrygginga og sjúkratrygginga, væri talið í gildi sé sú aðalregla að greiðslur úr opinberum sjóðum skuli vera án tillits til tekna maka, og vísað þar til jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar. Þó megi taka tillit til hjúskaparstöðu fólks varðandi framfærslu ef málefnaleg rök styðja slíkt.

76. gr. stjórnarskrárinnar, nr. 33/1944, spilar hér stórt hlutverk. Meirihlutinn taldi að þrátt fyrir að löggjafinn hafi talsvert svigrúm til mats við að ákveða inntak þeirrar aðstoðar sem ákvæðið kveður á um, þá komist dómstólar ekki hjá því að taka afstöðu til þess hvort það fyrirkomulag sé í samræmi við önnur ákvæði stjórnarskrárinnar eins og þau séu skýrð með hliðsjón af þeim þjóðréttarlegu skuldbindingum sem íslenska ríkið hefur undirgengist.

Þá leit meirihlutinn svo á að við breytingarnar sem urðu að núverandi 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar, nr. 33/1944, en við þær breytingar var fellt út orðalag um undanþágu ríkisins frá því að veita slíka aðstoð í þeim tilvikum þegar viðkomandi nyti ekki þegar framfærslu annarra en í greinargerð var lýst því yfir að ekki væri um efnislega breytingu að ræða. Meirihluti Hæstaréttar taldi að þrátt fyrir staðhæfinguna í lögskýringargögnum hefði breytingin á ákvæðinu samt sem áður slík áhrif.

Eftirmálar dómsúrlausnarinnar fyrir Hæstarétti voru miklir og hefur Hæstiréttur í síðari dómaframkvæmd minnkað áhrif dómsins að einhverju leyti.

---

Hrd. 2002:1485 nr. 461/2001 (Hvíta Ísland)^[HTML]

---

Hrd. 2003:934 nr. 381/2002 (Snjóflóðahætta - Hnífsdalur)^[HTML]
A byggði hús í Hnífsdal í lóð sem hann fékk úthlutaðri árið 1982 og flutti lögheimili sitt þangað árið 1985. Síðar sama ár voru sett lög er kváðu á um gerð snjóflóðahættumats. Slíkt var var gert og mat á þessu svæði staðfest árið 1992, og samkvæmt því var hús A á hættusvæði. Árið 1995 var sett inn heimild í lögin fyrir sveitarstjórnir til að gera tillögu um að kaupa eða flytja eignir á hættusvæðum teldist það hagkvæmara en aðrar varnaraðgerðir ofanflóðasjóðs. Í lögunum var nánar kveðið á um þau viðmið sem ákvarðanir úr greiðslum úr sjóðnum ættu að fara eftir.

Sveitarfélagið gerði kaupsamning við A um kaup á eign hans árið 1996 eftir að tveir lögmenn höfðu metið eignina að beiðni sveitarfélagsins. A og sambýliskona hans settu fyrirvara í kaupsamninginn um endurskoðun kaupverðsins þar sem þau teldu það ekki samræmast ákvæðum stjórnarskrár um friðhelgi eignarréttarins né jafnræðisreglu hennar. Árið 1998 var gefið út fyrirvaralaust afsal fyrir eigninni og flutti A brott úr sveitarfélaginu.

A taldi að eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar fæli í sér að hann hefði átt að fá því sem jafngilti brunabótamati fyrir fasteignina enda hefði hann fengið þá upphæð ef hús hans hefði farist í snjóflóði eða meinað að búa í eigninni sökum snjóflóðahættu. Sveitarfélagið taldi að brunabótamat væri undantekning sem ætti ekki við í þessu máli og að þar sem A flutti brott reyndi ekki á verð á eins eða sambærilegri eign innan sveitarfélagsins, og þar að auki hefði engin sambærileg eign verið til staðar fyrir hann í sveitarfélaginu.

Hæstiréttur nefndi að þótt svo vandað hús hefði ekki verið fáanlegt á þessum tíma voru samt sem áður til sölu sem virtust vera af álíka stærð og gerð. Þá taldi hann að markaðsverð ætti að teljast fullt verð nema sérstaklega stæði á, og nefndi að slíkt hefði komið til greina af A hefði ekki átt kost á að kaupa sambærilega eign innan sveitarfélagsins né byggja nýtt hús fyrir sig og fjölskyldu sína, og því neyðst til að flytja á brott. A þurfti að bera hallan af því að hafa ekki sýnt fram á að slíkar sérstakar aðstæður ættu við í málinu. Staðfesti Hæstiréttur því hinn áfrýjaða sýknudóm.

---

Hrd. 2004:1159 nr. 342/2003 (Skagstrendingur hf.)^[HTML]
Útgerðarfélag sagði starfsmanni upp og starfsmaðurinn stefndi því þar sem hann taldi að uppsögnin ætti að vera í samræmi við ákvæði laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Hæstiréttur synjaði ósk hans um lögjöfnun á þeim grundvelli að ríkisstarfsmenn njóti slíkra réttinda í skiptum fyrir lægri laun en gengur og gerist á almennum markaði.

---

Hrd. 2004:1533 nr. 354/2003^[HTML]

---

Hrd. 2004:4355 nr. 221/2004 (Loðnuvinnslan)^[HTML]

---

Hrd. 2005:3714 nr. 429/2005^[HTML]

---

Hrd. 2006:5403 nr. 160/2006^[HTML]

---

Hrd. 2006:5653 nr. 637/2006^[HTML]

---

Hrd. nr. 647/2006 dags. 10. maí 2007 (Salmann Tamimi gegn Landspítala-háskólasjúkrahúsi - Uppsögn ríkisstarfsmanns)^[HTML]
Ríkisstarfsmanni var sagt upp vegna útskiptingar á tölvukerfum og fór hann í mál. Hæstiréttur nefndi að það skipti máli í hvaða starf viðkomandi var ráðinn og ef starfi er skipt út fyrir annað þurfi að kanna hvort finna megi önnur störf innan stjórnvaldsins sem starfsmaðurinn er hæfur til að gegna. Talið var að uppsögnin hafi verið ólögmæt.

---

Hrd. nr. 109/2007 dags. 25. október 2007 (Þjóðkirkjan og önnur trúfélög - Ásatrúarfélagið)^[HTML]
Í þessu máli reyndi á í fyrsta skipti á þau forréttindi sem Þjóðkirkjan fær umfram önnur trúfélög. Ásatrúarfélagið stefndi ríkinu á þeim forsendum að aukin fjárframlög ríkisins til Þjóðkirkjunnar miðað við önnur trúfélög fælu í sér ólögmæta mismunun.

Hæstiréttur mat það svo að þær auknu skyldur sem ríkið setur á Þjóðkirkjuna leiddu til þess að hún og Ásatrúarfélagið væru ekki í sambærilegri stöðu og því væri ekki um mismunun að ræða.

---

Hrd. nr. 379/2007 dags. 8. maí 2008 (Sala á Íslenskum aðalverktökum hf.)^[HTML]

---

Hrd. nr. 484/2007 dags. 25. september 2008^[HTML]

---

Hrd. nr. 181/2008 dags. 4. desember 2008 (Lóðarúthlutun í Kópavogi)^[HTML]

---

Hrd. nr. 321/2008 dags. 29. janúar 2009^[HTML]

---

Hrd. nr. 353/2008 dags. 12. mars 2009 (Hælisumsókn - Hælisleitandi frá Máritaníu)^[HTML]

---

Hrd. nr. 53/2010 dags. 1. febrúar 2010^[HTML]

---

Hrd. nr. 109/2010 dags. 26. febrúar 2010 (Framsal til Brasilíu)^[HTML]

---

Hrd. nr. 615/2009 dags. 14. október 2010 (Hælisumsókn - Hælisleitandi frá Íran)^[HTML]

---

Hrd. nr. 693/2010 dags. 3. nóvember 2011^[HTML]

---

Hrd. nr. 249/2012 dags. 29. nóvember 2012^[HTML]

---

Hrd. nr. 153/2012 dags. 6. desember 2012^[HTML]

---

Hrd. nr. 169/2011 dags. 17. janúar 2013^[HTML]

---

Hrd. nr. 652/2012 dags. 26. mars 2013 (Smyrill)^[HTML]

---

Hrd. nr. 61/2013 dags. 13. júní 2013 (Bótaréttur og búsetuskilyrði)^[HTML]

---

Hrd. nr. 394/2013 dags. 16. janúar 2014^[HTML]

---

Hrd. nr. 726/2013 dags. 10. apríl 2014 (Auðlegðarskattur)^[HTML]

---

Hrd. nr. 461/2015 dags. 28. janúar 2016 (Halldór fiskvinnsla)^[HTML]

---

Hrd. nr. 396/2015 dags. 11. febrúar 2016 (Snorri - Ummæli um samkynhneigð á vefmiðli)^[HTML]

---

Hrd. nr. 506/2015 dags. 22. mars 2016^[HTML]

---

Hrd. nr. 769/2016 dags. 14. desember 2016^[HTML]

---

Hrd. nr. 60/2017 dags. 2. febrúar 2017^[HTML]

---

Hrd. nr. 525/2016 dags. 6. apríl 2017 (Sjúklingatrygging)^[HTML]

---

Hrd. nr. 768/2016 dags. 1. júní 2017 (Ferðaþjónusta fatlaðra)^[HTML]

---

Hrd. nr. 354/2017 dags. 14. desember 2017^[HTML]

---

Hrd. nr. 415/2017 dags. 14. desember 2017 (Hatursorðræða)^[HTML]

---

Hrd. nr. 577/2017 dags. 14. desember 2017 (Hatursorðræða)^[HTML]

---

Hrd. nr. 106/2017 dags. 25. október 2018 (Aðgengi fatlaðs einstaklings að fasteignum á vegum sveitarfélags)^[HTML]

---

Hrd. nr. 13/2020 dags. 8. október 2020^[HTML]

---

Hrd. nr. 17/2020 dags. 4. febrúar 2021^[HTML]

---

Hrd. nr. 18/2020 dags. 4. febrúar 2021^[HTML]

---

Hrd. nr. 50/2021 dags. 4. maí 2022^[HTML]

---

Hrd. nr. 9/2023 dags. 25. október 2023^[HTML]

---

Hrd. nr. 56/2024 dags. 21. maí 2025^[HTML]

---