Úrlausnir.is - Merkimiði - Skaðabótaskylda

Hrd. 1965:169 nr. 221/1960 (Varmahlíð) ^[PDF]
Skagafjörður vildi stofnsetja héraðsskóla árið 1936. Var framkvæmdin sú að íslenska ríkið tók jörðina Varmahlíð eignarnámi af V og leigði félagi sem sveitarfélagið stofnaði undir þann rekstur.

Þingmaður Varmahlíðar tjáði við V að hann ætlaði sér að leggja fram frumvarp um eignarnám eða leigunám á landi Varmahlíðar þar sem enginn vilji væri fyrir sölu jarðarinnar. V vildi ekki láta af hendi alla jörðina en lýsti sig reiðubúinn til að selja hluta jarðarinnar en því var ekki tekið. Frumvarpið varð síðar samþykkt sem lög nr. 29/1939 er veitti ríkisstjórninni heimild til eignarnámsins í þeim tilgangi. Samningar tókust ekki þannig að V sá til tilneyddan til að gefa út afsal fyrir jörðinni til ríkisins áður en eignarnámið fór fram, en í því var enginn áskilnaður um héraðsskóla.

Ríkisstjórnin afsalaði svo félaginu jörðinni með því skilyrði að reistur yrði héraðsskóli. Ekki var byrjað að reisa héraðsskólann fyrr en árið 1945 en stuttu eftir það urðu grundvallarbreytingar á skólakerfinu þar sem héraðsskólar urðu hluti af almenna skólakerfinu. Í kjölfarið hættu framkvæmdir við byggingu skólans. Árið 1956 var samþykkt ályktun um að reisa þar í staðinn heimavistarbarnaskóla ásamt útleigu húsakynna undir ýmsan atvinnurekstur.

Þá krafði V ráðherra um að afhenda sér aftur jörðina sökum þess að grundvöllur eignarnámsheimildarinnar væri brostinn. Er ráðherra féllst ekki á það krafðist V fyrir dómi að samningur sinn um afhendingu jarðarinnar til ríkisstjórnarinnar yrði ógiltur, ásamt ýmsum öðrum ráðstöfunum sem af því leiddi. Meðal málatilbúnaðar V var að umfang eignarnámsins hefði verið talsvert meira en nauðsyn krafði, að hann hefði verið neyddur til að selja jörðina sökum hættu á að hann hefði fengið enn minna fyrir hana en ella. Þó afsalið hefði ekki minnst á héraðsskóla hefði það samt sem áður verið forsendan fyrir útgáfu þess.

Hæstiréttur staðfesti hinn áfrýjaða dóm með vísan til forsendna en í þeim dómi kom fram að ekki yrði hnekkt mati löggjafans um almenningsþörf með setningu þessara sérlaga um eignarnám á jörð í hans eigu. Augljóst þótti að forsendur þess að V hafi látið af hendi nauðugur af hendi væru þessi sérlög, þó að kaupverðinu undanskildu, og yrði því ekki firrtur þeim rétti að geta endurheimt jörðina sökum skorts á fyrirvara í afsalinu ef notkun hennar væri svo andstæð þeim tilgangi sem lá að baki eignarnámsheimildinni að hann ætti af þeim sökum lögvarinn endurheimturétt.

Ekki var fallist á ógildingu afsals ríkisins til félagsins þar sem það var í samræmi við þann tilgang sem eignarnámsheimildin byggðist á, og félagið væri enn viljugt til að vinna að því markmiði, og því enn í samræmi við tilgang eignarnámsins. Þá skipti máli að V gerði engar virkar og raunhæfar ráðstafanir í langan tíma frá því að honum varð ljóst að forsendurnar hefðu brostið, til endurheimt jarðarinnar. Kröfum V um ógildingu eignarnámsins var því synjað.
Aðalkröfur Afnotaréttur Afsal Afsalsgerningar Almenningsþörf Alþingi Alþingismenn Arður Atburðarás Athafnaleysi Athafnir Aukastörf Áfrýjendur Áhvílandi lán Ákvarðanir Álitsgerðir Byggingar Býli Bætur Dómarar Dómkröfur Dómsmálaráðuneytið Dómstólar Dómtökur Eignarheimildir Eignarnám Eignarnámsheimildir Eignarráð Eignarréttur Eignir Endurgreiðslur Fasteignir Félög Fjárhæðir Fjármálaráðherra Fjós Flutningar Forkaupsréttur Formenn Framhaldsstefnur Framkvæmd eignarnáms Fyrirsvarsmenn Fyrirvarar Gallar Gildistökur Gistihús Greiðsludagur Greiðslur Gögn Hafnir Heimfærslur Heimili Hestar Hlunnindi Húsaleigur Húsnæði Hæstaréttarlögmenn III. kafli laga um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga, nr. 7/1936 Íbúðarhúsnæði Jarðhiti Kaupendur Kaupréttur Kaupsamningar Kaupverð Kennarar Kjörtímabil Kröfur Lagafrumvörp Lagaheimildir Landspildur Landsvæði Laun Launagreiðslur Lán Lántökur Leiga Leigjendur Leiguréttur Leigusamningar Leigutekjur Leyfi Lóðarspildur Lóðir Löggerningur Löggjafinn Löggjöf Lögmæti Lögskipti Lög um meðferð einkamála í héraði, nr. 85/1936 Lög um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga, nr. 7/1936 Mannvirki Matsmenn Málavextir Málsástæður Málskostnaður Menntamálaráðherra Menntamálaráðuneytið Menntun Miskabætur Mótmæli Nauðung Ólögmæti Óþægindi Ráðsmenn Ráðuneyti Riftanir Ríkissjóður Ríkisstjórn Ríkisvald Rökstuðningur Sakarefni Samningar Samningsgerð Samræmi Samþykki Sérfræðingar Símtal Sjálfseignarstofnanir Skaðabótaskylda Skaðabætur Skipulagsskrár Skoðanir Skólahverfi Skriflegir samningar Skyldur Starfsemi Stefnandi (dómsmál) Stjórnskipulegt gildi Stjórnskipunarlög Sundlaugar Systkini Sýkna Sýslumaður Sýslunefndir Sök Söluskálar Tekjur Tryggingar Umboð Umboðsmenn Umferðarréttur ^ⓘ Umráðaréttur Umsýsla Undirskriftir Uppdrættir Úrskurðir Varakröfur Varnarþing Vatnsréttindi Vatnsréttur Veðsetningar Veggur Veitingastaðir Verðgildi Verðmæti Vextir Viðgerðir Viðtöl Vottorð Þinglýsingar Þingmenn Þóknanir