Úrlausnir Hæstaréttar Íslands
Úrlausnir sem hafa þennan merkimiða. Athugið að taka ekki þessum lista sem tæmandi.
Hrd. 1981:182 nr. 33/1978 (Mývatnsbotn) [PDF]Greint var á um eignarhald á botni Mývatns og önnur verðmæti á botni Mývatns utan netlaga, og kröfðust landeigendur þeirra landa er lágu að Mývatni að þau teldust óskipt sameign þeirra allra. Fyrir héraði hófst málið með stefnu í júlímánuði 1974 sem að endingu varð að áðurgreindri kröfu. Ríkið höfðaði gagnsök sama mánuð sem að endingu varð sambærileg þeirra sem landeigendurnir gerðu, nema eignarhaldið færi til sín. Aukadómþing Þingeyjarsýslu dæmdi ríkinu í vil með gagnályktun á 1. tölul. 4. gr. vatnalaga nr. 15/1923 þar sem hinum málsaðilunum tókst ekki að sýna fram á að eignarrétturinn að Mývatnsbotni utan netlaga hefði stofnast með lögum eða með öðrum viðurkenndum hætti. Taldi hann í ljósi þessa að ríkið teldist réttmætur eigandi umrædds svæðis.
Fyrir Hæstarétti var málinu vísað frá héraði hvað varðaði kröfur tveggja ábúenda þar sem jarðirnar voru í ríkiseigu, sökum þess að það væri andstætt meginreglum réttarfars um aðild að aðili hafi uppi kröfur gegn sjálfum sér. Litið var svo á að frávísun þeirra krafna leiddi ekki til frávísun málsins í heild.
Hæstiréttur leit svo á að fyrir gildistöku vatnalaganna hafi engin lagaákvæði kveðið beinlínis á um eignarrétt yfir botnum stöðuvatna. Í málinu höfðu áfrýjendur ekki getað sýnt fram á að eignarréttur hafi myndast með öðrum hætti yfir botni Mývatns utan netlaga er leiddi til skerðingar eignarréttinda með 4. gr. vatnalaganna. Var ríkið því sýknað af þeirri kröfu áfrýjenda.
Hvað kröfu ríkisins varðaði vísaði Hæstiréttur til þess að 4. gr. vatnalaganna kvað heldur ekki um að ríkið teldist eigandi Mývatnsbotns utan netlaga né þeirra verðmæta sem tilheyrðu því svæði. Aukinheldur hafi ríkið heldur ekki sýnt fram á í málinu að það hafi stofnað til eignarréttarins með öðrum hætti. Voru landeigendurnir því einnig sýknaðir af kröfum ríkisins. Hins vegar kom fram að handhafar ríkisvalds gætu í skjóli valdheimilda sinna ráðið meðferð og nýtingu botns Mývatns og botnsverðmæta utan netlaga.
13. öld 18. öld 19. öld 1. gr. vatnalaga, nr. 15/1923 20. öld 2. gr. laga um hefð, nr. 46/1905 46. gr. laga um meðferð einkamála í héraði, nr. 85/1936 4. gr. vatnalaga, nr. 15/1923 Aðalkröfur Afnotaréttur Afréttarhafar Afréttur Afsal Almenni löggjafinn Almenningur Almenningur stöðuvatna Alþingi Alþingismenn Andsvör Arftakar Arftökur Ábúðarjarðir Ábúendur Áfrýjendur Ákvarðanir Álitsgerðir Áveitur Bátar Bein eignarréttindi Beitarréttur Beitilönd Bókun Byggðarlög Byggingar Bæir Bændur Bætur Börn Danakonungur Dánarbú Dómkröfur Dómsmál Dómsmálaráðherra Dómsmálaráðuneytið Dómstig Dómstólar Dómþing Eðli máls Eigendaskipti Eigendur Eignaraðild Eignarhald Eignarréttindi Eignarréttur Eignir Einkaeignir Einkaréttur Eldri lög um lax- og silungsveiði, nr. 76/1970 Embætti Endurgjald Evrópa Fasteignir Félagsgjöld Fjárhæðir Fjármálaráðherra Flutningar Formenn Fornrit Forráðamenn Forstjórar Framhaldsstefnur Framkvæmdarvald Friðhelgi Friðhelgi eignarréttarins Frumkvæðisréttur ⓘ Fundargerðir Fyrirvarar Gagnályktanir ⓘ Gagnsakir Gildistökur Grunneignarréttur Gögn Hafnir Hagsmunir Handhafar ríkisvalds Háyfirdómari Hefð Hestar Héraðsdómslögmenn Hið opinbera Hlunnindi Hlutafélög Hlutdeild Hráefni Hreppir Hreppsnefndir Hæstaréttardómar Hæstaréttarlögmenn Íslenska ríkið Jarðefni Jarðeigendur Konungsríkið Ísland Kröfugerðir Kröfur Lagaákvæði Lagafrumvörp Lagafyrirmæli Lagareglur Lagasetning Landamerkjabréf Landareignir Landeigendur Landnámabók Landshöfðingi Landskipti Landsvæði Leiga Leigjendur Leyfi Lífsafkoma Lýðveldi Lögbirtingablaðið ⓘ Lögbækurnar Lögfestingar Lögfræði Löggjafarvald Löggjafinn Löggjöf Lögjöfnun Lögmenn Lög um beitutekju, nr. 39/1914 Lög um hefð, nr. 46/1905 Lög um kísilgúrverksmiðju við Mývatn, nr. 80/1966 Lög um lax- og silungsveiði, nr. 61/1932 Lög um meðferð einkamála í héraði, nr. 85/1936 Málsástæður Málskostnaður Málsmeðferðir Meginreglur Mótmæli Nefndarálit Nefndarmenn Netlög Occupatio Oddvitar Ólögmæti Óskiptar sameignir Prestar Rannsóknir Ráðherrar Ráðuneyti Res nullius Réttarágreiningur Réttarbót Réttarfar Réttargæslustefndir Réttarheimildir Réttarreglur ⓘ Réttarríki ⓘ Réttarsaga Réttarþróun Rétthafar Réttindi Ríkiseignir Ríkissjóður Ríkisstjórn Ríkisvald Rökstuðningur Sagnfræðingar Sakarefni Sameign Samningar Samræmi Samþykki Seljendur Sett lög Sjónarmið Skip Skoðanir Skógar Skyldur Staðhættir Stefnubirtingar Stjórnarskrá Stjórnskipulegt gildi Stjórnvöld Straumvatn Strendur Stöðuvötn Sveitarfélög Sveitarstjórnir Sýkna Sýslumaður Sýslunefndir Sök Sönnunarbyrði Sönnunargildi Terra nullius Tollar Umboð Undirskriftir Úrskurðir Valdheimildir Varakröfur Varnaraðilar Vatnalög, nr. 15/1923 Vatnsbotn Vatnsréttindi Vatnsréttur Veiðar Veiðiréttur Venjur Verðmæti Verksmiðjur Vitni Vorþing Vottorð Yfirdómari Yfirlýsingar Þing Þingbækur Þingfestingar Þinghald Þingmenn Þjóðveldi Örnefni
Hrd. 1981:1584 nr. 199/1978 (Landmannaafréttardómur síðari) [PDF]Íslenska ríkið hóf mál fyrir aukadómþingi Rangárvallasýslu árið 1975 með eignardómsstefnu þar sem krafist var viðurkenningar á beinum eignarrétti ríkisins á Landmannaafrétti. Tilefnið var ágreiningur um réttarstöðu afréttanna vegna virkjanaframkvæmda hins opinbera við Tungnaá og Þórisvatn. Ríkið taldi sig ávallt hafa átt svæðið án þess að formleg staðfesting hafi verið á þeim rétti, en tók þó fram að það viðurkenndi þegar áunninn upprekstrarréttindi og önnur afréttarnot annarra aðila reist á lögum og venjum.
Meiri hluti aukadómþingsins féllst á kröfu íslenska ríkisins. Sératkvæði eins dómandans hljóðaði upp á sýknu af þeirri kröfu.
Meiri hluti Hæstaréttar taldi að málsvörn áfrýjenda um að þeir ættu landið en ekki ríkið hefði þegar verið tekin fyrir og dæmd í öðru máli málsaðilanna,
hrd. Landmannaafréttur I. Enginn áfrýjenda gat sýnt fram á að þeir hafi haft neinn rýmri rétt til afréttanna en málsaðilar téðs máls Hæstaréttar. Annar málatilbúnaður og gögn var síðan ekki sinnt ýmist vegna vanreifunar eða vegna óskýrleika.
Þrátt fyrir þetta taldi meiri hlutinn sig bæran til að leysa úr viðurkenningarkröfu ríkisins um að það ætti beinan eignarrétt á Landmannaafrétti. Gat hann þess að Alþingi hafi ekki sett lög um þetta efni sem hefði verið eðlileg leið. Meiri hlutinn féllst ekki á þann málatilbúnað að íslenska ríkið hafi átt svæðið frá stofnun allsherjarríkisins né að beinn eignarréttur hafi stofnast með lögum eða öðrum hætti eins og eignarhefð. Tilvísanir íslenska ríkisins í námulög, vatnalög og eldri lög um nýbýli voru ekki talin duga að þessu leyti. Meiri hlutinn taldi að bærir handhafar ríkisvalds gætu sett reglur í skjóli valdheimilda sinna um meðferð og nýtingu landsvæðisins. Með hliðsjón af þessu taldi meirihlutinn að ekki væri unnt að taka kröfu íslenska ríkisins til greina.
Sératkvæði tveggja manna minni hluta Hæstaréttar voru um hið andstæða á þeim forsendum að í meginatriðum um þegar hefði verið leyst úr þeim hluta málsins fyrir Hæstarétti er varðaði veiðirétt og vatnsföll á sama svæði af hálfu sömu aðila, án þess að málatilbúnaðurinn hafi verið til þess fallinn að aðgreina það fordæmi né lögð fram ný gögn er gæfu tilefni til annarrar niðurstöðu.
144. gr. vatnalaga, nr. 15/1923 15. öld 19. öld 1. gr. laga um kísilgúrverksmiðju við Mývatn, nr. 80/1966 1. mgr. 144. gr. vatnalaga, nr. 15/1923 20. öld 5. gr. eldri laga um lax- og silungsveiði, nr. 76/1970 Afbökun Afnotahafar Afnotaréttindi Afnotaréttur Afréttarhafar Afréttarlönd Afréttarnot Afréttartollar Afréttur Afsal Almenningur Alþingi Andmæli Andvirði Arður Arftakar Arftökur Athugasemdalausar þinglýsingar Auglýsingar Ábúendur Áfrýjendur Áfrýjunarleyfi Ákvarðanir Álitsgerðir Árekstrar Áveitur Bein eignarréttindi Beitarréttur Beitilönd Bótakröfur Búpeningur Byggðarlög Byggingar Býli Bændur Bætur Dómarar Dómendur Dómkröfur Dómkvaddir matsmenn Dómsátt Dómsmál Dómsmálaráðherra Dómstólar Dómsúrlausnir Eigendur Eignarhald Eignarhefð Eignarheimildir Eignarlönd Eignarnám Eignarráð Eignarréttindi Eignarréttur Eignartilkall Eignir Einkaeignarréttur Einkaeignir Einkamálaréttur Einkaréttur Einstaklingar Eldri lög um lax- og silungsveiði, nr. 76/1970 Embættismenn Endurrit Farvegur Fasteignir Félög Fjármálaráðherra Forráðamenn Forstjórar Framhaldsstefnur Framkvæmdarvald Frávísun mála frá dómi Frumeignarréttur Fyrirsvarsmenn Fyrirtæki Fyrirvarar Fölsun Gildistökur Goðar Greiðslur Grundvallarreglur Grunneignarréttur Gögn Hafnir Hagsmunir Handhafar ríkisvalds Hefð Helmingaskipti Héraðsdómarar Hið opinbera Hlunnindi Hlutafélög Hreppir Hreppsnefndir Hæstaréttardómar Hæstaréttarlögmenn Innsigli Íslenska ríkið Íslenskir dómstólar Jarðefni Jarðeigendur Jarðhitaréttindi Jarðhiti Jöklar Kaupendur Kaupréttur Kaupsamningar Kröfugerðir Kröfur Kvísl Lagaákvæði Lagafyrirmæli Lagaheimildir Lagarök Lagastoð Landamerki Landeigendur Landnámabók Landshöfðingi Landspildur Landsréttindi Landsvæði Laun Leiga Leyfi Lögbirtingablaðið ⓘ Lögbækurnar Lögfestingar Lögfræðingar Löggerningur Löggjöf Lögmenn Lögmæti Lög um Hæstarétt Íslands, nr. 75/1973 Lög um kísilgúrverksmiðju við Mývatn, nr. 80/1966 Lög um meðferð einkamála í héraði, nr. 85/1936 Lög um náttúruvernd, nr. 47/1971 Mannvirki Matsmenn Málatilbúnaður Máldagar Málsástæður Málskostnaður Málsmeðferðir Málsvarnir Meðeigendur Mótmæli Námulög, nr. 24/1973 Oddvitar Óbein eignarréttindi Ólögmæti Óskiptar sameignir Rannsóknir Ráðuneyti Reglugerðir Res nullius Réttarheimildir Réttarreglur ⓘ Réttarríki ⓘ Réttarsaga Réttarstaða Réttarvenjur Réttarþróun Rétthafar Réttindi Réttindi og skyldur Ríkiseignir Ríkissjóður Ríkisvald Rómarréttur Rökstuðningur Sagnfræðingar Sakarefni Samaðild Sameigendur Sameign Samningar Samræmi Samþykki Seljendur Sett lög Sératkvæði Sérstakar sameignir Sjónarmið Skilanefndir Skip Skoðanir Skyldur Staðhættir Stefnandi (dómsmál) Stjórnarskrá Stjórnskipun Stjórnsýsla Stjórnvöld Strendur Styrkir Stöðuvötn Sumarbeit Sveitarfélög Sveitarstjórnir Sýkna Sýslumaður Sýslunefndir Sök Sönnunarbyrði Sönnunargildi Sönnunargögn Tilboð Tjón Tollar Tryggingar Umboð Umboðsmenn Umhverfisvernd Umráðaréttur Umsóknir Uppdrættir Upplýsingar Úrskurðir Valdheimildir Vatnalög, nr. 15/1923 Vatnsbotn Vatnsföll Vatnsréttindi Vatnsréttur Veiðar Veiðiréttur Venjur Verðmæti Viðskipti Vitni Yfirlýsingar Þing Þingfestingar Þinghald Þinglýsingar Þinglýstur eigandi