Úrlausnir Hæstaréttar Íslands
Úrlausnir sem hafa þennan merkimiða. Athugið að taka ekki þessum lista sem tæmandi.
Hrd. 1935:273 nr. 147/1934 [PDF]Aðför Aðstoðarfólk Athafnir Áfengi Biðlaun Bæjarþing Bæjarþing Reykjavíkur Bætur Dómarar Dómsmálaráðherra Dómsmálaráðuneytið Dóms- og kirkjumálaráðherra Dýrtíðaruppbót Eftirlaun Eigendur Embætti Embættismenn Endurgreiðslur Félagsmenn Félög Fjárkröfur Fjármálaráðherra Flutningar Fyrirvarar Gagnsakir Greiðsludagur Greiðslur Hlutafélög Hæstaréttardómar Hæstaréttardómarar Iðgjöld Íkveikja Konungsríkið Ísland Kosningar Kröfur Kvittanir Laun Launagreiðslur Lífeyrissjóðir Lögfræðingar Löggjöf Lögmæti Málavextir Málskostnaður Mótmæli Opinberir starfsmenn Ráðherrar Ráðuneyti Reikningar Réttarbrot Réttarstaða Ríkissjóður Ríkisstarfsmenn Ríkisstjórn Ríkisvald Skoðanir Skrifstofustjórar Starfsfólk Starfssvið Stefnandi (dómsmál) Stjórnarskrá Sýkna Sök Tjón Uppsagnarfrestir Varakröfur Vátryggingarsvik Vextir Viðskipti Vottorð Yfirmenn Þrotabú
Hrd. 1981:182 nr. 33/1978 (Mývatnsbotn) [PDF]Greint var á um eignarhald á botni Mývatns og önnur verðmæti á botni Mývatns utan netlaga, og kröfðust landeigendur þeirra landa er lágu að Mývatni að þau teldust óskipt sameign þeirra allra. Fyrir héraði hófst málið með stefnu í júlímánuði 1974 sem að endingu varð að áðurgreindri kröfu. Ríkið höfðaði gagnsök sama mánuð sem að endingu varð sambærileg þeirra sem landeigendurnir gerðu, nema eignarhaldið færi til sín. Aukadómþing Þingeyjarsýslu dæmdi ríkinu í vil með gagnályktun á 1. tölul. 4. gr. vatnalaga nr. 15/1923 þar sem hinum málsaðilunum tókst ekki að sýna fram á að eignarrétturinn að Mývatnsbotni utan netlaga hefði stofnast með lögum eða með öðrum viðurkenndum hætti. Taldi hann í ljósi þessa að ríkið teldist réttmætur eigandi umrædds svæðis.
Fyrir Hæstarétti var málinu vísað frá héraði hvað varðaði kröfur tveggja ábúenda þar sem jarðirnar voru í ríkiseigu, sökum þess að það væri andstætt meginreglum réttarfars um aðild að aðili hafi uppi kröfur gegn sjálfum sér. Litið var svo á að frávísun þeirra krafna leiddi ekki til frávísun málsins í heild.
Hæstiréttur leit svo á að fyrir gildistöku vatnalaganna hafi engin lagaákvæði kveðið beinlínis á um eignarrétt yfir botnum stöðuvatna. Í málinu höfðu áfrýjendur ekki getað sýnt fram á að eignarréttur hafi myndast með öðrum hætti yfir botni Mývatns utan netlaga er leiddi til skerðingar eignarréttinda með 4. gr. vatnalaganna. Var ríkið því sýknað af þeirri kröfu áfrýjenda.
Hvað kröfu ríkisins varðaði vísaði Hæstiréttur til þess að 4. gr. vatnalaganna kvað heldur ekki um að ríkið teldist eigandi Mývatnsbotns utan netlaga né þeirra verðmæta sem tilheyrðu því svæði. Aukinheldur hafi ríkið heldur ekki sýnt fram á í málinu að það hafi stofnað til eignarréttarins með öðrum hætti. Voru landeigendurnir því einnig sýknaðir af kröfum ríkisins. Hins vegar kom fram að handhafar ríkisvalds gætu í skjóli valdheimilda sinna ráðið meðferð og nýtingu botns Mývatns og botnsverðmæta utan netlaga.
13. öld 18. öld 19. öld 1. gr. vatnalaga, nr. 15/1923 20. öld 2. gr. laga um hefð, nr. 46/1905 46. gr. laga um meðferð einkamála í héraði, nr. 85/1936 4. gr. vatnalaga, nr. 15/1923 Aðalkröfur Afnotaréttur Afréttarhafar Afréttur Afsal Almenni löggjafinn Almenningur Almenningur stöðuvatna Alþingi Alþingismenn Andsvör Arftakar Arftökur Ábúðarjarðir Ábúendur Áfrýjendur Ákvarðanir Álitsgerðir Áveitur Bátar Bein eignarréttindi Beitarréttur Beitilönd Bókun Byggðarlög Byggingar Bæir Bændur Bætur Börn Danakonungur Dánarbú Dómkröfur Dómsmál Dómsmálaráðherra Dómsmálaráðuneytið Dómstig Dómstólar Dómþing Eðli máls Eigendaskipti Eigendur Eignaraðild Eignarhald Eignarréttindi Eignarréttur Eignir Einkaeignir Einkaréttur Eldri lög um lax- og silungsveiði, nr. 76/1970 Embætti Endurgjald Evrópa Fasteignir Félagsgjöld Fjárhæðir Fjármálaráðherra Flutningar Formenn Fornrit Forráðamenn Forstjórar Framhaldsstefnur Framkvæmdarvald Friðhelgi Friðhelgi eignarréttarins Frumkvæðisréttur ⓘ Fundargerðir Fyrirvarar Gagnályktanir ⓘ Gagnsakir Gildistökur Grunneignarréttur Gögn Hafnir Hagsmunir Handhafar ríkisvalds Háyfirdómari Hefð Hestar Héraðsdómslögmenn Hið opinbera Hlunnindi Hlutafélög Hlutdeild Hráefni Hreppir Hreppsnefndir Hæstaréttardómar Hæstaréttarlögmenn Íslenska ríkið Jarðefni Jarðeigendur Konungsríkið Ísland Kröfugerðir Kröfur Lagaákvæði Lagafrumvörp Lagafyrirmæli Lagareglur Lagasetning Landamerkjabréf Landareignir Landeigendur Landnámabók Landshöfðingi Landskipti Landsvæði Leiga Leigjendur Leyfi Lífsafkoma Lýðveldi Lögbirtingablaðið ⓘ Lögbækurnar Lögfestingar Lögfræði Löggjafarvald Löggjafinn Löggjöf Lögjöfnun Lögmenn Lög um beitutekju, nr. 39/1914 Lög um hefð, nr. 46/1905 Lög um kísilgúrverksmiðju við Mývatn, nr. 80/1966 Lög um lax- og silungsveiði, nr. 61/1932 Lög um meðferð einkamála í héraði, nr. 85/1936 Málsástæður Málskostnaður Málsmeðferðir Meginreglur Mótmæli Nefndarálit Nefndarmenn Netlög Occupatio Oddvitar Ólögmæti Óskiptar sameignir Prestar Rannsóknir Ráðherrar Ráðuneyti Res nullius Réttarágreiningur Réttarbót Réttarfar Réttargæslustefndir Réttarheimildir Réttarreglur ⓘ Réttarríki ⓘ Réttarsaga Réttarþróun Rétthafar Réttindi Ríkiseignir Ríkissjóður Ríkisstjórn Ríkisvald Rökstuðningur Sagnfræðingar Sakarefni Sameign Samningar Samræmi Samþykki Seljendur Sett lög Sjónarmið Skip Skoðanir Skógar Skyldur Staðhættir Stefnubirtingar Stjórnarskrá Stjórnskipulegt gildi Stjórnvöld Straumvatn Strendur Stöðuvötn Sveitarfélög Sveitarstjórnir Sýkna Sýslumaður Sýslunefndir Sök Sönnunarbyrði Sönnunargildi Terra nullius Tollar Umboð Undirskriftir Úrskurðir Valdheimildir Varakröfur Varnaraðilar Vatnalög, nr. 15/1923 Vatnsbotn Vatnsréttindi Vatnsréttur Veiðar Veiðiréttur Venjur Verðmæti Verksmiðjur Vitni Vorþing Vottorð Yfirdómari Yfirlýsingar Þing Þingbækur Þingfestingar Þinghald Þingmenn Þjóðveldi Örnefni
Hrd. 1987:356 nr. 273/1986 (Aðskilnaðardómur II) [PDF]57. gr. almennra hegningarlaga, nr. 19/1940 Almenn hegningarlög (alm. hgl.), nr. 19/1940 Auglýsingar Ábúendur Ákvarðanir Ákæra Ákærði Ákæruvald Bændur Dómarar Dómendur Dómsvald Dómtökur Eigendur Eignir Einkamál Endurheimta Endurupptaka Fjármálaráðherra Fjós Forráðamenn Frávísun mála frá dómi Fyrirvarar Girðingarlög, nr. 10/1965 Greiðslur Gögn Héraðsdómarar Hreppir Hreppsnefndir Hæstaréttardómar Hæstaréttardómarar Hæstaréttarlögmenn Játning Konungsríkið Ísland Kröfur Lagagildi Laun Leyfi Lýðveldi Lögreglumenn Lögreglustjórar Lög um meðferð einkamála í héraði, nr. 85/1936 Lög um meðferð opinberra mála, nr. 74/1974 Mannréttindi Málskostnaður Meðferð sakamáls Rannsóknir Refsiákvæði Refsidómar Refsikröfur Refsingar Réttlæti Ríkissjóður Sakamál Sakarkostnaður Sakfellingar Sératkvæði Skaðabótakröfur Skaðabætur Skipaðir verjendur Stjórnarskrá Sveitarstjórar Sýkna Sýslumaður Tjón Uppkvaðningar dóma Verðbætur Verðmæti Verjandi Vextir Vitni
Hrd. 2000:4480 nr. 125/2000 (Öryrkjadómur I)[HTML] [PDF]Niðurstöðu málsins fyrir Hæstarétti er oft skipt í tímabil: Fyrri tímabilið er krafa er átti við 1. janúar 1994 til 31. desember 1998 og hið seinna frá 1. janúar 1999. Ástæða skiptingarinnar er sú að forsendur úrlausnarinnar fyrir sitt hvort tímabilið voru mismunandi í mikilvægum aðalatriðum.
Þann 1. janúar 1994 tóku gildi ný heildarlög til almannatrygginga en við setningu þeirra var í gildi reglugerð, um tekjutryggingu, heimilisuppbót og heimildarhækkanir, með stoð í eldri lögunum. Ný reglugerð, um tekjutryggingu, var síðan sett 5. september 1995 með stoð í nýju lögunum en þar var kveðið á um heimild til lækkunar á greiðslum byggðum á tekjum maka örorkulífeyrisþegans. Þann 1. janúar 1999 var reglugerðarákvæðinu færð lagastoð með gildistöku breytingarlaga nr. 149/1998.
Ágreiningurinn í máli er varðaði fyrra tímabilið sneri í meginatriðum um hvort íslenska ríkið hafi haft lagaheimild til að skerða tekjur örorkulífeyrisþegans með umræddum hætti á meðan því stóð. Er kom að seinna tímabilinu kom það ekki sérstaklega til álita enda hafði lögunum verið breytt til að koma slíkri á en þá reyndi sérstaklega á samræmi hennar við stjórnarskrá.
Niðurstaða Hæstaréttar var sú að skerðingarheimildin hafi verið óheimil vegna beggja tímabilanna. Allir dómararnir sem dæmdu í málinu voru sammála um fyrra tímabilið. Tveir dómaranna skiluðu sératkvæði þar sem þeir lýstu sig ósammála meirihlutanum um niðurstöðuna um seinna tímabilið en voru sammála að öðru leyti.
Forsendur niðurstöðu meirihlutans um seinna tímabilið voru í megindráttum þær að þar sem tekjur maka skiptu ekki máli við annars konar greiðslur frá ríkinu, eins og slysatrygginga og sjúkratrygginga, væri talið í gildi sé sú aðalregla að greiðslur úr opinberum sjóðum skuli vera án tillits til tekna maka, og vísað þar til jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar. Þó megi taka tillit til hjúskaparstöðu fólks varðandi framfærslu ef málefnaleg rök styðja slíkt.
76. gr. stjórnarskrárinnar, nr. 33/1944, spilar hér stórt hlutverk. Meirihlutinn taldi að þrátt fyrir að löggjafinn hafi talsvert svigrúm til mats við að ákveða inntak þeirrar aðstoðar sem ákvæðið kveður á um, þá komist dómstólar ekki hjá því að taka afstöðu til þess hvort það fyrirkomulag sé í samræmi við önnur ákvæði stjórnarskrárinnar eins og þau séu skýrð með hliðsjón af þeim þjóðréttarlegu skuldbindingum sem íslenska ríkið hefur undirgengist.
Þá leit meirihlutinn svo á að við breytingarnar sem urðu að núverandi 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrárinnar, nr. 33/1944, en við þær breytingar var fellt út orðalag um undanþágu ríkisins frá því að veita slíka aðstoð í þeim tilvikum þegar viðkomandi nyti ekki þegar framfærslu annarra en í greinargerð var lýst því yfir að ekki væri um efnislega breytingu að ræða. Meirihluti Hæstaréttar taldi að þrátt fyrir staðhæfinguna í lögskýringargögnum hefði breytingin á ákvæðinu samt sem áður slík áhrif.
Eftirmálar dómsúrlausnarinnar fyrir Hæstarétti voru miklir og hefur Hæstiréttur í síðari dómaframkvæmd minnkað áhrif dómsins að einhverju leyti.
10. gr. laga um félagslega aðstoð, nr. 118/1993 14. gr. stjórnarskipunarlaga, nr. 97/1995 17. gr. laga um almannatryggingar, nr. 117/1993 18. gr. laga um almannatryggingar, nr. 117/1993 19. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991 1. gr. laga um málefni fatlaðs fólks, nr. 59/1992 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944 25. gr. laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991 3. gr. stjórnarskipunarlaga, nr. 97/1995 3. mgr. 25. gr. laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991 46. gr. hjúskaparlaga, nr. 31/1993 47. gr. hjúskaparlaga, nr. 31/1993 48. gr. laga um almannatryggingar, nr. 117/1993 5. gr. laga um félagslega aðstoð, nr. 118/1993 66. gr. laga um almannatryggingar, nr. 117/1993 76. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944 7. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, nr. 75/1981 9. gr. laga um félagslega aðstoð, nr. 118/1993 Aðbúnaður Aðildarfélög Afleiðingar Almannatryggingar Almenni löggjafinn Alþingi Alþjóðlegar skuldbindingar Annmarkar Atvinnuleysistryggingar Atvinnutekjur Ábyrgð Ákvarðanir Barnalífeyrir Barnalög, nr. 20/1992 Bótagreiðslur Bótaréttur Bótaþegar Breytingar á stjórnarskrá Bætur Börn Dómendur Dómkröfur Dómsmál Dómstólar Dómtökur Eignir Einhleypir Einkamál Einstaklingar Ellilífeyrir Ellilífeyrisþegar Evrópa Evrópubandalagið Félagsleg aðstoð Félagsmenn Félagsþjónustur Fjárhagsleg samstaða Fjárhæðir Fjölskyldur Forsætisráðherra Framfærsluskylda ⓘ Frumvarp til stjórnskipunarlaga Fyrningar Fötlun Gildistökur Greiðslur Grundvallarreglur Gögn Hagsmunir Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið Heimili Heimilishald Heimilisuppbætur Héraðsdómarar Héraðsdómur Reykjavíkur Hið opinbera Hjón Hjúskaparlög, nr. 31/1993 Hjúskapur ⓘ Hæstaréttardómar Iðgjöld III. kafli barnalaga, nr. 20/1992 Íslenska ríkið Íslenskur landsréttur Jafnrétti Jafnræði Jafnræðisreglan Klofnir dómar Konungsríkið Ísland Kröfugerðir Kröfur Kynferði Kynþættir Lagaákvæði Lagaheimildir Lagareglur Lagarök Lagasetning Lagastoð Lágmarksréttindi Litarhættir Lífeyrir Lífeyrissjóðir Lífeyristryggingar Lífsafkoma Lýðveldi Lögfestingar Löggjafarvald Löggjafarþing Löggjafinn Löggjöf Lögheimili Lögmæti Lögmætisreglan Lögskýringargögn Lög um almannatryggingar, nr. 117/1993 Lög um félagslega aðstoð, nr. 118/1993 Lög um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991 Lög um húsaleigubætur, nr. 100/1994 Lög um mannréttindasáttmála Evrópu, nr. 62/1994 Lög um málefni fatlaðs fólks, nr. 59/1992 Lög um meðferð einkamála (eml.), nr. 91/1991 Lög um tekjuskatt og eignarskatt, nr. 75/1981 Lögvarðir hagsmunir Maki Mannréttindasamningar Mannréttindasáttmáli Evrópu Mannréttindi Málavextir Málsaðilar Málsástæður Málskostnaður Málsóknir Menntun Mismunun Nefndarálit Norrænn réttur Opinberir aðilar Ráðherrar Reglugerðir Réttarheimildir Réttindi Réttindi og skyldur Rökstuðningur Sambúð ⓘ Samfélagið Samningar Samningsaðilar Samræmi Sett lög Sératkvæði Sjónarmið Sjúkdómar Sjúkradagpeningar Sjúkratryggingar Skattar Skattframtöl Skoðanir Skuldbindingar Skyldur Slysatryggingar Stefnandi (dómsmál) Stjórnarskipunarlög um breyting á stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944, með síðari breytingum, nr. 97/1995 Stjórnarskrá Stjórnarskrá konungsríkisins Íslands, nr. 9/1920 Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944 Stjórnarskrárákvæði Stjórnarskrárvernd Stjórnmálaleg réttindi Stjórnskipulegt gildi Stjórnskipunarlög Stjórnvöld Stjúpbarn Styrkir Sveitarfélög Sýkna Takmarkanir á mannréttindum Tekjur Tekjutryggingar Tryggingar Tryggingastofnun ríkisins Túlkunarkostir Túlkun lagaákvæða Umboðsmaður Alþingis Umboðsmenn Umsóknir Umsækjendur Upplýsingar Valdheimildir Varakröfur VI. kafli laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991 Yfirlýsingar Þjóðfélagsþegnar Þjóðréttarlegar skuldbindingar Þjóðréttarsamningar Örorka Örorkulífeyrir Örorkulífeyrisþegar Öryrkjabandalag Íslands